- Trang Chủ
- Sáng kiến kinh nghiệm
- Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp lồng ghép nội dung giáo dục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua các tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh THPT
Xem mẫu
- SÁNG KIẾN
MỘT SỐ GIẢI PHÁP LỒNG GHÉP NỘI DUNG
GIÁO DỤC HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TƯ TƯỞNG,
ĐẠO ĐỨC, PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH
QUA CÁC TIẾT SINH HOẠT LỚP CỦA GIÁO VIÊN
CHỦ NHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC HỌC SINH THPT
LĨNH VỰC: CHỦ NHIỆM
- SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT TÂN KỲ 3
===== =====
SÁNG KIẾN
MỘT SỐ GIẢI PHÁP LỒNG GHÉP NỘI DUNG
GIÁO DỤC HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TƯ TƯỞNG,
ĐẠO ĐỨC, PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH
QUA CÁC TIẾT SINH HOẠT LỚP CỦA GIÁO VIÊN
CHỦ NHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC HỌC SINH THPT
LĨNH VỰC: CHỦ NHIỆM
Tên tác giả :
1. Bùi Thị Hiền
Tổ: Văn - Ngoại ngữ
Số điện thoại: 0917232554
2. Đặng Thị Hà
Tổ: Tự nhiên
Số điện thoại: 0977928013
Năm thực hiện : 2020 - 2021
- MỤC LỤC
Trang
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................ 1
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................ 3
1. Cơ sở lí luận .................................................................................................... 3
2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 6
3. Thực trạng ....................................................................................................... 7
4. Một số giải pháp lồng ghép nội dung giáo dục học tập và làm theo tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua các tiết sinh hoạt lớp của
giáo viên chủ nhiệm nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh THPT ......... 11
4.1. Giải pháp thứ nhất: Xây dựng các chủ đề lồng ghép nội dung giáo
dục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh vào các tiết sinh hoạt lớp .............................................................. 11
4.1.1. Chủ đề 1: Bác Hồ với lòng yêu nước và quyết tâm ra đi tìm
đường cứu nước ............................................................... 11
4.1.2. Chủ đề 2: Bác Hồ với tinh thần đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế....... 12
4.1.3. Chủ đề 3: Bác Hồ với tình yêu thương bao la ................................... 13
4.1.4. Chủ đề 4: Bác Hồ với đức tính khiêm tốn, giản dị, trung thực .......... 14
4.1.5. Chủ đề 5: Bác Hồ với tinh thần tự chủ, tự học, vượt khó, sáng tạo ....... 14
4.2. Giải pháp thứ hai: Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền học tập
và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh sâu rộng
trong học sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp ............................................ 16
4.2.1. Ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng các dự án học tập và
làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. ..................... 16
4.2.2. Hình thức kể chuyện......................................................................... 18
4.2.3. Hình thức sân khấu hóa ..................................................................... 19
4.2.4. Duy trì sổ tay “ Bác Hồ trong trái tim em” ........................................ 19
4.3. Giải pháp thứ ba: Hướng dẫn học sinh lập kế hoạch trong việc thực
hiện nội dung học tập, vận dụng tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh ............................................................................................... 20
4.4. Giải pháp thứ tư: Giới thiệu, sử dụng các gương điển hình tiên tiến
về việc học tập, vận dụng tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh để các em noi theo ........................................................................ 23
- 4.5. Giải pháp thứ năm: Sử dụng các hình thức khen thưởng để khuyến
khích, động viên học sinh khi các em làm tốt việc học tập và làm theo
gương Bác .............................................................................................. 26
5. Thực nghiệm sư phạm ................................................................................... 26
5.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 26
5.2. Đối tượng, địa bàn, thời gian thực nghiệm............................................... 27
5.2.1. Đối tượng, địa bàn thực nghiệm ........................................................ 27
5.2.2. Thời gian thực nghiệm ...................................................................... 27
5.3. Tiến trình thực nghiệm ............................................................................ 27
5.4. Giáo án thực nghiệm ............................................................................... 28
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................... 32
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................. 33
PHẦN PHỤ LỤC................................................................................................ 34
- PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong bối cảnh mới, tình hình thế giới cũng như Việt Nam có nhiều biến
động phức tạp có tác động mạnh mẽ đến mọi vấn đề của xã hội. Trong đó có sự
chuyển biến mạnh mẽ về tư tưởng, đạo đức, lối sống của toàn xã hội, đặc biệt là
của cán bộ đảng viên, học sinh, sinh viên. Việc định hướng những giá trị văn hoá,
đạo đức, tư tưởng cho đội ngũ trí thức, học sinh, sinh viên trong tình hình mới đã
trở nên bức thiết. Để làm được điều đó, một trong những giải pháp là phải tăng
cường nhận thức cho họ về những giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách của vị lãnh
tụ vĩ đại của dân tộc ta - Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tư tưởng và đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là sự kết tinh những truyền
thống tốt đẹp của dân tộc ta và tinh hoa văn hoá của nhân loại, là tài sản tinh thần vô
giá của Đảng và nhân dân ta. Bác là tấm gương sáng để mọi người Việt Nam học tập
và noi theo. Người là ánh sáng soi đường cho nhiều thế hệ người Việt Nam hôm
nay và mai sau. Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh là cách để mỗi người tự hoàn thiện bản thân. Chính vì vậy Đảng ta đã có chủ
trương đẩy mạnh tuyên truyền, học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức của Bác. Đặc
biệt, từ khi có Chỉ thị 05 CT/TW ngày 15- 5- 2016, của Bộ Chính Trị về việc tiếp
tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ CHí Minh thì
việc học tập và làm theo Bác đã trở thành việc làm thường xuyên, tự giác trong
mọi hoạt động của của các ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị. Nhiều cán bộ, đảng
viên và quần chúng nhân dân đã gương mẫu trong thực hiện việc học tập và làm
theo Bác, qua đó góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã
hội, quốc phòng- an ninh. Theo đó, để việc học tập và làm theo Bác đạt hiệu quả
sâu rộng trong học sinh và các nhà trường, Bộ Giáo dục đã triển khai bộ tài liệu
Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh. Trên cơ sở các
văn bản chỉ đạo của ngành, các nhà trường căn cứ vào nhiệm vụ hàng năm và điều
kiện thực tế của đơn vị để đưa các giá trị về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh vào trường học, thông qua đó giáo dục đạo đức, lý tưởng cách mạng cho học
sinh. Tuy nhiên, việc đưa nội dung về tư tưởng của Bác vào trong trường phổ
thông với tư cách là một môn học độc lập là rất khó vì khung chương trình chưa
có. Do đó, thực hiện giáo dục lồng ghép tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh cho học sinh trong tiết sinh hoạt lớp là một việc làm có ý nghĩa, phù hợp với
yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương trình giáo dục phổ
thông mới chú trọng hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh để
tạo nên những công dân toàn cầu. Và để góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục đó,
giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng. Giáo viên chủ nhiệm lớp thông qua
các tiết sinh hoạt chủ nhiệm trên lớp sẽ định hướng và hình thành ở học sinh những
giá trị sống, kỹ năng sống cần thiết, nhất là thông qua việc giáo dục học sinh học
tập và làm theo Bác.
