Xem mẫu
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
phÇn a:
cÊu tróc ®Ò thi tèt nghiÖp thpt n¨m 2009
m«n ®Þa lÝ
(C c Kh o thí và Ki m ñ nh ch t l ng B GD&ðTcông b tháng 11/2008)
I. PH N CHUNG CHO T T C THÍ SINH (8,0 ðI M)
Câu I. (3,0 ñi m)
ð a lý t nhiên
- V trí ñ a lý, ph m vi lãnh th .
- L ch s hình thành và phát tri n lãnh th .
- ð t nư c nhi u ñ i núi.
- Thiên nhiên ch u nh hư ng sâu s c c a bi n.
- Thiên nhiên nhi t ñ i m gió mùa
- Thiên nhiên phân hóa ña d ng.
- S d ng và b o v tài nguyên thiên nhiên.
- B o v môi trư ng và phòng ch ng thiên tai.
ð a lý dân cư
- ð c ñi m dân s và phân b dân cư.
- Lao ñ ng vi c làm.
- ðô th hóa.
Câu II. (2,0 ñi m)
Chuy n d ch cơ c u kinh t
ð a lý các ngành kinh t
- M t s v n ñ phát tri n và phân b nông nghi p (ñ c ñi m n n nông
nghi p, v n ñ phát tri n nông nghi p, v n ñ phát tri n ngành th y s n và lâm
nghi p, t ch c lãnh th nông nghi p).
- M t s v n ñ phát tri n và phân b công nghi p (cơ c u ngành công
nghi p, v n ñ phát tri n m t s ngành công nghi p tr ng ñi m, v n ñ t ch c
lãnh th công nghi p.
- M t s v n ñ phát tri n và phân b các ngành d ch v (giao thông v n t i
và thông tin liên l c, thương m i, du l ch).
Câu III. (3,0 ñi m)
ð a lý các vùng kinh t
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
http://onbai.vn
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- V n ñ khai thác th m nh trung du và mi n núi B c B .
- V n ñ chuy n d ch cơ c u kinh t theo ngành ñ ng b ng sông H ng.
- V n ñ phát tri n kinh t -xã h i B c Trung B
- V n ñ phát tri n kinh t - xã h i duyên h i Nam Trung B .
- V n ñ khai thác th m nh Tây Nguyên.
- V n ñ khai thác lãnh th theo chi u sâu ðông Nam B .
- V n ñ s d ng h p lý và c i t o t nhiên ñ ng b ng sông C u Long.
- V n ñ phát tri n kinh t , an ninh qu c phòng Bi n ðông và các ñ o, qu n
ñ o.
- Các vùng kinh t tr ng ñi m.
ð a lý ñ a phương (ñ a lý t nh, thành ph )
II. PH N RIÊNG (2,0 ðI M)
Thí sinh h c chương trình nào thì ch ñư c làm câu dành riêng cho chương
trình ñó (câu IV.a ho c IV.b).
Câu IV.a. theo chương trình Chu n (2,0 ñi m)
N i dung n m trong chương trình Chu n ñã nêu trên.
Câu IV.b. Theo chương trình Nâng cao (2,0 ñi m)
N i dung n m trong chương trình Nâng cao. Ngoài ph n n i dung ñã nêu
trên, b sung các n i dung sau ñây:
- Ch t lư ng cu c s ng (thu c ph n ð a lý dân cư).
- Tăng trư ng t ng s n ph m trong nư c (thu c ph n ð a lý kinh t - Chuy n
d ch cơ c u kinh t .
- V n ñ t và s d ng v n ñ t (thu c ph n ð a lý kinh t - M t s v n ñ phát
tri n và phân b nông nghi p).
- V n ñ lương th c, th c ph m ñ ng b ng sông C u Long (thu c ph n ð a
lý kinh t - ð a lý các vùng kinh t ).
+ Lưu ý : Vi c ki m tra các k năng ñ a lý ñư c k t h p khi ki m tra các n i dung
nói trên. Các k năng ñư c ki m tra g m:
- K năng v b n ñ : ñ c b n ñ Atlat ð a lý Vi t Nam (không v lư c ñ ).
Yêu c u s d ng Atlat ð a lý Vi t Nam do Nhà xu t b n Giáo d c phát hành t
năm 2005 tr l i ñây.
- K năng v bi u ñ : v , nh n xét và gi i thích; ñ c bi u ñ cho trư c.
- K năng v b ng s li u: tính toán, nh n xét.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
http://onbai.vn
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
PhÇn B
kiÕn thøc c¬ b¶n
I. PhÇn chung cho tÊt c¶ thÝ sinh (8,0 ®iÓm)
C©u I. (3,0 ®iÓm)
§Þa lÝ tù nhiªn ViÖt Nam
VÞ trÝ ®Þa lÝ, ph¹m vi l·nh thæ
1. VÞ trÝ ®Þa lÝ
- N−íc ViÖt Nam n»m ë r×a phÝa ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D−¬ng, gÇn trung t©m cña
khu vùc §«ng Nam ¸.
+ Trªn ®Êt liÒn gi¸p : Trung Quèc, L o, C¨m-pu-chia;
+ Trªn biÓn gi¸p : Trung Quèc, C¨m-pu-chia, Phi-lip-pin, Ma-lai-xi-a, Bru-n©y, In-®«-
nª-xi-a, Xin-ga-po, Th¸i Lan.
- PhÇn trªn ®Êt liÒn :
§iÓm cùc VÜ ®é/Kinh §Þa ®iÓm
®é
23o23'B
B¾c X Lòng Có, huyÖn §ång V¨n, tØnh H Giang
8o34'B
Nam X §Êt Mòi, huyÖn Ngäc HiÓn, tØnh C Mau
102o09'§
T©y X SÝn ThÇu, huyÖn M−êng NhÐ, tØnh §iÖn Biªn
o
§«ng 109 24'§ X V¹n Th¹nh, huyÖn V¹n Ninh, tØnh Kh¸nh Ho
- PhÇn trªn biÓn : hÖ täa ®é ®Þa lÝ kÐo d i tíi tËn kho¶ng vÜ ®é 6o50'B v tõ kho¶ng kinh
®é 101o § ®Õn trªn 117o 20' § t¹i BiÓn §«ng.
- Kinh tuyÕn 1050§ ch¹y qua n−íc ta, nªn ®¹i bé phËn l nh thæ n»m trong khu vùc mói
giê thø 7.
2. Ph¹m vi l·nh thæ
a) Vïng ®Êt : gåm to n bé phÇn ®Êt liÒn v c¸c h¶i ®¶o, tæng diÖn tÝch : 331.212km2.
- Biªn giíi trªn ®Êt liÒn :
+ H¬n 4500 km (®−êng biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc d i h¬n 1400 km, ViÖt Nam -
L o d i gÇn 2100 km, ViÖt Nam - Cam-pu-chia d i h¬n 1100 km). PhÇn lín biªn giíi n»m ë
miÒn nói, cßn l¹i n»m ë vïng ®ång b»ng.
+ PhÇn lín biªn giíi n−íc ta n»m ë khu vùc miÒn nói. ViÖc th«ng th−¬ng víi c¸c n−íc
l¸ng giÒng ®−îc tiÕn h nh qua c¸c cöa khÈu.
- §−êng bê biÓn : 3260 km, ch¹y tõ Mãng C¸i (Qu¶ng Ninh) ®Õn H Tiªn (Kiªn
Giang).
- Cã h¬n 4000 hßn ®¶o lín nhá
+ PhÇn lín l c¸c ®¶o ven bê.
+ Hai quÇn ®¶o ë ngo i kh¬i xa trªn BiÓn §«ng : quÇn ®¶o Ho ng Sa (thuéc th nh phè
§ N½ng) v quÇn ®¶o Tr−êng Sa (thuéc tØnh Kh¸nh Ho ).
b) Vïng biÓn
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
http://onbai.vn
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- Vïng biÓn cña n−íc ta gåm : néi thuû, l nh h¶i, vïng tiÕp gi¸p l nh h¶i, vïng ®Æc
quyÒn vÒ kinh tÕ v thÒm lôc ®Þa.
+ Néi thuû l vïng n−íc tiÕp gi¸p víi ®Êt liÒn, ë phÝa trong ®−êng c¬ së.
+ L nh h¶i l vïng biÓn thuéc chñ quyÒn quèc gia trªn biÓn, cã chiÒu réng 12 h¶i lÝ (1
h¶i lÝ = 1852 m).
+ Vïng tiÕp gi¸p l nh h¶i
• L vïng biÓn ®−îc quy ®Þnh nh»m ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn chñ quyÒn cña
n−íc ven biÓn, réng 12 h¶i lÝ.
• Trong vïng n y, nh n−íc ta cã quyÒn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o an
ninh, quèc phßng, kiÓm so¸t thuÕ quan, c¸c quy ®Þnh vÒ y tÕ, m«i tr−êng, nhËp
c−...
+ Vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ
• L vïng tiÕp liÒn víi l nh h¶i v hîp víi l nh h¶i th nh mét vïng biÓn réng 200
h¶i lÝ tÝnh tõ ®−êng c¬ së.
• ë vïng n y, nh n−íc ta cã chñ quyÒn ho n to n vÒ kinh tÕ nh−ng vÉn ®Ó c¸c
n−íc kh¸c ®−îc ®Æt èng dÉn dÇu, d©y c¸p ngÇm v t u thuyÒn, m¸y bay n−íc
ngo i ®−îc tù do vÒ h ng h¶i v h ng kh«ng theo C«ng −íc quèc tÕ quy ®Þnh.
+ ThÒm lôc ®Þa
• L phÇn ngÇm d−íi biÓn v lßng ®Êt d−íi ®¸y biÓn thuéc phÇn lôc ®Þa kÐo d i,
më réng ra ngo i l nh h¶i cho ®Õn bê ngo i cña r×a lôc ®Þa, cã ®é s©u kho¶ng
200 m hoÆc h¬n n÷a.
• Nh n−íc ta cã chñ quyÒn ho n to n vÒ mÆt th¨m dß, khai th¸c, b¶o vÖ v qu¶n
lÝ c¸c t i nguyªn thiªn nhiªn ë thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam.
