Xem mẫu
- “Ch là c a t t c chúng ta” - Kỳ 1 • TT - ây là m t câu chuy n kỳ l . R t kỳ l khi nh ng ghi chép riêng tư c a m t cô gái Vi t c ng l i ư c nh ng ngư i bên kia chi n tuy n gìn gi như m t k v t thiêng liêng. “Thùy Trâm không nh vi t cho c th gi i này c, nhưng có l chính vì th mà ni m tin sâu th m nơi ch ư c vi t ra m t cách chân phương, rõ ràng và tôi ã th y ch có dũng c m theo u i ni m tin y trong tr n th thách cu i Hình nh cu n nh t ký t i cùng...”. Trong lá thư g i cho ngư i m c a ngư i ã m t h Vi n lưu tr Lubbock, vi t v y, ngày 28-5-2005. Texas (M ) 35 năm ã trôi qua, nhưng có m t ngư i con gái như th v a b t ng tr l i... Sáng 25-4-2005, tôi nh n ư c m t cú i n tho i b t ng . ó là i n tho i g i n t văn phòng Quaker (1) Hà N i. Ngư i c a văn phòng báo tin hi n có m t ngư i M ang gi cu n nh t ký c a ch gái tôi - li t sĩ ng Thùy Trâm. Ch Thùy c a chúng tôi. Ch tôi hi sinh năm 1970 t i chi n trư ng Qu ng Ngãi. C ng hi n c a ch tôi ghi trong h sơ ngh truy t ng Huy chương kháng chi n ch ng M h ng nhì r t ơn sơ: bác sĩ, hi sinh t i chi n trư ng. Th i gian công tác: năm năm, ba tháng, năm ngày... Nư c m t c a ngư i c u chi n binh Trung tu n tháng 3-2005, m t cu c h i th o thư ng niên v chi n tranh VN ư c t ch c t i Trung tâm Vi t Nam - i h c Texas, M . R t nhi u ngư i n d . T i h i th o, ngư i ta th o lu n v chi n tranh VN nhi u khía c nh khác nhau. Frederic Whitehurst (2) và Robert Whitehurst (3) ã n v i bài nói v nh t ký c a m t n bác sĩ Vi t c ng mà Frederic nh n ư c khi tham gia chi n tranh VN... Ted Engelmann (4) là m t trong nh ng ngư i có m t h i th o. Ba ngày sau khi h i th o k t thúc, Ted sang VN. Hà N i, anh ã nh m t ngư i b n làm văn phòng Quaker Hà N i tìm giúp gia ình bác sĩ ng Ng c Khuê. Nh ng nhân viên ây r t nhi t tình, l n theo manh m i ít i có trong cu n nh t ký, h ã tìm sang t n ông Anh, nơi b tôi làm vi c t g n 50 năm trư c. Nhưng ó, ngư i duy nh t làm vi c cùng th i v i b tôi cũng ã ngh hưu t năm 2000. B nh vi n ông Anh c ngư i v t n quê ông h i a ch gia ình tôi. Ông l i ch sang Trư ng i h c Dư c Hà N i, nơi m tôi công tác trư c khi v ngh hưu t 20 năm trư c. C như th , bao trái tim nhân h u ã chuy n ti p cho nhau tín hi u cu i cùng giúp Ted tìm
- ư c gia ình tôi và trao l i chi c ĩa CD ch a ng tâm huy t c a ngư i vi t nh t ký 35 năm v trư c. Nh ng ngày sau ó tôi nh n ư c r t nhi u thư c a hai anh em Frederic Whitehurst và Robert Whitehurst. H k v nh ng năm tháng VN và hành trình bao năm qua h ã tìm ki m gia ình tôi như th nào. Có nh ng lúc h tư ng như tuy t v ng không th nào tìm ư c gia ình tôi, ã s r ng khi h ch t i, hai cu n nh t ký c a ch tôi s n m trong ng gi y má bình thư ng không ai bi t n, b qu ng i, b m c nát, b quên lãng. H nói v i tôi r ng vì không còn hi v ng tìm ư c gia ình tôi, h ã có ý nh in