Xem mẫu
- Ph i h p màu s c trong nhi p nh
- Ph n 1
Ph n 1: Ngôn ng c a màu s c
ti p bư c các bác ch u khó vi t bài cho anh em, tôi xin óng góp thêm
m t chút ki n th c sưu t p ư c v s ph i h p màu s c trong nhi p nh. Vì bài
vi t hơi dài nên tôi xin post t ng ph n khi có th i gian, các bác có th y sai sót
trong bài vi t xin chân thành góp ý tôi có th hoàn thi n.
Bài vi t và hình nh ch y u l y ra t cu n sách "Photographie numérique:
La couleur" (The digital photography expert, colour) c a tác gi Micheal Freeman,
c ng v i m t chút ki n th c c a b n thân còn rơi r t l i t h i i h c. Các ki n
th c này ch y u mư n t h i h a nên bác nào h c t trư ng m thu t ra r t rành.
Ph n 1: Ngôn ng c a màu s c (m t vài khái ni m cơ b n)
- Các mô hình (modèles) màu s c
Các mô hình th hi n màu s c ã có t nhi u th k trư c, nhưng m t mô
hình th c s i t nghiên c u khoa h c và có mang tính h a hình ư c t o b i
Newton năm 1702, t ó n nay r t nhi u mô hình khác ư c sinh có d ng t 2D
n 3D và ư c dùng cho nhi u m c ích khác nhau
- 1-Vòng tròn c a Newton: 7 màu c u v ng ư c x p liên t c teo th t
trong m t vòng tròn, s liên h gi a các s c màu tr nên có lu t l và rõ ràng. Mô
hình này r t h u ích hi u s ph i h p hài hòa v cân b ng c a màu s c, là công
c cơ b n c a lý thuy t màu s c.
2-Vòng tròn ph màu: s chuy n ti p các màu mang tính liên t c, màu
tương ng v i o° ư c t lên trên cùng
3-Tam giác Delacroix: 3 màu cơ b n trong h i h a ư c t trên 3 nh
tam giác, n i v i nhau b i 3 màu th c p b c 2 (t o ra b ng cách tr n 2 màu cơ
b n tương ng)
4-Ngôi sao màu c a Blanc: 1867, m i tương quan gi a 3 màu cơ b n, 3
màu th c p b c 2 và 6 màu th c c p b c 3
5-Vòng tròn c a Mulsell: 1905, h a sĩ M Albert Munsell t o ra mô hình
t 5 màu cơ b n: , vàng, xanh lá cây, xanh dương, màu tía (poupre) và 5 màu
trung gian, ư c làm cơ s cho mô hình 3D Musell, mô hình này v n ư c dùng
b i GregtaMacbeth
- 6-Vòng tròn c a Ostwald: 1916, nhà hóa h c c Wilhem Ostwald t o ra
mô hình 25 màu t o ra t các màu ư c c m nh n: , vàng, xanh lá cây và xanh
dương, màu xanh lá cây ư c coi là cơ b n dư i góc c m nh n th giác
Mô hình màu 3D L*a*b*: ư c t o ra năm 1976 t h i ngh qu c t v
chi u sáng, m c ích là th hi n ư c t t c màu s c có th nh n bi t ư c cũa th
giác, mô hình này dùng 3 giá tr : s c màu (teint), bão hòa ( tinh khi t,
saturation, màu càng tinh khi t thì càng tươi),và sáng. ây là m t mô hình r t
r ng và bao hàm các mô hình khác, ta có th hình dung m t vòng tròn 2D th hi n
các s c màu, khi chuy n vô tâm thì bão hòa gi m d n, v trí màu trên vòng tròn
ơc hi n th b ng 2 giá tr : a (theo tr c -xanh lá cây) và b (theo tr c xanh
dương-vàng) t t c các giá tr 2D ó ư c c ng thêm giá tr cư ng sáng theo
tr c vuông góc vòng tròn thành ra 3D
- Th c t luôn có s xung t gi a các mô hình màu d a trên ánh sáng ph n
chi u và mô hình d a trên ánh sáng tr c ti p: Newton b t u t màu quang ph
(áng sáng tr c ti p tách ra khi qua th u kính) trong khi nhi u lí thuy t gia khác
nghiên c u trên màu c a ánh sáng ph n chi u. Trong nhi p nh digital, ta dùng c
2 h th ng, ánh sáng tr c ti p trên màn hình và ánh sáng ph n chi u trong in n.
