1. Trang Chủ
  2. Sáng kiến kinh nghiệm
  3. Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”

Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”

Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm là xác định được vài trò của mình là người hướng dẫn tổ chức học sinh học tập trên lớp để đánh thức sự sáng tạo trong học tập của mỗi học sinh. Hình ảnh người chiến sĩ trong thơ ca trước cách mạng tháng Tám 1945 còn là đề tài mới mẻ đối với học sinh lớp 8. Vì vậy các em chưa cảm nhận hết được vẻ đẹp tâm hồn của họ nên trong việc cảm thụ, phân tích, bình luận còn gặp rất nhiều khó khăn Các em học sinh còn lúng túng khi làm một bài văn nghị luận văn học, đặc biệt

Thể loại Tài liệu miễn phí Sáng kiến kinh nghiệm

Số trang 29

Ngày tạo 4/6/2023 6:05:46 PM +00:00

Loại tệp DOC

Kích thước 0.57 M

Tên tệp

Tải Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Hướng dẫn học sinh cảm... (.pdf)

Xem mẫu

  1. ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN YÊN LẠC PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO =====***===== ˜˜˜ BÁO CÁO KẾT QUẢ  NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến:  Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua   hai bài thơ: “Khi con tu hú” và  “Ngắm trăng”. Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Phương Môn: Ngữ văn 8 Trường THCS Đồng Cương 1
  2. Vĩnh phúc, năm 2017 BÁO CÁO KẾT QUẢ  NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến:  Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạngqua   hai bài thơ: “Khi con tu hú” và  “Ngắm trăng”. 2
  3. Vĩnh phúc, năm 2017 BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu:  Có thể nói rằng thế kỷ XXI­ thế kỷ của tri thức, đòi hỏi mỗi chúng ta phải học  tập, rèn luyện phấn đấu đề trở thành công dân có ích cho xã hội. Đảng và nhà nước ta   thấy rõ được vai trò của giáo dục trong thời đại ngày nay nên đã đặt giáo dục là quốc   sách hàng đầu. Vì vậy công cuộc cải cách giáo dục những năm gần đây diễn ra một   cách vô cùng mạnh mẽ và toàn diện. Với mục tiêu giáo dục con người toàn diện, phát   huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, giáo viên chỉ là người định hướng  giúp các em tự chiếm lĩnh tri thức.  Để đáp ứng được những đòi hỏi cấp bách ấy, mỗi giáo viên luôn cần có sự tìm  tòi đổi mới phương pháp giảng dạy, xóa bỏ  lối dạy truyền thụ  tri thức một chiều.   Hơn thế, giáo viên cần có nhận thức đúng đắn rằng dạy học là nhằm tạo ra sự  tác   động trong nhận thức và tình cảm, sự tích cực suy nghĩ niềm đam mê sáng tạo, sự tìm   tòi khám phá những điều mới mẻ   ở  học sinh chứ  không phải tạo ra thói quen trông  chờ, bắt chước, thụ động.  Vì lẽ   ấy, trong mỗi giờ  học giáo viên cần chú ý phát huy tính sáng tạo, chủ  động tự chiếm lĩnh tri thức một cách tích cực của học sinh. Để làm được điều đó phụ  thuộc rất nhiều ở người thầy. Người thầy phải biết tổ chức hướng dẫn học sinh học   tập trên lớp một cách có hiệu quả. Tôi từng nhớ  một lời nói của một nhà cải cách  giáo dục nước ngoài: “Truyền đạt tri thức không phải và không bao giờ  là mục đích   3
  4. của giáo dục. Mục đích của giáo dục là hướng dẫn quá trình học tập và đặt trách  nhiệm học tập vào tay những học sinh. Giáo dục được xem như là quá trình giáo viên   hướng dẫn học sinh tự  phát triển. Giáo viên phải là người hướng dẫn có hiệu quả  cho học sinh học tập chứ không phải là người truyền thụ những mảng tri thức chết”.   Đó là lời nhận định rất đúng đắn.  Vì vậy mỗi giáo viên cần xác định được vài trò của mình là người hướng dẫn   tổ  chức học sinh học tập trên lớp để  đánh thức sự  sáng tạo trong học tập của mỗi  học sinh.       Hình ảnh người chiến sĩ trong thơ ca trước cách mạng tháng Tám 1945 còn là đề  tài mới mẻ đối với học sinh lớp 8. Vì vậy các em chưa cảm nhận hết được vẻ  đẹp   tâm hồn của họ  nên trong việc cảm thụ, phân tích, bình luận còn gặp rất nhiều khó   khăn Các em học sinh còn lúng túng khi làm một bài văn nghị luận văn học, đặc biệt  là nghị luận tổng hợp.      Một số học sinh vẫn còn tỏ thái độ thờ ơ, chưa biết trân trọng sự cống hiến và hi   sinh cho Tổ quốc của các thế hệ cha anh đi trước.      Xuất phát từ các lí do trên chúng tôi đã chọn đề tài:  Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua   hai bài thơ: “Khi con tu hú” và  “Ngắm trăng”. cho sáng kiến của mình.. 2. Tên sáng kiến:  “Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua   hai bài thơ “Khi con tu hú” và  “Ngắm trăng”. 3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:    Ngành giáo dục (Học sinh THCS). 4. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu:   Ngày 20 tháng 2 năm 2016. 5. Mô tả bản chất của sáng kiến: 5.1: Thuận lợi: Trong chương trình phổ thông, môn Ngữ văn là môn quan trọng nên rất được sự  quan tâm của ngành. Hàng năm thường có sự  quan tâm của phòng giáo dục: mở  các   4