Qua tìm hiểu thực tế, chúng tôi nhận thấy rằng nhiều học sinh chỉ biết Bác
Hồ tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc và lãnh đạo nhân dân đánh thắng thực
1
- dân Pháp và đế quốc Mĩ giải phóng đất nước, Bác có tình yêu thương bao la với
nhân dân, với bộ đội, với các cháu thiếu niên, nhi đồng... qua các bài thơ, bài hát
và một số ít câu chuyện trong môn Ngữ văn, môn Giaos dục công dân, môn Lịch
sử,... Các tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm nhìn chung còn chưa thực sự
hướng đến lồng ghép các chủ đề giáo dục, đặc biệt lồng ghép nội dung giáo dục tư
tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh chưa được chú trọng. Bởi thế, tư tưởng
quý báu của Người, lòng yêu nước của Người, tình thương của Người, phẩm chất
đạo đức cao cả của Người, phong cách khoa học mà gần gũi, giản dị, cụ thể của
Người được thể hiện cụ thể như thế nào trong cuộc sống, trong sự nghiệp hoạt
động cách mạng thì học sinh còn chưa nắm được một cách đầy đủ, đặc biệt các em
chưa biết làm thế nào để học tập Người cho tốt, làm theo Người như thế nào cho
hiệu quả.
Để góp phần chấn chỉnh đạo đức, hạn chế những hành vi tiêu cực ở học sinh,
hướng học sinh có nếp sống giản dị, trong sáng, cao đẹp, từ đó, các em có suy nghĩ
hành động đúng đắn, có quan niệm sống nhân văn. Trên cơ sở đó, giúp các em
được bồi dưỡng những phẩm chất yêu nước, nhân ái, trung thực, trách nhiệm,
chăm chỉ và góp phần hình thành các năng lực cho học sinh như tự học, tự chủ,
giải quyết vấn đề và sáng tạo, hình thành nên những con người Việt Nam mới để
phụng sự Tổ quốc. Từ những lí do đó, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài: Một số
biện pháp lồng ghép nội dung giáo dục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh qua các tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm nhằm
phát triển phẩm chất, năng lực học sinh THPT.
2
- PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lí luận
Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ kính yêu của dân tộc. Người đã hiến dâng
tất cả tình cảm, trí tuệ và cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân
ta. Người đã để lại cho dân tộc ta, nhân dân ta tài sản tinh thần vô giá, đó là hệ
thống tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh kết tinh những giá trị truyền thống của dân tộc, của nhân loại và thời
đại. Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là trách
nhiệm, là niềm vinh dự, tự hào đối với mỗi người dân Việt Nam và đó cũng là cách
để mỗi người tự hoàn thiện bản thân. Đối với mỗi đoàn viên, thanh niên đặc biệt là
học sinh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là nhiệm
vụ rất quan trọng và thường xuyên, qua đó để giáo dục, rèn luyện mình.
Hệ thống tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vô cùng phong phú
và có ý nghĩa lớn lao đối với toàn Đảng, toàn dân ta. Về tư tưởng Hồ Chí Minh,
Tổng Bí thư - Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã viết: “Tư tưởng Hồ Chí Minh
là một hệ thống các quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của
cách mạng Việt Nam, kết quả của những năm bôn ba, lăn lộn trong hoạt động thực
tiễn, nghiên cứu, học tập, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin
vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt
đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Ðó là tư tưởng về giải phóng
dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; về độc lập dân tộc gắn liền với
chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh
của nhân dân, của khối đại đoàn kết dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân, xây
dựng Nhà nước thật sự của dân, do dân và vì dân; về chiến tranh nhân dân, quốc
phòng toàn dân, an ninh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về phát
triển kinh tế và văn hóa, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của
nhân dân; về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; về chăm
lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, về xây dựng Ðảng trong sạch, vững
mạnh; cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ thật trung
thành của nhân dân”.
Sinh thời Hồ Chí Minh rất coi trọng đạo đức của con người. Người từng nói:
“Có tài mà không có đức là người vô dụng”. Nói đến tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh là nói đến con người suốt cả đời phấn đấu hy sinh, tất cả vì dân, vì nước, vì
hạnh phúc con người. Người là biểu tượng cho ý chí và nghị lực tinh thần to lớn,
vượt qua mọi thử thách, khó khăn để đạt được mục đích, là biểu tượng cho tình yêu
thương, quý trọng, phục vụ nhân dân. Người còn là biểu tượng cho sự cần, kiệm,
liêm, chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và hết sức
khiêm tốn. Với Người lời nói phải đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức. Xây
dựng đạo đức phải đi đôi với chống. Mỗi người phải luôn có ý thức đấu tranh,
phòng ngừa, ngăn chặn tiêu cực, lạc hậu, phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.
3
- Phong cách Hồ Chí Minh được thể hiện trong mọi lĩnh vực hoạt động của
Người tạo thành một chỉnh thể nhất quán, có giá trị khoa học, bao gồm một số nội
dung chính là : phong cách tư duy, phong cách làm việc, phong cách diễn đạt,
phong cách ứng xử và phong cách sống. Trước hết đó là phong cách tư duy khoa
học, cách mạng và hiện đại; tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo; tư duy hài hòa, uyển
chuyển, có lý có tình. Về phong cách làm việc, đó là làm việc một cách khoa học
và đổi mới, không cố chấp, bảo thủ. Người nói : “Tư tưởng bảo thủ như là sợi dây
cột chân, cột tay người ta… Muốn tiến bộ thì phải có tinh thần mạnh dạn, dám
nghĩ dám làm”. Về phong cách ứng xử Người luôn khiêm tốn, nhã nhặn, lịch thiệp,
chân tình, nồng hậu, tự nhiên, linh hoạt, chủ động và biến hóa, vui vẻ, hòa nhã, xóa
nhòa mọi khoảng cách. Về phong cách sống Người luôn đề cao lối sống cần kiệm
liêm chính; sống hài hòa nhuần nhuyễn giữa văn hóa Đông - Tây, tôn trọng quy
luật tự nhiên, gắn bó với thiên nhiên. Về phong cách diễn đạt, Hồ Chí Minh luôn
đề cao cách nói, cách viết giản dị, cụ thể, thiết thực, diễn đạt ngắn gọn, cô đọng,
hàm súc, trong sáng, sinh động, gần gũi với cách nghĩ của quần chúng, gắn với
những hình ảnh, sự ví von, so sánh cụ thể. Có thể thấy rằng, phong cách diễn đạt
của người luôn luôn biến hóa, nhất quán mà đa dạng.
Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là tài sản tinh thần vô giá của
dân tộc Việt Nam. “Những giá trị tinh thần đó đã, đang và sẽ mãi mãi là chân lí
sáng ngời, góp phần vào sự kiến tạo và phát triển của nhân loại” (Nguyễn Phú
Trọng). Mỗi thế hệ người dân Việt Nam khi nghĩ về Người đều dành tất cả niềm
tin, sự kính trọng và lòng biết ơn vô bờ bến. Người là một tấm gương sáng về tư
tưởng, đạo đức, lối sống để mỗi chúng ta học tập. Học tập và làm theo tấm gương
đạo đức của Người là cách để mỗi người tự hoàn thiện bản thân, giúp mỗi người
phát triển cả về phẩm chất và năng lực cần thiết để đáp ứng các yêu cầu của xã hội
và thời đại.
Nhận thức được vai trò, vị trí, ý nghĩa to lớn của tư tưởng, đạo đức, phong
cách Hồ Chí Minh đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển của đất nước, đối với
toàn Đảng, toàn dân ta nên Đảng ta đã thường xuyên quán triệt, chỉ đạo việc học
tập và làm theo Bác một cách sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân. Đặc biệt, Chỉ thị
05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị đã yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng,
chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội các cấp phải “Tổ chức học tập, quán triệt và
tuyên truyền sâu rộng, thường xuyên, liên tục và có hệ thống bằng nhiều hình thức
phong phú, sinh động các nội dung chủ yếu về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân”. Quán triệt và thực hiện Chỉ thị
số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo
tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, trong đó, việc tổ chức giáo dục, học
tập cho thế hệ trẻ hết sức được coi trọng. Đối với các trường phổ thông, việc đưa
nội dung tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào dạy học một cách có
hiệu quả là hết sức cần thiết nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức, lối sống
cho học sinh, nhất là khi chúng ta đang thực hiện đổi mới căn bản giáo dục và đào
4
- tạo theo Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản toàn
diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu của đất nước và thời đại.
Quán triệt tinh thần Nghị quyết 29, Bộ GD & ĐT đã ban hành Chương trình
giáo dục phổ thông tổng thể với mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt
Nam phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Mục tiêu chung của chương trình được cụ thể hóa theo mục tiêu của từng
cấp học, bậc học. Mục tiêu của “ Chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp
học sinh tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao
động, ý thức và nhân cách công dân; khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời;
khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và
hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống
lao động; khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hóa và
cách mạng công nghiệp mới”. Chương trình giáo dục phổ thông mới đưa ra yêu
cầu cần đạt về 5 phẩm chất và 10 năng lực của học sinh phổ thông. Theo đó,
chương trình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học sinh 5 phẩm chất
chủ yếu là yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Chương trình
cũng hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực cốt lõi gồm những năng
lực chung và năng lực chuyên biệt. Những năng lực chung, được tất cả các môn
học và hoạt động giáo dục góp phần hình thành, phát triển: năng lực tự chủ và tự
học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Những
năng lực chuyên biệt, được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn
học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, tính toán, tìm hiểu tự
nhiên và xã hội, công nghệ, tin học, thẩm mỹ, thể chất. Bên cạnh việc hình thành,
phát triển các năng lực cốt lõi, chương trình GDPT còn góp phần phát hiện, bồi
dưỡng năng lực đặc biệt (năng khiếu) của học sinh.
Để giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp và tiết
sinh hoạt lớp đóng vai trò quan trọng. Theo Điều lệ của Trường THPT, giáo viên
chủ nhiệm có vai trò là người “Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục thể hiện
rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc
điểm học sinh, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả
lớp và của từng học sinh; Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây
dựng; Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ môn, Đoàn
thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, các tổ
chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện, hướng
nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động các nguồn lực trong
cộng đồng phát triển nhà trường”. Trong quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh,
giáo viên chủ nhiệm lớp là người quản lí lớp học, điều hành, giám sát, kiểm tra, đưa
ra các kế hoạch của một tập thể, cố vấn đắc lực cho học sinh trong lớp; giữ vai trò
chủ đạo trong việc phối hợp với các lực lượng giáo dục. Từ đó góp phần rất lớn
trong việc giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh, hình thành ở học sinh những
phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội, thời đại.
5
- 2. Cơ sở thực tiễn
Sau gần 10 năm thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện, nền giáo dục nước
ta đang ngày càng có nhiều chuyển biến tích cực và có nhiều thành tựu đáng khích
lệ. Tuy nhiên, thực tiễn đã cho chúng ta thấy nền giáo dục nước ta còn nhiều vấn
đề cần phải bàn bạc và xem xét kỹ. Khi đánh giá những mặt hạn chế của Giáo dục
và Đào tạo sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng
khóa XII, quyết nghị của Đại hội XIII đã khẳng định: “...Giáo dục và đào tạo, khoa
học và công nghệ chưa trở thành động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế - xã
hội. Lĩnh vực văn hóa, xã hội chưa có nhiều đột phá, hiệu quả chưa cao...”
Trên địa bàn tỉnh Nghệ An, nhìn chung trong những năm gần đây, ngoài
việc nền giáo dục tỉnh nhà có nhiều chuyển biến tích cực, phát triển về quy mô,
chất lượng như Báo cáo tổng kết năm học 2019 - 2020 và phương hướng nhiệm vụ
năm học 2020 - 2021 của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã nêu bật thành tích: “
Tiếp tục duy trì, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, với vị trí tốp đầu toàn
quốc về kết quả học sinh giỏi quốc gia, khu vực, quốc tế ...”, thì giáo dục Nghệ An
vẫn còn nhiều hạn chế ” ...tình trạng bạo lực học đường ngày càng gia tăng về số
vụ, tính chất, mức độ (6 tháng đầu năm xảy ra 18 vụ) ,... Điển hình như vụ việc học
sinh hành hung bạn và quay video clip đăng tải lên mạng xã hội tại trường THCS
Diễn Kim, Diễn Châu; vụ việc học sinh sử dụng dao bấm gây thương tích xảy ra
tại trường Tiểu học Cửa Nam 1 - TP Vinh; vụ hiếp dâm bé gái 8 tuổi của học sinh
trường THCS Nghi Phong, Nghi Lộc...” (Theo bài viết tham luận tại Hội thảo về
“Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng chống bạo
lực học đường trên địa bàn tỉnh Nghệ An, thực trạng và giải pháp do UBND Tỉnh
Nghệ An tổ chức, tháng 9-2019 của Công an Tỉnh Nghệ An). Mặt khác, có một bộ
phận học sinh có biểu hiện sống không có lí tưởng, sa đà vào các tệ nạn xã hội như
cờ bạc, hút chích ma túy, xâm hại tình dục, nghiện lướt web, facebook, zalo,
nghiện Game… có xu hướng ngày càng phức tạp và trở thành những vấn đề nhức
nhối được cả xã hội quan tâm.
