Xem mẫu
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 1
A - PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Hiện nay, khi mà hình thức thi trắc nghiệm được áp dụng trong các kì thi t ốt
nghiệp và tuyển sinh đại học, cao đẳng thì yêu cầu về phương pháp giải nhanh và t ối
ưu các câu hỏi trắc nghiệm, đặc biệt là các câu h ỏi tr ắc nghi ệm đ ịnh l ượng là r ất c ấp
thiết để các em có thể đạt kết quả cao trong các kì thi đó.
Để giúp các em học sinh nắm được một cách có hệ thống các công thức trong
chương trình Vật Lý 12 Cơ bản từ đó suy ra một số công thức, ki ến th ức khác dùng đ ể
giải nhanh các bài tập trắc nghiệm định lượng, tôi tập hợp ra đây các công th ức có
trong sách giáo theo từng phần, kèm theo đó là một số công th ức, ki ến th ức rút ra đ ược
khi giải một số bài tập khó, hay và điển hình. Hy vọng rằng tập tài li ệu này giúp ích
được một chút gì đó cho các quí đồng nghiệp trong quá trình giảng d ạy và các em h ọc
sinh trong quá trình kiểm tra, thi cử.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI ÁP DỤNG
1) Đối tượng sử dụng đề tài:
Học sinh học lớp 12 ôn thi tốt nghiệp và thi tuyển sinh đại học, cao đẳng.
2) Phạm vi áp dụng:
Toàn bộ chương trình Vật Lý 12 – Ban Cơ bản.
III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Xác định đối tượng học sinh áp dụng đề tài.
Tập hợp các công thức trong sách giáo khoa một cách có hệ thống theo từng
phần.
Đưa ra một số công thức, kiến chưa ghi trong sách giáo khoa nh ưng đ ược suy ra
khi giải một số bài tập điển hình.
Kiểm tra sự tiếp thu của học sinh bằng các đề ôn luyện.
Đánh giá, đưa ra sự điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp.
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 2
B - NỘI DUNG
I. DAO ĐỘNG CƠ
1. Dao động điều hòa
Li độ: x = Acos(ωt + ϕ).
π
Vận tốc: v = x’ = - ωAsin(ωt + ϕ) = ωAcos(ωt + ϕ + ); vmax = ωA.
2
π
Vận tốc sớm pha so với li độ.
2
Gia tốc: a = v’ = - ω2Acos(ωt + ϕ) = - ω2x; amax = ω2A.
π
Gia tốc ngược pha với li độ (sớm pha so với vận tốc).
2
2π
Liên hệ giữa tần số góc, chu kì và tần số: ω = = 2πf.
T
2
v
Công thức độc lập: A = x + .
2 2
ω
Ở vị trí cân bằng: x = 0 thì |v| = vmax = ωA và a = 0.
Ở vị trí biên: x = ± A thì v = 0 và |a| = amax = ω2A.
Trong một chu kì, vật dao động điều hòa đi được quãng đường 4A. Trong nữa chu kì,
vật đi được quãng đường 2A. Trong một phần tư chu kì tính từ vị trí biên hoặc vị trí cân
bằng, vật đi được quãng đường A, còn tính từ vị trí khác thì vật đi được quãng đường
khác A.
Quãng đường dài nhất vật đi được trong một phần tư chu kì là 2 A, quãng đường
ngắn nhất vật đi được trong một phần tư chu kì là (2 - 2 )A.
T
Quãng đường lớn nhất và nhỏ nhất vật đi được trong khoảng thời gian 0 < ∆ t < : vật
2
có vận tốc lớn nhất khi đi qua vị trí cân bằng và nhỏ nhất khi đi qua vị trí biên nên trong
cùng một khoảng thời gian quãng đường đi càng lớn khi vật càng ở g ần v ị trí cân b ằng
và càng nhỏ khi càng gần vị trí biên. Sử dụng mối liên hệ giữa dao động điều hòa và
∆ϕ
chuyển động tròn đều ta coù: ∆ϕ = ω∆ t; Smax = 2Asin ; Smin = 2A(1 - cos
2
∆ϕ
).
2
Để tính vận tốc trung bình của vật dao động điều hòa trong kho ảng th ời gian ∆ t nào đó
ta xác định góc quay được trong thời gian này trên đường tròn từ đó tính quãng đường
∆s
∆ s đi được trong thời gian đó và tính vân tốc trung bình theo công thức vtb = .