  5. lớp tập huấn, các chuyên đề cụm…nhằm củng cố cũng như nâng cao trình độ chuyên   môn của giáo viên. Ban giám hiệu nhà trường cũng như tổ chuyên môn thường xuyên quan tâm tạo  điều kiện cho giáo viên về các mặt: đồ dùng, thiết bị, sách giáo khoa, sách bồi dưỡng   liên quan đến chuyên môn để giáo viên có đủ tư liệu phục vụ bài dạy tốt nhất. Ngoài   ra còn tổ chức chuyên đề tổ, hội giảng…nhằm nâng cao tay nghề cho giáo viên. Giáo  viên trong tổ thường xuyên dự giờ thăm lớp, trao đổi, rút kinh nghiệm và hỗ trợ nhau   trong quá trình giảng dạy. Nhờ vậy giáo viên có thể học hỏi kinh nghiệm của nhau,   phát huy những điểm tích cực, hạn chế những mặt yếu kém trong giảng dạy. Chính  vì vậy mà trong những năm gần đây chất lượng giáo dục của trường tôi luôn đứng ở  vị  trí tốp đầu của huyện cũng như  của tỉnh. Đó là cơ  sơ  để  khích lệ  giáo viên cũng   như học sinh của trường giảng dạy và học tập không ngừng.        Bản thân tôi cũng đã có một thời gian dài dạy học và được phân công đúng chuyên   ngành đào tạo nên cũng có ít nhiều kinh nghiệm trong việc vận dụng những biện   pháp mới cũng như hướng dẫn học sinh thực hiện tốt các phương pháp của mình đưa  ra.      Còn đối với học sinh đều là con em vùng nông thôn nên đa số  các em ngoan, có ý   thức cố gắng trong quá trình tiếp thu bài cũng như rèn luyện các kỹ năng cho mình. 5.2: Khó khăn: a. Cơ sở vật chất:       Về  phía nhà trường, cơ  sở  vật chất vẫn còn thiếu thốn­ chưa có phòng bộ  môn   riêng cho môn Ngữ văn, tranh ảnh cho bộ môn còn hạn chế lớp học sĩ số đông nên ít   nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học. b. Với giáo viên:     Về phía giáo viên, trước đây khi dạy hai bài thơ “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”,  tôi chỉ chú ý tới việc truyền đạt kiến thức cơ bản mà chưa đi sâu vào từng khía cạnh  vấn đề vì vậy học sinh còn lúng túng khi cảm nhận  và đánh giá, nâng cao vấn đề khi   tiếp cận với dạng đề nâng cao.  c. Với học sinh: 5
  6.      Về phía học sinh, ở lứa tuổi này các em còn ham chơi, còn ngại khó, hễ gặp vấn   đề hơi khó là nản mà môn văn lại đòi hỏi tính cần cù nhẫn lại cao. Một số học sinh   do hoàn cảnh gia đình gặp nhiều khó khăn nên thời gian để học còn hạn chế vì phải   tham gia phụ  giúp công việc gia đình, ngoài ra số  học sinh đó còn không có những  sách tham khảo, thời gian học ít nên không đọc được các dạng sách tham khảo để  rộng kiến thức. Thêm vào đó một số  học sinh cha mẹ đi làm ăn xa nên chểnh mảng  việc học tâp. 5.3Các gi   ải pháp thực hiện:   Bước một:   ­ Để học sinh tiếp cận hai tác phẩm một cách sâu rộng, tôi cung cấp kiến thức lịch   sử và địa lí liên quan đến  hai bài thơ . .  ­ Bước đầu tiên tôi củng cố  lại kiến thức cơ  bản cho học sinh. Qua bước này học  sinh nhớ  lại kiến thức cơ  bản liên quan đến hai bài thơ  “Khi con tu hú” và “Cảnh  khuya”.  ­ Đầu tiên giúp các em khái quát lại kiến thức về tác giả, tác phẩm. Phần này giáo  viên tích hợp với môn Lịch sử  để  giúp các em hiểu rõ sự  nghiệp cách mạng của Hồ  Chí Minh và Tố Hữu bên cạnh đó giáo viên tích hợp với môn Địa lí để giúp học sinh  nắm được địa điểm nhà lao Thừa Phủ­ nơi Tố Hữu bị giam khi đang hoạt động cách   mạng; cũng như nhà lao của Tưởng Giới Thạch giam giữ Hồ Chí Minh. 5.3.1. Khái quát về tác giả, tác phẩm, thể thơ và phương thức biểu đạt: 1. Tác giả, tác phẩm: a.Tố Hữu và bài thơ “Khi con tu hú”:   ­Nêu những nét tiêu biểu về nhà thơ Tố Hữu?  + Tố Hữu:   ­ Tố  Hữu ( 1920­2002)­ tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê  ở  Quảng Điền­   Thừa Thiên Huế. Ông giác ngộ cách mạng khi còn đang là học sinh.   ­Tháng 4­1939 Tố Hữu bị bắt giam vào nhà lao Thừa Phủ.   ­Tố Hữu có nhiều cống hiến cho cách mạng và thơ ca Việt Nam. 6
  7.  ­ Ở Tố Hữu có sự thống nhất giữa cuộc đời cách mạng và cuộc đời thơ  ­ Ông là nhà thơ của lí tưởng cộng sản.   ­ Con đường thơ  Tố  Hữu gắn bó chặt chẽ  với các giai đoạn của cách mạng Việt   Nam, được đánh dấu bởi các tập thơ: “Từ   ấy”­ ( 1937­1946); “ Việt Bắc ”­ (1947­ 1954); “Gió lộng”­ (1955­1961); “Ra trận”­ (1962­1971)…  Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào? + Bài thơ “Khi con tu hú”:  ­  Bài thơ  được Tố Hữu sáng tác vào tháng 7­ 1939  ở nhà lao Thừa Phủ, lúc đã hơn   ba tháng trời ông bị giam cầm.   ­ Bài thơ nằm trong phần “Xiềng xích” của tập thơ “Từ ấy”.  ­“Khi con tu hú” là tiếng lòng của người thanh niên 19 tuổi say mê lí tưởng, tha thiết   yêu đời và hăng hái hoạt động nhưng bị giam cầm cách biệt hoàn toàn cuộc sống bên  ngoài. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản Tố Hữu.  b. Hồ Chí Minh và bài thơ “Ngắm trăng”:  ­ Nêu những nét tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp của Bác?  +Hồ Chí Minh:  ­ Hồ Chí Minh (1890­ 1969) không chỉ là vị lãnh tụ cách mạng kiệt xuất của nhân dân   Việt Nam mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn, nhà văn hóa lớn của dân tộc và nhân  loại.   ­ Bác có quan điểm văn chương là vũ khí phục vụ  cho sự  nghiệp cách mạng, trong  cuộc hành trình khắp năm châu bốn biển tìm đường cứu nước.  ­ Những truyện ngắn đặc sắc, những bài thơ  hay: Bản án chế độ  thực dân Pháp, Vi  hành, Bản tuyên ngôn độc lập, Tập nhật kí trong tù…     ­Trong kháng chiến người chỉ  làm thơ  trong những giây phút rảnh rỗi, hiếm hoi.  Những bài thơ  của Người luôn chan chứa một tình yêu thiên nhiên đằm thắm hòa  trong một tình cảm lớn là tình yêu đất nước sâu sắc.   ­Nêu những nét tiêu biểu về sự ra đời bài thơ “Ngắm trăng”? + Bài thơ “Ngắm trăng”: 7