- Vïng biÓn ViÖt Nam cã diªn tÝch kho¶ng 1 triÖu km2 t¹i BiÓn §«ng.
c) Vïng trêi
- L kho¶ng kh«ng gian kh«ng giíi h¹n ®é cao bao trïm lªn trªn l nh thæ n−íc ta.
- Trªn ®Êt liÒn ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®−êng biªn giíi.
- Trªn biÓn l ranh giíi bªn ngo i cña l nh h¶i v kh«ng gian c¸c ®¶o.
3. ý nghÜa cña vÞ trÝ ®Þa lÝ ViÖt Nam
a) ý nghÜa tù nhiªn
− VÞ trÝ ®Þa lÝ ® quy ®Þnh ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña thiªn nhiªn n−íc ta mang tÝnh chÊt
nhiÖt ®íi Èm giã mïa.
+ N»m ho n to n trong vïng nhiÖt ®íi ë b¸n cÇu B¾c nªn cã nÒn nhiÖt ®é cao.
+ N»m trong khu vùc th−êng xuyªn chÞu ¶nh h−ëng cña giã MËu dÞch v giã mïa ch©u
¸ nªn khÝ hËu cã hai mïa râ rÖt.
+ ChÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c cña biÓn nªn th¶m thùc vËt bèn mïa xanh tèt.
− N−íc ta n»m ë vÞ trÝ tiÕp gi¸p gi÷a lôc ®Þa v ®¹i d−¬ng liÒn kÒ víi v nh ®ai sinh
kho¸ng Th¸i B×nh D−¬ng v v nh ®ai sinh kho¸ng §Þa Trung H¶i, trªn ®−êng di l−u v di c−
cña nhiÒu lo i ®éng thùc vËt nªn cã nhiÒu t i nguyªn kho¸ng s¶n v t i nguyªn sinh vËt v«
cïng quý gi¸.
− VÞ trÝ v h×nh thÓ n−íc ta ® t¹o nªn sù ph©n ho¸ ®a d¹ng cña tù nhiªn gi÷a miÒn B¾c
víi miÒn Nam, gi÷a miÒn nói v ®ång b»ng, ven biÓn, h¶i ®¶o.
− N−íc ta còng n»m trong vïng cã nhiÒu thiªn tai : b o, lò lôt, h¹n h¸n th−êng x¶y ra
h»ng n¨m.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
http://onbai.vn
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
b) ý nghÜa kinh tÕ, v¨n ho¸ − x héi v quèc phßng
- VÒ kinh tÕ
+ ViÖt Nam n»m trªn ng t− ®−êng h ng h¶i v h ng kh«ng quèc tÕ quan träng, t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n−íc ta giao l−u víi c¸c n−íc trong khu vùc v trªn thÕ giíi.
+ N−íc ta cßn l cöa ngâ më lèi ra biÓn thuËn tiÖn cho c¸c n−íc L o, c¸c khu vùc §«ng
B¾c Th¸i Lan v Cam-pu-chia, T©y Nam Trung Quèc.
+ VÞ trÝ ®Þa lÝ thuËn lîi cña n−íc ta cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ph¸t triÓn c¸c
ng nh kinh tÕ, c¸c vïng l nh thæ, t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, héi nhËp víi c¸c
n−íc trªn thÕ giíi, thu hót vèn ®Çu t− cña n−íc ngo i.
- VÒ v¨n ho¸ - x héi : vÞ trÝ ®Þa lÝ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n−íc ta chung sèng ho
b×nh, hîp t¸c h÷u nghÞ v cïng ph¸t triÓn víi c¸c n−íc, ®Æc biÖt l víi c¸c n−íc l¸ng giÒng v
c¸c n−íc trong khu vùc §«ng Nam ¸.
- VÒ an ninh, quèc phßng:
+ N−íc ta cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng ë vïng §«ng Nam ¸, mét khu vùc kinh tÕ
rÊt n¨ng ®éng v nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ trªn thÕ giíi.
+ BiÓn §«ng ®èi víi n−íc ta l mét h−íng chiÕn l−îc quan träng trong c«ng cuéc x©y
dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ v b¶o vÖ ®Êt n−íc.
LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l·nh thæ ViÖt Nam
1. Giai ®o¹n TiÒn Cambri
L giai ®o¹n h×nh th nh nÒn mãng ban ®Çu cña l nh thæ ViÖt Nam víi c¸c ®Æc ®iÓm :
a) Giai ®o¹n cæ nhÊt v kÐo d i nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn l nh thæ ViÖt Nam
- DiÔn ra trong kho¶ng 2 tØ n¨m, kÕt thóc c¸ch ®©y 542 triÖu n¨m.
- C¸c ®¸ biÕn chÊt cæ : cã ë Kon Tum, Ho ng Liªn S¬n.
b) DiÔn ra trong mét ph¹m vi hÑp trªn phÇn l nh thæ n−íc ta hiÖn nay
- TËp trung ë khu vùc nói cao Ho ng Liªn S¬n v Trung Trung Bé.
c) C¸c ®iÒu kiÖn cæ ®Þa lÝ cßn rÊt s¬ khai v ®¬n ®iÖu
- XuÊt hiÖn th¹ch quyÓn, líp khÝ quyÓn rÊt máng.
- Thñy quyÓn b¾t ®Çu xuÊt hiÖn.
- Sinh vËt cßn ë d¹ng s¬ khai nguyªn thñy (t¶o, ®éng vËt th©n mÒm)
2. Giai ®o¹n Cæ kiÕn t¹o
Cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn lÞch sö ph¸t triÓn cña tù nhiªn n−íc ta.
a) DiÔn ra trong thêi gian kh¸ d i
- KÐo d i tíi 475 triÖu n¨m.
- ChÊm døt c¸ch ®©y 65 triÖu n¨m.
b) Cã nhiÒu biÕn ®éng m¹nh mÏ nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn tù nhiªn n−íc ta
- Cã c¸c k× vËn ®éng t¹o nói : Calª®«ni, HÐcxi ni (®¹i Cæ sinh) ; In®«nªxini, Kimªri
(Trung sinh).
- §Êt ®¸ rÊt cæ, cã c¶ : trÇm tÝch, macma, biÕn chÊt.
- C¸c ®¸ trÇm tÝch ph©n bè réng kh¾p trªn l nh thæ
+ §¸ v«i tuæi §ªv«n v Cacbon - Pecmi cã nhiÒu ë miÒn B¾c.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ TrÇm tÝch lôc ®Þa ®¹i Trung sinh båi lÊp ë c¸c vïng tròng hinhd th nh nªn c¸c má
than ë Qu¶ng Ninh, Qu¶ng Nam.
+ §¸ c¸t kÕt, cuéi kÕt m u ®á sÉm ë khu vùc §«ng B¾c.
- C¸c ho¹t ®éng uèn nÕp v n©ng lªn diÔn ra ë nhiÒu n¬i
+ Trong ®¹i Cæ sinh : ®Þa khèi Th−îng nguån s«ng Ch¶y, khèi n©ng ViÖt B¾c, ®Þa khèi
Kon Tum.
+ Trong ®¹i Trung sinh : c¸c d y nói h−íng t©y b¾c - ®«ng nam ë T©y B¾c v B¾c Trung
Bé, c¸c d y nói h−íng vßng cung ë §«ng B¾c v khu vùc nói cao ë Nam Trung Bé.
- Cã c¸c ®øt g y, ®éng ®Êt víi c¸c lo¹i ®¸ macma (x©m nhËp, phun tr o), c¸c kho¸ng
s¶n quý (®ång, s¾t, thiÕc, v ng, b¹c, ®¸ quý)
c) Líp vá c¶nh quan ®Þa lÝ nhiÖt ®íi ë n−íc ta ® rÊt ph¸t triÓn
- C¸c ®iÒu kiÖn cæ ®Þa lÝ cña vïng nhiÖt ®íi Èm ë n−íc ta ® h×n tahnhf v ph¸t triÓn
thuËn lîi
VÒ c¬ b¶n, ®¹i bé phËn l nh thæ n−íc ta hiÖn nay ® ®−îc ®Þnh h×nh tõ khi kÕt thóc giai
®o¹n Cæ kiÕn t¹o.
3. Giai ®o¹n T©n kiÕn t¹o
a) DiÔn ra ng¾n nhÊt trong lÞch sö h×nh th nh v ph¸t triÓn cña tù nhiªn n−íc ta
- ChØ míi b¾t ®Çu c¸ch ®©y 65 triÖu n¨m.
- VÉn tiÕp diÔn cho ®Õn ng y nay.
b) ChÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña k× vËn ®éng t¹o nói Anp¬ - Himalya v nh÷ng biÕn
®æi khÝ hËu cã quy m« to n cÇu
- VËn ®éng t¹o nói Anp¬ - Himalaya t¸c ®éng ®Õn n−íc ta c¸ch ®©y kho¶ng 23 triÖu
n¨m, cho ®Õn ng y nay.
- C¸c ho¹t ®éng x¶y ra : uèn nÕp, ®øt g y, phun tr o macma, n©ng cao v h¹ thÊp ®Þa
h×nh, båi lÊp c¸c bån tròng lôc ®Þa.
- KhÝ hËu Tr¸i §Êt
+ Cã nh÷ng biÕn ®æi lín víi nh÷ng thêi k× b¨ng h g©y nªn t×nh tr¹ng dao ®éng lín cña
mùc n−íc biÓn.
+ § cã nhiÒu lÇn biÓn tiÕn v biÓn lïi (dÊu vÕt ®Ó l¹i : c¸c thÒm biÓn, cån c¸t...).
c) L giai ®o¹n tiÕp tôc ho n thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn l m cho ®Êt n−íc ta cã diÖn
m¹o v ®Æc ®iÓm tù nhiªn nh− hiÖn nay.
- ¶nh h−ëng cña vËn ®éng T©n kiÕn t¹o
+ Mét sè vïng nói ®−îc n©ng lªn (®iÓn h×nh l Ho ng Liªn S¬n), ®Þa h×nh trÎ l¹i,.
+ C¸c qu¸ tr×nh ®Þa m¹o (x©m thùc, båi tô) ®−îc ®Èy m¹nh.
+ HÖ thèng s«ng suèi ® båi ®¾p nªn nh÷ng ®ång b»ng ch©u thæ réng lín (®iÓn h×nh l
®ång b»ng B¾c Bé v ®ång b»ng Nam Bé).