∆t
k
Phương trình động lực học của dao động điều hòa: x’’ + x = 0.
m
2. Con lắc lò xo
Phương trình dao động: x = Acos(ωt + ϕ).
2
x
v
k
Với: ω = x + 0 ; cosϕ = o (lấy nghiệm "-" khi v0 > 0; lấy nghiệm "+"
;A= 2
0
ω A
m
khi v0 < 0) ; (với x0 và v0 là li độ và vận tốc tại thời điểm ban đầu t = 0).
12 1
kx = kA2cos2(ω + ϕ).
Thế năng: Wt =
2 2
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 3
1 1 1
Động năng: Wđ = mv2 = mω2A2sin2(ω +ϕ) = kA2sin2(ω + ϕ).
2 2 2
Thế năng và động năng của vật dao động điều hòa biến thiên đi ều hòa v ới t ần s ố góc
T
ω’ = 2ω, với tần số f’ = 2f và với chu kì T’ = .
2
Trong một chu kì có 4 lần động năng và th ế năng bằng nhau nên kho ảng th ời gian gi ữa
T
hai lần liên tiếp động năng và thế năng bằng nhau là . Động năng và thế năng của vật
4
A
dao động điều hòa bằng nhau tại vị trí có li độ x = ± .
2
1 1 1 1
mv2 = kA2 = mω2A2.
Cơ năng: W = Wt + Wđ = kx2 +
2 2 2 2
Lực đàn hồi của lò xo: F = k(l – lo) = k∆ l.
g
mg
Con lắc lò xo treo thẳng đứng: ∆ lo = ;ω= .
∆l o
k
Chiều dài cực đại của lò xo: lmax = l0 + ∆ l0 + A.
Chiều dài cực tiểu của xo: lmin = l0 + ∆ l0 – A.
Lực đàn hồi cực đại: Fmax = k(A + ∆ l0).
Lực đàn hồi cực tiểu: Fmin = 0 nếu A ≥ ∆ l0; Fmin = k(∆ l0 – A) nếu A < ∆ l0.
Độ lớn của lực đàn hồi tại vị trí có li độ x:
Fđh= k|∆ l0 + x| với chiều dương hướng xuống.
Fđh = k|∆ l0 - x| với chiều dương hướng lên.
Lực kéo về: F = - kx.
1 1 1
Lò xo ghép nối tiếp: k = k + k + ... . Độ cứng giảm, tần số giảm.
1 2
Lò xo ghép song song: k = k1 + k2 + ... . Độ cứng tăng, tần số tăng.
3. Con lắc đơn
Phương trình dao động: s = Socos(ωt + ϕ) hay α = α0cos(ωt + ϕ); với s = α.l ; S0 = α0.l
(với α và α0 tính ra rad).
l
g 1 g
Tần số góc, chu kì, tần số: ω = ; T = 2π ;f= .
2π
g
l l
1
mv2 = mgl(cosα - cosα0).
Động năng: Wđ =
2
Thế năng: Wt = mgl(1 - cosα).
Cơ năng: W = mgl(1 - cosα0).
1 1 1
Nếu αo ≤ 100 thì: Wt = mglα2; Wđ = mgl(α 0 - α2); W = mglα 0 ; α và αo tính ra rad.
2 2
2 2 2
1
Cơ năng của con lắc đơn dao động điều hòa: W = Wd + Wt = mgl(1 - cosαo) = mglα 0 .
2
2
Vận tốc khi đi qua vị trí có li độ góc α: v = 2 gl (cos α − cos α 0 ) .
Vận tốc khi đi qua vị trí cân bằng (α = 0): |v| = vmax = 2 gl (1 − cos α 0 ) .
Nếu αo ≤ 100 thì: v = gl (α 0 − α ) ; vmax = αo gl ; α và αo tính ra rad.
2 2
Sức căng của sợi dây khi đi qua vị trí có li độ góc α:
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 4
mv 2
Tα = mgcosα + = mg(3cosα - 2cosα0).
l
TVTCB = Tmax = mg(3 - 2cosα0); Tbiên = Tmin = mg cosα0.
α2
32
Nếu αo ≤ 100: T = 1 + α 0 - α ; Tmax = mg(1 + α 0 ); Tmin = mg(1 - o ).