  8.   ­ Trong những ngày  bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam Người đã viết tập  thơ  “Nhật kí trong tù” gồm 133 bài thơ  chữ  Hán, phần lớn là thơ  tứ  tuyệt. “Nhật kí   trong tù” đã trở thành viên ngọc quý trong kho tàng thơ ca dân tộc.   ­“Ngắm trăng”  ( Vọng nguyệt) là một bài thơ hay của tập thơ “Nhật kí trong tù” => Đặt trong hoàn cảnh ấy chúng ta càng thấy rõ sự bình tĩnh, chủ động, lạc quan của  Người. Phong thái ấy toát ra từ những rung cảm tinh tế và dồi dào trước thiên nhiên,   đất nước.   ­ Xác định thể thơ và phương thức biểu đạt của hai bài thơ trên? 2. Thể thơ và phương thức biểu đạt:  + Bài “Khi con tu hú”. ­ Thể thơ: Lục bát. ­ PTBĐ: Biểu cảm, tự sự, miêu tả. + Bài “Ngắm trăng”.  ­ Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt. ­ PTBĐ: Biểu cảm, tự sự, miêu tả.   Bước hai:        Bước này giáo viên giúp học sinh nắm lại kiến thức cơ  bản về từng tác phẩm.  Chính là giúp học sinh nắm được nghệ thuật và nội dung của từng văn bản.  Để nắm  được nghệ  thuật giáo viên tích hợp với phân môn Tiếng Việt: các biện pháp tu từ,   cấu tạo từ, loại từ…  3.Vẻ đẹp tâm hồn của  ng   ười  chi   ến sĩ công sản qua hai bài thơ: : “Khi con tu hú”   và “Ngắm trăng”:   a. Bài thơ  “    Khi con tu hú”:       ­ Giáo viên giúp học sinh khai thác nội dung kiến thức của bài thơ.  * Vẻ đẹp tâm hồn của người tù cách mạng qua việc cảm nhận bức tranh mùa  hè. Từ  đó bộc lộ  tình yêu thiên nhiên của người chiến sĩ cách mạng mặc dù  trong hoàn cảnh tù đày:                         “  Khi con tu hú gọi bầy”..                   Lúa chiêm đang chín,  trái cây ngọt dần                       Vườn râm dậy tiếng ve ngân                    Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào                       Trời xanh càng rộng càng cao 8
  9.                                      Đôi con diều sáo lộn nhào từng không”    ­Nghệ thuật tiêu biểu được tác giả sử dụng trong khổ thơ trên là gì ? +Về nghệ thuật:      ­ Tác giả đã sử dụng biện pháp liệt kê cùng một loạt các tính từ chỉ màu sắc, hương   vi, âm thanh : ­ Màu vàng của bắp, của lúa chín, của trái cây.  ­ Màu xanh của bầu trời. ­ Hương thơm của lúa chín, của trái cây.  ­ Âm thanh của tiếng chim tu hú, của tiếng ve, của con diều sáo… + Về nội dung : ­ Nêu nội dung tiêu biểu của đoạn thơ ?            Tất cả các biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng chuyển tải tình yêu thiên thiên   của tác giả mặc dù  trong cảnh tù đày.              Bài thơ mở đầu bằng tiếng kêu chim tu hú gọi hè :            “ Khi con tu hú gọi bầy”..     Câu thơ không nhằm mô tả tiếng chim kêu mà nhấn mạnh cái thời điểm tu hú  gọi bầy: khi tu hú gọi bầy thì sẽ  ra sao, sẽ  xuất hiện những điều gi ?... Âm thanh  không chỉ là tiếng kêu. Trong âm thanh thường có cả một thế giới hoài niệm gắn liền   với âm thanh  ấy. Một tiếng trống trường ngày khai giảng, một khúc nhạc ve ran khi   vào hè đủ cho ta nhớ lại những ngày mực tím, áo trắng một thuở học trò náo nức đến   trường.... Âm thanh ấy lại càng cồn cào, da diết biết bao khi nó đến với những người   bị cách biệt với cuộc sống đồng loại : những chiến sĩ cách mạng bị giam trong tù. Ta  hiểu vì sao, chỉ một tiếng chim tu hú gọi bầy cất lên đã làm hiện ra trong tâm trí Tố  Hữu một thế giới đồng nội thân thuộc và quyến rũ đến thế :      Một bức tranh đồng nội tuyệt đẹp vào vụ tháng năm, tháng sáu: lúa ®¬ng chín, trái ngọt, ngô r©y vàng, ve ngân dậy vườn, nắng đào đầy sân, trời xanh cao, rộng và   sáo diều bay lượn... Từng hình  ảnh, cảnh vật cứ  lần lượt hiện ra với các nét quen  thuộc mang đúng đăch trưng của mùa hè nơi thôn dã. Bức tranh có màu xanh pha vàng   của lúa đang chín, màu vàng dần đỏ  dần của trái cây đang chín, màu xanh đậm của   vườn dâm, màu vàng tươi của bắp ngô, màu hồng rực của nắng, màu xanh vời vợi  của bầu trời. Màu sắc tươi tắn rực rỡ, âm thanh sôi động, rộn rã của tiếng chim tu   hú, tiếng ve râm ran trong vòm lá, tiếng sáo diều réo rắt từ  trong không trung vọng   xuống. Thoang thoảng đâu đây hương thơm của lúa đang chín, hương vị  ngòn ngọt  của trái cây. Có đủ âm thanh, màu sắc, cái gì cũng đẹp cũng tươi vui, đầy sức sống và   tất cả  đều hài hoà với nhau trong một không gian khoáng đạt có chiều cao vời vợi  của bầu trời, chiều dài mênh mông mà êm ả của đồng quê. bức tranh làng quê vào hè   hiện thật sống động, thanh bình,tự do,căng tràn sức sống Nếu “thi trung hữu hoạ” (trong thơ có vẽ) thì đây chính là một bức hoạ bằng  thơ. Nhưng khó có thể hình dung đây là cảnh tượng có thật được nhìn bằng mắt, bởi   9