Th c ch t cái vòng ph màu c a newton ta th y trên ây ch là mang tính ph ng
ch ng vì ta không th in ư c trên gi y (màu ánh ph n chi u)
- Các s c màu (teinte) cơ b n
Khái ni m v các s c màu cơ b n (các màu chính t o ra các màu khác)
có t r t lâu và thư ng b t u t các ch t màu tinh khi t tìm th y ư c trong
thiên nhiên. Th i trung c màu vàng kim lo i, màu và màu xanh dương ư c
dùng nhi u nh t không ph i d a trên khái ni m pha tr n màu s c mà ch ng qua
kim lo i vàng, b t th n sa và á da tr i (outremer) s n có trong thiên nhiên. n
nay ngư i ta th ng nh t thành 2 h khác nhau, h ánh sáng tr c ti p có 3 màu cơ
b n: -Xanh dương-Xanh lá cây và h ánh sáng ph n chi u có 3 màu cơ b n
khác: -Vàng-Xanh dương
- 3 màu cơ b n c a áng sáng tr c ti p ( -Vàng-Xanh lá cây) ư c t o ra
b i s chi u sáng tr c ti p (trên sensor, màn hình), k t qu pha tr n l n nhau s
cho ra màu tr ng
3 màu cơ b n c a áng sáng ph n chi u ( -Vàng-Xanh dương) t o ra b i
các ch t màu in ho c v trên gi y, khi tr n l n v i nhau s ra màu en, ây cũng là
3 màu cơ b n trong h i h a
Trong h i h a, h u như t t c màu s c ư c phát sinh ra b i s pha tr n t
6 màu sau: 3 màu cơ b n ( -Vàng-Xanh dương) và 3 màu th c p b c 2 (Cam-
Xanh lá cây-Tím) c ng v i các màu Tr ng, en ho c xám, vì nhi p nh th a
hư ng các ki n th c t h i h a nên ta s l n lư t nghiên c u các màu này, hơn
n a trong th gi i xung quanh ta ph n l n các màu s c là k t qu c a ánh sáng
ph n chi u, ch tr các v t phát sáng tr c ti p như m t tr i, các lo i èn...
- bão hòa (saturation):
Các s c màu "tinh khi t" hòan toàn bão hòa, khi ó nó cho cư ng (màu)
t i a, th c t trong cu c s ng các màu ít khi nào hoàn toàn bão hòa, chúng "dơ"
hơn, x n hơn, th m chí bão hòa=0 (màu tr ng, xám ho c en) vì v y các màu
"tinh khi t" luôn ư c dùng làm tr ng tâm c a m t b c hình n u ta tìm ư c
chúng trong thiên nhiên. Trong th c t ta có th làm gi m bão hòa c a m t màu
b ng cách pha thêm màu tr ng, màu en, xám ho c m t màu b sung (màu i
di n trong vòng tròn th hi n màu s c)
- Th c t , hi m khi tìm ư c màu hoàn toàn bão hòa trong thiên nhiên, ngoài
các loài hoa và m t s s c t ng v t, ngay c b u tr i xanh không bão hòa như ta
c m nh n
Khi c t qua mô hình lab, các s c màu t ư c bão hòa t i a các
cư ng sáng khác nhau, ví d trên hình cùng m t cư ng sáng, màu vàng bão
hòa hơn màu tím
- sáng (luminosité)
- Cư ng sáng t i a ph thu c vào s c màu, màu vàng là màu sáng nh t,
trái l i màu tím t i nh t, sáng làm màu s c sáng lên hay th m l i, màu tr ng và
en là 2 thái c c. Ta nên nh là m t cư ng sáng tương ng v i 1 s c màu, màu
vàng ch t n t i "tông" sáng, màu tr thành màu h ng và m t i các tính ch t
c a nó n u b sáng quá, màu xanh dương trái l i, ph g n h t cư ng sáng (t t i
n sáng ta v n c m nh n ư c ó là màu xanh dương) , màu cam có c i m
g n gi ng màu vàng và màu xanh lá cây g n gi ng màu xanh dương, còn màu tím
là khó ch u nh t, n u sáng lên m t chút nó tr thành màu "lavande" còn th m hơn
nó ti n g n màu xanh dương m.