Để góp phần khắc phục những hạn chế trên, chúng ta phải đẩy mạnh học tập
và làm theo Bác. Để việc học tập và làm theo Bác đạt hiệu quả cao, ngoài việc có
rất nhiều công trình, tài liệu nghiên cứu và đề xuất các giải pháp thì trong thực tiễn
đã có rất nhiều cách làm hay và thiết thực, hiệu quả.
Đối với công tác chủ nhiệm trong các trường phổ thông, tiết sinh hoạt lồng
ghép nội dung giáo dục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh đã bắt đầu được chú ý. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã biên soạn Bộ sách “Bác
Hồ và những bài học về đạo đức lối sống” một cách công phu, khoa học, được phổ
biến rộng rãi đến các đối tượng học sinh từ tiểu học đến THPT. Bộ sách đã tuyển
chọn những câu chuyện tiêu biểu, gần gũi, thiết thực, phù hợp với từng đối tượng
học sinh cùng với hệ thống câu hỏi, bài tập khoa học nhằm giáo dục học sinh học
tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, từ đó góp phần hình
thành các phẩm chất và năng lực của các em đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội
6
- và thời đại. Cùng với việc chỉ đạo sát sao của Bộ và Sở, các trường học đã thực
hiện nội dung lồng ghép giáo dục học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh cho học sinh qua nhiều hình thức, cách làm khác nhau, trong đó có việc
thông qua các tiết sinh hoạt lớp. Tuy nhiên, để việc lồng ghép nội dung giáo dục tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong tiết sinh hoạt đạt hiệu quả thì chưa
có công trình nào nghiên cứu cụ thể về cách thức, phương pháp, ...
Trong thực tế, tiết sinh hoạt lớp trong trường phổ thông từ trước đến nay
thường là tiết để giáo viên chủ nhiệm điều hành các hoạt động của lớp vào cuối
tuần. Giáo viên chủ nhiệm như một vị quan tòa đầy quyền lực. Tiết sinh hoạt cuối
tuần là thời gian chủ yếu để giáo viên hỏi tội, luận tội và xét xử học sinh, vì thế
thường rất căng thẳng, nặng nề. Tâm lí học sinh, đặc biệt là những học sinh vi
phạm nội quy của lớp thường lo lắng, sợ hãi. Giáo viên chủ nhiệm căng thẳng vì
học sinh vi phạm, vì thành tích của lớp “tụt hạng”. Cả giáo viên và học sinh đều
cảm thấy mệt mỏi, áp lực. Cùng với những tiết sinh hoạt “ căng thẳng” như vậy thì
việc giáo dục lồng ghép nội dung giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh chỉ còn mang tính đối phó, hình thức, chưa thực sự được giáo viên chủ
nhiệm quan tâm và đương nhiên sẽ dẫn đến hiệu quả không cao. Tuy nhiên, hiện
nay, với tinh thần của một nền giáo dục mới, một triết lý giáo dục hiện đại, các em
học sinh lứa tuổi THPT phải được giáo dục, rèn luyện cơ bản các phẩm chất, kỹ
năng đủ sức đáp ứng yêu cầu của cuộc sống thời công nghệ 4.0. Do đó, hơn lúc
nào hết, việc giáo dục cho các em về tư tưởng, đạo đức, phong cách của Hồ Chí
Minh để các em học tập làm theo Bác đã là điều rất cần thiết.
3. Thực trạng
Khi đánh giá việc tuyên truyền tư tưởng của Hồ Chí Minh, Chỉ thị 23-
CT/TW, ngày 27- 3- 2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khoá IX đã khẳng
định “ Từ sau Đại hội VII của Đảng đến nay, công tác nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí
Minh đã đạt được những kết quả quan trọng; hoạt động tuyên truyền, giáo dục tư
tưởng Hồ Chí Minh có nhiều cố gắng, nhờ đó đã góp phần động viên các tầng lớp
nhân dân sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại. Tuy vậy,
việc tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh còn một số hạn chế, yếu kém.
Nội dung giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh chưa thống nhất và chưa đạt được chiều
sâu tư tưởng, lý luận. Chậm đưa tư tưởng Hồ Chí Minh thành môn học trong các
trường đại học, cao đẳng, các trường trung học chuyên nghiệp, dạy nghề và chưa
có chương trình thích hợp trong các bậc phổ thông. Nội dung, hình thức, phương
pháp tuyên truyền tư tưởng Hồ Chí Minh thiếu sinh động; chưa giúp cán bộ, đảng
viên gắn việc học tập tư tưởng Hồ Chí Minh với giải quyết những vấn đề thực tiễn;
chưa tạo được phong trào học tập và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh sâu rộng
trong Đảng và trong nhân dân”. Đặc biệt đối với trường học, Chỉ thị cũng nêu rõ
“Cần sớm tổ chức biên soạn giáo trình và sách giáo khoa thống nhất về tư tưởng
Hồ Chí Minh phù hợp với từng cấp học, bậc học, thực hiện chế độ thi cử nghiêm
túc; chuẩn bị kỹ đội ngũ giáo viên, giảng viên, báo cáo viên về tư tưởng Hồ Chí
7
- Minh; bảo đảm cơ sở vật chất, kỹ thuật, sách báo, tài liệu, phim ảnh, tổ chức sinh
hoạt ngoại khoá, tham quan bảo tàng, di tích lịch sử cách mạng, tiếp xúc nhân
chứng lịch sử...., phục vụ cho việc dạy và học tư tưởng Hồ Chí Minh; tìm nhiều
hình thức khuyến khích, động viên, nâng cao chất lượng dạy và học tư tưởng Hồ
Chí Minh trong các trường học”.
Thực hiện Chỉ thị 23- CT/TW, ngày 27- 3- 2003 của Ban Bí thư Trung ương
Đảng khoá IX, toàn Đảng, toàn dân ta đã tổ chức đợt học tập tư tưởng Hồ Chí
Minh để quán triệt, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng của Người trong công
cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đợt học tập đã thu được nhiều kết quả
tốt. Trên cơ sở những kinh nghiệm thu được qua đợt làm điểm ở một số cơ quan
Trung ương và địa phương, trước yêu cầu tăng cường công tác tư tưởng trong tình
hình mới, ngày 07/11/2006, Bộ Chính trị quyết định tổ chức cuộc vận động "Học
tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" trong toàn Đảng, toàn dân từ
ngày kỷ niệm 77 năm thành lập Đảng (03-02-2007) tới hết nhiệm kỳ Đại hội X của
Đảng. Sau hơn 4 năm thực hiện cuộc vận động, ngày 14 tháng 5 năm 2011 Bộ
Chính trị tiếp tục ban hành CT 03 - CT/TW nhằm tiếp tục đẩy mạnh việc học tập
và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Chỉ thị nhấn mạnh “Tạo sự thống
nhất cao về nhận thức trong Đảng và xã hội về ý nghĩa, tầm quan trọng của việc
học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, coi đây là công việc thường
xuyên hằng ngày, là trách nhiệm cụ thể thiết thân của mọi cán bộ, đảng viên và
nhân dân...đưa nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh vào
sinh hoạt hằng tháng của các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể, vào chương
trình giảng dạy của các nhà trường”.