  10. tác giả  đang  ở  trong tù : Người tù cách mạng càng cảm thấy cảnh mùa hè ngoài kia  sôi động, tưng bừng rộn rã, quyến rũ bao nhiêu, càng cảm thấy tâm trạng ngột ngạt,  chết uất trong phòng giam chật chội bấy nhiêu. Với niềm khao khát tự do, thèm khát  sự  sống cháy ruột, cháy lòng người tù cách mạng đã huy động mọi giác quan căng ra   đón nhận mọi tín hiệu của thế giới sự sống bên ngoài.          Vì vậy đây chỉ có thể là bức tranh của hoài niệm được gọi dậy trong lòng nhà   thơ từ một tiếng chim tu hú gọi bầy. Hoài niệm sống dậy bao giờ cũng lung linh đẹp  đẽ. Đó là nhờ sức mạnh của liên tưởng và tưởng tượng. Điều này chỉ có thể có được  khi tâm hồn nhà thơ đầy ắp ấn tượng về thôn dã. Tố Hữu là một người như thế nên  trong đoạn thơ này, ông đã đem đến cho ta một điều kì diệu : sự liên tưởng tạo thành  một phản ứng dây chuyền trong các câu thơ. Đầu tiên là tiếng chim tu hú gọi  mùa hè.   Tiếng chim ấy đánh thức cả một mùa hè thôn dã sống dậy trong kí ức ông và chảy ra   theo ngòi bút thơ, để  cho câu chữ  vẫy gọi nhau, hình  ảnh nối tiếp nhau mà đan dệt  thành bức tranh đồng nội đầy quyến rũ.  Thực ra, không phải câu chữ, hình ảnh, mà chính là kí ức, hoài niệm gọi nhau  theo một phản  ứng dây chuyền trong các câu thơ : tiếng chim gọi bầy gợi lúa đang  chín, trái cây chín dần­ biết bao là hương vị của đồng quê. Trái cây ngọt dần lại gợi   đến những khu vườn râm mà ở đấy dậy lên tiếng ve ngân­ khúc nhạc xao xuyến của   mùa hè. Cái tiếng ve ngân ấy báo hiệu mùa hè đã đến, ấy là lúc bắp rây vàng hạt đang   phơi đầy sân nắng đào­ cái sắc mầu quê hương sao mà rực rỡ chói chang  ! Nắng đào  là nắng hồng rực rỡ lại gợi nhớ đến bầu trời xanh trong cao rộng, và một bầu trời êm   ả như thế ở làng quê thì không thể vắng bóng sáo diều bay lượn trên không. Từ một   tiếng chim mà gợi nhớ đến bao điều, đến bao âm thanh vui tươi, bao sắc màu đẹp đẽ  của làng quê, của cuộc sống bên ngoài nhà tù như  đang lên hương ngây ngất trong   lòng nhà thơ.  Cuộc sống ấy được hồi tưởng lại đẹp bao nhiêu thì cũng có nghĩa là ông đang   khao khát nó bấy nhiêu­ và ta hiểu đây là niềm khao khát tự do của người c hiến sĩ trẻ  đang bị giam trong tù. Có phải vì thế mà đoạn thơ đã chốt lại, nhưng chính là để mở  ra một không gian cao rộng, tự do :               “Trời xanh càng rộng càng cao .              Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... ” Hình  ảnh Đôi con diều sáo lộn nhào từng không thật thoải mái, tự  do và tâm   hồn nhà thơ như cùng đang bay lượn trong cái không gian cao rộng, tự do ấy.. * Tâm hồn khao khát tự do muốn thoát khỏi cảnh ngục tù để trở về cuộc sống   tự do bên ngoài : Nếu 6 câu trên là cảnh tưởng tượng qua hoài niệm về cuộc sống tươi vui, rộn   ràng ngoài nhà tù, thì bốn câu dưới là tình, là lời phát biểu trực tiếp những cảm xúc,   tâm trạng của nhân vật trữ  tình trong cảnh thực ngột ngạt trong phòng giam của   người chiến sĩ trẻ. §oạn trên cái ta thể hiện một cách gián tiếp, cái ta hòa nhập với  cảnh thì ở đây cái ta bày tỏ tâm trạng  một cách trực tiếp. Cái ta ở trên là cái ta hướng  10
  11. ra thế giới bên ngoài­ cái ta hướng ngoại, còn ở đây là cái ta hướng nội. Cảnh có sự  đối lập nhưng tâm trạng thì vẫn là sự nối tiếp của một con người thống nhất.             “ Ta nghe hè dậy bên lòng       M à chân muốn đạp tan phong, hè ôi!             Ngột làm sao, chết uất thôi       Con chim tu h ú ngoài trời cứ kêu!”......   ­Xác định nghệ thuật đặc sắc được thể hiện trong khổ thơ cuối của bài thơ ?  +  V   ề nghệ thuật    :  ­ Cách ngắt nhịp bất thường câu 6/ 2 ; 3/3 ở câu 8 và câu 9.  ­ Các động, tính từ mạnh : đạp, ngột, chết uất…  ­ Câu cảm thán.  ­ Nghệ thuật đầu cuối tương ứng: Mở đầu là âm thanh của tiếng chim, kết thúc cũng  khép lại bằng âm thanh của tiếng chim.  + Về nội dung    : Chàng thanh niên trẻ  Tố  Hữu đang  nghe hè dậy bên lòng. Tố  Hữu không chỉ  đón nhận mùa hè bằng thính giác mà bằng cả  trái tim. Tố  Hữu thì thầm với mùa hè,  bởi một mình giữa bốn bức tường ngột ngạt, ông còn biết tâm sự  với ai ? Thì thầm  với mùa hè cũng như thì thầm với chính mình, và đây là tiếng lòng của nhà thơ  cách   mạng trong nhà tù đế quốc. Mùa hè, như nhà thơ đã hồi tưởng ở đoạn trên là mùa của  tự do, của nồng nàn, của đam mê, của sự sống. Nhưng trong nhà tù thì làm gì có được   mùa hè ấy  nên nhà thơ muốn đạp tan phòng ?          Cùng với  cách sử dụng những động từ miêu tả hành động mạnh, tính từ miêu  tả mứ độ  mạnh (đạp, chết uất, ngột), cách ngắt nhịp ở  hai câu 8,9 (nhịp 6/2 và nhịp   3/3, gợi cảm giác nhói lên bực bội đến điên người) và giọng điệu cảm thán, dường   như  cảm xúc bực bội không nén được cứ  trào ra: Hè ôi, ngột làm sao, chết uất thôi.  Tất cả đều thể hiện tâm trạng phẫn uất đến tột cùng, ngột ngạt tưởng chừng không   thể  nào chịu đựng được phải phá tan tù ngục để  trở  về  với cuộc sống. Câu thơ  thể  hiện khát vọng hành động tháo cũi, xổ lồng của người chiến sĩ.           