+ C¸c kho¸ng s¶n cã nguån gèc ngo¹i sinh ®−îc h×nh th nh (dÇu má, khÝ tù nhiªn, than
n©u, b«xit,...).
- C¸c ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm ® ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt :
+ Phong hãa v h×nh th nh ®Êt.
+ NhiÖt Èm dåi d o.
+ S«ng ngßi v n−íc ngÇm phong phó.
+ Thæ nh−ìng v sinh vËt phong phó v ®a d¹ng.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
®Êt n−íc nhiÒu ®åi nói
1. §Æc ®iÓm chung cña dÞa h×nh
a) §Þa h×nh ®åi nói chiÕm phÇn lín diÖn tÝch, nh−ng chñ yÕu l ®åi nói thÊp.
- §åi nói chiÕm tíi 3/4 diÖn tÝch l nh thæ, ®ång b»ng chØ chiÕm 1/4 diÖn tÝch.
- §Þa h×nh ®ång b»ng v ®åi nói thÊp (d−íi 1000 m) chiÕm 85% diÖn tÝch. §Þa h×nh nói
cao (trªn 2000m) chØ chiÕm 1% diÖn tÝch c¶ n−íc.
b) CÊu tróc ®Þa h×nh kh¸ ®a d¹ng
- §Þa h×nh n−íc ta ®−îc vËn ®éng T©n kiÕn t¹o l m trÎ l¹i v cã tÝnh ph©n bËc râ rÖt.
- §Þa h×nh thÊp dÇn tõ t©y b¾c xuèng ®«ng nam.
- CÊu tróc ®Þa h×nh gåm hai h−íng chÝnh :
+ H−íng t©y b¾c - ®«ng nam ; thÓ hiÖn râ rÖt tõ h÷u ng¹n s«ng Hång ®Õn d y B¹ch M .
+ H−íng vßng cung : thÓ hiÖn ë vïng nói §«ng B¾c v khu vùc Nam Trung Bé (Tr−êng
S¬n Nam).
c) §Þa h×nh cña vïng nhiÖt ®íi Èm giã mïa. C¸c biÓu hiÖn :
- BÒ mÆt ®Þa h×nh bÞ c¾t xÎ ; ®Êt bÞ b o mßn, röa tr«i,...
- §Êt ®¸ vôn bë, hiÖn t−îng ®Êt tr−ît, ®¸ lë phæ biÕn.
- Cã nhiÒu d¹ng ®Þa h×nh cacxt¬ (hang ®éng ngÇm, suèi c¹n, thung kh«,...).
- Mét sè d¹ng ®Þa h×nh ®Æc biÖt : ® m lÇy - than bïn, b i triÒu ®−íc - vÑt, c¸c bê biÓn
san h«,...
d) §Þa h×nh chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ cña con ng−êi : con ng−êi san nói, ® o hå, ®¾p ®¹p
ng¨n s«ng,....
2. C¸c khu vùc ®Þa h×nh
a) Khu vùc ®åi nói
- §Þa h×nh nói : chia th nh 4 vïng
+ Vïng nói §«ng B¾c : n»m ë t¶ ng¹n s«ng Hång.
• §Þa h×nh nói thÊp chiÕm phÇn lín diÖn tÝch.
• Cã 4 c¸nh cung lín chôm ®Çu ë Tam §¶o, më ra vÒ phÝa b¾c v phÝa ®«ng :
S«ng G©m Ng©n S¬n, B¾c S¬n, §«ng TriÒu.
• H−íng nói : vßng cung. C¸c thung lòng s«ng còng theo h−íng vßng cung (s«ng
CÇu, s«ng Th−¬ng, s«ng Lôc Nam,..)
• §Þa h×nh thÊp dÇn tõ t©y b¾c - ®«ng nam. Nh÷ng ®Ønh nói cao trªn 2000 m n»m
trªn vïng Th−îng nguån s«ng Ch¶y. C¸c khèi nói ®¸ v«i ®å sé cao trªn 1000 m
n»m ë biªn giíi ViÖt - Trung. Trung t©m l vïng ®åi nói thÊp 500 - 600 m.
+ Vïng nói T©y B¾c : n»m gi÷a s«ng Hång v s«ng C¶.
• Cã ®Þa h×nh cao nhÊt n−íc ta.
• Cã 3 m¹ch nói lín h−íng t©y b¾c - ®«ng nam (PhÝa ®«ng l d y Ho ng Liªn S¬n
ch¹y d i tõ biªn giíi ViÖt - Trung ®Õn khuûu s«ng § , phÝa t©y l ®Þa h×nh nói
trung b×nh cña c¸c d y nói ch¹y däc biªn giíi ViÖt - L o tõ Khoan La San ®Õn
C¶ ; ë gi÷a thÊp h¬n l d y nói, c¸c s¬n nguyªn, cao nguyªn ®¸ v«i tõ Phong
Thæ ®Õn Méc Ch©u tiÕp nèi nh÷ng ®åi nói ®¸ v«i ë Ninh B×nh - Thanh Ho¸).
• H−íng nói chr yÕu : t©y b¾c - ®«ng nam. C¸c thung lòng s«ng cïng h−íng (s«ng
§ , s«ng M , s«ng Chu,...).
• §Þa h×nh thÊp dÇn tõ t©y b¾c - ®«ng nam.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ Vïng nói Tr−êng S¬n B¾c : tõ phÝa nam s«ng C¶ tíi d y B¹ch M .
• Gåm c¸c d y nói song song v so le theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam.
• ThÊp v hÑp ngang
• §−îc n©ng cao ë hai ®Çu (phÝa b¾c l vïng nói T©y NghÖ An v phÝa nam l vïng
nói T©y Thõa Thiªn HuÕ), thÊp tròng ë gi÷a (vïng ®¸ v«i Qu¶ng B×nh v vïng ®åi
nói thÊp Qu¶ng TrÞ).
+ Vïng nói Tr−êng S¬n Nam : tõ B¹ch M ®Õn cùc Nam Trung Bé.
• Gåm c¸c khèi nói v cao nguyªn. H−íng vßng cung, quay l−ng ra biÓn.
• Khèi nói Kon Tum v khèi nói cùc Nam Trung Bé ®−îc n©ng cao, ®å sé; vïng
nói Qu¶ng Ng i, B×nh §Þnh thÊp xuèng h¬n.
• Cã sù bÊt ®èi xøng râ rÖt gi÷a hai s−ên : phÝa ®«ng s−ên dèc cña c¸c ®Ønh cao
trªn 2000m. PhÝa t©y l c¸c bÒ mÆt cao nguyªn badan Pl©y Ku, §¨k L¨k, M¬
N«ng, Di Linh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cã ®é cao 500 - 800 - 1000 m v c¸c b¸n
b×nh nguyªn xen ®åi.
- §Þa h×nh b¸n b×nh nguyªn v vïng ®åi trung du
- B¸n b×nh nguyªn ë §«ng Nam Bé víi bËc thÒm phï sa cæ ë ®é cao kho¶ng 100 m v
bÒ mÆt phñ badan ®é cao kho¶ng 200 m.
- §Þa h×nh ®åi trung du phÇn nhiÒu là c¸c thÒm phï sa cæ bÞ chia c¾t do t¸c ®éng cña
dßng ch¶y. D¶i ®åi trung du réng nhÊt n»m ë r×a ®ång b»ng s«ng Hång v thu hÑp ë r×a ®ång
b»ng ven biÓn miÒn Trung.
b) Khu vùc ®ång b»ng
- §ång b»ng ch©u thæ s«ng : gåm ®ång b»ng s«ng Hång v ®ång b»ng s«ng Cöu Long,
®−îc th nh t¹o v ph¸t triÓn do phï sa s«ng båi tô dÇn trªn mét vÞnh biÓn n«ng, thÒm lôc ®Þa
më réng.
+ §ång b»ng s«ng Hång
L ®ång b»ng båi tô phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång v hÖ thèng s«ng Th¸i
•
B×nh, ®−îc con ng−êi khai ph¸ tõ l©u v biÕn ®æi m¹nh.
DiÖn tÝch : kho¶ng 15 ngh×n km2.
•
§Þa h×nh cao ë r×a phÝa t©y v t©y b¾c, thÊp dÇn ra biÓn v bÞ chia c¾t th nh
•
nhiÒu «. Do cã ®ª ven s«ng ng¨n lò nªn vïng trong ®ª kh«ng ®−îc båi phï sa
h ng n¨m, t¹o th nh c¸c bËc ruéng cao b¹c m u v c¸c « tròng ngËp n−íc, vïng
ngo i ®ª ®−îc båi phï sa h ng n¨m.
+ §ång b»ng s«ng Cöu Long (T©y Nam Bé)
• L ®ång b»ng ch©u thæ ®−îc båi tô phï sa h»ng n¨m cña s«ng TiÒn v s«ng
HËu.
• DiÖn tÝch : kho¶ng 40 ngh×n km2.
• §Þa h×nh thÊp, ph¼ng. Trªn bÒ mÆt ®ßng b»ng cã m¹ng l−íi kªnh r¹ch ch»ng
chÞt ; vÒ mïa lò, n−íc ngËp trªn diÖn réng. cßn vÒ mïa c¹n, n−íc triÒu lÊn m¹nh
l m cho gÇn 2/3 diÖn tÝch ®ång b»ng l ®Êt mÆn, ®Êt phÌn. §ång b»ng cã c¸c
vïng tròng lín nh− §ång Th¸p M−êi, Tø gi¸c Long Xuyªn....
- §ång b»ng ven biÓn : d¶i ®ång b»ng ven biÓn miÒn Trung
+ BiÓn ®ãng vai trß chñ yÕu trong sù h×nh th nh d¶i ®ång b»ng, nªn ®Êt th−êng nghÌo,
nhiÒu c¸t, Ýt phï sa s«ng.
+ Tæng diÖn tÝch kho¶ng 15 ngh×n km2.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ §ång b»ng phÇn nhiÒu hÑp ngang v bÞ chia c¾t th nh nhiÒu ®ång b»ng nhá. ChØ cã
mét v i ®ång b»ng ®−îc më réng ë c¸c cöa s«ng lín : ®ång b»ng Thanh Ho¸, NghÖ An, Tuy
Ho .