Cư ng sáng trong nhi p nh ph thu c vào s o sáng (exposition),
b ng cách thay i nó ta s rút ra ư c các hi u qu khác nhau v màu s c
Cư ng sáng thay i tùy theo s c màu, màu vàng luôn sáng, khi làm t i
l i nó tr thành màu vàng t, trong khi màu tím luôn luôn t i, n u sáng lên nó tr
thành màu tái, ta cũng th y r ng màu vàng bão hòa sáng hơn màu tím bão hòa
nhi u
- S gi m sáng m t chút giúp tăng các s c màu, n u ta gi m sáng nhi u s
làm cho chúng t i l i và tr thành en, ngư c l i n u tăng sáng quá à s làm m t
i các c i m màu s c, làm chúng tr thành "tái"
sáng c a m t vài màu có th thay i tùy theo màu c a ngu n chi u
sáng, màu xanh th m hơn n u ư c chi u b ng èn dây tóc (gi a), s gi m sút i
dư i áng sáng m t tr i (trái) và ánh sáng èn huỳnh quang (ph i)
-Màu c a ánh sáng:
Ánh sáng tr ng c a m t tr i là m t ph liên t c r t r ng bao g m các sóng
có bư c sóng khác nhau , m t ngư i ch có kh năng b t ư c m t " o n" r t nh
trong ph ó, t bư c sóng 380 nm (màu tím) n 780 nm (màu ). M t i m lưu
- ý là m t không th phân tách ư c các bư c sóng khác nhau (màu) khi chúng tr n
l n v i nhau mà ch th y ư c như m t màu. Khi có m t y các bư c sóng
trong ph nhìn ta th y ánh sáng màu tr ng (áng sáng m t tr i lúc gi a trưa), còn
lúc m t tr i l n ta th y màu -cam vì khi ó ch t n t i các bư c sóng t 570 n
620nm
Ph ánh sáng r t r ng, i l n lư t t bư c sóng l n nh t n nh ta s có:
sóng radio, sóng micro onde, tia h ng ngo i (g n màu ), áng sáng th y ư c (b t
ut n tím), tia c c tím, tia X và tia gamma. Film và sensor b t ư c m t
ph n tia c c tím nên m i có filtre UV ngăn b t vì nó tác ng vô k t qu nh,
c v màu s c và exposition (th y ư c) m c dù m t ngư i không th y tia c c tím
M t ngư i có m c nh y c m khác nhau v i các bư c sóng khác nhau và
hoàn toàn h p lý khi nó nh y c m nh t v i các bư c sóng trung bình, gi m d n ra
2 c c (t không th y gì tia h ng ngo i, b t u c m nh n ư c màu sau ó
th y rõ hơn màu cam, n c c i m màu vàng, r i b t u gi m d n xanh lá cây,
xanh dương n nh nh t màu tím, sau ó l i không th y gì tia c c tím -hình
trên bên trái). Vì v y ta th y màu vàng luôn sáng, còn màu tím l i t i. M t lưu ý
- n a là ngoài các t bào hình nón c m nh n ánh sáng và màu s c (nh y iv i
bư c sóng 600nm- màu vàng), m t ngư i còn có các t bào hình que ch c m nh n
ư c cư ng ánh sáng mà không phân bi t ư c màu s c, chúng ch ho t ng
khi ánh sáng r t y u và có nh y l n nh t i v i bư c sóng 500 nm (xanh lá
cây), vì v y khi ánh sáng r t y u thì ta c m nh n t t hơn màu xanh lá cây -hình
trên bên ph i
Trư c khi m t tr i m c, sương mù trên sông Yamuna gi l i ch y u màu
xanh c a b u tr i không mây, và màu magenta ngay ư ng chân tr i hư ng v
phía m t tr i, nh ch p ngôi n Taj Mahal kho nh kh c ó cho m t s ph i
h p gi a 2 màu trên
- Nhi t màu
Nhi t màu ư c d a trên màu phát ra c a m t v t b t nóng, tùy theo
nhi t nung c a v t ó và ư c tính theo Kelvin. M t ch t b t u phát ra
ánh sáng 1000 K, tr nên tr ng 5000°K và chuy n sang xanh nhi t
cao hơn, nhi t màu trên b m t c a m t tr i là m t màu tr ng hoàn toàn. Vi c