2 2
2 2
Con lắc đơn có chu kì T ở độ cao h, nhiệt độ t. Khi đưa tới độ cao h’, nhiệt độ t’ thì ta
∆T ∆h α∆t
; với ∆ T = T’ - T, R = 6400 km là bán kính Trái Đ ất, ∆ h = h’ - h, ∆ t =
= +
có :
T R 2
t’ - t, α là hệ số nở dài của thanh treo con lắc. Với đồng hồ đếm dây sử d ụng con l ắc
đơn: Khi ∆ T > 0 thì đồng hồ chạy chậm, ∆ T < 0 thì đồng hồ chạy nhanh. Thời gian
∆T .86400
chạy sai trong một ngày đêm (24 giờ): ∆ t = .
T'
Con laéc ñôn chòu theâm caùc löïc khaùc ngoaøi troïng löïc :
→ → →
Troïng löïc bieåu kieán: P' = P + F
→
l
Gia toác rôi töï do bieåu kieán: g ' = g + F . Khi ñoù: T = 2π
→ →
.
g'
m
→
→ → →
Thöôøng gaëp: Löïc ñieän tröôøng F = q E ; löïc quaùn tính: F = - m a .
Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät:
F
→
F coù phöông ngang thì g’ = g 2 + ( ) 2 . Khi ñoù vò trí caân baèng
m
F
môùi leäch vôùi phöông thaèng ñöùng goùc α coù: tanα = .
P
F
→
F coù phöông thaúng ñöùng höôùng leân thì g’ = g - m .
F
→
F coù phöông thaúng ñöùng höôùng xuoáng thì g’ = g + m .
Chu kì cuûa con laéc ñôn treo trong thang maùy:
Khi thang maùy ñöùng yeân hoaëc chuyeån ñoäng thaúng ñeàu : T =
l
2π .
g
Khi thang maùy ñi leân nhanh daàn ñeàu hoaëc ñi xuoáng chaäm
→
daàn ñeàu vôùi gia toác coù ñoä lôùn laø a ( a höôùng leân): T = 2π
l
.
g+a
Khi thang maùy ñi leân chaäm daàn ñeàu hoaëc ñi xuoáng nhanh daàn
l
→
ñeàu vôùi gia toác coù ñoä lôùn laø a ( a höôùng xuoáng): T = 2π .
g −a
4. Dao ñoäng cöôûng böùc, coäng höôûng
Con laécloø xo daoñoängtaétdaànvôùi bieânñoäbanñaàulaø A, heäsoámasaùtµ:
ω 2 A2
kA 2
=
Quaûngñöôøngvaätñi ñöôïc ñeánluùc döønglaïi: S = .
2 µmg 2µg
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 5
4 µmg 4 µg
Ñoä giaûmbieânñoäsaumoãi chu kì: ∆ A = = 2.
ω
k
Aω 2
A Ak
= =
Soádaoñoängthöïc hieänñöôïc: N = .
∆A 4 µmg 4 µmg
hayω =ω
Hieän töôïng coâng höôûng xaûy ra0khi f = f 0 hay T = T0.
5. Toång hôïp caùc dao ñoäng ñieàu hoaø cuøng phöông cuøng taàn soá
Neáu x1 =A 1cos(ωt +ϕ1) vaø x2 =A 2cos(ωt +ϕ2) thì
:
x =x1 +x2 =Acos(ωt +ϕ) vôùi A vaø ϕ ñöôïc xaùcñònhbôûi:
A1 sin ϕ 1 + A2 sin ϕ 2
A 2 =A 12 +A 22 +2 A 1A 2 cos (ϕ2 - ϕ1); tan = A cos ϕ + A cos ϕ
ϕ
1 1 2 2
+Hai daoñoängcuøngpha(ϕ2 - ϕ1 =2kπ): A =A 1 +A 2.
+Hai daoñoängngöôïc pha(ϕ2 - ϕ1)=(2k +1)π): A =|A1 - A 2|.
+Neáuñoäleächphabaátkyø thì: | A 1 - A 2 | ≤ A ≤ A 1 +A 2 .
Tröôøng hôïp bieát moät dao ñoäng thaønh phaàn x1 = A 1cos(ωt + ϕ1) vaø dao ñoäng
toånghôïp laø x =Acos(ωt +ϕ) thì dao ñoängthaønhphaàncoønlaïi x2 =A 2cos(ωt +ϕ2)
vôùi A 2 vaø ϕ2 ñöôïc xaùcñònhbôûi:
A sin ϕ − A1 sin ϕ1
A 2 =A 2 +A 12 - 2 AA 1 cos (ϕ - ϕ1); tan = A cos ϕ − A cos ϕ .
