Xem mẫu
- 10 ñi u bí n nh t trong h M t tr i
1. Nhi t ñ t i các c c c a M t tr i không b ng nhau
T i sao c c Nam c a M t tr i l nh hơn c c B c?
Tàu không gian Ulysses, con tàu ñ u tiên nghiên c u v M t tr i không ch t m t ph ng ñư ng
hoàng ñ o (xích ñ o), mà còn t các c c c a M t tr i, ñư c phóng thành công vào vũ tr năm 1990.
Con tàu này ñã làm vi c hơn 17 năm và ñã truy n t i v trái ñ t các thông tin giá tr v M t tr i như:
gió c a M t tr i và v các C c.
D li u g i v t tàu Ulysses
Trong s các k t qu nghiên c u ñư c, ngư i ta phát hi n ra m t hi n tư ng khá thú v ñó là c c
Nam c a M t tr i l nh hơn c c B c. Nhi t ñ t i c c Nam c a M t tr i là kho ng 80.000ºF (tương
ñương v i 44.000ºC), l nh hơn 8% so v i t i c c B c. V i s tr giúp c a máy quang ph SWICS
g n trên tàu, các nhà khoa h c ti n hành phân tích các thành ph n t o nên gió c a M t tr i và khám
phá ra r ng, chính vi c t p trung hàm lư ng ion oxi О6+ và О7+ m t cách tương ñ i ñã gián ti p t o
nên nhi t ñ c a khí, và v trí 300 tri u km so v i M t tr i ñư c xem là kho ng cách an toàn ñ i v i
tàu Ulysses.
Ng c nhiên hơn, s khác nhau v nhi t ñ t i các c c l i không ph thu c vào t trư ng c a M t
tr i (th m chí, trong chu kỳ 11 năm c a M t tr i, s khác bi t gi a các c c c a nó v n không thay
ñ i). Các nhà v t lý h c cho bi t, cơ c u c a “b u khí quy n” trên các c c c a M t tr i là khác nhau,
tuy nhiên v n ñ này v n ñang ñư c khám phá.
2. Bí m t c a sao H a
T i sao bán c u B c và bán c u Nam c a sao H a l i khác nhau nhi u ñ n v y?
- Cho ñ n nay, sao H a v n t n t i nhi u ñi u bí n ñ i v i con ngư i
Trên b m t bán c u Nam c a sao Ho các mi ng núi l a m c lên san sát, th nhưng bán c u B c
ch th y lác ñác m t vài mi ng núi l a và ph n l n là các bình nguyên núi l a r ng l n.
Nhi u gi thuy t ñã ñư c ñưa ra nh m lý gi i cho hi n tư ng kỳ l này, trong ñó, có gi thuy t cho
r ng, s dĩ có s khác bi t l n ñ n v y t i các bán c u trên sao H a là do v va ch m gi a sao H a
v i m t ti u hành tinh có kích thư c sao Diêm Vương. Th nhưng, gi thuy t khác l i gi i thích
r ng, trong giai ño n ñ a ch t ban ñ u, các m ng th ch quy n (l p v c ng ngoài cùng nh t c a các
hành tinh có ñ t ñá) ñã vô tình “g p nhau” t i m t bán c u và sau ñó “dính vào nhau” t i cùng m t
v trí. Cho ñ n nay, các cu c tranh lu n ñ tìm ra câu tr l i thuy t ph c nh t gi a các nhà khoa h c
v n chưa ngã ngũ.
Có hay không m t l i nguy n trên sao H a?
Có m t ñi u gì ñó b t thư ng ñã x y ra không cho b t kỳ con tàu vũ tr nào ti p c n sao H a. Th ng
kê cho th y, g n 2/3 các con tàu vũ tr ñã bi n m t khi ñ n g n hành tinh này. Các tên l a c a Nga
ñưa tàu vũ tr lên sao H a cũng ñ u b th t b i. Các v tinh c a M ñ u b h ng khi m i ñi ñư c
m t n a ch ng ñư ng. Các thi t b phóng c a Anh sau khi ñáp xu ng sao H a ñ u m t tín hi u liên
l c v i Trái ñ t. M t bóng ñen bí n ñã bao trùm lên toàn b nh ng n l c ti p c n sao H a c a loài
ngư i. Nhi u ngư i tin r ng, hành tinh này ñư c b o v b ng m t l i nguy n ñ c ñoán. Tuy nhiên,
ñi u ñó có l ch là s thêu d t c a con ngư i, cũng có th , may m n v n chưa m m cư i v i chúng
ta trong hành trình ñi tìm s s ng m i.
