Xem mẫu
- CHỦ NGHĨA TƯ BẢN CHUYỂN SANG GIAI ĐIẠN
ĐẾ QUỐC CHỦ NGHĨA
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần:
1.Kiến thức
--Nắm và hiểu được những thành tựu chủ yếu về khoa học kĩ
thuật cuối thế kỉ XIX -đầu thế kỉ XX, nó đã thúc đẩy sự phát triển
vượt bậc của lực lượng sản xuất xã hội.
-Nắm được khoảng những năm cuối thế kỉ XIX, chủ nghĩa tư
bản dần chuyển sang giai đoạn phát triển cao hơn- giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa mà đặc trưng cơ bản nhất là sự ra đời của các tổ chức độc
quyền và sự bóc lột ngày càng tinh vi hơn đối với nhân dân lao động
làm cho mâu thuẫn trong xã hội tư bản ngày càng gay gắt và sâu sắc.
2.Về tư tưởng, tình cảm
- Biết trân trọng những công trình nghiên cứu những phát minh
của các nhà khoa học trong việc khám phá nguồn năng lượng vô tận
của thiên nhiên phục vụ cho nhu cầu và cuộc sống con người.
-Thấy được mặc dù chủ nghĩa đế quốc là giai đoạn phát triển
cao của chủ nghĩa đế quốc đi cùng với nó là những thủ đoạn bóc lột
tinh vi của chúng.
3. Kĩ năng
-Rèn luyện cho HS kĩ năng nhận xét đánh giá sự kiện lịch sử về
sự hình thành các tổ chức độc quyền.
-Kĩ năng khai thác và sử dụng tranh ảnh lịch sử về những thành
tựu của khoa học kĩ thuật.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC
-Tranh ảnh các nhà bác học có những phát minh nổi tiếng vào
cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX.
-Tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp của ácc nhà bác học có tên
tuổi trên thế giới.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1.Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Tại sao nói cuộc đấu tranh thống nhất Đức, I-ta-li-a và nội
chiến ở Mĩ lại mang tính chất một cuộc cách mạng tư sản.
- Câu hỏi 2: Tại sao trong cuộc nội chiến ở Mĩ tư sản ở miền Bắc lại
thắng chủ nô ở miền Nam?
2.Dẫn dắt vào bài mới
Cuối thế kỉ XI X đầu thế kỉ XX, các nước tư bản Âu-Mĩ
cónhững chuyển biến mạnh mẽ trong đời sống kinh tế-xã hội, bước
sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Đặc trưng cơ bản nhất của giai
đoạn này là sự ra đời các tổ chức độc quyền và sự bóc lột ngày càng
tinh vi hơn đối với nhân dân lao động làm cho mâu thuẫn trong xã
hội ngày càng ngay ngắt. Để hiểu rõ nguyên nhân nào dẫn đến sự
phát triển của chủ nghĩa tư bản? Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản
của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa ? Bài học hôm
nay sẽ lí giải những câu hỏi nêu trên.
1. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp
2.
Hoạt động của thày và trò Kiến thức cơ bản học sinh
cần đạt nắm vững
1.Những thành tựu về khoa
học-kĩ thuật cuối thế kỉ
Hoạt động 1: Hoạt động nhóm XIX - đầu thế kỉ XX
Trước hết, GV trình bày : Khoảng 30
năm cuối thế kỉ XIX lực lượng sản
xuất ở các nước tư bản đạt đến trình
độ phát triển cao. Nhờ những phát
minh khoa học trong các lĩnh vực vật
lí. hoá học, sinh học.
-GV chia lớp thành 4 nhóm nhiệm vụ
của các nhóm như sau:
+ Nhóm 1: Nêu tên các nhà khoa học
và những thành tựu phát minh về vật
lí.
+ Nhóm 2: Nêu tên các nhà khoa học
và những thành tựu phát minh về hoá
học.
+ Nhóm 3: Nêu tên các nhà khoa học
và những thành tựu phát minh trong
- lĩnh vực sinh học.