ϕ
2
1 1
Tröôøng hôïp vaät thamgia nhieàu dao ñoängñieàu hoøa cuøng phöôngcuøng taàn soá
thì ta coù:
A x =Acosϕ =A 1cos 1 +A 2cos 2 +A 3cos 3 +…
ϕ ϕ ϕ
A y =Asinϕ =A 1sinϕ1 +A 2sinϕ2 +A 3sinϕ3 +…
Ay
ϕ
A = Ax + Ay vaø tan = A
2 2
x
II. SOÙNG CÔ VAØ SOÙNG AÂM
1. Soùng cô
v
Lieânheägiöõavaäntoác,chukì, taànsoávaø böôùcsoùng:λ =vT = f .
1
Naênglöôïngsoùng:W = mω2A 2.
2
Taïi nguoànphaùtO phöôngtrình soùnglaø u0 =acos( t +ϕ) thì phöôngtrình soùngtaïi
ω
x
OM
M treânphöôngtruyeànsoùnglaø: uM =acos( t +ϕ - 2π
ω ) =acos( t +ϕ - 2π ).
ω
λ
λ
Ñoä leäch pha cuûa hai dao ñoäng giöõa hai ñieåm caùch nhau moät khoaûng d treân
2πd
phöôngtruyeànsoùng:∆ ϕ = .
λ
2. Giao thoa soùng
Neáutaïi hai nguoànS1 vaø S2 cuøngphaùtra 2 soùnggioángheätnhau:u1 =u2 =Acosωt
vaø boûquamaátmaùtnaênglöôïng khi soùngtruyeànñi thì thì soùngtaïi M (vôùi S1M =
d1; S2M =d2) laø toånghôïp hai soùngtöø S1 vaø S2 truyeàntôùi seõcoù phöôngtrình laø:
π (d 2 − d1 ) π (d 2 + d1 )
cos(ωt -
uM =2Acos ).
λ λ
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 6
2π (d 2 − d1 )
Ñoä leächphacuûahai soùngtöø hai nguoàntruyeàntôùi M laø: ∆ϕ = .
λ
λ
Taïi M coù cöïc ñaïi khi d2 - d1 =kλ; cöïc tieåukhi d2 - d1 =(2k +1) .
2
2 S1 S 2
Soá cöïc ñaïi (gôïn soùng)giöõa2 nguoànS1 vaø S2 daoñoängcuøngpha:k = ; vôùi
λ
k ∈ Z.
Treân ñoaïn thaúng S1S2 noái hai nguoàn, khoaûng caùch giöõa hai cöïc ñaïi hoaëc hai
λ
cöïc tieåulieântieáp(goïi laø khoaûngvaâni) laø: i = .
2
Trường hợp sóng phát ra từ hai nguồn lệch pha nhau ∆ϕ = ϕ2 - ϕ1 thì số cực đại và cực
tiểu trên đoạn thẳng là số các giá trị của k (∈ z) tính theo công thức:
S 1 S 2 ∆ϕ ∆ϕ
SS
Cực đại: − +
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 7
Cöôøngñoäaâmtaïi ñieåmcaùchnguoànaâm(coù coângsuaátP) moätkhoaûngR laø: I
P
= .
4πR 2
v
Taàn soá soùng aâm do daây ñaøn phaùt ra (hai ñaàu coá ñònh): f = k ; k = 1, aâm
2l
phaùtra laø aâmcô baûn,k =2, 3, 4, …, aâmphaùtra laø caùchoïaaâm.
Taànsoásoùngaâmdo oángsaùophaùtra (moätñaàubòt kín, moätñaàuñeåhôû):
v
f =(2k +1) ; k =0, aâmphaùtra laø aâmcô baûn,k =1, 2, 3, …, aâmphaùtra laø caùc
4l
hoïaaâm.
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 8
III. DOØNG ÑIEÄN XOAY CHIEÀU
Caûmkhaùngcuûacuoändaây:ZL =ωL.
1
Dungkhaùngcuûatuï ñieän:ZC = .
ωC
ToångtrôûcuûañoaïnmaïchRLC: Z = R 2 + (Z L - Z C ) 2 .
U UO
Ñònh luaätOÂm: I = ; I o = .
Z Z
I U
Caùc giaùtrò hieäuduïng: I = o ; U = o ; UR =IR; UL =IZL; UC =IZC.