hai cu n nh t ký thành sách c th gi i ư c bi t v m t n bác sĩ c ng s n ngư i Hà N i ã s ng và ã ch t ra sao. H mong r ng t cu n sách ó s nghi p y t c a ch tôi s còn ư c ti p n i... Và trong n i tuy t v ng như th , h ã trao t ng hai cu n nh t ký cho Vi n lưu tr v VN Lubbock t i Trư ng i h c T ng h p Texas, chúng có th ư c gìn gi và chăm chút hơn kh năng h có th làm ư c. Dư i ây là b c thư u tiên c a Fred g i cho tôi: “Th sáu 29-4-2005 Tôi là Frederic Whitehurst. Tôi ã gi ký c v ch cô, bác sĩ ng Thùy Trâm, 35 năm nay. Tôi ã gi cu n nh t ký c a ch y su t 35 năm. Ted Engelmann - ngư i tôi ch m i v a bi t - nói v i tôi r ng anh y ã n nhà cô và hi n nay cô ã nh n ư c b n copy c a hai cu n nh t ký cùng nh ng b c nh. Có bao nhiêu i u tôi ph i nói v i cô, v i gia ình cô và c bi t là v i m cô. Sau bao nhiêu năm tìm ki m, i u này gi ng như m t gi c mơ và vi c tìm ra gia ình cô khi n tôi b t khóc. M t ngư i m ph i ư c bi t v nh ng ngày tháng c a con gái mình, m t t nư c ph i ư c bi t v m t ngư i anh hùng như bác sĩ ng. M i vi c dư ng như th t thích h p, m cô c n ph i nh n ư c nh ng dòng ch c a con gái mình úng vào d p k ni m 30 năm gi i phóng t nư c bà - 30-4-2005...”. “Fred, ng t cu n s này, b n thân trong nó ã có l a” Frederic Whitehurst là m t sĩ quan quân báo M tham chi n chi n trư ng c Ph , Qu ng Ngãi t năm 1969-1971. Trong chi n tranh, nhi m v c a Fred là thu th p các thông tin, tài li u có giá tr quân s phân tích tình hình, truy tìm d u tích quân gi i phóng, nh hư ng t p kích hay càn quét. Nhi m v ó khi n Fred có th nhìn c n c nh cu c chi n tranh và ch ng ki n t n m t nh ng m t mát kh ng khi p - c i v i phía VN l n phía M . Fred ã ch ng ki n c nh “c m t xóm nh Nhơn Phư c mi n tây c Ph b bom gi i tan hoang không còn m t ngư i s ng” (thư ngày 4-6- 2005). Fred ã nhìn th y nh ng em nh Chu Lai b thiêu cháy trong bom napalm. Fred ã ch ng ki n viên trung úy ch huy tr c ti p c a mình g n như m t trí vì không ch u n i c nh các nhân viên y t M “ ơn gi n c nh t b a b t kỳ m t cánh tay, c ng chân nào ó l p vào xác b n mình cho vào quan tài g i v M ” (thư ngày 4-6-2005). Nh ng c nh ch ng ki n ó ã ám nh Fred trong bao năm nay t khi r i VN tr v . Nhưng cũng t nh ng ngày kh c li t ó, Fred ã nhìn th y cu c chi n tranh t m t ánh sáng hoàn toàn khác bi t. Trong m t tr n t p kích vào m t “căn c c a Vi t c ng”, sau khi ti ng súng ã im, ơn v c a Fred ti n vào và nh n th y ây là m t b nh vi n nh . Có r t nhi u lán tr i, nhi u phòng - rõ