3. Nh ng hi n tư ng kỳ l Tunguska, Sibiri (Nga)
ði u gì ñã di n ra g n sông Tunguska?
- Qu c u l a h y di t t vũ tr Tunguska, Sibiri (Nga)
Vào kho ng 7h00 sáng (gi ñ a phương) ngày 30/6/1908, m t qu c u l a kh ng l lao ñi vun vút
trên b u tr i phía ðông Sibiri gi a vùng Lena và Podkamena Tuguska, t phía ðông nam ñ n Tây
B c. Qu c u l a sáng ñ n n i, ánh sáng chói lòa c a nó có th nhìn th y t cách xa hàng trăm d m.
Ch m t vài giây sau ñó, s c nóng nhanh chóng lan t a trong ph m vi g n 40 km và thiêu tr i m i
th trong khu v c: ñ ng, th c v t và c con ngư i. M t khu v c r ng 2150 km2 v i 80 tri u loài cây
ñã b phá h y hoàn toàn. Qu c u l a bí n t vũ tr ñã bi n khu v c có th m th c v t phong phú và
các loài ñ ng v t quý hi m c a r ng Taiga b ng ch c tr thành m t nghĩa ñ a ch t chóc. Th m h a
t trên tr i rơi xu ng này, ñ n nay v n là n i kinh hoàng c a loài ngư i.
Khi ñi tìm câu tr l i cho bí n này, các nhà khoa h c th y r ng không h có b t kỳ m t ng n núi
l a nào ñư c hình thành quanh khu v c Tunguska, nơi th m h a x y ra. V y qu c u l a ñó t ñâu
ra, ph i chăng nó th c s xu t hi n t ngoài vũ tr ?
M t s nhà khoa h c cho r ng, v n x y ra là do s kích n t khí thiên nhiên có trong thiên th ch
ñang bay trong khí quy n, m t s khác l i ñưa ra gi thuy t l lùng v m t v n UFO.
4. ð nghiêng c a sao Thiên vương
T i sao sao Thiên Vương l i n m nghiêng?
Sao Thiên vương có ñ nghiêng 97,86º
- N u các hành tinh khác có th ví von như nh ng con quay, thì sao Thiên Vương l i gi ng m t hình
c u ñang lăn. ð nghiêng tr c quay c a nó lên ñ n 97,86º. Chính ñi u này khi n sao Thiên Vương
khác hoàn toàn so v i các hành tinh còn l i c a h M t tr i. Th t thú v khi m t c c c a nó s n m
trong bóng t i su t 42 năm và c c còn l i thì s ñư c M t tr i chi u sáng ròng rã 42 năm.
ðư c bi t, h u h t t t c các hành tinh ñ u xoay ngư c chi u kim ñ ng h (n u nhìn t phía c c B c
c a trái ñ t), ngo i tr sao Kim quay theo chi u kim ñ ng h . T ñây n y sinh m t gi thuy t cho
r ng, s dĩ sao Kim quay ngư c chi u so v i các hành tinh khác do nó ñã va ch m v i m t hành tinh
khác trong vũ tr . Nhi u kh năng, v va ch m ñó ñã x y ra v i sao Thiên Vương?
5. Khí quy n trên Titan
T i sao trên Titan l i có khí quy n?
95% thành ph n có trong khí quy n c a Titan là Nitơ
Titan là m t trong 34 v tinh (m t trăng) c a sao Th và là hành tinh v tinh l n th hai trong h
M t tr i (sau Ganymede, v tinh c a sao M c). Ngoài ra, ñây còn là hành tinh v tinh duy nh t trong
h M t tr i có khí quy n, và cũng là hành tinh v tinh duy nh t không th quan sát tr c ti p b m t
vì có mây che ph . Hành tinh Titan r t gi ng trái ñ t, m c dù có kích thư c nh hơn.