2 2
1
Z L − ZC ωL −
ϕ
Ñoä leächphagiöõau vaø i: tan = = ωC .
R
R
R
Coângsuaát:P =UIcosϕ =I 2R. Heäsoácoângsuaát: cos = . ϕ
Z
Ñieännaêngtieâuthuï ôû maïchñieän:W =A =P.t.
Bieåuthöùccuûau vaø i:
Neáui =I ocos(ωt +ϕi) thì u =Uocos(ωt +ϕi +ϕ).
Neáuu =Uocos(ωt +ϕu) thì i =I ocos(ωt +ϕu - ϕ).
Tröôøng hôïp ñieän aùp giöõa hai ñaàu ñoaïn maïch laø u = Uocos(ωt + ϕ). Neáu ñoaïn
π
maïch chæcoù tuï ñieänthì i =I ocos(ωt +ϕ + ) =- I 0sin(ωt +ϕ) hay ñoaïn maïch chæ
2
π i2 u2
coù cuoäncaûmthì i =I ocos(ωt +ϕ - ) = I 0sin(ωt +ϕ). Khi ñoù ta seõ coù: I 2 + U 2 =
2 0 0
1.
ZL >ZC thì u nhanhphahôni; ZL
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 9
P r
Coângsuaáthaophí treânñöôøngdaâytaûi: Php =rI2 =r( )2 =P2 .
U2
U
Khi taêngU leânn laànthì coângsuaáthaophí Php giaûmñi n2 laàn.
P − Php
Hieäusuaáttaûi ñieän:H = .
P
Ñoä giaûmñieänaùptreânñöôøngdaâytaûi ñieän:∆ U =Ir.
Töø thoângquakhungdaâycuûamaùyphaùtñieän:Φ =NBScos( t +ϕ) =Φ0 cos(ωt +
ω
ϕ).
Suaátñoängtrongkhungdaâycuûamaùyphaùtñieän:
π
dΦ
=- Φ’ =ωNBSsin(ωt +ϕ) =E0 cos(ωt +ϕ - ).
e =-
dt 2
Taàn soá doøng ñieän do maùy phaùtñieän xoay chieàu1 pha coù p caëpcöïc khi roâto
quay vôùi toác ñoä n voøng/giaây laø: f = pn (Hz); khi roâ to quay vôùi toác ñoä n
pn
voøng/phuùtlaø: f = (Hz).
60
Trong1 giaâydoøngñieänxoaychieàucoù taànsoáf ñoåi chieàu2f laàn.
Maùy phaùtñieänxoay chieàu3 phamaéchình sao: Ud = 3 Up. Maéc hình tamgiaùc: Ud
=Up.
Taûi tieâuthuï maéchình sao: I d =I p. Maéc hình tamgiaùc:I d = 3 I p.
Coângsuaáttieâuthuï treânñoängcô ñieän:I 2r +P =UIcosϕ.
IV. DAO ÑOÄNG ÑIEÄN TÖØ
Chu kì, taànsoá,taànsoágoùccuûamaïchdaoñoäng:
1 1
;ω=
T = 2π LC ; f = .
2π LC LC
c
Böôùc soùngñieäntöø Trong chaânkhoâng:λ = f ; trongmoâi tröôøngcoù chieátsuaát
:
c
n: λ = nf .
Maïch choïn soùngcuûamaùythuvoâtuyeánthuñöôïc soùngñieäntöø coù böôùcsoùng:
c
λ = f =2πc LC .
Neáu maïch choïn soùng coù L vaø C bieán ñoåi thì böôùc soùng maø m
tuyeán thu ñöôïc seõ thay ñoåi trong giôùi min = töøc Lmin C min ñeán λmax =
λ haïn 2π
2πc Lmax C max .
Bieåu thöùc ñieän tích treân tuï: q = q ocos(ωt + ϕ). Khi t = 0 neáu tuï
ñieän ñang tích ñieän: q taêng thì i = q’ > 0 ϕ < 0. Khi t = 0 neáu tuï
ñieän ñang phoùng ñieän: q giaûm thì i = q’ < 0 ϕ > 0.
π
Cöôøng ñoä doøng ñieän treân maïch dao ñoäng: i = Iocos(ωt + ϕ + ).
2
q q
= 0 cos(ωt + ϕ) = Uocos(ωt + ϕ).