+ ë nhiÒu ®ång b»ng th−êng cã sù ph©n chia l m 3 d¶i : gi¸p biÓn l cån c¸t, ®Çm ph¸;
gi÷a l vïng thÊp tròng ; d¶i trong cïng ® ®−îc båi tô th nh ®ång b»ng.
3. ThÕ m¹nh v h¹n chÕ vÒ tù nhiªn cña c¸c khu vùc ®åi nói v ®ång b»ng ®èi víi
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
a) Khu vùc ®åi nói
- C¸c thÕ m¹nh
+ Kho¸ng s¶n : khu vùc ®åi nói tËp trung nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n (®ång, ch×, thiÕc, s¾t,
b«xit, apatit, ®¸ v«i, than ®¸, vËt liÖu x©y dùng,...§ã l nguyªn, nhiªn liÖu cho nhiÒu ng nh
c«ng nghiÖp.
+ Rõng v ®Êt trång :
• T¹o c¬ së cho ph¸t triÓn nÒn n«ng, l©m nghiÖp nhiÖt ®íi.
• Rõng gi u cã vÒ th nh phÇn lo i ®éng, thùc vËt ; trong ®ã nhiÒu lo i quý hiÕm.
• C¸c bÒ mÆt cao nguyªn v c¸c thung lòng t¹o thuËn lîi cho viÖc h×nh th nh c¸c
vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®¹i gia
sóc.
• Ngo i c¸c c©y trång, vËt nu«i nhiÖt ®íi, ë vïng cao cßn cã thÓ nu«ii trång ®−îc
c¸c lo i ®éng, thùc vËt cËn nhiÖt v «n ®íi.
• §Êt ®ai vïng b¸n b×nh nguyªn v ®åi trung du thÝch hîp ®Ó trång c¸c c©y c«ng
nghiÖp, c©y ¨n qu¶ v c©y l−¬ng thùc.
+ Nguån thuû n¨ng : c¸c s«ng miÒn nói cã tiÒm n¨ng thuû ®iÖn rÊt lín.
+ TiÒm n¨ng du lÞch : miÒn nói cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh du lÞch
(tham quan, nghØ d−ìng, du lÞch sinh th¸i,...).
- C¸c mÆt h¹n chÕ
+ §Þa h×nh bÞ chia c¾t m¹nh, nhiÒu s«ng suèi, hÎm vùc, s−ên dèc g©y trë ng¹i cho giao
th«ng, cho viÖc khai th¸c t i nguyªn v giao l−u kinh tÕ gi÷a c¸c vïng.
+ Do m−a nhiÒu, ®é dèc lín, miÒn nói cßn l n¬i x¶y ra nhiÒu thiªn tai (lò nguån, lò
quÐt, xãi mßn, tr−ît lë ®Êt,...).
+ T¹i c¸c ®øt g y s©u cã nguy c¬ ph¸t sinh ®éng ®Êt.
+ C¸c thiªn tai kh¸c : lèc, m−a ®¸, s−¬ng muèi, rÐt h¹i.. th−êng g©y t¸c h¹i lín cho s¶n
xuÊt v ®êi sèng d©n c−.
b) Kkhu vùc ®ång b»ng
- C¸c thÕ m¹nh
+ L c¬ së ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i n«ng s¶n, m n«ng
s¶n chÝnh l lóa g¹o.
+ Cung cÊp c¸c nguån lîi thiªn nhiªn kh¸c (kho¸ng s¶n, thuû s¶n v l©m s¶n).
+ L n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tËp trung c¸c th nh phè, c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c
trung t©m th−¬ng m¹i.
- H¹n chÕ : c¸c thiªn tai nh− b o, lôt, h¹n h¸n,... th−êng x¶y ra.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
thiªn nhiªn chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c cña biÓn
1. Kh¸i qu¸t vÒ BiÓn §«ng
- BiÓn réng, cã diÖn tÝch 3,477 triÖu km2
- BiÓn t−¬ng ®èi kÝn.
- N»m trong vïng nhiÖt ®íi Èm giã mïa
2. ¶ nh h−ëng cña BiÓn §«ng ®Õn thiªn nhiªn ViÖt Nam
a) KhÝ hËu
- T¨ng ®é Èm cña c¸c khèi khÝ qua biÓn, mang l¹i cho n−íc ta l−îng m−a v ®é Èm lín,
l m dÞu bít thêi tiÕt nãng bøc trong mïa h¹ v gi¶m bít tÝnh chÊt kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt
l¹nh kh« trong mïa ®«ng.
b) §Þa h×nh v c¸c hÖ sinh th¸i vïng ven biÓn
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh ven biÓn rÊt ®a d¹ng : vÞnh cöa s«ng, c¸c bê biÓn m i mßn, c¸c tam
gi¸c ch©u cã b i triÒu réng, c¸c b i c¸t ph¼ng, c¸c ®Çm ph¸, cån c¸t, c¸c vòng vÞnh n−íc s©u,
c¸c ®¶o ven bê v nh÷ng r¹n san h«...
- C¸c hÖ sinh th¸i vïng ven biÓn rÊt ®a d¹ng v gi u cã.
+ HÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn : diÖn tÝch réng, cho n¨ng suÊt sinh häc cao.
+ C¸c hÖ sinhh th¸i trªn ®Êt phÌn v hÖ sinh th¸i rõng trªn ®¶o còng rÊt ®a d¹ng v
phong phó.
c) T i nguyªn thiªn nhiªn vïng biÓn
- T i nguyªn kho¸ng s¶n : dÇu khÝ (cã tr÷ l−îng lín v gi¸ trÞ nhÊt), c¸c má sa kho¸ng
nh− ti tan, c¸c b i c¸t ven biÓn (tr÷ l−îng lín). Vïng ven biÓn thuËn lîi cho nghÒ l m muèi.
- T i nguyªn h¶i s¶n : sinh vËt gi u th nh phÇn lo i v cã n¨ng suÊt sinh häc cao, nhÊt
l ë ven bê. Trong BiÓn §«ng cã tíi trªn 2000 lo i c¸, h¬n 100 lo i t«m, kho¶ng v i chôc lo i
mùc, h ng ngh×n lo i sinh vËt phï du v sinh vËt ®¸y.
+ Ven c¸c ®¶o, nhÊt l hai quÇn ®¶o lín Ho ng Sa v Tr−êng Sa cßn cã c¸c r¹n san h«
v c¸c lo i sinh vËt kh¸c tËp trung.
d) Thiªn tai
- B o : mçi n¨m trung b×nh cã 3 ®Õn 4 c¬n b o trùc tiÕp tõ BiÓn §«ng ®æ v o n−íc ta,
g©y nhiÒu thiÖt h¹i nÆng nÒ cho s¶n xuÊt v ®êi sèng.
- S¹t lë bê biÓn : x¶y ra nhiÒu ë d¶i bê biÓn Trung Bé.
- C¸t bay, c¸t ch¶y lÊn chiÕm ruéng v−ên, l ng m¹c v l m hoang ho¸ ®Êt ®ai ë vïng
ven biÓn miÒn Trung.
Thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa
1. KhÝ hËu nhiÖt ®íi Èm giã mïa
a) TÝnh chÊt nhiÖt ®íi
- N−íc ta n»m trong vïng néi chÝ tuyÕn. H»ng n¨m, l nh thæ n−íc ta nhËn ®−îc l−îng
bøc x¹ mÆt trêi lín v mäi n¬i trong n¨m ®Òu cã hai lÇn MÆt Trêi qua thiªn ®Ønh.
- Tæng bøc x¹ lín, c©n b»ng bøc x¹ d−¬ng quanh n¨m.
- NhiÖt ®é trung b×nh n¨m cao, trªn 20oC (trõ vïng nói cao), tæng sè giê n¾ng tuú n¬i
tõ 1400 - 3000 giê/n¨m.
b) L−îng m−a, ®é Èm lín
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- L−îng m−a trung b×nh n¨m tõ 1500 - 2000 mm, ë s−ên ®ãn giã biÓn v c¸c khèi nói cao
cã thÓ lªn ®Õn 3500 - 4000 mm.
- §é Èm kh«ng khÝ cao, trªn 80%, c©n b»ng Èm lu«n lu«n d−¬ng.
c) Giã mïa
- Giã mïa mïa ®«ng
+ Tõ th¸ng XI - IV, miÒn B¾c chÞu t¸c ®éng cña khèi khÝ l¹nh ph−¬ng B¾c thæi theo
h−íng ®«ng b¾c, th−êng gäi l giã mïa §«ng B¾c.
+ Giã mïa §«ng B¾c t¹o nªn mét mïa ®«ng l¹nh ë miÒn B¾c : nöa ®Çu mïa ®«ng thêi
tiÕt l¹nh klh«, nöa sau mïa ®«ng l¹n Èm, cso m−a phïn ë vïng ven biÓn v c¸c ®ång b»ng
B¾c Bé, B¾c Trung Bé.
+ Khi di chuyÓn xuèng phÝa nam, giã mïa §«ng B¾c suy yÕu dÇn, bít l¹nh h¬n v hÇu
nh− bÞ chÆn l¹i ë d y B¹ch M . Tõ § N½ng trë v o, TÝn phong b¸n cÇu B¾c thæi theo h−íng
®«ng b¾c chiÕm −u thÕ, g©y m−a cho vïng ven biÓn Trung Bé, trong khi Nam Bé v T©y
Nguyªn l mïa kh«.
- Giã mïa mïa h¹ : Tõ th¸ng V - X, cã hai luång giã cïng h−íng t©y nam thæi v o n−íc
ta.
+ V o ®Çu mïa h¹ : khèi khÝ nhiÖt ®íi Èm tõ B¾c Ê n §é D−¬ng di chuyÓn theo
h−íng t©y nam x©m nhËp trùc tiÕp v g©y m−a lín cho ®ång b»ng Nam Bé v T©y
Nguyªn. Khi v−ît qua d y Tr−êng S¬n v c¸c d y nsi däc theo biªn giíi ViÖt - L o, g©y
hiÖn t−îng ph¬n kh« nãng cho vïng ®ång b»ng ven biÓnTrung Bé v phÇn nam cña khu
vùc T©y B¾c.