Sau 5 năm thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XI về
"Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" đã đạt
được kết quả bước đầu. Tuy nhiên, còn có những hạn chế đó là “ chưa trở thành
việc làm thường xuyên, chưa thành ý thức tự giác của không ít tổ chức đảng, cơ
quan, địa phương, đơn vị và một bộ phận cán bộ, đảng viên”. Vì vậy, Bộ Chính trị
tiếp tục ra chỉ thị 05-CT/TW ngày 15/5/2016, trong đó nêu rõ “ Toàn Đảng, toàn
dân, toàn quân tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động
trong Đảng, hệ thống chính trị và nhân dân, đưa việc học tập và làm theo tư tưởng,
đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thành công việc tự giác, thường xuyên của cấp
ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ chức chính trị -
xã hội các cấp, của từng địa phương, cơ quan, đơn vị...” Chỉ thị cũng khẳng định
“Đối với học sinh phổ thông, dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, học tập về đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với giáo dục công dân, đạo đức nghề nghiệp...”
Chỉ thị 05- CT/TW không giới hạn thời gian thực hiện, như trong Chỉ thị 06-
CT/TW và Chỉ thị 03- CT/TW đều xác định việc thực hiện chỉ thị để góp phần
thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc nhiệm kỳ khóa X và khóa
XI. Lần này, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị 05/ CT - TW, rộng hơn về nội hàm, cao
8
- hơn về yêu cầu và lâu dài hơn về thời gian. Đều này càng khẳng định tầm quan
trọng của việc học tập và làm theo Bác là ngày càng cần thiết hơn bao giờ hết.
Từ khi có chỉ thị 03/CT - BCT năm 2003 của Bộ Chính trị cho đến nay, toàn
Đảng, toàn quân và toàn dân ta đã và đang học tập tấm gương Bác một cách có
hiệu quả và ngày càng rộng rãi. Việc học tập và làm theo Bác trở thành việc làm
thường xuyên, tự giác trong mọi hoạt động của của các ngành, địa phương, cơ
quan, đơn vị. Nhiều cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân đã gương mẫu
trong thực hiện việc học tập và làm theo Bác, qua đó góp phần thực hiện thắng lợi
các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng- an ninh. Đối với ngành giáo
dục nội dung học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh luôn được Bộ và các nhà trường chú trọng. Bộ giáo dục và các Sở cũng
đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện nội dung này một cách
đẩy đủ và cụ thể. Sở Giáo dục và đào tạo Nghệ An đã có nhiều văn bản chỉ đạo
trên cơ sở đó nhà trường xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện cho từng tổ
chức, bộ môn, cá nhân triển khai đưa vào kế hoạch dạy học và giáo dục trong
nhiều năm qua ở tất cả các bộ môn, các hoạt động ngoại khóa và đặc biệt trong
tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm. Trong công văn số 1602 /SGD&ĐT-
GDTrH, về việc hướng dẫn nhiệm vụ năm học 2019 - 2020 của Sở GD & ĐT
Nghệ An đã chỉ rõ: “...Tăng cường thực hiện lồng ghép, tích hợp giáo dục đạo
đức, lối sống; học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh;
phổ biến, giáo dục pháp luật;...chú trọng tuyên truyền, giáo dục chủ quyền quốc
gia về biên giới, biển đảo ...”
Hiện nay, nhìn chung các nhà trường bằng nhiều hình thức khác nhau đều đã
có sự triển khai và tổ chức thực hiện. Hàng năm, thông qua các tổ chức, tất cả cán
bộ, Đảng viên, giáo viên, nhân viên và học sinh đều phải xây dựng kế hoạch, đăng
ký nội dung học tập làm theo Bác một cách thiết thực cụ thể phù hợp với tính chất
công việc được giao. Đặc biệt, từ năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho triển khai
bộ tài liệu “Bác Hồ và những bài học về đạo đức lối sống dành cho học sinh” và
Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An cũng đã có công văn số 1567/SGD&ĐT- CTTT,
ngày 17/8/2018 về việc triển khai bộ tài liệu “Bác Hồ và những bài học về đạo đức
lối sống dành cho học sinh”; Công văn số 768/ SGD&ĐT- CTTT ngày 30/03/2019
về việc đôn đốc thực hiện và báo cáo tình hình sử dụng bộ tài liệu “Bác Hồ và
những bài học về đạo đức lối sống dành cho học sinh” học tập trong nhà trường.
Các cơ sở giáo dục phổ thông đã triển khai nội dung của bộ tài liệu. Tuy nhiên,
trong quá trình thực hiện vẫn còn nhiều vướng mắc và hạn chế như sự vào cuộc
không đồng đều giữa các trường, một số trường chưa nhận thức đầy đủ về việc cần
phải triển khai học tập và làm theo Bác cho tất cả cán bộ, giáo viên, học sinh... Một
số trường cũng có hiện tượng giao việc này như là một sự “khoán trắng” cho giáo
viên chủ nhiệm hoặc cho Đoàn thanh niên, chứ chưa có những hướng dẫn, có kế
hoạch triển khai cụ thể. Chính vì vậy, trên thực tế việc lồng ghép nội dung giáo dục
học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua các tiết sinh
9
- hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
THPT mặc dù cũng đã có một số trường, một số giáo viên thực hiện, nhưng điều
đó vẫn diễn ra rời rạc, thiếu tính hệ thống, thiếu đồng bộ.
Trong quá trình làm công tác chủ nhiệm lớp, chúng tôi nhận thấy việc triển
khai lồng ghép nội dung này để giáo dục học sinh, trên cơ sở đó hình thành các
phẩm chất năng lực cho các em theo định hướng Chương trình GDPT mới là rất
hữu ích. Trong quá trình thực hiện, chúng tôi đã gặp những thuận lợi cơ bản và
một số khó khăn như sau:
- Thuận lợi
Thứ nhất, việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh là một chủ trương lớn của Đảng. Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo quyết
liệt từ trên xuống, đặc biệt là của Bộ giáo dục, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An và
có sự đồng thuận thống nhất cao trong quần chúng nhân dân.
Thứ hai, từ sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, của các cấp chính quyền Chi bộ
và Ban giám hiệu nhà trường rất quan tâm để tổ chức thực hiện và đã có kế hoạch
thực hiện. Trên cơ sở đó, nhà trường triển khai các biện pháp hỗ trợ để giáo viên
chủ nhiệm có thể tổ chức thực hiện tốt nội dung này như nhà trường xây dựng tủ
sách “Đạo đức, tư tưởng Hồ Chí Minh” với khá đầy đủ các tên sách nói về Bác để
cho giáo viên và học sinh tham khảo.Thành lập bộ phận giúp việc và hỗ trợ giáo
viên chủ nhiệm trong công tác sưu tầm tài liệu, tổ chức hoạt động giáo dục...