Titan r t giàu ch t ni tơ gi ng như khí quy n trái ñ t. Trên m t Titan r t l nh, c nh s c g gh . Nhi t
ñ b m t là - 291ºF (-179ºC) còn nhi t ñ th p nh t ñư c ghi nh n là - 333ºF (-202ºC). ði u ñáng
nói là, thành ph n chính trong khí quy n c a Titan nitơ v i hàm lư ng lên t i 95%. Câu h i ñư c
ñ t ra, r ng t ñâu Titan có lư ng khí nitơ l n ñ n như v y? ði u này cho ñ n nay v n là bí n.
6. T i sao b u khí quy n xung quanh M t tr i l i nóng hơn b m t c a nó?
ðó là câu h i gây nhi u tranh cãi gi a các nhà v t lý h c nhưng v n chưa ñi ñ n h i k t thúc trong
su t hơn 50 năm qua. Nh ng quan sát ban ñ u hào quang m t tr i b ng kính quang ph ñã ti t l :
Không khí xung quanh m t tr i nóng hơn quy n sáng. Trên th c t , s c nóng này ngang ng a v i
nhi t ñ ño ñư c tâm m t tr i.
T i sao l i như v y? ði u này ñư c gi i thích như sau: N u b n b t m t bóng ñèn ñi n lên, không
khí xung quanh bóng ñèn ñó không th nóng hơn cái bóng ñèn; b n càng l i g n ngu n t a nhi t,
b n càng c m th y nóng hơn, ch không l nh hơn. Quy n sáng c a m t tr i có nhi t ñ kho ng
- 6.000ºK tương ñương 5.726ºC, trong khi ñó th plasma phía trên quy n sáng hàng ngàn km có nhi t
ñ 999.726ºC. Dư ng như m i ñ nh lu t v t lý ñ u b phá v .
B u khí quy n xung quanh M t tr i có nhi t ñ lên t i g n 1
tri u ñ C
Tuy nhiên, các nhà v t lý h c nghiên c u v m t tr i ñang d n tìm ra nguyên nhân d n ñ n hi n
tư ng bí n này. Nh có công ngh và k thu t quan sát hi n ñ i, b u khí quy n xung quanh m t tr i
s s m ñư c gi i ñáp c n k trong m t tương lai không xa. M t lý gi i t m th i cho hi n tư ng nói
trên ñó là s k t h p c a các hi u ng t trong b u khí quy n xung quanh m t tr i.
7. B i sao Ch i
nhi t ñ cao, sao Ch i t o thành b i như th nào?
B i sao Ch i hình thành t ñâu?
Sao Ch i là m t t ng thiên th ch g n gi ng m t ti u hành tinh nhưng không c u t o nhi u t ñ t ñá,
mà ch y u là băng, quay xung quanh M t tr i thư ng theo m t qu ñ o hình elíp
r t d t.
Qu ñ o c a sao ch i khác bi t so v i các v t th khác trong H M t tr i ch chúng không n m
g n m t ph ng hoàng ñ o mà phân b ng u nhiên toàn không gian. Nhi u sao ch i có vi n ñi m
n m vùng g i là ðám mây Oort. ðây là nơi xu t phát c a các sao ch i, m t vùng hình v c u,
- g m các v t ch t ñ l i t lúc H M t tr i m i b t ñ u hình thành. V t ch t ñây n m quá xa nên
ch u r t ít l c h p d n t trung tâm, ñã không rơi vào ñĩa ti n M t tr i, ñ tr thành M t tr i và các
hành tinh. T i ñây nhi t ñ cũng r t th p khi n các ch t như cácbonníc, mêtan và nư c ñ u b ñóng
băng. Th nh tho ng m t vài va ch m hay nhi u lo n qu ñ o ñưa m t s m nh v t ch t bay vào
trung tâm. Khi l i g n M t tr i, nhi t ñ tăng làm v t ch t c a sao ch i b c hơi và dư i áp su t c a
gió M t tr i, t o nên các ñuôi b i và ñuôi khí, trông gi ng như tên g i c a chúng, có hình cái ch i.
Vi c phân tích các m u v t vô giá c a sao ch i Vild-2 thu ñư c năm 2006 cho th y, sao Ch i có
nhi u thành ph n ph c t p hơn so v i d ñoán. M t khám phá m i gây b t ng ñ i v i các nhà khoa
h c là vi c ph n l n các các ch t ñ u là các v t li u l nh t vùng rìa c a H M t tr i, nhưng t i g n
10% ñư c hình thành trong ñi u ki n nhi t ñ cao. Khó có th bi t ñư c, 10% này có ngu n g c t
ñâu, n u sao Ch i không ñi vào khu v c bên trong c a h M t tr i.