này có v trái v i c m xúc c a chúng ta vì ta thư ng c m giác màu "nóng" hơn
màu xanh, máy kĩ thu t s dùng nhi t màu trong vi c tính white balance và ây
- là m t i m r t m nh vì ta có th thay i theo ý mu n, lúc trư c ch p phim c n
ph i s d ng nhi u lo i phim khác nhau ch nh s a nhi t màu
M t vài thông s v nhi t màu tương ng v i các ngu n sáng t nhiên
và nhân t o (xin l i các bác tôi không bi t gõ d u ti ng Vi t trong photoshop )
- Hình 1: Màu cam c a èn dây tóc trong nhà h t ra tương ph n v i nhi t
màu r t cao (ánh xanh) c a ánh sáng chi u tà trong m t khu Tokyo. Hình 2 ch p
lúc sáng s m New york, màu nóng c a ánh sáng tr c ti p tương ph n v i màu
xanh l nh trong bóng râm ph n chi u b u tr i xanh
M t ngôi nhà sharker Kentucky ch p trong bu i sáng n ng p, bóng
trên mái xu ng tuy t có m t màu xanh r c r
- Ph ánh sáng không liên t c:
Không như ánh sáng tr ng ban ngày, ánh sáng c a èn huỳng quang và èn
khí t (th y ngân, natri, xénon) ch ch a các o n h p sóng ánh sáng không liên
t c nên s cho màu trong các b c nh ch p. Chúng ư c s d ng r ng rãi trong
chi u sáng công c ng trong nhà cũng như ngoài ph . M t ngư i khi nhìn có kh
năng "s a sai" nên th c t ta v n th y ánh sáng tr ng bình thư ng, nhưng b n
phim hay sensor s ghi nh n trung th c l i các màu s c và thư ng gây nên v n
màu c n gi i quy t. V i phim thì thông thư ng ngư i ta dùng các kính l c màu
(filtre), còn máy nh kĩ thu t s ch ơn gi n dùng "white-balance", t t nhiên cũng
còn tùy m c ính và c m nh n c a ngư i ch p mà quy t nh có s a hay không
hay trái l i tăng cư ng nó lên t o ra "ambiance" cho nh ch p. S dĩ m t ngư i
v n c m nh n màu tr ng bình thư ng b i vì chúng không phân bi t ư c s khác
- bi t t ng bư c sóng khác nhau mà có khuynh hư ng c ng chung l i m t k t qu
và b qua các "l h ng" b thi u trong ph ánh sáng không liên t c.
Hình 1: Ngôi n Vàng Amritsar, èn th y ngân chi u sáng các nhà c a
khu ph xung quanh h cho ra màu xanh dương-xanh lá cây, tương ph n v i ánh
sáng vàng èn dây tóc c a ngôi n ã t o ra v p cho b c nh.
Hình 2: èn projecteur khí natri t o ra m t ánh sáng vàng c bi t cho m t
ti n nhà "Grand palais" Bruxelles
- Màu s c c a v t
B n thân các v t xung quanh ta không có màu s c, khi các sóng ánh sáng
chi u vào m t v t thì tùy vô tính ch t v t lý c a v t li u (T n s dao ng các i n
- t , l c h p d n c a các nguyên t i v i các i n t ó) mà nó có các tác ng
khác nhau v c các sóng ánh sáng khác nhau. Khi sóng áng sáng trùng v i t n s
dao ng riêng s b v t li u h p thu, n u khác nhau thì chúng b ph n chi u l i,
còn n u r t khác bi t thì s xuyên qua v t li u ó (v t li u trong su t), vì v y tùy
theo tính ch t v t lý nó trên c a b m t mà ta s th y các màu khác nhau. N u v t
li n h p thu h t các sóng ánh sáng ta s th y màu en, ph n chi u l i h t s cho ra
màu tr ng, còn ph n chi u m t o n bư c sóng c bi t thì ta s th y v t có màu
c a bư c sóng ó, ví d trong hình dư i ây ta s th y v t màu cam vì nó ph n
x l i nhi u nh t các sóng màu và vàng.
