Xem mẫu
ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUẬT
TẬP THỂ KHOA SƢ PHẠM KỸ THUẬT
ĐỀ CƢƠNG BÀI GIẢNG
PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC
(Lƣu hành nội bộ)
Hƣng Yên, năm 2015
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
LỜI NÓI ĐẦU
Trong những năm gần đây, đƣợc sự quan tâm của Đảng, Nhà nƣớc, công
tác đào tạo, bồi dƣỡng giáo viên dạy nghề đã có những bƣớc chuyển biến tích
cực. Một trong những đổi mới về nội dung đào tạo là đã cập nhật, bổ sung
những kiến thức thiết thực trong hoạt động nghề nghiệp của ngƣời giáo viên dạy
nghề. Các nội dung nhƣ ứng dụng công nghệ thông tin, phƣơng pháp nghiên cứu
khoa học dạy nghề, phát triển chƣơng trình ... đã đƣợc đƣa vào trong chƣơng
trình đào tạo, góp phần không ngừng nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên dạy
nghề.
Phát triển chƣơng trình giáo dục trƣớc đây đƣợc coi là công việc của các
nhà quản lý đào tạo, của những chuyên gia về chƣơng trình, nhƣng ngày nay, do
sự phát triển của nền kinh tế, đặc biệt là sự phát triển của khoa học công nghệ
đang hàng ngày, hàng giờ làm thay đổi bộ mặt của nền sản xuất, dẫn đến sự thay
đổi thƣờng xuyên về tính chất và nội dung lao động nghề nghiệp, nhiều nghề
mới xuất hiện, nhiều nghề cũ mất đi và những nghề còn lại cũng đƣợc thƣờng
xuyên phát triển. Lý do đó đòi hỏi chƣơng trình đào tạo nghề tại các cơ sở đào
tạo nghề cũng phải có sự phát triển liên tục để thích ứng. Chính vì thế, hơn ai
khác, ngƣời giáo viên dạy nghề phải tham gia trực tiếp vào việc phát triển
chƣơng trình tại các cơ sở dạy nghề.
Học phần Phát triển chƣơng trình giáo dục là môn học nghiệp vụ sƣ phạm
chuyên sâu trong CTĐT GVKT. Môn học này giới thiệu những nền tảng khoa
học hiện đại về : Chƣơng trình, chƣơng trình khung, khung chƣơng trình,
chƣơng trình chi tiết, chƣơng trình môn học MH/ MD; các quan điểm phát triển
chƣơng trình giáo dục, kiểu và các cấp bậc của chƣơng trình giáo dục; ngành,
nghề và ngành nghề đào tạo; chất lƣợng, kiểm định, quy trình, nội dung và
phƣơng pháp kiểm định chất lƣợng chƣơng trình đào tạo,... Quy trình, nội dung
các bƣớc phát triển chƣơng trình - đánh giá chƣơng trình giáo dục; mô hình và
phƣơng pháp phát triển chƣơng trình giáo dục; Mô tả cấu trúc của các kiểu, các
cấp bậc của chƣơng trình giáo dục, các bƣớc lập kế hoạch thực hiện chƣơng
trình trong giáo dục chuyên nghiệp; Quy trình, xác đinh nội dung các bƣớc phát
triển một chƣơng trình cụ thể; Cấu trúc một chƣơng trình khung/ khung chƣơng
trình giáo dục cho một ngành/ nghề cụ thể; cấu trúc chƣơng trình chi tiết cho
một học phần MH/MĐ thuộc chƣơng trình đào tạo; Quy trình và nội dung các
bƣớc đánh giá chƣơng trình giáo dục.
Trong quá trình biên soạn, cuốn sách bám sát chƣơng trình để phục vụ tốt
cho đối tƣợng chính là sinh viên sƣ phạm kỹ thuật, giảng viên giảng dạy sƣ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
phạm kỹ thuật; giáo viên dạy nghề trong các trƣờng cao đẳng nghề, trung cấp
nghề, trung tâm dạy nghề. Ngoài ra đây cũng là tài liệu tham khảo dành cho các
cán bộ quản lý đào tạo, các chuyên gia cũng nhƣ các bạn đọc quan tâm đến lĩnh
vực phát triển chƣơng trình dạy nghề.