+ V o gi÷a cuèi mïa h¹ : giã mïa T©y Nam (xuÊt ph¸t tõ cao ¸p cËn chÝ tuyÕn b¸n
cÇu Nam) ho¹t ®éng m¹nh. Giã n y g©y ra m−a lín v kÐo d i cho c¸c vïng ®ãn giã ë
Nam Bé v T©y Nguyªn, cïng víi d¶i héi tô nhiÖt ®íi g©y m−a v o mïa h¹ cho c¶ hai
miÒn Nam, B¾c v m−a v o th¸ng IX cho Trung Bé.
Thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa (tiÕp theo)
2. C¸c th nh phÇn tù nhiªn kh¸c
a) §Þa h×nh
- X©m thùc m¹nh ë miÒn ®åi nói : trªn c¸c s−ên dèc mÊt líp phñ thùc vËt, bÒ mÆt ®Þa
h×nh bÞ c¾t xÎ, ®Êt bÞ xãi mßn, röa tr«i, nhiÒu n¬i chØ cßn tr¬ sái ®¸. BiÓu hiÖn ë nhiÒu d¹ng
®Þa h×nh : ®Êt tr−ît, ®¸ lë, ®Þa h×nh cacxt¬, ®åi thÊp xen thung lòng.
- Båi tô nhanh ë ®ång b»ng h¹ l−u s«ng : r×a phÝa ®«ng nam ®ång b»ng ch©u thæ s«ng
Hång v phÝa t©y nam ®ång b»ng s«ng Cöu Long h ng n¨m lÊn ra biÓn tõ v i chôc ®Õn gÇn
tr¨m mÐt.
b) S«ng ngßi
- M¹ng l−íi s«ng ngßi d y ®Æc (rªn to n l nh thæ cã 2360 con s«ng cã chiÒu d i trªn
10 kmm, däc bê biÓn, trung b×nh cø 20 km l¹i gÆp mét cöa s«ng). S«ng ngßi n−íc ta
nhiÒu, nh−ng phÇn lín l s«ng nhá.
- S«ng ngßi nhiÒu n−íc, gi u phï sa
+ Tæng l−îng n−íc 839 tØ m3/n¨m.
+ Tæng l−îng phï sa h ng n¨m cña s«ng ngßi trªn l nh thæ n−íc ta l kho¶ng 200 triÖu
tÊn.
- ChÕ ®é n−íctheo mïa
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- Mïa lò t−¬ng øng víi mïa m−a, mïa c¹n t−¬ng øng víi mïa kh«.
- ChÕ ®é m−a thÊt th−êng l m cho chÕ ®é dßng ch¶y diÔn biÕn thÊt th−êng.
c) §Êt
- Feralit l lo¹i ®Êt chÝnh ë ViÖt Nam.
- Qu¸ tr×nh feralit l qu¸ tr×nh h×nh th nh ®Êt ®Æ tr−ng cho khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm. Trong
®iÒu kiÖn nhiÖt Èm cao, qu¸ tr×nh phong ho¸ diÔn ra víi c−êng ®é m¹nh, t¹o nªn mét líp ®Êt
d y. M−a nhiÒu röa tr«i c¸c chÊt bad¬ dÔ tan (Ca2+, Mg2+, K+), l m ®Êt chua, ®ång thêi cã sù
tÝch tô «xit s¾t (Fe2O3) v «xit nh«m (Al2O3) t¹o ra m u ®á v ng. V× thÕ lo¹i ®Êt n y gäi l ®Êt
feralit (Fe-Al) ®á v ng.
d) Sinh vËt
- HÖ sinh th¸i rõng nguyªn sinh ®Æc tr−ng l rõng rËm nhiÖt ®íi Èm l¸ réng th−êng
xanh, cßn l¹i rÊt Ýt.
- HiÖn nay phæ biÕn l rõng thø sinh víi c¸c hÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi giã mïa biÕn
d¹ng kh¸c nhau : rõng giã mïa th−êng xanh, rõng giã mïa nöa rông l¸, rõng th−a kh« rông
l¸, xa van bôi gai h¹n nhiÖt ®íi.
- Th nh phÇn c¸c lo i nhiÖt ®íi chiÕm −u thÕ
+ Thùc vËt : phæ biÕn c¸c lo i thuéc c¸c hä c©y nhiÖt ®íi (hä §Ëu, Vang, D©u t»m,
DÇu).
+ §éng vËt : chim thó nhiÖt ®íi.
- HÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi Èm giã mïa ph¸t triÓn trªn ®Êt feralit l c¶nh quan tiªu
biÓu cho thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ë n−íc ta.
3. ¶nh h−ëng cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt v ®êi sèng
a) ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
- ThuËn lîi : t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp lóa n−íc, t¨ng vô, ®a d¹ng ho¸
c©y trång, vËt nu«i.
- Khã kh¨n : tÝnh thÊt th−êng cña c¸c yÕu tè thêi tiÕt v khsi hËu g©y khã kh¨n cho ho¹t
®éng canh t¸c, c¬ cÊu c©y trång, kÕ ho¹ch thêi vô, phßng chèng thiªn tai, phßng trõ dÞch
bÖnh,... trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
b) ¶nh h−ëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c v ®êi sèng
- ThuËn lîi : cho ph¸t triÓn c¸c ng nh l©m nghiÖp, thuû s¶n, giao th«ng vËn t¶i, du
lÞch... v ®Èy m¹nh ho¹t ®éng khai th¸c, x©y dùng....
- Khã kh¨n :
+ C¸c ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i, du lÞch, c«ngnghiÖp khai th¸c... chÞu ¶nh h−ëng
trùc tiÕp cña sù ph©n mïa khÝ hËu, chÕ ®é n−íc cña s«ng ngßi.
+ §é Èm cao g©y khã kh¨n cho viÖc b¶o qu¶n m¸y mãc, thiÕt bÞ, n«ng s¶n.
+ C¸c thiªn tai nh− b o, lò lôt, h¹n h¸n h»ng n¨m g©y tæn thÊt rÊt lín cho mäi ng nh
s¶n xuÊt, thiÖt h¹i vÒ ng−êi v t i s¶n.
- C¸c hiÖn t−îng thêi tiÕt thÊt th−êng nh− d«ng lèc, m−a ®¸, s−¬ng muèi, rÐt h¹i, kh«
nãng.... còng g©y ¶nh h−ëng lín ®Õn s¶n xuÊt v ®êi sèng.
- M«i tr−êng thiªn nhiªn dÔ bÞ suy tho¸i.
thiªn nhiªn ph©n ho¸ ®a d¹ng
1. Thiªn nhiªn ph©n ho¸ theo B¾c - Nam
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
a) PhÇn l nh thæ phÝa B¾c (tõ d y B¹ch M trë ra) : thiªn nhiªn ®Æc tr−ng cho vïng
nhiÖt ®íi Èm giã mïa cã mïa ®«ng l¹nh.
- NhiÖt ®é trung b×nh n¨m trªn 200C. KhÝ hËu trong n¨m cã mïa ®«ng l¹nh víi 2 - 3
th¸ng nhiÖt ®é trung b×nh d−íi 180C, biªn ®é nhiÖt trung b×nh n¨m lín.
- C¶nh quan thiªn nhiªn tiªu biÓu : ®íi rõng nhiÖt ®íi giã mïa.
+ Trong rõng, th nh phÇn lo i nhiÖt ®íi chiÕm −u thÕ, ngo i ra, cßn cã c¸c lo i c©y cËn
nhiÖt ®íi (dÎ, re,...), c¸c lo i c©y «n ®íi (sa mu, p¬ mu), c¸c lo i thó cã l«ng d y (gÊu,
chån,..)
+ ë vïng ®ång b»ng, v o mïa ®«ng trång ®−îc c¶ rau «n ®íi.
b) PhÇn l nh thæ phÝa Nam (tõ d y B¹ch M trë v o) : thiªn nhiªn mang s¾c th¸i cña
vïng khÝ hËu cËn xÝch ®¹o giã mïa.
- NhiÖt ®é trung b×nh n¨m trªn 250C v kh«ng cã th¸ng n o d−íi 200C. Biªn ®é nhiÖt
trung b×nh n¨m nhá. Cã hai mïa m−a v kh« râ rÖt.
- C¶nh quan thiªn nhiªn tiªu biÓu : ®íi rõng cËn xÝch ®¹o giã mïa.
+ Th nh phÇn thùc vËt, ®éng vËt phÇn lín thuéc vïng xÝch ®¹o v nhiÖt ®íi tõ ph−¬ng
nam (nguån gèc M Lai - In-®«-nª-xi-a) ®i lªn hoÆc tõ phÝa t©y (Ên §é - Mi-an-ma) di c−
sang.
+ Trong rõng xuÊt hiÖn nhiÒu lo i c©y chÞu h¹n, rông l¸ v o mïa kh« (hä DÇu). Cã n¬i
h×nh th nh lo¹i rõng th−a nhiÖt ®íi kh« (nhiÒu nhÊt ë T©y Nguyªn). §éng vËt tiªu biÓu l c¸c
lo i thó lín vïng nhiÖt ®íi v xÝch ®¹o (voi, hæ, b¸o,..). Vïng ® m lÊy cã tr¨n, r¾n, c¸ sÊu,..
Vïng ®Çm lÇy cã tr¨n, r¾n, c¸ sÊu,...
2. Thiªn nhiªn ph©n ho¸ theo §«ng - T©y
Tõ §«ng sang T©y, thiªn nhiªn n−íc ta cã sù ph©n ho¸ th nh 3 d¶i râ rÖt :
a) Vïng biÓn v thÒm lôc ®Þa
- Vïng biÓn lín gÊp 3 lÇn diÖn tÝch ®Êt liÒn.
- §é n«ng s©u, réng - hÑp cña thÒm lôc ®Þa cã quan hÖ chÆt chÏ víi vïng ®ång b»ng, vïng ®åi
nói kÒ bªn v cã sù thay ®æi theo tõng ®o¹n bê biÓn (thÒm lôc ®Þa phÝa b¾c v phÝa nam cã ®¸y n«ng,
më réng, n¬i quÇn tô nhiÒu ®¶o ven bê v më réng cña c¸c ®ång b»ng ch©u thæ. §−êng bê biÓn Nam
Trung Bé khóc khuûu víi thÒm lôc ®Þa hÑp, tiÕp gi¸p vïng biÓn n−íc s©u).