Kết lại bài thơ  vẫn là âm thanh của tiếng chim tu hú.  Ở  đầu bài thơ, khi vừa   nghe tiếng tu hú, Tố  Hữu cảm thấy âm thanh tưng bừng rộn rã của tiếng chim gọi   bạn. Bây giờ Tố Hữu lại thấy da diết khắc khoải, nhức nhối. Trong này, nhà tù ngột   ngat, ngoài kia, tiếng chim cứ  dóng dả, thiết tha như  nhắn gửi, như  giục giã người   chiến sĩ. Sự  tương phản  ấy bộc lộ  niềm khao khát tự  do đến cháy bỏng, đến mãnh   liệt, đến đỉnh điểm. Con chim cứ kêu có nghĩa là tiếng gọi tự do không bao giờ thôi, ý  chí vượt ngục luôn thường trực trong lòng người tù cách mạng.          Bài thơ đã kết thúc trong một tâm trạng nhức nhối, bồn chồn, không thể khoanh   tay, ngồi yên luôn nung nấu ý chí hành động. Và tháng 3/1942, Tố Hữu đã vượt ngục  về  với cách mạng, với nhân dân. Con chim cách mạng  ấy đã cất cánh tung bay trên   bầu trời tự do, nhưng thực ra nó đã được giục giã từ tiếng chim tu hú kêu gần ba năm  về trước. 2. Bài thơ “Ngắm trăng” ­ Hồ Chí Minh. 11
  12.  Về nghệ thuật    :    ­Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.    ­Điệp, nhân hoá, đối…  Về nội dung    :   Hoài Thanh có nói: “Thơ Bác đầy trăng”. Thật vậy, Bác đã viết nhiều bài thơ  trăng. Trong số  đó, bài “Ngắm trăng” là bài thơ  tuyệt tác, mang phong vị  Đường thi,  được nhiều người ưa thích.  Bài thơ rút trong “Nhật kí trong tù ”; tập nhật ký bằng thơ được viết trong một   hoàn cảnh đoạ  đầy đau khổ, từ  tháng 8­1942 đến tháng 9­1943 khi Bác Hồ  bị  bọn  Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách vô cớ. Bài thơ  ghi lại một cảnh ngắm trăng  trong nhà tù, qua đó nói lên một tình yêu trăng, yêu thiên nhiên tha thiết của người   chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.  Hai câu thơ  đầu  ẩn chứa một nụ  cười thoáng hiện. Đang sống trong nghịch   cảnh, và đó cũng là sự  thật “Trong tù không rượu cũng không hoa” thế  mà Bác vẫn   thấy lòng mình bối rối, vô cùng xúc động trước vầng trăng xuất hiện trước cửa ngục   đêm nay. Một niềm vui chợt đến cho thi nhân bao cảm xúc, bồi hồi. Trăng, hoa, rượu là ba thú vui tao nhã của khách tài tử  văn chương. Đêm nay   trong tù, Bác thiếu hẳn rượu và hoa, nhưng tâm hồn Bác vẫn dạt dào trước vẻ  đẹp   hữu tình của thiên nhiên. Câu thơ  bình dị  mà dồi dào cảm xúc. Bác vừa băn khoăn,  vừa bối rối tự hỏi mình trước nghịch cảnh: Tâm hồn thì thơ mộng mà chân tay lại bị  cùm trói, trăng đẹp thế mà chẳng có rượu, có hoa để thưởng trăng?                         “Trong tù không rượu cũng không hoa,                           Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”. Sự  tự  ý thức về  cảnh ngộ  đã tạo cho tư  thế  ngắm trăng của người tù một ý   nghia sâu sắc hơn các cuộc ngắm trăng, thưởng trăng thường tình. Qua song sắt nhà  tù, Bác ngắm vầng trăng đẹp. Người tù ngắm trăng với tất cả tình yêu trăng, với một   tâm thế  “vượt ngục” đích thực? Song sắt nhà tù không thể  nào giam hãm được tinh   thần người tù có bản lĩnh phi thường như Bác:                        “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ”… Từ  phòng giam tăm tối, Bác hướng tới vầng trăng, nhìn về  ánh sáng, tâm hồn   thêm thư thái. Song sắt nhà tù tỉnh Quảng Tây không thể nào ngăn cách được người tù  và vầng trăng! Máu và bạo lực không thể nào dìm được chân lý, vì người tù là một thi  nhân, một chiến sĩ vĩ đại tuy “thân thể ở trong lao” nhưng “tinh thần ở ngoài lao”           Câu thứ  tư  nói về  vầng trăng. Trăng có nét mặt, có ánh mắt và tâm tư. Trăng   được nhân hóa như một người bạn tri âm, tri kỷ từ viễn xứ đến chốn ngục tù tăm tối   thăm Bác. Trăng say sưa nhìn Bác, cảm động không nói nên lời, Trăng và Bác tri ngộ  “đối diện đàm tâm”, cảm thông nhau qua ánh mắt.            Hai câu 3 và 4 được cấu trúc đăng đối tạo nên sự cân xứng hài hoà giữa người   và trăng, giữa ngôn từ, hình ảnh và ý thơ:                                 “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,                                   Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ” 12
  13.                                  (Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt                                   Nguyệt tòng song khích khán thi gia) Ta thấy: “Nhân­ Nguyệt” rồi lại “Nguyệt­ Thi gia”  ở  hai đầu câu thơ  và cái  song sắt nhà tù chắn ở giữa. Trăng và người tù tâm sự  với nhau qua cái song sắt nhà   tù đáng sợ   ấy. Khoảnh khắc giao cảm giữa thiên nhiên và con người xuất hiện một   sự  hóa thân kỳ diệu: “Tù nhân” đã biến thành thi gia. Lời thơ đẹp đầy ý vị. Nó biểu   hiện một tư  thế  ngắm trăng hiếm thấy. Tư  thế   ấy chính là phong thái ung dung, tự  tại, lạc quan yêu đời, yêu tự do.        “Ngắm trăng” là một bài thơ  trữ tình đặc sắc vừa thể hiện tình cảm thiên nhiên  đăc biệt sâu sắc, mạnh mẽ, một biểu hiện nổi bật của tâm hồn nghệ sĩ Bác Hồ, vừa   cho thấy sức mạnh to lớn của người chiến sĩ vĩ đại đó. Có thể  nói bài thơ  không hề  có một chữ “thép” nào mà vẫn sáng ngời chất “thép”. Trong gian khổ tù đầy, tâm hồn   Bác vẫn có những giây phút thảnh thơi, tự do ngắm trăng, thưởng trăng.  