Thứ ba, Bác Hồ là vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc, là hình tượng đẹp trong
tâm thức và tình cảm của tất cả người dân Việt Nam nói chung, của các em học
sinh nói riêng. Vì vậy nói về Bác, đọc về Bác, tìm hiểu về Bác, học Bác luôn là
điều hấp dẫn, cuốn hút các em. Mặt khác, phần lớn học sinh của trường đều có
hiểu biết cơ bản về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua cuộc sống
hàng ngày cũng như thông qua học tập các môn học khác như môn giáo dục công
dân, môn lịch sử, môn Văn, hoặc qua các giờ sinh hoạt Đoàn, các hoạt động ngoại
khóa, qua thông tin đại chúng...
Thứ tư, tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác là một kho tàng giá trị không
gì sánh được. Việc tìm hiểu, học tập, làm theo Bác cho phép chúng ta có thể hướng
đến những sự hiểu biết về những tư tưởng lớn lao có giá trị thời đại, có tính lý luận
cao siêu và cũng cho phép mỗi con người chúng ta tự thấy mình trong đó, tư soi
mình để rèn luyện, cố gắng. Nhà thơ Tố Hữu đã viết “ Yêu Bác lòng ta trong sáng
hơn”. Học Bác là để chúng ta vươn tới “Chân, Thiện, Mỹ”, điều đó phù hợp với
nhu cầu cá nhân và cũng là mục tiêu vươn tới của nhân loại. Hơn nữa, học Bác
không phải là luôn quá khó với những việc làm cao siêu, lớn lao, mà học Bác
chúng ta có thể học bằng việc làm rất nhỏ nhặt hàng ngày, từ những việc làm rất cụ
thể, ai cũng có thể học được, lúc nào cũng có thể học được và đã học thì sẽ có
thành công.
10
- - Khó khăn
Thứ nhất, nhận thức một số nơi, một số phụ huynh, học sinh, kể cả một số
cán bộ, đảng viên chưa thực sự đầy đủ, đồng đều về chủ trương học tập và làm
theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Thứ hai, sự hiểu biết của các em học sinh về cuộc đời, hoạt động, tư tưởng,
phong cách của Người chưa sâu sắc, còn đơn giản, cảm tính. Thậm chí một số học
sinh do nhiều tác động tiêu cực của xã hội, của môi trường sống, các em còn thờ ơ,
thiếu quan tâm, sống thiếu mục đích, chưa có mục đích, lý tưởng cách mạng.
Thứ ba, về phía giáo viên, nhất là đội ngũ giáo viên chủ nhiệm tuy rất tâm
huyết và tích cực nhưng còn lúng túng về nội dung và phương pháp trong việc lồng
ghép giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào các hoạt động giáo
dục nói chung và vào các giờ sinh hoạt chủ nhiệm nói riêng. Bởi vì trước hết, dù
sao đây cũng là một nội dung mới và không phải thuộc kiến thức chuyên ngành mà
các Thầy cô được đào tạo. Hơn nữa, tài liệu hướng dẫn dù đã được Bộ, Sở chú
trọng, nhưng vẫn chưa nhiều, còn mang tính khái quát, chưa cụ thể và chưa sát với
tình hình thực tế của nhà trường và vùng miền. Phần lớn giáo viên tự mày mò, thử
nghiệm nên một số tiết sinh hoạt ít gây hứng thú cho học sinh và hiệu quả giáo dục
mang lại chưa đạt mục đích như mong muốn.
Thứ tư, dù đã có nhưng các điều kiện về thời gian, về cơ sở vật chất, kinh
phí hỗ trợ... chưa đủ đáp ứng tốt nhất cho các hoạt động của giáo viên chủ nhiệm
theo định hướng tổ chức làm việc mới. Cơ bản, các tiết sinh hoạt phải trừ một phần
thời gian để triển khai các công việc hành chính và chủ yếu được bố trí tại không
gian của lớp học hàng ngày, nên thiếu thời gian và không gian để áp dụng các hình
thức như sân khấu hóa, thiếu cơ sở vật chất nếu muốn sử dụng công nghệ thông tin
trong tổ chức tiết sinh hoạt...
Trên cơ sở thực trạng, những khó khăn và thuận lợi đã đề cập ở trên, từ
những kinh nghiệm thực tiễn làm công tác chủ nhiệm, chúng tôi mạnh dạn đề xuất
một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp nhìn từ góc độ
triển khai lồng ghép nội dung giáo dục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh qua các tiết sinh hoạt lớp.
4. Một số giải pháp lồng ghép nội dung giáo dục học tập và làm theo tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua các tiết sinh hoạt lớp của giáo viên
chủ nhiệm nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh THPT
4.1. Giải pháp thứ nhất: Xây dựng các chủ đề lồng ghép nội dung giáo
dục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào các
tiết sinh hoạt lớp
4.1.1. Chủ đề 1: Bác Hồ với lòng yêu nước và quyết tâm ra đi tìm đường
cứu nước
Sinh thời Hồ Chí Minh từng viết: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn
tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự
11
- do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành". Và Người tự
khẳng định “ Tôi hiến cả đời tôi cho dân tộc tôi ”. Với lòng yêu nước nồng nàn,
cháy bỏng Người đã quyết chí ra đi tìm đường cứu nước. 30 năm bôn ba khắp năm
châu bốn bể, Người sẵn sàng làm mọi thứ nghề lao động chân tay như nấu bếp, làm
vườn, vẽ thuê, quét tuyết… để sống cuộc đời của người lao động, hoà mình vào
phong trào cách mạng của giai cấp công nhân ở các nước tư bản chủ nghĩa, của các
dân tộc bị áp bức bóc lột ở thuộc địa, để từ đó tìm con đường cứu nước. "Ðộc lập,
tự do, hạnh phúc" cho nhân dân, đất nước là lý tưởng chiến đấu, là lẽ sống cao đẹp
mà suốt đời Người theo đuổi.
Hồ Chí Minh là một biểu tượng cao đẹp cho lòng yêu nước, ý chí đấu tranh
giải phóng đất nước. Người đã hi sinh, dâng hiến trọn vẹn cả cuộc đời mình cho đất
nước, nhân dân. Vì vậy giáo dục học sinh về lòng yêu nước của Người là một việc
cần thiết để từ đó góp phần bồi đắp tâm hồn, nuôi dưỡng tình yêu đất nước của thế
hệ trẻ. Việc giáo dục tình yêu nước của Bác phải là một việc làm thường xuyên và
là trách nhiệm của mỗi người. Trong tiết sinh hoạt lớp, giáo viên chủ nhiệm khơi
gợi và hình thành ở học sinh tình yêu đất nước thông qua những câu chuyện kể,
những hình ảnh, vần thơ,... về Bác.