Ñieän aùp treân tuï ñieän: u =
C C
1 1 q2
2
Naêng löôïng ñieän tröôøng: WC = Cu = .
2 2C
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 10
1
Naêng löôïng töø tröôøng: Wt = Li2 .
2
2
1 q0 1 12
2
Naêng löôïng ñieän töø: W = WC + Wt = = CU 0 = LI 0 .
2C 2 2
Naêng löôïng ñieän tröôøng vaø naêng löôïng töø tröôøng bieán thieân
2 T
vôùi taàn soá goùc ω’ = 2ω = = π LC coøn
, vôùi chu kì T’ =
2
LC
naêng löôïng ñieän töø thì khoâng thay ñoåi theo thôøi gian.
Neáu maïch coù ñieän trôû thuaàn R ≠ 0 thì dao ñoäng seõ taét daàn.
Ñeå duy trì dao ñoäng caàn cung caáp cho maïch moät naêng löôïng
ω 2 C 2U 02 R U 02 RC
2
coù coâng suaát : P = I R = .
=
2 2L
I
Lieân heä giöõa qo, Uo, Io: qo = CUo = o = Io LC .
ω
1 1 1 1
Boä tuï maéc noái tieáp: C = C + C + ... + C .
n
1 2
Boä tuï maéc song song: C = C1 + C2 + …+ Cn.
V. TÍNH CHAÁT SOÙNG CUÛA AÙNH SAÙNG.
λ .D λ .D λ .D
Vò trí vaânsaùng,vaântoái, khoaûngvaân:xs =k ; xt =(2k +1) ;i = ; vôùi k
a 2a a
∈ Z.
Thí nghieämgiao thoa thöïc hieän trong khoângkhí ño ñöôïc khoaûngvaân laø i thì khi
ñöavaøotrongmoâi tröôøngtrongsuoátcoù chieátsuaátn seõño ñöôïc khoaûngvaânlaø
i
i’ = .
n
Giöõan vaânsaùng(hoaëcvaântoái) lieântieáplaø (n – 1) khoaûngvaân.
x M OM
Taïi M coù vaânsaùngkhi: =k, ñoùlaø vaânsaùngbaäck.
=
i i
x 1
Taïi M coù vaântoái khi: M =(2k +1) .
i 2
L
Soávaânsaùng- toái trongmieàngiao thoacoù beàroängL: laäptæsoáN =
2i
Soávaânsaùng:Ns =2N +1 (laáyphaànnguyeâncuûaN).
Soá vaântoái: Khi phaànthaäpphaâncuûaN 0,5: Nt =2N +2 (laáyphaànnguyeâncuûaN).
Giao thoavôùi aùnhsaùngtraéng(0,38 m ≤ λ ≤ 0,76 m):
µ µ
AÙnh saùng ñôn saéc cho vaân saùng taïi vò trí ñang xeùt neáu:
λ .D ax ax ax
; kmin = Dλ ; kmax = Dλ ; λ = ; vôùi k ∈ Z.
x =k
a Dk
d t
AÙnh saùng ñôn saéc cho vaân toái taïi vò trí ñang xeùt neáu:
λ .D ax 1 ax 1 2ax
; kmin = Dλ − 2 ; kmax = Dλ − 2 ; λ = D(2k + 1) .
x =(2k +1)
2a d t
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 11
( λ d − λt ) D
Beà roängquangphoåbaäcn tronggiao thoavôùi aùnhsaùngtraéng: ∆ xn =n .
a
c
Böôùc soùngaùnhsaùngtrongchaânkhoâng:λ = f .
λ
v c
Böôùc soùngaùnhsaùngtrongmoâi tröôøng:λ’ = f = nf = n .
hc
1
TrongoángCulitgiô: mv2 =eU0AK =hfmax = λ .
max
2 min
VI. LÖÔÏNG TÖÛ AÙNH SAÙNG
hc
Naênglöôïngcuûaphoâtoânaùnhsaùng:ε = hf = .
λ
CoângthöùcAnhxtanh,giôùi haïn quangñieän,ñieänaùphaõm:
Wd max
hc 1 hc
=A + mv0 max ; λo = ; Uh =- e .
2
hf =
λ 2 A
Ñieän theácöïc ñaïi quaû caàu kim loaïi coâ laäp veà ñieän ñaït ñöôïc khi chieáuchuøm
Wd max
saùngcoù λ ≤ λo: V max = e .