- ràng là phòng b nh, c m t phòng m dã chi n. Có v m i ngư i trong b nh vi n ã v i vã i kh i ngay trư c khi quân M p t i và không k p mang theo tài li u. Theo qui nh c a quân i M , m i tài li u c a ch thu ư c trên chi n trư ng ph i chuy n l i cho b ph n quân báo nghiên c u. Hôm ó Fred thu nh t ư c r t nhi u tài li u. Cùng v i thông d ch viên ngư i Vi t, Fred ch n l c các tài li u có giá tr quân s , s còn l i h v t vào ng l a thiêu h y. Fred ang t nh ng tài li u lo i b thì thư ng sĩ Nguy n Trung Hi u - thông d ch viên c a ơn v - c m m t cu n s nh n c nh anh và nói: “Fred, ng t cu n s này. B n thân trong nó ã có l a r i”. Fred chưa hi u ó là cu n s gì, nhưng v xúc ng c a Hi u và vi c Hi u có th kính tr ng c i phương tác ng r t m nh n anh, Fred b cu n s vào túi. Nhi u êm sau ó Fred và Hi u cùng nhau c cu n s . ó là nh t ký c a m t Vi t c ng, chính là n bác sĩ ng u cái b nh vi n nh mà ơn v Fred càn vào. Nét ch nghiêng nghiêng y n tính. Anh càng tò mò hơn khi Hi u cho bi t n bác sĩ ó còn r t tr , m i 26 tu i và t Hà N i vào c Ph công tác chưa ư c hai năm. R i như m t nh m nh, m y tháng sau Fred nh n ư c cu n nh t ký th hai c a n bác sĩ, cũng do Nguy n Trung Hi u em v . Nh ng dòng ch r c l a khi n Fred vô cùng xúc ng - m c dù anh ch ư c nghe qua l i d ch v i c a Nguy n Trung Hi u và ó là nh ng dòng ch t ch a căm thù i v i quân M . Nh ng dòng y yêu thương, hi v ng khi n anh vô cùng ng c nhiên. Anh không hi u n i b t ngu n t âu mà m t ngư i con gái có th nhìn th y cái p c a màu xanh gi a chi n trư ng m t mù bom n, vì sao cô y có th nghe n i b n giao hư ng êm m khi quân M g n như luôn bám sát sau lưng. Năm 1972, Fred ư c r i VN và tr v M . Trong hành lý c a anh có nh ng k v t n ng trĩu c a chi n tranh: hai cu n nh t ký c a n bác sĩ, hơn 50 t m nh ch p nh ng ngư i dân Qu ng Ngãi trong chi c máy nh Canon b b n th ng l y ư c trên xác m t phóng viên Vi t c ng, chi c c nh rơi bên xác m t ngư i th m c già b gi t h i. Cũng t ó VN tr thành m t n i ám nh trong anh. M c a Fred là m t nhà giáo và là h a sĩ. Khi Fred cho m xem cu n nh t ký, bà ã b o con trai hãy c n th n, b i vì hai cu n s này có th thiêu cháy cu c i anh... Cu n nh t ký tìm v quê hương Robert Whitehurst cũng là m t c u chi n binh chi n trư ng VN nhưng chưa t ng có m t chi n trư ng Nam Trung b . Hai năm ho t ng vùng ng b ng sông C u Long khi n Rob em lòng yêu m n mi n t này cùng nh ng con ngư i VN hi n hòa, giàu tình c m. VN ã tr thành m t ph n i c a Rob vì anh cư i m t ngư i con gái x Long Xuyên. Anh h c ti ng Vi t, thích ăn món ăn Vi t, thích em nh ng cây c VN v M tr ng, th m chí có l n còn c g i v M m t chi c xu ng ba lá v nh quê. Rob ư c c cu n nh t ký c a bác sĩ Thùy Trâm sau khi t M tr v năm 1972. Ngay t u cu n nh t ký ã khi n anh s ng s t. Cùng v i s giúp c a v , anh c i c l i cu n nh t ký, càng c anh càng b lay ng trư c nh ng gì di n ra trong tâm h n ngư i con gái bên kia chi n tuy n. Thư anh vi t: “T t c nh ng ai t ng ư c chúng tôi cho xem cu n nh t ký ( ã ư c Rob d ch sang ti ng Anh - TT ) u xúc ng trư c nh ng i u ch cô vi t. Chúng tôi nghĩ ch không ch là m t anh hùng c a riêng ai, nghĩa là m c dù