Bước ba:    ­ Sau khi củng cố lại toàn bộ kiến thức cơ bản của hai bài thơ cho học sinh, bước   này tùy từng đối tượng học sinh để  tôi giúp học sinh luyện kĩ năng, nhận biết, thông  hiểu và vận dụng  qua bài tập 1,2,3 dành cho đối tượng học sinh đại trà nhằm giúp   học sinh nắm chắc kiến thức.       ­ Giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn vẻ  đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản   trong cảnh tù đày qua bài tập tổng hợp bài tập 4, 5,6.Phần bài tập này dành cho đối   tượng học sinh giỏi, cụ thể là: 5.3.2. Luyện tập: Bài tập 1:  a.Viết đoạn văn giới thiệu tác giả Tố Hữu và tác phẩm “Khi con tu hú”.  b. Viết đoạn văn giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh và tác phẩm “Ngắm trăng”     Với dạng bài tập nhận biết  này giúp học sinh viết được đoạn văn giới thiệu về tác   giả  Tố  Hữu và Hồ  Chí Minh trên cơ  sở  kiến thức tôi đã cung cấp cho học sinh  ở   bước một qua đó học sinh tái hiện lại thông tin cơ bản về hai tác giả. Gợi ý:  a. Tố Hữu và bài thơ “Khi con tu hú”:   ­ Tố  Hữu ( 1920­2002)­ tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê  ở  Quảng Điền­   Thừa Thiên Huế. Ông giác ngộ cách mạng khi còn đang là học sinh. Tháng 4­1939 Tố  Hữu bị bắt giam vào nhà lao Thừa Phủ. Tố Hữu có nhiều cống hiến cho cách mạng   13
  14. và thơ ca Việt Nam.  Ở Tố Hữu có sự  thống nhất giữa cuộc đời cách mạng và cuộc   đời thơ. Ông là nhà thơ của lí tưởng cộng sản.   ­ Con đường thơ  Tố  Hữu gắn bó chặt chẽ  với các giai đoạn của cách mạng Việt   Nam, được đánh dấu bởi các tập thơ: “Từ   ấy”­ ( 1937­1946); “ Việt Bắc ”­ (1947­ 1954); “Gió lộng”­ (1955­1961); “Ra trận”­ (1962­1971)…  ­ Bài thơ  “Khi con tu hú” được Tố  Hữu sáng tác vào tháng 7­ 1939  ở  nhà lao Thừa  Phủ, lúc đã hơn ba tháng trời bị giam cầm. Bài thơ nằm trong phần “Xiềng xích” của   tập thơ “Từ  ấy”. Bài thơ là tiếng lòng của người thanh niên 19 tuổi say mê lí tưởng,  tha thiết yêu đời và hăng hái hoạt động nhưng bị giam cầm cách biệt hoàn toàn cuộc   sống bên ngoài. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản Tố Hữu.  b. Hồ Chí Minh và bài thơ “Ngắm trăng”:  ­ Hồ Chí Minh (1890­ 1969) không chỉ là vị lãnh tụ cách mạng kiệt xuất của nhân dân   Việt Nam mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn, nhà văn hóa lớn của dân tộc và nhân  loại. Bác có quan điểm văn chương là vũ khí phục vụ cho sự nghiệp cách mạng, trong   cuộc hành trình khắp năm châu bốn biển tìm đường cứu nước.  ­ Những truyện ngắn đặc sắc, những bài thơ  hay: Bản án chế độ  thực dân Pháp, Vi  hành, Bản tuyên ngôn độc lập, Tập nhật kí trong tù…    ­ Trong kháng chiến người chỉ  làm thơ  trong những giây phút rảnh rỗi, hiếm hoi.  Những bài thơ  của Người luôn chan chứa một tình yêu thiên nhiên đằm thắm hòa  trong một tình cảm lớn là tình yêu đất nước sâu sắc.  ­ Trong những ngày Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam Người đã viết  tập thơ “Nhật kí trong tù” gồm 133 bài thơ chữ Hán, phần lớn là thơ tứ tuyệt. “Nhật   kí trong tù” đã trở thành viên ngọc quý trong kho tàng thơ ca dân tộc. “Ngắm trăng”  ( Vọng nguyệt) là một bài thơ hay của tập thơ “Nhật kí trong tù” => Đặt trong hoàn cảnh  ấy chúng ta càng thấy rõ sự  bình tĩnh, chủ  động, lạc quan   Người. Phong thái ấy toát ra từ những rung cảm tinh tế và dồi dào trước thiên nhiên,   đất nước.   Bài tập 2:  Nêu giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của hai bài thơ? 14
  15.        Với dạng bài tập thông hiểu này giúp học sinh nắm được giá trị nội dung và giá   trị nghệ thuật của hai bài thơ. a. Bài “Khi con tu hú”: ­  Bài thơ thể hiện cảm nhận  của nhà thơ về hai thế giới đối lập cái đẹp, tự do và  cái ác tù ngục. ­ Khi con tu hú là thời khác của mùa hè tràn đầy sức sống. Ở thời điểm đó, trí tưởng  tượng của tác giả gọi về những âm thanh, màu sắc, hương vị và cảm nhận về không  gian và cuộc sống tự do. Đặc biệt, sự sống tự nhiên trong bài thơ còn có ý nghĩa là sự  sống trong cuộc đời tự do. ­ Khi con tu hú còn là thời khắc hiện thực phũ phàng trong tù ngục bị giam cầm,  xiềng xích. Tác giả bày tỏ tâm trạng bực bội, muốn phá tan xiềng xích, thể hiện  niềm khao khát tự do của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh bị tù đày đang  hướng tới cuộc đời tự do. ­ Bài thơ viết theo thể thơ lục bát, giàu nhạc điệu, mượt mà uyển chuyển. Lựa chọn  lời thơ đầy ấn tượng để biểu lộ cảm xúc khi tha thiết, khi lại sôi nổi, mạnh mẽ. Sử  dụng các biện pháp tu từ điệp ngữ, liệt kê... vừa tạo nên tính thống nhất về chủ đề  văn bản, vừa thể hiện cảm nhận về sự đối lập giữa niềm khao khát sự sống đích  thực, đầy ý nghĩa với hiện tại buồn chán của tác giả vì bị giam hãm trong nhà tù thực  dân. b. Bài “Ngắm trăng”: ­ Hoàn cảnh đăc biệt:   Trong cảnh tù    Không rượu, không hoa để thưởng lãm, khơi gợi nguồn thi hứng ­ Những hình ảnh đẹp:   Vầng trăng soi qua song cửa nhà tù làm rung động tâm hồn nhà thơ.   Người tù Hồ Chí Minh với tâm hồn một nhà thơ luôn hướng về cái đẹp. ­ Bài thơ được viết theo thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt, ngôn ngữ cô đọng, hàm xúc, sử  dụng phép đăng đối rất chỉnh trong câu 3 và câu 4( Nhân –nguyệt; nguyệt – thi gia)  Kết hợp với nghệ thuật nhân hóa tạo nên sự đặc sắc của bài thơ.  Bài tập 3 :   Viết bài văn cảm thụ ngắn: 15