Coâng suaátcuûa nguoànsaùng, cöôøng ñoä doøng quangñieän baûo hoaø, hieäu suaát
löôïngtöû:
ne
hc
P =nλ ; I bh =ne|e|;H = n .
λ λ
mv 2
Löïc Lorrenxô,löïc höôùngtaâm:Flr =qvBsinα; Fht =ma =
ht
R
hc
Quangphoåvaïchcuûanguyeântöû hyñroâ:En – Em =hf = .
λ
Baùn kính quyõ ñaïo döøngthöù n cuûaelectrontrongnguyeântöû hiñroâ: rn =n2r1; vôùi
-11
r1 =0,53.10 m laø baùnkính Bo (ôû quyõñaïo K).
13,6
Naênglöôïngcuûaelectrontrongnguyeântöû hiñroâ:En = - (eV).
n2
VII. VAÄT LYÙ HAÏT NHAÂN
A
Haït nhaân X , coù A nuclon;Z proâtoân;N =(A – Z) nôtroân.
Z
Soáhaït nhaân,khoái löôïngcuûachaátphoùngxaï coønlaïi sauthôøi giant:
−t −t
λ λ
N = N 2 T = No e- t; m(t) = mo 2 T = moe- t.
o
Soá haït nhaân môùi ñöôïc taïo thaønh (baèng soá haït nhaân bò phaân
raõ) sau thôøi gian t:
−t λ
N’ = N0 – N = N0 (1 – 2 T ) = N0(1 – e- t).
Khoái löôïng chaát môùi ñöôïc taïo thaønh sau thôøi gian t:
A' A'
−t λ
(1 – 2 T ) = m0 (1 – e- t).
m’ = m0
A A
−t
λ λ
Ñoä phoùng xaï: H = λN = λNo e- t = Ho e- t = Ho 2 T .
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 12
ln 2 0,693
Vôùi: λ = = laø haèng soá phoùng xaï; T laø chu kì baùn raõ.
T T
m
Soá haït nhaân trong m gam chaát ñôn nguyeân töû: N = N A .
A
Lieân heä giöõa naêng löôïng vaø khoái löôïng: E = mc 2.
m0
Khoái löôïng ñoäng: m = v2 .
1− 2
c
Ñoä huït khoái cuûa haït nhaân : ∆ m = Zmp + (A – Z)mn – mhn.
Naêng löôïng lieân keát: Wlk = ∆ mc2.
Wlk
Naêng löôïng lieân keát rieâng: ε = .
A
X2 →
A1 A2
Caùc ñònh luaät baûo toaøn trong phaûn öùng haït nhaân: X1 +
Z1 Z2
A A
Z X3 + Z X4.
3 4
3 4
Baûo toaøn soá nucloân: A1 + A2 = A3 + A4.
Baûo toaøn ñieän tích: Z1 + Z2 = Z3 + Z4.
→
→ → →
Baûo toaøn ñoäng löôïng: m1 v1 + m2 v 2 = m3 v3 + m4 v 4 .
Baûo toaøn naêng löôïng:
1 1 1 1
(m1 + m2)c2 + m1v 12 + m2v 2 = (m3 + m4)c2 + m3v 3 + m4v 2 .
2
2 4
2 2 2 2
Naêng löôïng toûa ra hoaëc thu vaøo trong phaûn öùng haït nhaân:
∆ W = (m1 + m2 – m3 – m4)c2 = W3 + W4 – W1 – W2 = A3ε3 + A4ε4 – A1ε1 –
A2ε2.
Caùc soá lieäu vaø ñôn vò thöôøng söû duïng trong vaät lí haït nhaân:
Soá Avoâgañroâ: NA = 6,022.1023mol-1.
Ñôn vò naêng löôïng: 1 eV = 1,6.10-19 J; 1 MeV = 106 eV = 1,6.10-13 J.
Ñôn vò khoái löôïng nguyeân töû: 1u = 1,66055.10 -27 kg = 931,5
MeV/c2.
Ñieän tích nguyeân toá: e = 1,6.10-19 C.
Khoái löôïng proâtoân: mp = 1,0073 u. Khoái löôïng nôtroân: m n =
1,0087 u.
Khoái löôïng electron: me = 9,1.10-31 kg = 0,0005 u.