- Thiªn nhiªn vïng biÓn n−íc ta ®a d¹ng v gi u cã.
b) Vïng ®ång b»ng ven biÓn
Thiªn nhiªn vïng ®ång b»ng n−íc ta thay ®æi tuú n¬i, thÓ hiÖn mèi quan hÖ chÆt chÏ víi d¶i ®åi
nói phÝa t©y v vïng biÓn phÝa ®«ng.
- §ång b»ng B¾c Bé v ®ång b»ng Nam Bé më réng víi c¸c b i triÒu thÊp ph¼ng, thÒm lôc ®Þa
réng, n«ng.
- D¶i ®ång b»ng ven biÓn Trung Bé hÑp ngang v bÞ chia c¾t th nh nh÷ng ®ång b»ng nhá,
®−êng bê biÓn khóc khuûu víi thÒm lôc ®Þa thu hÑp, tiÕp gi¸p vïng biÓn s©u.
c) Vïng ®åi nói
Sù ph©n ho¸ thiªn nhiªn ë miÒn ®åi nói rÊt phøc t¹p, chñ yÕu do t¸c ®éng cña giã mïa víi
h−íng cña c¸c d y nói.
- Trong khi thiªn nhiªn vïng nói §«ng B¾c mang s¾c th¸i cËn nhiÖt ®íi giã mïa th× ë vïng nói
thÊp phÝa nam T©y B¾c cã c¶nh quan thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ; vïng nói cao T©y B¾c cã
c¶nh quan thiªn nhiªn gièng nh− vïng «n ®íi.
- Khi s−ên §«ng Tr−êng S¬n cã m−a v o thu ®«ng, th× vïng nói T©y Nguyªn l¹i l mïa kh«,
nhiÒu n¬i kh« h¹n gay g¾t. Cßn khi T©y Nguyªn v o mïa m−a th× bªn s−ên §«ng Tr−êng S¬n nhiÒu
n¬i l¹i chÞu t¸c ®éng cña giã T©y kh« nãng.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
thiªn nhiªn ph©n ho¸ ®a d¹ng (tiÕp theo)
3. Thiªn nhiªn ph©n ho¸ theo ®é cao
Thiªn nhiªn n−íc ta cã 3 ®ai cao :
a) §ai nhiÖt ®íi giã mïa
- ë miÒn B¾c, cso ®é cao trung b×nh d−íi 600 - 700m, ë miÒn Nam lªn ®Õn ®é cao 900 -
1000m.
- KhÝ hËu nhiÖt ®íi biÓu hiÖn râ rÖt, mïa h¹ nãng (nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng trªn 250C). §é Èm
thay ®æi tuú n¬i, tõ kh« ®Õn Èm −ít.
- Cã hai nhãm ®Êt
+ Nhãm ®Êt phï sa : chiÕm gÇn 24% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn c¶ n−íc.
+ Nhãm ®Êt feralit vïng ®åi nói thÊp : chiÕm h¬n 60% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn c¶ n−íc.
- Sinh vËt : gåm c¸c hÖ sinh th¸i nhiÖt ®íi.
+ HÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi Èm l¸ réng th−êng xanh : h×nh th nh ë nh÷ng vïng nói
thÊp m−a nhiÒu, khÝ hËu Èm −ít, mïa kh« kh«ng râ.
+ C¸c hÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi giã mïa : rõng th−êng xanh, rõng nöa rông l¸, v rõng
th−a nhiÖt ®íi kh«. Trªn c¸c lo¹i thæ nh−ìng ®Æc biÖt cã : c¸c hÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi
th−êng xanh trªn ®¸ v«i, rõng ngËp mÆn trªn ®Êt mÆn ven biÓn, rõng tr m trªn ®Êt phÌn, hÖ
sinh th¸i xavan, c©y bôi gai nhiÖt ®íi kh« trªn ®Êt c¸t, ®Êt tho¸i ho¸ vïng kh« h¹n.
b) §ai cËn nhiÖt ®íi giã mïa trªn nói
- ë miÒn B¾c : ®é cao tõ 600 - 700 m lªn ®Õn 2600 m, ë miÒn N¸m tõ 900 - 1000m lªn
®Õn 2600m.
- KhÝ hËu m¸t mÎ, kh«ng cã th¸ng n o nhiÖt ®é trªn 250C, m−a nhiÒu h¬n, ®é Èm t¨ng.
+ ë ®é cao tõ 600 - 700m ®Õn 1600 - 1700m :
• KhÝ hËu m¸t mÎ v ®é Èm t¨ng.
• HÖ sinh th¸i rõng cËn nhiÖt ®íi l¸ réng v l¸ kim ph¸t triÓn trªn ®Êt feralit cã
mïn. Trong rõng xuÊt hiÖn nhiÒu lo i chim, thó cËn nhiÖt ®íi ph−¬ng B¾c (gÊu,
sãc, cÇy, c¸o,...).
+ ë ®é cao trªn 1600 - 1700m :
• H×nh th nh ®Êt mïn.
• Rõng ph¸t triÓn kÐm, ®¬n gi¶n vÒ th nh phÇn lo i (rªu, ®Þa y). Trong rõng xuÊt
hiÖn lo i c©y «n ®íi v c¸c lo i chim di c−.
c) §ai «n ®íi giã mïa trªn nói
- §é cao : tõ 2600m trë lªn (chØ cã ë Ho ng Liªn S¬n).
- KhÝ hËu : cã tÝnh chÊt «n ®íi, quanh n¨m nhiÖt ®é d−íi 150C, mïa ®«ng xuèng d−íi
50C.
- Thùc vËt : «n ®íi (®ç quyªn, l nh sam, thiÕt sam,...).
- §Êt : mïn th«.
4. C¸c miÒn ®Þa lÝ tù nhiªn
a) MiÒn B¾c v §«ng B¾c B¾c Bé
- Ranh giíi phÝa t©y - t©y nam cña miÒn : däc theo t¶ ng¹n s«ng Hång v r×a phÝa t©y,
t©y nam cña ®ång b»ng B¾c Bé.
- C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n
+ §åi nói thÊp chiÕm −u thÕ.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ C¸c d y nói h−íng vßng cung.
+ C¸c thung lòng s«ng lín v ®ång b»ng më réng.
+ Giã mïa §«ng B¾c ho¹t ®éng m¹nh t¹o nªn mét mïa ®«ng l¹nh.
+ §ai cao cËn nhiÖt ®íi h¹ thÊp.
+ C¶nh quan thiªn nhiªn thay ®æi theo mïa.
- §Þa h×nh bê biÓn
+ §a d¹ng : n¬i thÊp ph¼ng, n¬i nhiÒu vÞnh, ®¶o, quÇn ®¶o.
+ Vïng biÓn cã ®¸y n«ng, cã vÞnh n−íc s©u thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ.
- T i nguyªn kho¸ng s¶n : than, ®¸ v«i, thiÕc, ch×, kÏm,...v bÓ dÇu khÝ S«ng Hång ë
vïng thÒm vÞnh B¾c Bé.
- Nh÷ng trë ng¹i lín trong sö dông tù nhiªn :
+ NhÞp ®iÖu mïa khÝ hËu, cña dßng ch¶y s«ng ngßi bÊt th−êng.
+ Thêi tiÕt kh«ng æn ®Þnh.
b) MiÒn T©y B¾c v B¾c Trung Bé
- Giíi h¹n : tõ h÷u ng¹n s«ng Hång tíi d y nói B¹ch M .
- C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n
+ §Þa h×nh cao.
+ C¸c d y nói xen kÔ c¸c thung lòng s«ng h−íng t©y b¾c - ®«ng nam víi d¶i ®ång b»ng
thu hÑp.
+ ¶nh h−ëng cña giã mïa §«ng B¾c gi¶m sót.
+ TÝnh chÊt nhiÖt ®íi t¨ng dÇn (so víi miÒn B¾c v §«ng B¾c B¾c Bé), víi sù cã mÆt
cña c¸c th nh phÇn thùc vËt ph−¬ng Nam.
- L miÒn duy nhÊt cã ®Þa h×nh nói cao ë ViÖt Nam víi ®Çy ®ñ ba ®ai cao.
- §Þa h×nh nói −u thÕ, cã nhiÒu bÒ mÆt s¬n nguyªn, cao nguyªn, lßng ch¶o ....
- Rõng : t−¬ng ®èi nhiÒu ë vïng nói NghÖ An, H TÜnh.
- Kho¸ng s¶n : s¾t, cr«m, ti tan, thiÕc, apatit, vËt liÖu x©y dùng.
- Vïng ven biÓn cã nhiÒu cån c¸t, ®Çm ph¸, nhiÒu b i t¾m ®Ñp ; nhiÒu n¬i cã thÓ x©y
dùng c¶ng biÓn.
- Thiªn tai : b o, lò, tr−ît lë ®Êt, h¹n h¸n.
c) MiÒn Nam Trung Bé v Nam Bé
- Giíi h¹n : tõ d y nói B¹ch M trë v o Nam.
- §Æc ®iÓm c¬ b¶n : khÝ hËu cËn xÝch ®¹o giã mïa (nÒn nhiÖt cao, biªn ®é nhiÖt n¨m
nhá v ph©n chia hai mïa m−a v kh« râ rÖt.
- CÊu tróc ®Þa chÊt, ®Þa h×nh kh¸ phøc t¹p, gåm c¸c khèi nói cæ, c¸c s¬n nguyªn bãc
mßn v c¸c cao nguyªn badan, ®ång b»ng ch©u thæ s«ng lín ë Nam Bé v ®ång b»ng nhá
hÑp ven biÓn Nam Trung Bé.
- Sù t−¬ng ph¶n vÒ ®Þa h×nh, khÝ hËu, thñy v¨n gi÷a hai s−ên §«ng - T©y cña Tr−êng
S¬n Nam biÓu hiÖn râ rÖt.
- Bê biÓn khóc khuûu, nhiÒu vÞnh biÓn s©u ®−îc che ch¾n bëi c¸c ®¶o ven bê.
- KhÝ hËu cËn xÝch ®¹o giã mïa.