8. Vành ñai Kuiper
Vành ñai Kuiper ñư c hình thành như th nào?
Vành ñai Kuiper
Vành ñai Kuiper là các v t th c a h M t tr i n m tr i r ng t ph m vi qu ñ o c a H i Vương
Tinh kho ng 30 AU (ñơn v thiên văn) t i 44 AU t phía M t tr i, qu ñ o n m g n v i m t ph ng
hoàng ñ o.
Vành ñai Kuiper g m nh ng m nh v , gi ng v i vành ñai các ti u hành tinh, nhưng ñư c t o thành
ch y u t băng và r ng l n hơn, ñ ng th i n m v trí xa hơn kho ng gi a 30 AU và 50 AU t
M t tr i, t c là b t ñ u t Sao H i Vương tr ra. Vùng này ñư c cho là nơi kh i ngu n c a nh ng
sao ch i ng n h n, như sao ch i Halley.
Vành ñai Kuiper có m t kho ng tr ng r t rõ ràng. kho ng cách 49 AU ñ n M t tr i, s lư ng các
v t th ñư c quan sát th y gi m sút rõ r t, t o nên “Vách ñá Kuiper” và hi n v n chưa bi t nguyên
nhân c a nó. M t s ngư i cho r ng m t th gì ñó ph i t n t i phía ngoài vành ñai và ñ l n t i
m c quét s ch m i m nh v còn l i, có l l n như Trái ð t hay Sao Ho . Tuy nhiên, quan ñi m này
v n còn gây tranh cãi.
Lý gi i cho ñi u này, có gi thuy t cho r ng, m t thiên th ch r t l n có kích thư c g n b ng Trái ñ t
ho c sao Ho ñã bay vào vùng vành ñai Kuiper r i “va ch m” v i t t c các hành tinh ñang ñ ng
ñó. Cho ñ n nay, gi thuy t này v n t ra thi u thuy t ph c vì không có b ng ch ng c th . Câu h i
v s t n t i c a vành ñai Kuiper v n còn n m trong bóng t i.
9. S b t thư ng c a chương trình “Pioneer”
T i sao tàu vũ tr Pioneer ñi l ch kh i hành trình?
- Tàu thám hi m Pioneer 10
Tàu vũ tr
“Pioneer-10” và “Pioneer-11” ñư c coi là hai trong s các con tàu vũ tr n i ti ng nh t th gi i.
ðư c phóng vào năm 1972, Pioneer 10 là tàu vũ tr ñ u tiên lên ñư ng khám phá vùng ngoài c a vũ
tr , và cũng là con tàu ñ u tiên vư t qua vành ñai ti u hành tinh quanh M t tr i .
Tuy nhiên, trong c hai l n phóng, các nhà khoa h c ñ u nh n th y m t hi n tư ng kỳ l : Pioneer-10
và Pioneer-11 ñ u ñi l ch so v i hành trình. Vi c ñi l ch này không quá l n so v i cách tính c a
thiên văn (g n 368 nghìn km sau khi th c hi n hành trình kho ng 10 tri u km). Trong l n ñ u tiên và
l n th hai chũng ñ u bay l ch gi ng nhau. Các nhà khoa h c ñã th t s g p khó khăn khi ñưa ra l i
gi i thích cho v n ñ này.
10. ðám mây Oort
Có hay không s t n t i ñám mây Oort ?
ðám mây Oort
ðám mây Oort
- ñư c hi u là m t ñám mây b i khí, sao ch i và v n th ch kh ng l , có tên chính xác là ðám mây
tinh vân Oort, bao quanh H M t tr i v i ñư ng kính 1 năm ánh sáng. Nó g m có hai ph n: ñám
mây phía trong và ñám mây phía ngoài cách M t tr i kho ng 30.000 ñ n 50.000 AU. Theo gi
thuy t, các sao ch i ñư c hình thành t i ñây, và 50% s sao ch i trong H M t tr i ñư c t o thành
t ñám mây phía trong.
M c dù s t n t i c a ñám mây Oort v n chưa ñư c kh ng ñ nh, th nhưng có r t nhi u s ki n gián
ti p ch ra s có m t c a nó trong h M t tr i.
nguon tai.lieu . vn