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 13
C - KẾT LUẬN
Thực tế giảng dạy và kết quả các kì thi trong năm học 2008 – 2009 của trường
THPT Bùi Thị Xuân, Phan Thiết, Bình Thuận, nơi tôi đang công tác cho th ấy vi ệc các
em học sinh sử dụng hệ thống kiến thức trên đây để giải các câu h ỏi tr ắc nghi ệm đ ịnh
lượng trong các đề thi tốt nghiệp và tuyển sinh môn Vật Lý cho kết quả rất tốt.
Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận học sinh cho rằng rất khó học thu ộc h ết các
công thức trên. Để giải quyết vấn đề này tôi đã đưa ra cho học sinh của tôi một gi ải
pháp là không cần học thuộc lòng các công thức này mà hãy t ự gi ải nhi ều đ ề ôn luy ện.
Trong quá trình giải nếu liên quan đến kiến thức nào thì cứ mở tài liệu ra xem phần đó,
sau một thời gian sẽ tự khắc nhớ hết mà không cần sử dụng tài liệu nữa.
Do thời gian còn eo hẹp nên tài liệu trình bày chưa thật hoàn chỉnh, còn thiếu các
ví dụ minh họa và chắc chắn sẽ không tránh khỏi nh ững thi ếu sót. R ất mong nh ận
được những nhận xét, góp ý của các quí đồng nghiệp để xây dựng được một tập tài
liệu hoàn hảo hơn.
Xin chân thành cảm ơn.
Mũi Né, tháng 04 năm 2010
Tác giả
Dương Văn Đổng
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 14
MỤC LỤC
NỘI DUNG
STT TRANG
A – PHẦN MỞ ĐẦU
1 1
B – NỘI DUNG
2 2
I. Dao động cơ
3 2
II. Sóng cơ và sóng âm
4 5
III. Dòng điện xoay chiều
5 7
IV. Dao động điện từ
6 8
V. Tính chất sóng của ánh sáng
7 9
VI. Lượng tử ánh sáng
8 10
VII. Vật lí hạt nhân
9 10
C . KẾT LUẬN
10 12
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vật lí 12 – Cơ bản – Vũ Quang (chủ biên) – NXB GD – Năm 2008.
2. Vật lí 12 – Nâng cao – Vũ Thanh Khiết (chủ biên) – NXB GD – Năm 2008.
3. Nội dung ôn tập môn Vật lí 12 – Nguyễn Trọng Sửu – NXB GD – Năm 2010.
4. Vật lí 12 – Những bài tập hay và điễn hình – Nguyễn Cảnh Hòe – NXB ĐHQG Hà Nội – 2008.
5. Bài giảng trọng tâm chương trình chuẩn Vật lí 12 – Vũ Thanh Khiết – NXB ĐHQG Hà Nội – 2010.
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 15
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
----- -----
PHIẾU ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Năm học 2009 2010
I. Đánh giá, xếp loại của HĐKH trường THPT Bùi Thị Xuân
đề
1. Tên
tài: ...........................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Họ
2. và tên tác
giả: ................................................................................................................
Chức vụ:
3. ...................................................
Tổ: ...................................................................
4. Nhận xét của Chủ tịch HĐKH về đề tài:
Ưu
a)
điểm: ...........................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Hạn
b)
chế: ............................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
5. Đánh giá, xếp loại:
Sau khi thẩm định, đánh giá đề tài trên, HĐKH trường THPT Bùi Th ị Xuân th ống nh ất
xếp
loại: ..................................................................................................................................
Những người thẩm định: Chủ tịch HĐKH CƠ SỞ
(Ký, ghi rỏ họ tên) (Ký, đóng dấu, ghi rỏ họ tên)
.................................................................
.................................................................
.................................................................
.................................................................
.................................................................
II. Đánh giá, xếp loại của HĐKH Sở GD&ĐT Tỉnh Bình Thuận
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
- Hệ thống công thức Lý 12 Cơ bản – Dùng để giải nhanh các câu trắc nghiệm định lượng Trang 16
Sau khi thẩm định, đánh giá đề tài trên, HĐKH Sở GD&ĐT Bình Thuận thống nhất xếp
loại: ........................................................................................................................................
.
Những người thẩm định: Chủ tịch HĐKH NGÀNH GD
(Ký, ghi rỏ họ tên) (Ký, đóng dấu, ghi rỏ họ tên)
.................................................................
.................................................................
.................................................................
Người viết: Dương Văn Đổng – Trường THPT Bùi Thị Xuân, Bình
Thuận
nguon tai.lieu . vn