+ Nhóm 4: Nêu những tiến bộ trong
việc áp dụng những thành tựu khoa
học kĩ thuật trong sản xuất nông
nghiệp. * Trong lĩnh vực vật lí :
-HS đọc SGK thảo luận theo nhóm +Phát minh về điện của các
cử đại diện trình bày kết quả của nhà bác học G.Ôm người
Đức, G.Jun người Anh, E.
mình.
-GV nhận xét bổ sung và chốt ý: Len-xơ ngườ Nga mở ra
* Nhóm 1: Trong lĩnh vực vật lí : khả năng ứng dụng nguồn
+Phát minh về điện của các nhà bác năng lượng mới.
học G.Ôm người Đức, G.Jun người + Phát hiện về phóng xạ
Anh, E. Len-xơ ngườ Nga mở ra khả của Hăng-ri Béc-cơ-ren
năng ứng dụng nguồn năng lượng (Pháp), Ma-ri Quy-ri đã đặt
mới. nền tảng cho việc tìm kiếm
+ Thuyết điện tử của Tôm-xơ (Anh) nguồn năng lượng hạt nhân.
cho phép phép phân tích những + Rơ-dơ-pho (Anh) có
nguyên tử mà trước đây người ta lầm bước tiến vĩ đại trong việc
tưởng là những phân tử nhỏ nhất. + tìm hiểu cấu trúc vật chất.
Phát hiện về phóng xạ của Hăng-ri + Phát minh của Rơn-ghen
Béc-cơ-ren (Pháp), Ma-ri Quy-ri đã (Đức) về tia X vào năm
đặt nền tảng cho việc tìm kiếm nguồn 1895 có ứng dụng quan
năng lượng hạt nhân. trọng trong y học.
+ Rơ-dơ-pho (Anh) có bước tiến vĩ
đại trong việc tìm hiểu cấu trúc vật
chất. *Trong lĩnh vực sinh học:
+ Phát minh của Rơn-ghen (Đức) về + Học thuyết Đác – uyn
tia X vào năm 1895 có ứng dụng quan (Anh) đề cập đến sự tiến
trọng trong y học chuẩn đoán và điều hoá và di truyền...
trị chính xác bệnh tệt. + Phát minh của nhà bác
*Nhóm 2: Trong lĩnh vực hoá học: học Li-i Pa-xta (Pháp) giúp
Định luật tuần hoàn của Men-đê-lê- phát hiện vi trùng và chế
ep nhà bác học Nga đã đặt cơ sở cho tạo thành công vắc xin
sự phân hạng các nguyên tố hoá học. chống bệnh chó dại.
*Nhóm 3 : Trong lĩnh vực sinh học: + Páp-lốp (Nga) nghiên
- + Học thuyết Đác – uyn (Anh) đề cập cứu hoạt động của hệ thần
đến sự tiến hoá và di truyền... kinh cao cấp của động vật
+ Phát minh của nhà bác học Li-i Pa- và người.
xta (Pháp) giúp phát hiện vi trùng và
chế tạo thành công vắc xin chống
bệnh chó dại.
+ Công trình của nhà bác học Nga
Páp-lốp nghiên cứu hoạt động của hệ *Những phát minh khoa
thần kinh cao cấp của động vật và học được áp dụng vào sản
người. xuất:
* Nhóm 4: Trong nông nghiệp: + Kĩ thuật luyện kim được
Máy móc được sử dụng nhiều như cải tiến, với việc sử dụng lò
máy kéo, máy cày, máy gặt... phương Bét-xme và lò Mác –tanh,
pháp canh tác được cải tiến, việc sử tuốc bin phát điện được sử
dụng phân hoá học nâng cao năng dụng để cung cấp điện
suất cây trồng. năng...
Hoạt động 2 : Cả lớp và cá nhân + Dầu hoả được khai thác
để thắp sáng và cung cấp
GV trình bày và phân tích:
+Những phát minh khoa học được áp nguồn nhiên liệu mới cho
dụng vào sản xuất: Kĩ thuật luyện giao thông vận tải. Công
kim được cải tiến, với việc sử dụng lò nghiệp hoá học ra đời.