nh ng ký c c a ch r t quí giá i v i cô cũng như i v i chúng tôi, nhưng s nghi p c a ch còn r t có ý nghĩa v i t t c m i ngư i. Nh ng dòng ch c a ch có m t s c kêu g i tuy t v i. M c dù ch bên kia chi n tuy n trong cu c chi n tranh gi a chúng ta, nhưng ngay t u nh ng năm 1970, Fred và tôi ã c m th y ch vô cùng áng ngư ng m , áng tôn kính và là m t ngư i t t. Hi v ng sau khi c nh ng dòng ch vi t t quá kh y, cô s ng ý v i
- chúng tôi... r ng theo m t nghĩa nào ó ch là c a riêng gia ình cô, nhưng theo m t nghĩa r t quan tr ng ch là c a t t c chúng ta” (thư ngày 29-4-2005). R i Rob tìm ư c trên m ng Internet m t nơi g i là Trung tâm VN (Vietnam Center) Trư ng i h c T ng h p Texas và bi t r ng t i ây ngư i ta v n t ch c h i th o thư ng niên v chi n tranh VN. Có r t nhi u ngư i t i d h i th o này: các h c gi , các v i s , các viên tư ng, các c u chi n binh VN c a c hai phía mi n Nam và mi n B c. Robert ng viên Fred n d h i th o và nói v cu n nh t ký c a n bác sĩ. Cu c h i th o di n ra như tôi ã nói lúc u. Trong s xúc ng sâu s c, Fred và Rob ưa cho nhi u ngư i ĩa CD ch a b n sao cu n nh t ký c a ch tôi, mong r ng gi ng như trong câu chuy n c tích t t p n , cu n nh t ký s tìm ư c v v i quê hương, v v i gia ình ngư i n bác sĩ mà h ngư ng m như m t anh hùng. Ngày mai b n s c m t câu chuy n khác, trong m t b i c nh khác c a g n 40 năm trư c. B ns c, hi u vì sao nh ng ghi chép riêng tư c a m t ngư i con gái l i có th t o nên n i xúc ng l n lao n th nơi nh ng ngư i lính chi n tuy n bên kia... NG KIM TRÂM ---------------- (1) T ch c nhân oc aM . (2) Frederic Whitehurst, thư ng g i là Fred - ti n sĩ lu t, ti n sĩ hóa h c, h a sĩ, c u chuyên gia cao c p v ch t n c a FBI. (3) Robert Whitehurst, thư ng g i là Rob - ti n sĩ v iêu kh c, thuy n trư ng tàu vi n dương. Anh trai c a Fred. (4) Ted Engelmann - phóng viên nh tư li u, ã t ng sang VN nhi u l n hoàn thành b sách nh v chi n tranh VN, Úc, Hàn Qu c mà anh b t u t năm 1968. * Kỳ sau: B nh vi n trong r ng
- Nh ng ngày kh c li t - Kỳ 3 • 28.4.69 Dù ã d ki n trư c nhưng khi tình hu ng x y ra v n có nh ng cái l n n v t v vô cùng. Sáng nay theo tinh th n cu c h p ban lãnh o b nh xá êm qua, toàn b s thương binh n ng và i l i khó khăn chuy n sang trư ng ng vì th y ch có kh năng lùng s c vào b nh xá. Chưa n 6 gi mình gi c anh em chuy n thương binh i r i cũng tay xách nách mang theo anh em. Khiêng lên kh i d c Thùy Trâm trong quân ph c trư ng ng, m hôi ai n y ch y dài trên m t nhưng không m i ư c phát cùng em gái th ch n ch ngh cho ráo m hôi ư c, mình ành ng viên Phương Trâm trư c ngày anh em quay l i khiêng n t ba ca thương còn l i sau. vào chi n trư n Chưa y m t gi ba mươi phút sau, m y lo t súng n g n bên tai, mình nghĩ th m ch c ch ã n tr m tr c nên quay vào báo cho thương b nh binh chu n b tư th . Chưa k p làm gì thì anh em du kích dân t c h t ho ng ch y vào báo ch ã vào n máng nư c r i và t t c nhân dân h i h ch y. T t c l c lư ng khiêng thương binh u chưa v ây, nhìn l i còn năm cas ph i khiêng mà ch có mình, Tám và m y a h c sinh t I ang chu n b i v . “Không th b thương binh ư c, ph i c g ng h t s c mình khiêng thương binh, các ng chí !”