Cuốn sách này có mối quan hệ mật thiết với các tài liệu khác nhƣ : Tâm lý
học nghề nghiệp, Giáo dục học nghề nghiệp, Lý luận dạy học..., vì vậy khi
nghiên cứu tài liệu này, ngƣời đọc cần có những kiến thức cơ bản về khoa học
sƣ phạm kỹ thuật, các tài liệu chuyên khảo để có thể tham gia biên soạn hoặc
điều chỉnh các chƣơng trình đào tạo một cách khoa học nhất.
Trong quá trình biên soạn khó tránh khỏi thiếu sót, tác giả mong bạn đọc
góp ý kiến nhận xét để cuốn tài liệu ngày càng hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cám ơn!
TRƢỜNG ĐHSPKT HƢNG YÊN
TÁC GIẢ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
MỤC LỤC
Chƣơng 1 ...................................................................................................... 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC 1
1.1. Những khái niệm cơ bản ........................................................................ 1
1.1.1. Chương trình và phát triển chương trình đào tạo ............................. 1
1.1.2. Chương trình khung và khung chương trình.................................... 8
1.1.3. Phát triển chương trình giáo dục.................................................... 10
1.2. Các quan điểm trong phát triển chƣơng trình giáo dục....................... 12
1.2.1. Phát triển chương trình theo tiếp cận nội dung (content appoach).. 12
1.2.2. Phát triển chương trình theo tiếp cận mục tiêu (objective approach)
................................................................................................................ 13
1.2.3. Phát triển chương trình theo tiếp cận phát triển (developmental
aparoach). ............................................................................................... 14
1.3. Các cấp độ của chƣơng trình đào tạo................................................... 16
1.3.1. Chương trình khung....................................................................... 16
1.3.2. Chương trình chi tiết ...................................................................... 18
1.4. Cấu trúc của chƣơng trình khung........................................................ 18
1.4.1. Quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thưc tối thiểu cho cấp đào tạo
bậc đại học ............................................................................................... 20
1.4.2. Quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thức tối thiểu cho các cấp
đào tạo trong đào tạo nghề ....................................................................... 22
1.4.3. Quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thức tối thiểu cho các cấp
đào tạo trong trung cấp chuyên nghiệp .................................................... 23
1.5. Một số kiểu chƣơng trình giáo dục....................................................... 24
1.5.1. Kiểu chương trình môn học ............................................................ 25
1.5.2. Kiểu chương trình mô đun ............................................................. 28
1.5.3. Kiểu chương trình kết hợp mô đun – môn học ................................ 35
Câu hỏi ôn tập chƣơng 1 ............................................................................. 36
Chƣơng 2 .................................................................................................... 37
MÔ HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO
DỤC ............................................................................................................ 37
2.1. Mô hình phát triển chƣơng trình giáo dục ........................................... 37
2.1.1. Phát triển chương trình lấy chuyên gia làm trung tâm.................... 37
2.1.2. Phát triển chương trình nhờ nhóm tư vấn ...................................... 38
2.1.3. Phát triển chương trình có sự tham gia từ nhiều bên liên quan ...... 38
2.2. Phát triển chƣơng trình giáo dục theo tiếp cận năng lực ..................... 41
2.2.1. Phát triển chương trình đào tạo theo phương pháp phân tích nghề 41
2.2.1.1. Phƣơng pháp phân tích nghề cổ điển .......................................... 42