- Rõng c©y hä DÇu ph¸t triÓn. Cã c¸c lo i thó lín : voi, hæ, bß rõng, tr©u rõng. Ven biÓn rõng
ngËp mÆn ph¸t triÓn , trong rõng cã c¸c lo i tr¨n, r¾n, c¸ sÊu ®Çm lÇy, chim...; d−íi n−íc gi u t«m, c¸.
- Kho¸ng s¶n : dÇu khÝ, b«xit.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- Khã kh¨n lín nhÊt
+ Xãi mßn, röa tr«i ®Êt ë miÒn nói.
+ NgËp lôt v o mïa m−a.
+ ThiÕu n−íc nghiªm träng vÒ mïa kh«.
sö dông vµ B¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn
1. Sö dông v b¶o vÖ t i nguyªn sinh vËt
a) T i nguyªn rõng
- Suy gi¶m t i nguyªn rõng v hiÖn tr¹ng rõng
+ §é che phñ rõng ë n−íc ta n¨m 1943 l 43%. N¨m 1983, gi¶m xuèng cßn 22%. §Õn
2005, t¨ng lªn ®¹t 38%.
+ MÆc dï tæng diÖn tÝch rõng ®ang t¨ng dÇn lªn, nh−ng t i nguyªn rõng vÉn bÞ suy tho¸i
v× chÊt l−îng rõng ch−a thÓ phôc håi.
- BiÖn ph¸p b¶o vÖ t i nguyªn rõng
+ Theo quy ho¹ch, ph¶i n©ng ®é che phñ rõng cña c¶ n−íc lªn 45 - 50%, vïng nói dèc
ph¶i ®¹t ®é che phñ kho¶ng 70 - 80%.
+ Thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c qu¶n lÝ, sö dông v ph¸t triÓn ®èi víi ba lo¹i rõng :
• §èi víi rõng phßng hé : cã kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p b¶o vÖ, nu«i d−ìng rõng hiÖn
cã, g©y trång rõng trªn ®Êt trèng, ®åi nói träc.
• §èi víi rõng ®Æc dông : b¶o vÖ c¶nh quan, ®a d¹ng sinh häc cña c¸c v−ên quèc
gia v c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn.
• §èi víi rõng s¶n xuÊt : ®¶m b¶o duy tr× ph¸t triÓn diÖn tÝch v chÊt l−îng rõng,
duy tr× v ph¸t triÓn ho n c¶nh rõng, ®é ph× v chÊt l−îng ®Êt rõng.
+ Giao quyÒn sö dông ®Êt v b¶o vÖ rõng cho ng−êi d©n.
+ NhiÖm vô tr−íc m¾t l quy ho¹ch v thùc hiÖn chiÕn l−îc trång 5 triÖu ha rõng ®Õn
n¨m 2010, n©ng ®é che phñ rõng lªn 43%.
b) §a d¹ng sinh häc
- Suy gi¶m ®a d¹ng sinh vËt
+ Sinh vËt tù nhiªn :
• Cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao, nh−ng ®ang bÞ suy gi¶m (sè l−îng lo i bÞ mÊt dÇn,
sè l−îng lo i cã nguy c¬ tuyÖt chñng nhiÒu, c¸c kiÓu hÖ sinh th¸i bÞ t n ph¸, c¸c
nguån gen quý hiÕm bÞ mÊt).
• Nguyªn nh©n chñ yÕu : do t¸c ®éng cña con ng−êi (l m thu hÑp diÖn tÝch rõng tù
nhiªn, ®ång thêi cßn l m nghÌo tÝnh ®a d¹ng cña sinh vËt).
+ Nguån t i nguyªn sinh vËt d−íi n−íc, ®Æc biÖt nguån h¶i s¶n :
• BÞ gi¶m sót râ rÖt.
• Nguyªn nh©n : khai th¸c t i nguyªn qu¸ møc, « nhiÔm m«i tr−êng n−íc, nhÊt l
vïng cöa s«ng ven biÓn.
- C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc
+ X©y dùng v më réng hÖ thèng v−ên quèc gia v c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn.
+ Ban h nh "S¸ch ®á ViÖt Nam".
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ Quy ®Þnh khai th¸c : cÊm khai th¸c gç quý, khai th¸c gç trong rõng cÊm, rõng non,
g©y ch¸y rõng ; cÊm s¨n b¾n ®éng vËt tr¸i phÐp ; cÊm dïng chÊt næ ®¸nh b¾t c¸ v c¸c dông
cô ®¸nh b¾t c¸ con, c¸ bét ; cÊm g©y ®éc h¹i cho m«i tr−êng n−íc....
2. Sö dông v b¶o vÖ t i nguyªn ®Êt
a) HiÖn tr¹ng sö dông t i nguyªn ®Êt
- N¨m 2005, n−íc ta cã :
+ Kho¶ng 12,7 triÖu ha ®Êt rõng.
+ 9,4 triÖu ha ®Êt sö dông trong n«ng nghiÖp, trung b×nh 0,1 ha/ ng−êi.
+ 5,35 triÖu ha ®Êt ch−a sö dông, chñ yÕu n»m ë miÒn nói (5 triÖu ha) v bÞ tho¸i ho¸
nÆng.
- DiÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi träc gi¶m m¹nh. Tuy nhiªn, diÖn tÝch ®Êt bÞ suy tho¸i vÉn cßn
rÊt lín (hiÖn cã kho¶ng 9,3 triÖu ha bÞ ®e do¹ hoang m¹c hãa).
b) C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ t i nguyªn ®Êt
- §èi víi vïng ®åi nói :
+ ¸p dông tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p thuû lîi, canh t¸c nh− l m ruéng bËc thang, ® o hè
v¶y c¸, trång c©y theo b¨ng.
+ C¶i t¹o ®Êt hoang, ®åi nói träc b»ng c¸c biÖn ph¸p n«ng- l©m kÕt hîp.
+ B¶o vÖ rõng v ®Êt rõng, tæ chøc ®Þnh canh, ®Þnh c−.
- §èi víi vïng ®ång b»ng :
+ CÇn cã biÖn ph¸p qu¶n lÝ chÆt chÏ v cã kÕ ho¹ch më réng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp.
+ §ång thêi víi th©m canh, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, cÇn canh t¸c hîp lÝ, chèng
b¹c m u, gl©y, nhiÔm mÆn, nhiÔm phÌn...
+ Bãn ph©n c¶i t¹o ®Êt thÝch hîp ; chèng « nhiÔm ®Êt do chÊt ®éc ho¸ häc, thuèc trõ
s©u, n−íc th¶i c«ng nghiÖp chøa chÊt ®éc h¹i, chÊt bÈn chøa nhiÒu vi khuÈn g©y bÖnh h¹i c©y
trång.
3. Sö dông v b¶o vÖ c¸c t i nguyªn kh¸c
- T i nguyªn n−íc
+ VÊn ®Ò quan träng nhÊt : ngËp lôt v o mïa m−a, thiÕu n−íc v o mïa kh« v « nhiÔm
m«i tr−êng n−íc.
+ CÇn sö dông cã hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm t i nguyªn n−íc, ®¶m b¶o c©n b»ng n−íc v chèng
« nhiÔm n−íc.
+ C¸c biÖn ph¸p nh»m ®¶m b¶o c©n b»ng n−íc v phßng chèng « nhiÔm n−íc :
• T¨ng ®é che phñ, canh t¸c ®óng kÜ thuËt trªn ®Êt dèc ®Ó gi÷ n−íc v o mïa m−a,
t¨ng l−îng n−íc thÊm v o mïa kh«.
• Xö lÝ h nh chÝnh ®èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô, d©n c− kh«ng thùc hiÖn
®óng quy ®Þnh vÒ n−íc th¶i, nh»m ng¨n chÆn nguån g©y « nhiÔm n−íc.
• Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc cho ng−êi d©n kh«ng x¶ n−íc bÈn, r¸c th¶i v o s«ng hå.
- T i nguyªn kho¸ng s¶n :
+ Qu¶n lÝ chÆt chÏ viÖc khai th¸c kho¸ng s¶n.
+ Tr¸nh l ng phÝ t i nguyªn v l m « nhiÔm m«i tr−êng.
- T i nguyªn du lÞch : cÇn b¶o tån, t«n t¹o gi¸ trÞ t i nguyªn du lÞch v b¶o vÖ m«i
tr−êng du lÞch khái bÞ « nhiÔm, ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i.
- Khai th¸c, sö dông hîp lÝ v bÒn v÷ng c¸c nguån t i nguyªn kh¸c nh− t i nguyªn khÝ
hËu, t i nguyªn biÓn...
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
b¶o vÖ m«i tr−êng vµ phßng chèng thiªn tai
1. B¶o vÖ m«i tr−êng
- Hai vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong b¶o vÖ m«i tr−êng ë n−íc ta :
+ T×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng sinh th¸i m«i tr−êng : biÓu hiÖn ë sù gia t¨ng c¸c thiªn tai
(b o lôt, h¹n h¸n v sù biÕn ®æi bÊt th−êng vÒ thêi tiÕt, khÝ hËu...).
+ T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng : n−íc, kh«ng khÝ, ®Êt ® trë th nh vÊn ®Ò nghiªm
träng ë c¸c th nh phè lín, c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c khu ®«ng d©n c− v mét sè vïng cöa
s«ng ven biÓn.
- B¶o vÖ t i nguyªn v m«i tr−êng : bao gåm viÖc sö dông t i nguyªn hîp lÝ, l©u bÒn v
®¶m b¶o chÊt l−îng m«i tr−êng sèng cho con ng−êi.
2. Mét sè thiªn tai chñ yÕu v biÖn ph¸p phßng chèng
a) B o
- Ho¹t ®éng cña b o ë ViÖt Nam
+ Trªn to n quèc, mïa b o : tõ th¸ng VI - XI, b o sím v o th¸ng V v muén sang
th¸ng XII, nh−ng c−êng ®é yÕu.
+ B o tËp trung nhiÒu nhÊt v o th¸ng IX, sau ®ã ®Õn c¸c th¸ng X v th¸ng VIII. Tæng
sè c¬n b o cña ba th¸ng n y chiÕm tíi 70% sè c¬n b o trong to n mïa.
+ Mïa b o ë ViÖt Nam chËm dÇn tõ B¾c v o Nam. B o ho¹t ®éng m¹nh nhÊt ë ven biÓn
Trung Bé.