Bét-xme và lò Mác –tanh sản lượng
thép tăng nhanh và được sử dụng rộng + Việc phá minh ra điện
rãi trong chế tạo máy và đóng tàu, xe tín. Cuối thế kỉ XIX ô tô
lửa... tuốc bin phát điện được sử dụng được đưa vào sử dụng nhờ
để cung cấp điện năng. phát minh về động cơ đốt
+ Dầu hoả được khai thác để thắp trong. Tháng 12-1903 anh
sáng và cung cấp nguồn nhiên liệu em người Mĩ đã chế tạo
mới cho giao thông vận tải. Công máy bay đầu tiên.
nghiệp hoá học ra đời phục vụ thuốc
nhuộm, phân bón.
+ Việc phá minh ra điện tín giúp việc
liên lạc ngày càng xa và nhanh hơn. *Đã làm thay đổi cơ bản
Cuối thế kỉ XIX ô tô được đưa vào sử nền sản xuất và cơ cấu kinh
dụng nhờ phát minh về động cơ đốt tế tư bản chủ nghĩa, đánh
- trong. Tháng 12-1903 anh em người dấu bước tiến mới của chủ
Mĩ đã chế tạo máybay đầu tiên. nghĩa tư bản ở giai đoạn
-GV nêu câu hỏi: ý nghĩa của những này.
tiến bộ về khoa học-kĩ thuật? 2. Sự hình thành các tổ
-HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi. chức độc quyền
-GV nhận xét và chốt ý: đã làm thay
đổi cơ bản nền sản xuất và cơ cấu
kinh tế tư bản chủ nghĩa, đánh dấu
bước tiến mới của chủ nghĩa tư bản ở
giai đoạn này.
-Nguyên nhân :
+ Do tiến bộ của khoa học-
Hoạt động 1: Cá nhân kĩ thuật sản xuất công
-GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết bối nghiệp các nước Âu-Mĩ
cảnh dẫn đến sự ra đời các tổ chức tăng nhanh dẫn đến tích tụ
độc quyền? tư bản.
-HS dựa vào vốn hiểu biết của mình + Các ngành kinh tế
và SGK tự trả lời câu hỏi. chuyển từ tự do canh tranh
-GV nhận xét và trình bày: Cuối thế kỉ sang tổ chức độc quyền
XIX đầu thế kỉ XX, nhờ những tiến dưới nhiều hình thức: các
bộ của khoa học kĩ thuật sản xuất ten, xanhđica, tờrơt.
công nghiệp các nước Âu-Mĩ tăng
nhanh dẫn đến tích tụ tư bản. Đây là
thời kì “ cá lớn nuốt cá bé”. Trong tất
cả các ngành kinh tế tự do canh tranh
đã thay thế bởi những tổ chức độc
quyền dưới nhiều hình thức: các ten,
xanhđica, tờrơt.
Tổ chức độc ra đời nhằm bảo đảm
quyền lợi nhuận cao, hạn chế cạnh
tranh và ngăn ngừa khủng hoảng .
Song trên thực tế nó còn làm các hiện -Đặc điểm của của chủ
tượng này trở lên gay gắt hơn và mâu nghĩa của nghĩa đế quốc:
thuẫn giữa các tập đoàn tư bản ngày + Trong công nghiệp: Diễn
càng sâu sắc. ra quá trình tập trung vốn
- Hoạt động 2 : Cả lớp và cá nhân lớn thành lập những công
-GV nêu câu hỏi: quá trình tập trung ty độc quyền như ở Pháp,
sản xuất hình thành các công ty độc Đức, Mĩ...lũng loạn đời
quyền trong lĩnh vực công nghiệp sống kinh tế các nước tư
diễn ra như thế nào? Đặc điểm của bản
chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa?
-HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và trình bày:
+ ở Pháp, ngành luyện kim và khai
mỏ tập trung trong tay hai công ty lớn,
công ty Snây-đơ Crơ -dô nắm nhà
máy quân sự ở Crơ-dô và các nhà
máy chế tạo đồ đồng, thép cùng các +Trong lĩnh vực tài chính,
ngành khác ở nhiều vùng trong nước. ngân hàng: Một vài ngân
Tổng công ty đường sắt và điện khí hàng lớn khống chế mọi
cùng 6 công ty khác độc quyền ngành hoạt động kinh doanh của
đường sắt trong nước. 50% trọng tải cả nước hình thành tư bản
biển do 3 công ty lớn nắm . Hai công tài chính.
ty Xanh Gô-ben và Cu-man kiểm soát +Tư bản tài chính còn đầu
toàn bộ công nghiệp hoá chất. tư vốn ra nước ngoài đem
+ở Đức: Công ty than Ranh-Vet- lợi nhuận cao: năm 1900,
xpha-len đã kiểm soát 95 % tổng sản nước Anh đầu tư ra vốn ra
lượng than vùng Rua –vùng công bên ngoài 2 tỷ li-vrơ xtéc-
nghiệp lớn nhất của Đức và hơn 55% ling, đến 1913 lên gần 4 tỷ.
tổng sản lượng than cả nước.
-Tiếp đó GV trình bày và phân tích :
Sự tập trung sản xuất cũng diễn ra -Mỗi đế quốc còn có đặc
trong lĩnh vực ngân hàng. Một vài điểm riêng:
ngân hàng lớn khống chế mọi hoạt +Mĩ là sự hình thành các tờ
động kinh doanh của cả nước hình rớt khổng lồ với những tập
thành tư bản tài chính., bọn tư bản tài đoàn tài chính giàu sụ.
chính còn đầu tư vốn ra nước ngoài +Anh là đế quốc thực dân
đem lợi nhuận cao. Năm 1900, nước với hệ thống thuộc địa rộng
Anh đầu tư ra vốn ra bên ngoài 2 tỷ li- lớn và đông dân.
- vrơ xtéc-ling, đến 1913 lên gần 4 tỷ. + Pháp là đế quốc cho vay
Thị trường của Anh chủ yếu là ấn Độ, năng lãi.
Trung Quốc, Nga các nước Mi-la
- Xuất hiện nhiều mâu
tinh...
-GV nhấn mạnh: Ngoài đặc điểm trên, thuẫn:
mỗi nước do điều kiện lịch sử kinh tế Mâu thuẫn giữa các nước
của mình đã chuyển sang giai đoạn đế đế quốc; mâu thuẫn giữa
quốc chủ nghĩa với những nét riêng nhân dân thuộc địa với đế
biệt, như Mĩ là sự hình thành các tờ quốc; giữa giai cấp tư sản
rớt khổng lồ với những tập đoàn tài với nhân dân lao động các
chính giàu sụ; ở Anh là đế quốc thực nước tư bản.
dân với hệ thống thuộc địa rộng lớn
và đông dân; ở Pháp là đế quốc cho
vay năng lãi.
-GV nêu câu hỏi: Sự ra đời các tổ
chức độc quyền dẫn đến hậu quả gì ?
-HS tìm hiểu SGK tự trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và chốt ý: Xuất hiện
nhiều mâu thuẫn:
+ Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc
trong việc tranh chấp thuộc địa gay
gắt dẫn đến các cuộc chiến tranh để
phân chia thuộc địa.
+ Mâu thuẫn giữa nhân dân thuộc địa
với đế quốc; giữa giai cấp tư sản với
nhân dân lao động các nước tư bản.
+ Mâu thuẫn trên đã dẫn đến cuộc đấu
tranh giai cấp và cách mạng xã hội.
4.Sơ kết bài học
Hướng dẫn học trả lời câu hỏi đặt ra ngay từ đầu giờ học:
Nguyên nhân nào dẫn đến sự phát triển của chủ nghĩa tư bản?
Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản ở giai
đoạn đế quốc chủ nghĩa ?
- 5.Dặn dò, bài tập
- Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK.
- Nêu đặc điểm của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa.
nguon tai.lieu . vn