N u d a trên vòng tròn hi n th màu s c thì ta th y s h p thu và tính ph n
x ho t ng mang tính trái ngư c, ph n l n lá cây màu xanh lá b i vì chúng h p
thu sóng ánh sáng (màu i ngh ch trong vòng tròn hi n th màu s c), bông hoa
cúc màu vàng b i vì cánh hoa h p thu các sóng ánh sáng xanh dương và tím.
V n tr nên ph c t p hơn i v i ngu n sáng màu, v i ánh sáng cam
bu i bình minh thì màu lá cây tr nên r t t i b i vì chúng h p thu ph n l n t l
ánh sáng mà chúng nh n ư c (màu xanh lá có tính h p thu sóng ánh sáng
cam). Trong áng sáng màu c a vũ trư ng n u bác nào mu n sáng r c lên thì hãy
ch n màu qu n áo g n trùng v i màu ánh sáng ó và ngư c l i ch n màu i
ngh ch
- M r ng v n m t chút: thay vì chi u ánh sáng màu vô m t c nh thì ta có
th dùng các kính l c màu trên máy, ây là cách thay i cư ng ánh sáng các
màu khác nhau trong ch p nh tr ng en. Ví d làm t i b u tr i xanh ta dùng
các kính l c có màu i ngh ch v i màu xanh dương trong vòng tròn màu s c, ó
là các màu vàng -cam- , màu cam có tác d ng m nh nh t vì nó i di n nh t qua
tâm vòng tròn. Kính l c màu cam s ch n b t các tia màu xanh dương c a b u tr i
làm cho b u tr i s m l i, trái l i nó s cho các sóng màu cam qua nhi u nh t
khi n cho màu cũa bông, lá cây mùa thu r c sáng lên[/font]
- Màu
V th giác thì màu là m t trong nh ng màu ơc "chu ng nh t", nó lôi
kéo ngư i xem ngay t c kh c. N u t k bên các màu "l nh" hơn c bi t là màu
xanh lá hay xanh dương thì màu s "nh y" l i g n ngư i xem ngay t c kh c t o
nên hi u qu "không gian" trong b c hình. Nó cũng là màu ch a năng lư ng nhi u
nh t và t o lên m t s "rung ng" r t m nh khi t g n màu khác. Trái v i màu
vàng sáng và trong su t, màu tương i" m c", màu vàng t a ra ánh sáng
còn màu toát ra năng lư ng. V c m xúc thì màu cho c m giác s ng, m nh
m , nóng b ng, g i s am mê (bông h ng tư ng trưng cho tình yêu), nhưng l i
cũng hung tàn, nguy hi m, e d a (tư ng trưng cho chi n tranh, h y di t vì cùng
màu máu). Là m t màu tư ng trưng cho quy n l c (các bu i l tr ng th luôn luôn
có các t m th m ) , m t bi u tư ng c a s c m oán ( èn , bi n c m), tư ng
trưng cho cách m ng vì g n li n v i máu và chi n tranh. Trong m t s n n văn
hóa á ông màu r t ư c thích dùng k c VN (các ngày l t t, cúng ki ng...).
Trong nhi p nh màu r t d ki m trong cu c s ng hàng ngày cũng như
thiên nhiên như màu hoa, ng th c v t, áng sáng m t tr i bình minh hoàng hôn...