. Mình nói mà lòng th y băn khoăn khi trư c m t mình ch là m y a thi u nhi g y m, m nh kh nh. Tình th nguy nan, Tám và Qu ng h t h i ch y n báo tin ch ã vào n su i nư c ch t m r i. M y cas thương ư c chuy n i, còn l i Ki m - m t thương binh c nh gãy xương ùi. Không bi t làm sao mình g i Lý - con bé h c sinh - l i cùng khiêng. Ki m l n xác, n ng quá hai ch em không th nào nh c lên ư c. Ráng h t s c cũng ch lôi ư c Ki m ra kh i nhà ư c m t khúc, mình ành b ó i g i anh em n chuy n giùm. May quá l i g p Minh, Cơ - hai a v a th v a báo tin ch ã b n ch t ng chí V n - thương binh. M y ch em khiêng Ki m ch y xu ng h tr n t m m t nơi. M t gi sau m i t p trung ông ư c s thương binh l i, ch thi u m t mình V n, còn cán b thì v ng chín ng chí. M t, ói run chân nhưng mình và các ng chí v n vô cùng bình tĩnh. Dù sao cũng ã trư ng thành r i qua m y năm ác li t. B n gi n a i m. Hai năm tròn r i ó, cũng vào tháng tư, cũng gi a mùa trăng mình v nh n công tác t i c Ph gi a lúc b nh xá ã tan tành sau m t cu c oanh t c. Bây gi l i tháng tư... n ng tháng tư mi n Nam chói chang. Và n i căm thù cũng nóng b ng như ánh n ng mùa hè ó. Chi u nay ng trên m t nh núi cao nhìn v khu v c b nh xá cũ th y khói b c lên nghi ngút mà mình
- rưng rưng nư c m t. V y là bi t bao nhiêu m hôi công s c, bao nhiêu c a c i tài s n nhân dân dành d m nuôi thương binh t ó n nay ã cháy h t thành tro b i! 4.6.69 V n là nh ng ngày căng th ng, ch quân sát bên nhà. Chúng la hét, ch t cây m ĩ c khu r ng. B nh xá im lìm căng th ng n t t b c. ang công tác Ph Cư ng, nghe báo tin mình l ng ngư i lo l ng, chén cơm bưng trong tay không sao ăn ti p ư c n a. Ch ng l c th này mãi sao. V a xây d ng ư c m y b a l i lo ch y, bao gi m i ti p t c ư c nhi m v ... (không rõ ch )? Lo bu n và u t c l . Có cách nào ch không l bó tay ch y dài mãi sao? 5.6.69 ch tri n khai thêm, không th ó ư c n a, êm nay a s cán b Du kích c Ph th i và thương binh d n nhau ch y xu ng Ph Cư ng. T i không trông rõ kỳ kh c li t nh t c a m t ngư i nhưng có l ai cũng c m th y r t y nh ng nét au cu c chi n - nh: Văn bu n trên khuôn m t t ng cán b và thương binh. Mình lo i liên h Giá gi i quy t công tác n khuya m i v , thương binh ã i ăn cơm xong, n m ng n ngang trên th m nhà áng, m t vài ngư i ã ng , s còn l i kh rên vì v t thương au nh c. Còn l i trên ó ba cas c nh chưa có ngư i khiêng, m t s cán b lãnh o còn trên ó, mình c n tr v . Tr v lúc này th t gay go, không hi u ch n m âu. Nhưng bi t