2.2.1.2. Phƣơng pháp Dacum ................................................................. 49
2.2.2. Pháp triển chương trình giáo dục theo tiếp cận CDIO .................... 54
Câu hỏi ôn tập chƣơng 2 ............................................................................. 56
Chƣơng 3 .................................................................................................... 57
KIỂM ĐỊNH CHẤT LƢỢNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC ................. 57
3.1. Các quan điểm kiểm định chất lƣợng chƣơng trình giáo dục .............. 57
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
3.1.1. Khái niệm ....................................................................................... 57
3.1.2. Các kiểu (loại) đánh giá chương trình ............................................ 59
3.1.4. Đặc trưng của Kiểm định chất lượng giáo dục............................... 61
3.2. Chuẩn đánh giá chƣơng trình giáo dục................................................ 61
3.2.1. Tiêu chuẩn đánh giá chương trình giáo dục ................................... 61
3.2.1.1. Tiêu chuẩn 1 - Mục tiêu của chƣơng trình .................................. 61
3.2.1.2. Tiêu chuẩn 2 - Nội dung của chƣơng trình.................................. 62
3.2.1.3. Tiêu chuẩn 3 - Thời lƣợng của chƣơng trình............................... 63
3.2.1.4. Tiêu chuẩn 4 - Các điều kiện thực hiện chƣơng trình .................. 64
3.2.2. Tiêu chí đánh giá chương trình môn học ........................................ 64
3.2.2.1. Nguyên tắc xây dựng các tiêu chí............................................... 65
3.2.2.2. Các tiêu chí đánh giá chƣơng trình môn học ............................... 66
3.2.3.3. Hƣớng dẫn qui trình thực hiện đánh giá chƣơng trình môn học ... 72
3.3. Nguyên tắc kiểm định chất lƣợng chƣơng trình giáo dục .................... 76
3.4. Phƣơng pháp và công cụ kiểm định chất lƣợng chƣơng trình giáo dục77
3.5. Đánh giá trong và đánh giá ngoài chƣơng trình giáo dục .................... 77
3.5.1. Đánh giá trong ............................................................................... 77
3.5.2. Đánh giá ngoài ............................................................................... 81
Câu hỏi ôn tập chƣơng 3 ............................................................................. 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 86
PHỤ LỤC ................................................................................................... 88
nguon tai.lieu . vn
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUẬT
TẬP THỂ KHOA SƢ PHẠM KỸ THUẬT
ĐỀ CƢƠNG BÀI GIẢNG
PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC
(Lƣu hành nội bộ)
Hƣng Yên, năm 2015
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
LỜI NÓI ĐẦU
Trong những năm gần đây, đƣợc sự quan tâm của Đảng, Nhà nƣớc, công
tác đào tạo, bồi dƣỡng giáo viên dạy nghề đã có những bƣớc chuyển biến tích
cực. Một trong những đổi mới về nội dung đào tạo là đã cập nhật, bổ sung
những kiến thức thiết thực trong hoạt động nghề nghiệp của ngƣời giáo viên dạy
nghề. Các nội dung nhƣ ứng dụng công nghệ thông tin, phƣơng pháp nghiên cứu
khoa học dạy nghề, phát triển chƣơng trình ... đã đƣợc đƣa vào trong chƣơng
trình đào tạo, góp phần không ngừng nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên dạy
nghề.
Phát triển chƣơng trình giáo dục trƣớc đây đƣợc coi là công việc của các
nhà quản lý đào tạo, của những chuyên gia về chƣơng trình, nhƣng ngày nay, do
sự phát triển của nền kinh tế, đặc biệt là sự phát triển của khoa học công nghệ
đang hàng ngày, hàng giờ làm thay đổi bộ mặt của nền sản xuất, dẫn đến sự thay
đổi thƣờng xuyên về tính chất và nội dung lao động nghề nghiệp, nhiều nghề
mới xuất hiện, nhiều nghề cũ mất đi và những nghề còn lại cũng đƣợc thƣờng
xuyên phát triển. Lý do đó đòi hỏi chƣơng trình đào tạo nghề tại các cơ sở đào
tạo nghề cũng phải có sự phát triển liên tục để thích ứng. Chính vì thế, hơn ai
khác, ngƣời giáo viên dạy nghề phải tham gia trực tiếp vào việc phát triển
chƣơng trình tại các cơ sở dạy nghề.