  16.  a. Cảm nhận khổ thơ đầu bài thơ “Khi con tu hú”­ Tố Hữu.  b. Cảm nhận hai câu thơ cuối bài “Ngắm trăng”­ Hồ Chí Minh.       Qua bài tập này giáo viên  rèn kĩ năng cảm thụ văn học mà các em đã đươc học  trong chương trình Ngữ văn7. Để làm được dạng bài tập vận dụng  này đòi hỏi học  sinh phải hiểu được nội dung và nghệ thuật của các đoạn thơ trong hai bài thơ, trên  cơ sở đó học sinh mới cảm nhận cái hay cái đẹp về nó. Từ đó học sinh làm tốt bài  tập tổng hợp nâng cao ở phần tiếp. Gợi ý:  a.Tâm hồn yêu thiên nhiên của người chiến sĩ cách mạng được thể hiện qua  việc cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên mùa hè ở khổ thơ đầu:   * Bức tranh thiên nhiên:    ­ Hình ảnh: lúa, trái cây,bắp...   ­ Màu sắc: vàng, xanh, đào...   ­ Hương vị: ngọt...   ­ Âm thanh: tu hú, ve, diều sáo .   ­ Không gian: cao , rộng... ­>Nghệ thuật: liệt kê, sử dụng tính từ  =>Mùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc  màu, ngọt ngào hương vị, bầu trời khoáng đạt tự do… => Tâm hồn trẻ trung, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. b. Vượt lên cảnh ngộ, những thiếu thốn của chốn lao tù, Bác mở rộng hồn mình   để cảm nhận vẻ đẹp của đêm trăng:   ­ Biện pháp đối ngữ ( nhân – minh nguyệt; nguyệt­ thi gia), nghệ thuật nhân hóa,  cách sử dụng từ “khán”thay cho “vọng”ở nhan đề thể hiện mối quan hệ bạn bè tri  âm, tri kỉ giữa trăng và người tù.   ­ Sự giao hòa giữa Bác và vầng trăng biểu thị tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan,  sự tự do nội tại cao độ, khát vọng tự do, là cuộc vượt ngục bằng tinh thần của Bác   ­ Mở đầu bài thơ là hình ảnh người tù nhưng kết thúc bài thơ chỉ có hình ảnh  “thi  gia” kẻ thù chie có thể giam cầm thân thể Bác chứ không giam hãm được tâm hồn  Bác như Bác đã từng viết:                                   “Thân thể ở trong lao 16
  17.                                     Tinh thần ở ngoài lao” Bài tập 4:    Nhà thơ Xuân Diệu cho rằng “ Thơ hay hay cả hồn lẫn xác, hay toàn bài”.    Qua bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu em hãy làm sáng tỏ nhận định trên. ( Đề thi giao lưu HSG Ngữ văn 8­  huyện Yên Lạc  năm 2014 – 2015)     Đây là dạng bài tập vận dụng cao, đối tượng là học sinh giỏi để làm được bài này  học sinh cần nắm được kiến thức của toàn bài đồng thời giáo viên cung cấp kiến  thức về lí luận văn học để học sinh  hiểu thế nào là một bài thơ hay.Từ đó xá định  cái hay trong bài thơ “Khi con tu hu” là hay về nội dung và hay về nghệ thuật.  Gợi ý: a. Mở bài: ­Dẫn dắt vấn đề nghi luận ­Trích dẫn ý kiến.     b. Thân bài: b.1: Giải thích: Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác, hay cả bài... b 2: Chứng minh: Qua bài “Khi con tu hú”.     + Về nội dung:   ­ Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống mãnh liệt của chàng thanh niên  trẻ tuổi đang hăng hái tham gia cách mạng thì bị giặc bắt giam ở nhà lao Thừa phủ.   ­ Sáu câu thơ đầu là bức tranh đặc trưng của cánh đồng quê vào hè sinh động: rực rỡ  màu sắc, rộn ràng âm thanh, căng tràn nhựa sống. Điều đang nói là tác giả sáng tác bài  thơ trong tù. Như vậy, toàn bộ bức tranh thiên nhiên được miêu tả là sản phẩm của trí  tưởng tượng phong phú và sự cảm nhận mãnh liệt tinh tế của một tâm hồn trẻ trung,  yêu đời và đang khát khao tự do.   ­ Không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên cuộc sống, bốn câu câu thơ cuối của bài  thơ còn thể hiện rất thành công nỗi đau khổ, sự uất ức đến tột cùng và cảm giác ngột  ngạt của người tù khi bị giam giữ giữa bốn bức tường lạnh lẽo tối tăm. Đồng thời  qua đó cũng cảm nhận được khát vọng muốn thoát khỏi cảnh tù đày để trở về với  cuộc sống tự do của người chiến sĩ cách mạng.   +Về nghệ thuật: 17