4.1.2. Chủ đề 2: Bác Hồ với tinh thần đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế
“Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết - Thành công, thành công, đại thành
công”. Đoàn kết dân tộc, đoàn kết giai cấp, đoàn kết quốc tế là điều Hồ Chí Minh
luôn hướng đến. Đoàn kết đem lại sức mạnh vật chất và tinh thần to lớn giúp dân
tộc ta đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược. Bởi “Lịch sử nước ta dạy cho ta bài học
này: Lúc nào dân tộc ta đoàn kết muôn người như một thì nước ta độc lập, tự do.
Trái lại, lúc nào dân ta không đoàn kết, thì bị nước ngoài xâm chiếm”. Không bó
hẹp trong một thứ chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, ích kỷ, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn
nêu cao tinh thần đoàn kết quốc tế:
“Việt- Lào hai nước chúng ta
Tình sâu như nước Hồng Hà, Cửu Long”.
Tinh thần đoàn kết ấy đã vượt qua biên giới của một đất nước, đến với bạn
bè năm châu, tạo nên sức mạnh tổng hợp để chiến thắng kẻ thù chung.
Có thể khẳng định: Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã suốt đời phấn đấu cho
sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế, coi sự đoàn kết là sức mạnh vô
địch chiến thắng mọi kẻ thù. Người từng nói: "Dễ trăm lần không dân cũng chịu,
khó vạn lần dân liệu cũng xong". Và trong quá trình đấu tranh cách mạng Người
luôn nhận được sự ủng hộ của bạn bè quốc tế.
Học tập và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần đại đoàn kết là là
việc làm cần thiết đối với mỗi người. Thông qua những câu chuyện, những thước
phim, hình ảnh, tư liệu về Bác, giáo viên chủ nhiệm hướng học sinh đến lẽ sống
đẹp, biết đoàn kết, không gây hận thù, từ bỏ bệnh ngôi sao, biết sống hòa đồng với
mọi người xung quanh.
12
- 4.1.3. Chủ đề 3: Bác Hồ với tình yêu thương bao la
Nhà thơ Tố Hữu trong bài thơ “ Bác ơi!” đã viết:
“ Bác ơi, tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông trọn kiếp người”
Tình yêu thương của Bác bao la, rộng lớn đối vơi tất thảy mọi lớp người từ
cụ già đến nhi đồng, từ “đoàn dân công đêm nay ngủ ngoài rừng” đến “người chiến
sỹ đứng gác ngoài biên cương”, từ những người nông dân đến những người công
nhân vất vả khổ cực. Tình thương của Bác không chỉ đóng khung trong giới hạn
đối với đồng bào ta, nhân dân ta mà đối với tất cả nhân dân cần lao trên thế giới.
Bác thương cảm xót xa trước cảnh một em bé Trung Quốc trong nhà ngục Tân
Dương , cảnh một người bạn tù vừa chết. Bác chia sẻ với cảnh một người vợ đến
thăm chồng trong nhà ngục… Tình yêu thương của Bác là tình hữu ái giai cấp,
mang tinh thần quốc tế vô sản. Lời cuối cùng trong Di chúc, cũng là những lời xúc
động nhất, Người viết “tôi để lại muôn vàn tình thương yêu cho toàn dân, toàn
Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng”.
13
- Có thể nói rằng tình yêu thương chính là tài sản tinh thần vô giá mà Người
để lại cho dân tộc ta, nhân dân ta, cho muôn đời sau. Vì vậy việc giáo dục cho học
sinh về tình yêu thương của Bác không chỉ giúp học sinh thêm biết ơn, kính trọng
Người mà từ đó còn giúp học sinh biết học tập và làm theo Người, biết sống nhân
ái, biết yêu thương, quan tâm những người xung quanh, biết sẻ chia, biết sống cho
đi. Để làm được điều đó, trong các tiết sinh hoạt, giáo viên chủ nhiệm lồng ghép
một số câu chuyện về Bác Hồ với tình yêu thương bao la.
4.1.4. Chủ đề 4: Bác Hồ với đức tính khiêm tốn, giản dị, trung thực
Cuộc đời Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về đức tính khiêm tốn, giản dị. Sự
khiêm tốn, giản dị của Bác được thể hiện một cách nhất quán từ lời nói đến việc
làm, hành động cụ thể; từ nơi ở, trang phục đến những bữa ăn hằng ngày. Học tập
và làm theo tấm gương đạo đức của Bác về sự khiêm tốn, giản dị là một việc làm
có ý nghĩa lớn, đòi hỏi mỗi người phải tự biết vượt qua những cám dỗ của cuộc
sống, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi nền kinh tế phát triển, đất nước từng
ngày hội nhập với thế giới một cách mạnh mẽ, sâu rộng.
Không chỉ sống khiêm tốn, giản dị, Hồ Chí Minh còn rất coi trọng sự trung
thực. Trung thực là một phẩm chất quan trọng góp phần tạo nên giá trị nhân cách
của con người. Trung thực là sống thành thực với chính mình, với mọi người, với
công việc; chân thật trong từng lời nói và hành động. Trung thực tạo nên sự tin cậy
cho mọi người. Trong cuộc sống Bác luôn đề cao, coi trọng sự trung thực, bởi vì sự
trung thực của một con người không chỉ thể hiện tác phong, ngôn ngữ chuẩn mực
bên ngoài mà nó đòi hỏi họ phải có khí chất, sự dũng cảm, sự trong sáng trong tư
duy và tâm hồn của mỗi con người.
Thông qua các tiết sinh hoạt, giáo viên chủ nhiệm lồng ghép nội dung giáo
dục về đức tính khiêm tốn, giản dị, trung thực của Bác bằng những câu chuyện
chân thực, sinh động, những câu thơ, bài hát, những thước phim… Từ đó giúp học
sinh hiểu hơn về Bác và góp phần bồi đắp tình yêu đối với Bác để từ đó biến tình
yêu thành lẽ sống, biết học và làm theo Người.
4.1.5. Chủ đề 5: Bác Hồ với tinh thần tự chủ, tự học, vượt khó, sáng tạo
Sinh ra trong hoàn cảnh nước mất nhà tan, nhân dân lầm than nô lệ, với tinh
thần ham hiểu biết và học hỏi, với tư duy độc lập sáng tạo, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã sớm hình thành chí hướng lớn lao và quyết tâm tìm con đường đi cho cho riêng
mình. Trong quá trình hoạt động cách mạng Người luôn đưa ra những quyết định,
lựa chọn sáng suốt. Bắt gặp luận cương Lê Nin người đã nhận ra rằng chỉ có chủ
nghĩa xã hội, chỉ có cách mạng vô sản mới là con đường giải phóng chúng ta.