Học phần Phát triển chƣơng trình giáo dục là môn học nghiệp vụ sƣ phạm
chuyên sâu trong CTĐT GVKT. Môn học này giới thiệu những nền tảng khoa
học hiện đại về : Chƣơng trình, chƣơng trình khung, khung chƣơng trình,
chƣơng trình chi tiết, chƣơng trình môn học MH/ MD; các quan điểm phát triển
chƣơng trình giáo dục, kiểu và các cấp bậc của chƣơng trình giáo dục; ngành,
nghề và ngành nghề đào tạo; chất lƣợng, kiểm định, quy trình, nội dung và
phƣơng pháp kiểm định chất lƣợng chƣơng trình đào tạo,... Quy trình, nội dung
các bƣớc phát triển chƣơng trình - đánh giá chƣơng trình giáo dục; mô hình và
phƣơng pháp phát triển chƣơng trình giáo dục; Mô tả cấu trúc của các kiểu, các
cấp bậc của chƣơng trình giáo dục, các bƣớc lập kế hoạch thực hiện chƣơng
trình trong giáo dục chuyên nghiệp; Quy trình, xác đinh nội dung các bƣớc phát
triển một chƣơng trình cụ thể; Cấu trúc một chƣơng trình khung/ khung chƣơng
trình giáo dục cho một ngành/ nghề cụ thể; cấu trúc chƣơng trình chi tiết cho
một học phần MH/MĐ thuộc chƣơng trình đào tạo; Quy trình và nội dung các
bƣớc đánh giá chƣơng trình giáo dục.
Trong quá trình biên soạn, cuốn sách bám sát chƣơng trình để phục vụ tốt
cho đối tƣợng chính là sinh viên sƣ phạm kỹ thuật, giảng viên giảng dạy sƣ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
phạm kỹ thuật; giáo viên dạy nghề trong các trƣờng cao đẳng nghề, trung cấp
nghề, trung tâm dạy nghề. Ngoài ra đây cũng là tài liệu tham khảo dành cho các
cán bộ quản lý đào tạo, các chuyên gia cũng nhƣ các bạn đọc quan tâm đến lĩnh
vực phát triển chƣơng trình dạy nghề.
Cuốn sách này có mối quan hệ mật thiết với các tài liệu khác nhƣ : Tâm lý
học nghề nghiệp, Giáo dục học nghề nghiệp, Lý luận dạy học..., vì vậy khi
nghiên cứu tài liệu này, ngƣời đọc cần có những kiến thức cơ bản về khoa học
sƣ phạm kỹ thuật, các tài liệu chuyên khảo để có thể tham gia biên soạn hoặc
điều chỉnh các chƣơng trình đào tạo một cách khoa học nhất.
Trong quá trình biên soạn khó tránh khỏi thiếu sót, tác giả mong bạn đọc
góp ý kiến nhận xét để cuốn tài liệu ngày càng hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cám ơn!