+ Trung b×nh mçi n¨m cã tõ 3 - 4 c¬n b o ®æ bé v o vïng bê biÓn n−íc ta, n¨m b o
nhiÒu cã 8 - 10 c¬n b o.
- HËu qu¶ cña b o ë ViÖt Nam v biÖn ph¸p phßng chèng
+ B o th−êng cã giã m¹nh v m−a lín, g©y sãng to trªn biÓn l m lËt t u thuyÒn, l m
n−íc biÓn d©ng g©y ngËp mÆn vïng ven biÓn, l m ngËp lôt trªn diÖn réng. Giã giËt m¹nh t n
ph¸ c«ng tr×nh, n h cöa,...
+ Phßng chèng b o :
• Dù b¸o vÒ qu¸ tr×nh h×nh th nh v h−íng di chuyÓn cña b o.
• Khi cã b o, c¸c t u thuyÒn trªn biÓn ph¶i gÊp rót trë vÒ ®Êt liÒn hoÆc t×m n¬i tró
Èn.
• Vïng ven biÓn cÇn cñng cè c«ng tr×nh ®ª biÓn.
• CÇn khÈn tr−¬ng s¬ t¸n d©n khi cã b o m¹nh.
• Chèng b o lu«n kÕt hîp chèng lôt, óng ë ®ång b»ng v chèng lò, chèng xãi mßn
ë miÒn nói.
b) NgËp lôt
- Ch©u thæ s«ng Hång : vïng chÞu óng nghiªm träng nhÊt do diÖn m−a b o réng, lò tËp
trung trong c¸c hÖ thèng s«ng lín, mÆt ®Êt thÊp, xung quanh cã ®ª s«ng, ®ª biÓn bao bäc.
MËt ®é x©y dùng cao còng l m cho møc ®é ngËp lôt nghiªm träng h¬n.
- ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long : ngËp lôt kh«ng chØ do m−a lín g©y ra m cßn do triÒu
c−êng.
- ë Trung Bé : nhiÒu vïng tròng ë B¾c Trung Bé v ®ång b»ng h¹ l−u c¸c s«ng lín ë
Nam Trung Bé còng bÞ ngËp lôt m¹nh v o c¸c th¸ng IX - X do m−a b o, n−íc biÓn d©ng v lò
nguån vÒ.
c) Lò quÐt
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- §iÒu kiÖn x¶y ra : ë nh÷ng l−u vùc s«ng suèi miÒn nói, n¬i cã ®Þa h×nh chia c¾t m¹nh,
®é dèc lín, mÊt líp phñ thùc vËt, bÒ mÆt ®Êt dÔ bÞ bãc mßn khi cã m−a lín (m−a g©y ra lò
quÐt cã c−êng ®é rÊt lín, l−îng m−a tíi 100 − 200 mm trong v i giê) .
- Ph©n bè :
+ ë miÒn B¾c : c¸c th¸ng VI − X, tËp trung ë vïng nói phÝa B¾c.
+ ë miÒn Trung, v o c¸c th¸ng X − XII.
- HËu qu¶ : nghiªm träng ®èi víi tÝnh m¹ng v kinh tÕ.
- BiÖn ph¸p gi¶m thiÓu :
+ Quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ®iÓm d©n c− tr¸nh c¸c vïng lò quÐt nguy hiÓm, qu¶n lÝ sö
dông ®Êt ®ai hîp lÝ.
+ Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt thuû lîi, trång rõng, kÜ thuËt n«ng nghiÖp trªn ®Êt
dèc nh»m h¹n chÕ dßng ch¶y mÆt v chèng xãi mßn ®Êt.
d) H¹n h¸n
- Kh« h¹n kÐo d i v t×nh tr¹ng h¹n h¸n trong mïa kh« diÔn ra ë nhiÒu n¬i.
+ ë miÒn B¾c, t¹i c¸c thung lòng khuÊt giã nh− Yªn Ch©u, S«ng M (S¬n La), Lôc
Ng¹n (B¾c Giang) mïa kh« kÐo d i 3 − 4 th¸ng.
+ ë miÒn Nam, mïa kh« kh¾c nghiÖt h¬n. Thêi k× kh« h¹n kÐo d i ®Õn 4 − 5 th¸ng ë
®ång b»ng Nam Bé, vïng thÊp T©y Nguyªn, 6 − 7 th¸ng ë vïng ven biÓn cùc Nam Trung
Bé.
- HËu qu¶ : g©y thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khã kh¨n cho ®íi sèng, ch¸y rõng.
- BiÖn ph¸p h¹n chÕ thiÖt h¹i :
+ Tæ chøc phßng chèng tèt.
+ X©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh thuû lîi hîp lÝ.
®) C¸c thiªn tai kh¸c
- §éng ®Êt
+ Khu vùc cã ®éng ®Êt : T©y B¾c ( ho¹t ®éng ®éng ®Êt m¹nh nhÊt), §«ng B¾c, khu vùc miÒn
Trung (Ýt), Nam Bé (rÊt yÕu). T¹i vïng biÓn, ®éng ®Êt tËp trung ë ven biÓn Nam Trung Bé.
+ BiÖn ph¸p : dù b¸o.
- C¸c lo¹i thiªn tai kh¸c : lèc, m−a ®¸, s−¬ng muèi,....
3. ChiÕn l−îc quèc gia vÒ b¶o vÖ t i nguyªn v m«i tr−êng
ChiÕn l−îc ®¶m b¶o sù b¶o vÖ ®i ®«i víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c nhiÖm vô cña
chiÕn l−îc l :
- Duy tr× c¸c hÖ sinh th¸i v c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i chñ yÕu, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn
®êi sèng con ng−êi.
- §¶m b¶o sù gi u cã cña ®Êt n−íc vÒ vèn gen, c¸c lo i nu«i trång còng nh− c¸c lo i
hoang d¹i, cã liªn quan ®Õn lîi Ých l©u d i cña nh©n d©n ViÖt Nam v cña c¶ nh©n lo¹i.
- §¶m b¶o viÖc sö dông hîp lÝ c¸c nguån t i nguyªn thiªn nhiªn, ®iÒu khiÓn viÖc sö
dông trong giíi h¹n cã thÓ håi phôc ®−îc.
- §¶m b¶o chÊt l−îng m«i tr−êng phï hîp víi yªu cÇu vÒ ®êi sèng con ng−êi.
- PhÊn ®Êu ®¹t tíi tr¹ng th¸i æn ®Þnh d©n sè ë møc c©n b»ng víi kh¶ n¨ng sö dông hîp lÝ
c¸c t i nguyªn thiªn nhiªn.
- Ng¨n ngõa « nhiÔm m«i tr−êng, kiÓm so¸t v c¶i t¹o m«i tr−êng.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
§Þa lÝ d©n c−
®Æc ®iÓm d©n sè vµ ph©n bè d©n c−
1. §«ng d©n, cã nhiÒu th nh phÇn d©n téc
- Sè d©n : 84 156 ngh×n ng−êi (n¨m 2006), ®øng thø 3 ë §«ng Nam ¸ v thø 13 trªn thÕ
giíi.
+ ThuËn lîi :
• Nguån lao ®éng dåi d o.
• ThÞ tr−êng tiªu thô réng lín.
+ Khã kh¨n : trë ng¹i lín cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc l m, n©ng cao ®êi
sèng vËt chÊt v tinh thÇn cho ng−êi d©n.
- D©n téc
+ 54 d©n téc, nhiÒu nhÊt l d©n téc Kinh (chiÕm kho¶ng 86,2% d©n sè).
+ Kho¶ng 3,2 triÖu ng−êi ViÖt ®ang sinh sèng ë n−íc ngo i.
2. D©n sè cßn t¨ng nhanh, c¬ cÊu d©n sè trÎ
- T¨ng nhanh
+ D©n sè t¨ng nhanh, ®Æc biÖt v o cuèi thÕ kØ XX, ® dÉn ®Õn hiÖn t−îng bïng næ d©n
sè, nh−ng kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi k×.
• Thêi k× 1965 - 1975 : t¨ng trung b×nh l 3%.
• N¨m 1999 - 2001 : t¨ng trung b×nh kho¶ng 1,35%
• N¨m 2002 : 1,32%.
+ Møc gia t¨ng d©n sè hiÖn nay cã gi¶m nh−ng cßn chËm, mçi n¨m d©n sè vÉn t¨ng
thªm trung b×nh h¬n 1 triÖu ng−êi.
+ Gia t¨ng d©n sè nhanh ® t¹o nªn søc Ðp rÊt lín ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x héi,
b¶o vÖ t i nguyªn thiªn nhiªn m«i tr−êng v n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng.
- D©n sè n−íc ta thuéc lo¹i trÎ trÎ
+ §ang cã sù biÕn ®æi nhanh chãng vÒ c¬ cÊu d©n sè theo nhãm tuæi cña c¶ n−íc theo
h−íng t¨ng tØ träng cña tuæi tõ 60 trë lªn.
+ C¬ cÊu c¸c nhãm tuæi cña c¶ n−íc n¨m 2005 : tõ 0 ®Õn 14 tuæi : 27,0%, tõ 15 ®Õn 59
tuæi: 64,0%, õ 60 tuæi trë lªn: 9,0%
3. Ph©n bè d©n c− ch−a hîp lÝ
- MËt ®é d©n sè trung b×nh : 254 ng−êi/km2 (2006). Ph©n bè ch−a hîp lÝ gi÷a c¸c vïng
a) Gi÷a ®ång b»ng víi trung du, miÒn nói
+ ë ®ång b»ng : 75% d©n sè, mËt ®é d©n sè cao.
+ ë vïng trung du, miÒn nói : mËt ®é d©n sè thÊp.
b) Gi÷a th nh thÞ v n«ng th«n : n¨m 2005, d©n sè th nh thÞ chiÕm 26,9%, d©n sè n«ng
th«n chiÕm 73,1%.
- HËu qu¶ : ¶nh h−ëng ®Õn viÖc sö dông lao ®éng, khai th¸c t i nguyªn.
4. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn d©n sè hîp lÝ v sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng cña n−-
íc ta
- TiÕp tôc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p kiÒm chÕ tèc ®é t¨ng d©n sè, ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn
c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ d©n sè v kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
nguon tai.lieu . vn