Không chỉ là tấm gương về tinh thần tự chủ mà Người còn là một tấm gương
sáng về tinh thần tự học, tinh thần vượt khó và sáng tạo. Từ nhỏ cũng như trong
quá trình hoạt động cách mạng, Người luôn tranh thủ mọi cơ hội để học hỏi. Bác
biết nhiều thứ tiếng: Pháp, Anh, Trung Quốc, Ý, Đức, Nga, tiếng Thái, tiếng Tây
Ban Nha, tiếng Ả Rập, tiếng nhiều dân tộc thiểu số Việt Nam… Vốn ngoại ngữ đó
14
- của Bác tất cả đều xuất phát từ sự khổ công luyện tập. Nếu không có sự tự học phi
thường làm sao Bác có thể thông thao được nhiều thứ tiếng như vậy.
Cùng với tinh thần tự chủ, tự học, Hồ Chí Minh còn là tấm gương về sự sáng
tạo. Người đã vận dụng học thuyết Mác - Lênin một cách linh hoạt, sáng tạo vào điều
kiện cụ thể của cách mạng nước ta với tư tưởng: Độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã
hội. Trong cuộc sống, Bác luôn có cách ứng xử linh hoạt trước mọi vấn đề.
Để lồng ghép chủ đề giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh
vào tiết sinh hoạt lớp, chúng tôi đã thiết kế một bảng tương ứng giữa các chủ đề
giáo dục lồng ghép với các câu chuyện tương ứng trong bộ sách Bác Hồ và những
bài học về đạo đức lối sống dành cho học sinh cấp Trung học phổ thông như sau:
Những chủ đề Mục tiêu Những câu chuyện
minh họa
Bác Hồ với Học sinh hiểu được lòng yêu nước “ Giọt nước mắt cảm
lòng yêu nước nồng nàn của Bác. Từ đó giáo dục phục”; “ Con đường cách
học sinh lòng yêu nước bằng những mạng vô sản”; “ Con
việc làm có ý nghĩa. đường tuổi trẻ”...
Bác Hồ với Học sinh hiểu được vai trò của tinh “Biển cả do cái gì tạo
tinh thần đoàn thần đoàn kết để từ đó có ý thức nên”, “Câu chuyện Bác
kết dân tộc, đoàn xây dựng tập thể, sống hòa đồng Hồ với thanh niên”
kết quốc tế với mọi người xung quanh.
Bác Hồ với Học sinh thấy được tình yêu thương “ Bác cảm hóa người
tình yêu bao la của Bác: luôn quan tâm, yêu khác”; “Câu chuyện đêm
thương thương, chăm lo cho cuộc sống của ba mươi Tết”, “ Tình yêu
nhân dân, nhất là những người của Bác Hồ dành cho
nghèo khổ. Từ học sinh biết rút ra những khúc dân ca”, “
cho mình bài học về lẽ sống tình Quả Táo của Bác Hồ”,
thương “Chuyện của gia đình tôi”...
Bác Hồ với Học sinh hiểu được vẻ đẹp đạo đức “ Bác muốn biết sự thật
đức tính khiêm của Bác. Từ đó học sinh cần nhận kia”; “ Phần kẹo Bác
tốn, giản dị, thức được vai trò của sự khiêm tốn, cho”, “ Bác tặng cháu bé
trung thực, giản dị, trung thực, trách nhiệm một bông hồng” “ Ăn no
trách nhiệm trong cuộc sống và biết sống đẹp rồi hãy đến làm việc” “
hơn Chữ quan liêu viết như thế
nào”; “ Bác chỉ sót một dấu
phẩy, Bác xin lỗi bạn đọc”
‘ Cái máy phát điện”...
Bác Hồ với Học sinh hiểu được tinh thần tự “ Chiến lược trăm năm
tinh thần tự học, tự chủ, sáng tạo,… của Bác. trồng Người”, “Bác Hồ
chủ, tự học, Từ đó biết rèn luyện bản thân bằng học ngoại ngữ”, “ Bài học
vượt khó, sáng con đường tự học, tự chủ, vượt khó, của thầy mo”
tạo sáng tạo…
15
- Những chủ đề trên được giáo viên lồng ghép trong tiết sinh hoạt. Giáo viên
chủ nhiệm hướng dẫn học sinh tìm đọc các câu chuyện trong bộ sách: Bác Hồ và
những câu chuyện về đạo đức và lối sống dành cho học sinh. Ngoài những câu
chuyện trong bộ sách đó, giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn học sinh tìm đọc thơ văn
của Bác và thơ văn viết về Bác cũng như những tư liệu lịch sử, những thước phim,
hình ảnh để hiểu rõ hơn về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
4.2. Giải pháp thứ hai: Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền học tập
và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh sâu rộng trong học
sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp
Muốn đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân, công tác tuyên truyền đóng vai trò
hết sức quan trọng. Và để việc giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh đạt hiệu quả đòi hỏi phải đa dạng hóa các hình thức và phương pháp tuyên
truyền. Đa dạng hóa các hình thức và phương pháp tuyên truyền học tập và làm
theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là sử dụng một cách linh hoạt các
biện pháp, cách thức, phương tiện, tác động vào tư tưởng cán bộ, đảng viên, quần
chúng... phù hợp với đặc thù từng đối tượng góp phần nâng cao nhận thức và hành
động của cán bộ, đảng viên và nhân dân, đặc biệt là giáo dục cho thế hệ trẻ.
Trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp, đa dạng các hình thức và phương pháp
tuyên truyền những bài học về tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác Hồ cho học
sinh là một hình thức để giúp học sinh thấm nhuần tư tưởng, đạo đức, lối sống của
Người một cách tự nhiên. Tuy nhiên, dù bằng hình thức nào thì cũng cần đảm bảo
tất cả nội dung, các hoạt động trong giờ học phải đúng quan điểm lập trường, mục
tiêu bài học. Lấy học sinh làm trung tâm nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của
người học, phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các hoạt động cá nhân và
hoạt động nhóm. Từ đó các em mạnh dạn, tự giác, hứng thú, kiến thức dễ dàng
thấm nhuần một cách tự nhiên.
Trong các tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp chúng tôi đã thực hiện có hiệu quả
một số hình thức tuyên truyền, giáo dục học sinh học tập và làm theo tư tưởng,
đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh như sau
4.2.1. Ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng các dự án học tập và làm
theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Chúng ta đều biết rằng từ thập niên những năm 70 của thế kỷ XX, những
bước tiến nhảy vọt của khoa học kỹ thuật thế giới đã đưa loài người tiến những
bước dài trong lịch sử phát triển của nó. Từ góc nhìn của khoa học kỹ thuật, thế
giới ngày càng “phẳng” hơn.
Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, tại Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thức XII của Đảng Cộng Sản Việt Nam nêu rõ: “...Cuộc
cách mạng khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin tiếp tục phát triển
mạnh mẽ,.....Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục,
16
nguon tai.lieu . vn