TRƢỜNG ĐHSPKT HƢNG YÊN
TÁC GIẢ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
MỤC LỤC
Chƣơng 1 ...................................................................................................... 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC 1
1.1. Những khái niệm cơ bản ........................................................................ 1
1.1.1. Chương trình và phát triển chương trình đào tạo ............................. 1
1.1.2. Chương trình khung và khung chương trình.................................... 8
1.1.3. Phát triển chương trình giáo dục.................................................... 10
1.2. Các quan điểm trong phát triển chƣơng trình giáo dục....................... 12
1.2.1. Phát triển chương trình theo tiếp cận nội dung (content appoach).. 12
1.2.2. Phát triển chương trình theo tiếp cận mục tiêu (objective approach)
................................................................................................................ 13
1.2.3. Phát triển chương trình theo tiếp cận phát triển (developmental
aparoach). ............................................................................................... 14
1.3. Các cấp độ của chƣơng trình đào tạo................................................... 16
1.3.1. Chương trình khung....................................................................... 16
1.3.2. Chương trình chi tiết ...................................................................... 18
1.4. Cấu trúc của chƣơng trình khung........................................................ 18
1.4.1. Quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thưc tối thiểu cho cấp đào tạo
bậc đại học ............................................................................................... 20
1.4.2. Quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thức tối thiểu cho các cấp
đào tạo trong đào tạo nghề ....................................................................... 22
1.4.3. Quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thức tối thiểu cho các cấp
đào tạo trong trung cấp chuyên nghiệp .................................................... 23
1.5. Một số kiểu chƣơng trình giáo dục....................................................... 24
1.5.1. Kiểu chương trình môn học ............................................................ 25
1.5.2. Kiểu chương trình mô đun ............................................................. 28
1.5.3. Kiểu chương trình kết hợp mô đun – môn học ................................ 35
Câu hỏi ôn tập chƣơng 1 ............................................................................. 36
Chƣơng 2 .................................................................................................... 37
MÔ HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO
DỤC ............................................................................................................ 37
2.1. Mô hình phát triển chƣơng trình giáo dục ........................................... 37
2.1.1. Phát triển chương trình lấy chuyên gia làm trung tâm.................... 37
2.1.2. Phát triển chương trình nhờ nhóm tư vấn ...................................... 38
2.1.3. Phát triển chương trình có sự tham gia từ nhiều bên liên quan ...... 38
2.2. Phát triển chƣơng trình giáo dục theo tiếp cận năng lực ..................... 41
2.2.1. Phát triển chương trình đào tạo theo phương pháp phân tích nghề 41
2.2.1.1. Phƣơng pháp phân tích nghề cổ điển .......................................... 42
2.2.1.2. Phƣơng pháp Dacum ................................................................. 49
2.2.2. Pháp triển chương trình giáo dục theo tiếp cận CDIO .................... 54
Câu hỏi ôn tập chƣơng 2 ............................................................................. 56
Chƣơng 3 .................................................................................................... 57
KIỂM ĐỊNH CHẤT LƢỢNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC ................. 57
3.1. Các quan điểm kiểm định chất lƣợng chƣơng trình giáo dục .............. 57
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN
KHOA SƢ PHẠM KỸ THUÂT
3.1.1. Khái niệm ....................................................................................... 57
3.1.2. Các kiểu (loại) đánh giá chương trình ............................................ 59
3.1.4. Đặc trưng của Kiểm định chất lượng giáo dục............................... 61
3.2. Chuẩn đánh giá chƣơng trình giáo dục................................................ 61
3.2.1. Tiêu chuẩn đánh giá chương trình giáo dục ................................... 61
3.2.1.1. Tiêu chuẩn 1 - Mục tiêu của chƣơng trình .................................. 61
3.2.1.2. Tiêu chuẩn 2 - Nội dung của chƣơng trình.................................. 62
3.2.1.3. Tiêu chuẩn 3 - Thời lƣợng của chƣơng trình............................... 63
3.2.1.4. Tiêu chuẩn 4 - Các điều kiện thực hiện chƣơng trình .................. 64
3.2.2. Tiêu chí đánh giá chương trình môn học ........................................ 64
3.2.2.1. Nguyên tắc xây dựng các tiêu chí............................................... 65
3.2.2.2. Các tiêu chí đánh giá chƣơng trình môn học ............................... 66
3.2.3.3. Hƣớng dẫn qui trình thực hiện đánh giá chƣơng trình môn học ... 72
3.3. Nguyên tắc kiểm định chất lƣợng chƣơng trình giáo dục .................... 76
3.4. Phƣơng pháp và công cụ kiểm định chất lƣợng chƣơng trình giáo dục77
3.5. Đánh giá trong và đánh giá ngoài chƣơng trình giáo dục .................... 77
3.5.1. Đánh giá trong ............................................................................... 77
3.5.2. Đánh giá ngoài ............................................................................... 81
Câu hỏi ôn tập chƣơng 3 ............................................................................. 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 86
PHỤ LỤC ................................................................................................... 88