  18.   ­ Nhan đề bài thơ là một sáng tạo của nhà thơ. Tên bài thơ là vế phụ của một câu  trọn ý, đã gợi mở cảm xúc toàn bài.  ­ Thể thơ lục bát truyền thông được sử dụng linh hoạt phù hợp với việc thể hiện  cảm xúc và tâm trạng nhà thơ.  ­ Hình ảnh thơ sống động, nhịp thơ đặc biệt với cách ngắt nhịp bất thường câu 8,9;  cách dùng từ ngữ mạnh (đập tan phòng, chết uất) nhũng từ ngữ cảm thán sử dụng  hợp lí (ôi, thôi, làm sao) tất cả như truyền đến độc giả cái cảm giác ngột ngạt cao độ,  niềm khát khao tự do cháy bỏng của người tù.  ­ Biện pháp tương phản, đối lập giữa một bên là cảnh thiên nhiên tươi đẹp, tràn trề  sức sống  với một bên là tâm trạng dằn vạt u ất, đau khổ của người tù, giúp làm nổi  bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm  ­ Kết cấu hô ứng khá độc đáo, ấn tượng: Mở đầu và kết thúc bài thơ đều xuất hiện  âm thanh của tiếng chim tu hú với những ý nghĩa khác nhau: Tiếng chim tú hú ở đầu  bài thơ là tiếng gọi hè náo nức, rộn ràng; tiếng chim tu hú ở kết bài là tiếng gọi khao  khát tự do da diết cháy bỏng => Tất cả đã góp phần tạo nên cảm xúc riêng của bài thơ. b .3: Đánh giá:    Sức hấp dẫn của bài thơ từ nội dung đến nghệ thuật của bài thơ đã tác động sâu  sắc đến thế hệ bao người đọc, khơi gợi tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống tha thiết  niềm khao khát tự do cháy bỏng. C. Kết bài:  ­ Khái quát vấn đề nghị luận  ­ Suy nghĩ của bản thân... Bài tập 5:     Đề bài: Vẻ đẹp tâm hồn của người tù cách mạng qua hai bài thơ “Khi con tu  hú” ­Tố Hữu và“ Ngắm trăng” ­Hồ Chí Minh.     Bài tập này là dạng bài tập tổng hợp, để làm được bài tập này đòi hỏi học sinh  phải biết phân tích, đánh giá, so sánh đối chiếu để thấy được vẻ đẹp chung và vẻ  đẹp riêng  của người chiến sĩ cách mạng thể hiện qua hai bài thơ. Rèn kĩ năng làm  bài văn tổng hợp cho học sinh.   Gv: Hướng dẫn học sinh luyên tập. 18
  19. a. Gv hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề và tìm ý     + Tìm hiểu đề:                ­ Kiểu bài: Nghị luận văn chương                ­ Nội dung: Vẻ đẹp tâm hồn của người tù cách mạng                ­ Phạm vi: Hai bài thơ “Khi con tu hú” ­Tố Hữu và                                                   “ Ngắm trăng” ­Hồ Chí Minh.      +Tìm ý:                ­ Tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của người tù cách mạng.                ­ Khát vọng tự do, ý chí cách mạng, phong thái ung dung, tinh thần lạc quan.       b. Gv hướng dẫn học sinh lập dàn ý:       Lập dàn ý:      b. 1.Mở bài:                        ­ Giới thiệu đề tài                        ­ Nêu vấn đề cần nghị luận                        ­ Khẳng định qua hai bài thơ       b. 2. Thân bài:  *Luận điểm 1:Tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống luôn thường trực trong trái  tim người tù cách mạng.       +Bức tranh mùa hè sôi động, rực rỡ, tràn đầy sức sống trong bài  thơ “ Khi  con tu hú”:                                                “Khi con tu hú gọi bầy                                        Lúa chiêm đang chí trái cây ngọt dần                            Vườn râm dậy tiêng ve ngân                                  Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào                       Trời xanh càng rộng càng cao                 Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...   ­>Nghệ thuật: liệt kê, sử dụng tính từ    =>Hình ảnh sinh động,màu sắc tươi sáng rực rỡ, hương vị ngọt ngào,        âm   thanh  rộn rã vui tươi, không gian khoáng đạt…  =>Tâm hồn trẻ trung yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống       +Niềm say mê trước  đêm trăng đẹp trong hoàn cảnh tù đày 19
  20.                        “Trong tù không rượu cũng không hoa,                           Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ” ­>Nghệ thuật : điệp, liệt kê  =>Hoàn cảnh đặc biệt­>Hướng tình yêu đến với thiên nhiên nên         tâm trạng băn khoăn, bối rối.                                  “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,                                   Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”  ­>Nghệ thuật : đối,nhân hoá  =>Sự giao hoà tự  nhiên, tuyệt vời giữa Người và trăng. Đó là vẻ đẹp của một tâm   hồn thi sĩ­ nghệ sĩ yêu thiên nhiên mãnh liệt.     *Luận điểm 2: Khát vọng tự  do, ý chí cách mạng, phong thái ung dung, tinh   thần lạc quan của người tù cách mạng :         + Trong bài “Khi con tu hú”:            “ Ta nghe hè dậy bên lòng       M à chân muốn đạp tan phong, hè ôi!             Ngột làm sao, chết uất thôi       Con chim tu h ú ngoài trời cứ kêu... ”  ­>Nghệ  thuật : cách ngắt nhịp bất thường  ở  câu 8,9; những từ  ngữ   mạnh;  các từ  cảm thán...  =>Tâm trạng ngột ngạt, uất ức đến cao độ.   =>Sống trong gam hãm, ngục tù nhưng tâm hồn luôn hướng ngoại, luôn muốn vượt  ngục (đạp tan phòng) để trở về với tự do,với cái đẹp, với con đường cách mạng còn   dang dở.           +Trong bài  “ Ngắm trăng” :            ­ Hoàn cảnh đặc biệt­> ung dung tận hưởng cảnh trăng đẹp.      ­>Đối với Hồ Chí Minh “Thân thể ở trong lao­ tinh thần ở ngoài lao”           Người luôn nghĩ về, tìm về  với cuộc sống, với cái đẹp, với con đường cách   mạng đã lựa chọn    *Đánh giá nâng cao :      ­ “ Ngắm trăng” là tiếng lòng của người chiến sĩ lão thành cách mạng thâm trầm, sâu   sắc, phong thái ung dung, tự tại trước nghịch cảnh. 20
nguon tai.lieu . vn
Trung học phổ thông Ôn thi ĐH-CĐ Đề thi - Kiểm tra Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học Mầm non - Mẫu giáo Giáo án điện tử Trung học cơ sở Bài giảng điện tử Bài văn mẫu Vật lý Bài tập SGK Khoa học xã hội Tiếng Anh phổ thông