- Hình 1: B t màu Tilak dùng sơn i m trên trán r t ph bi n nên ta có
th tìm th y ư c trong t t c các ch n
Hình 2: N u v t ư c chi u b ng ánh sáng (filtre Wratten 25) s cho ra
m t ch t lư ng màu c bi t, ph n t i hoàn toàn en nhưng ph n sáng luôn luôn
, không làm sáng v t lên ư c cho dù cư ng l n n âu i n a
- Tho t nhìn thì ai cũng yêu thích ngay hình này trư c khi hi u ra r ng ó là
các kh i huy t heo ư c bán trong m t phiên ch Lào
-Màu vàng
Màu vàng là màu sáng nh t trong các màu và ó chính là tính ch t c bi t
nh t c a nó, màu vàng t i không t n t i, n u b tr n v i màu en nó s không còn
là màu vàng n a. Vì ta thư ng th y màu vàng trên các n n màu s m hơn (vì sáng
nh t ch thua màu tr ng) nên trong các b c nh nó thư ng r c lên, ó cũng là lí do
r t khó ph i hòa sáng c a màu vàng v i các màu khác. Màu vàng cũng không
ư c linh ho t l m b i vì ph i tinh khi t, ch c n ánh qua xanh hay m t chút là
bi t li n. T t c các màu u thay i tính ch t khi ư c t k nhau nhưng màu
vàng c bi t "nh y c m", gi ng như hình dư i ây cho th y, nó r t "mãnh li t"
khi ư c t k màu en nhưng l i r t vô v l t l o khi g n màu tr ng
- Màu vàng th hi n s chói l i, m nh m , s vui v và ánh sáng. Trong thiên
nhiên màu vàng tinh khi t khá hi m, ta ch tìm th y kh i lư ng nh m t s bông
hoa, lá mùa thu, ph n sáng c a l a, lòng tr ng gà... Trong cu c s ng ngư i ta
dùng màu vàng khi mu n lôi kéo s chú ý như các tín hi u giao thông, h p thư
bưu i n, xe taxi...
Màu vàng c a chai d u bão hòa hơn màu vàng lá cây, nhưng cái phông en
c a ng n i Colorado làm cho màu lá r c và tươi lên. C hai c nh u ư cc
tình ch n ánh sáng "rétro" (ch ch t phía sau t i) nh m th hi n màu vàng ư c
r c r nh t
Màu vàng cũng óng vai trò quan tr ng khi nó tái hơn và ít bão hòa hơn,
thư ng do ánh vàng c a n ng bu i sáng và chi u, màu vàng r c hơn khi khí quy n
có b i mù. Màu vàng tái c a cái làng biên gi i mi n i n trên ây là k t qu c a
b i tro do t râ , tro b i làm gi m nhi t màu s c ngay c khi m t tr i ã lên
cao
- Màu xanh dương
- ây là m t màu tĩnh l ng, khá t i và r t l nh, nó r t ph bi n trong nhi p
nh và có nhi u bi n tư ng khác nhau. V th giác, màu xanh lùi ra xa và cho c m
giác thanh bình hơn màu r t nhi u, là màu t i nh t trong 3 màu cơ b n, khá
m nh m khi th m l i. Tính trong su t c a nó khác bi t v i m c c a màu
, r t linh ho t: ta d dàng c m nh n th y nó tươi và tinh khi t hơn là th c s n u
không có màu xanh khác k bên so sánh.
Màu xanh bão hòa là màu d tìm th y nh t do tính khuy ch tán các bư c
sóng ng n trong khí quy n, là lí do b u tr i không mây có màu xanh dương. Nư c
có tính h p th l n lư t các màu s c theo sâu b t u t sóng có bư c sóng dài
nh t (màu ) vì v y m t nư c thư ng có màu xanh lá cây chuy n sang xanh
dương
M t c nh ch p b bi n vùng caraïbes, n n nhìn bi n t góc th p so v i
hìng không nh, m t nư c ph n chi u b u tr i nên sáng và tái hơn g n ư ng
chân tr i
- Kho nh kh c t t nh t tìm màu xanh dương là ngay khi m t tr i l n hay
trư c khi m t tr i m c, khi ánh sáng ph n chi u lên b u tr i. B c nh ư c ch p
v i ch "ánh sáng ban ngày" cho ra m t khung c nh l nh l o và bu n th m
M t phòng o ra t băng á trong m t khách s n Th y i n cho ra s c
màu xanh r c r
- Màu xanh lá cây:
nguon tai.lieu . vn