làm sao, yêu c u công tác òi h i mình ph i tr v , dù ch t cũng ph i i. êm r t khuya r i, không ai ch p m t. Thu n ng i l ng thinh bên mình, em không nói m t l i nào, mãi n lúc chia tay em m i nói m t câu ng n: “Ch làm sao ch em lo quá i…” và mình thì không nói h t m t câu: “Ch g i balô cho em, trong ó có quy n s …”, mu n nói ti p r ng n u ch không v n a thì em gi quy n s ó và sau này g i v gia ình. Nhưng mình không nói h t câu. Trong ánh trăng m hai ch em u c ư c trong ôi m t ngư i thân c a mình m t n i bu n ly bi t. Em i r i và m i ngư i khác cũng ã i h t, còn m t mình trên chi c th m v ng nhà ch Tính, không hi u sao nư c m t b ng tràn trên ôi má c a mình. Khóc ư Thùy? ng ch , hãy dũng c m kiên cư ng trong m i tình hu ng, hãy gi mãi n cư i trên môi dù trăm nghìn v n khó khăn nguy hi m ang e d a quanh Thùy. 29.7.69
- “...Khi r i Hà N i d n thân Chi n tranh th t tàn kh c h t m c. Sáng nay ngư i ta em vào cu c chi n, Thùy (Trâm) n cho mình m t thương binh toàn thân b lân tinh t chưa bi t chi n tranh là th nào. cháy. n v i mình sau c gi ng h k t lúc b n n mà Hơn ba năm c Ph , nh ng khói v n còn nghi ngút cháy trên ngư i n n nhân. ó là i u ch vi t trong nh t ký ã m t c u bé 20 tu i, a con trai duy nh t c a m t ch cán thay i, ch ã trư ng thành. b xã mình . Nh ng i u ch h c ư c càng M t tai n n r i ro làm qu pháo lân tinh n khi n c u b c ng c v ng ch c thêm lòng b ng n ng. Không ai còn nh n ra c u bé xinh trai m i ngày quy t tâm ã ư c gia ình nuôi n a. ôi m t en vui cư i hôm nay ch còn là hai h c nh , dư ng t nh . Ch h c ư c mi m t ã chín vàng, khói lân tinh v n còn b c lên khét l t. nh ng i u mà t t c chúng ta Trông c u ta gi ng như em thui vàng trong lò ra. Mình u c n ph i h c... ng l ng ngư i trư c c nh au lòng ó. Nh ng bài h c v danh d , M c u khóc m u máo, hai bàn tay run r y s kh p ngư i nh ng bài h c v lòng tr c n, con, t ng m ng da bong ra, cong lên như mi ng bánh tráng. tinh th n trách nhi m, nh ng bài Em gái và ch gái c u v a săn sóc c u mà nư c m t ròng h c v s t n t y v i lý tư ng, ròng ch y, còn m t ngư i con gái thì s ng s ng i c nh và nh ng bài h c mà ch ã nêu c u, ôi m t d u hi n n lo âu, t ng l n tóc en b t m lên m t t m gương v tình yêu hôi dính trên ôi má b ng vì xúc ng và vì m t. i v i m i ngư i, v i cái p và T (tên cô gái ó) là ngư i yêu c a Khánh (tên c u bé ó). v i con ngư i... Cô v a khiêng Khánh xu ng ây. Nghe nói c n có serum Cho n lúc này, tôi là ngư i ã truy n, T ã l i sông i mua ngay. Nư c sông ang lên, c i c l i hai cu n nh t ký không bi t bơi nhưng T v n băng qua sông, tình yêu ã y nhi u hơn ai h t. Trư c ây giúp T s c m nh. Bây gi T ng i ó c nh Khánh l ng tôi ã nói v i bà và gi ây tôi yên, nh n n i. xin nói l i: tôi không h th y V au kh h n lên trên v ng trán ngây thơ c a cô gái xinh trong ó có b t c i u gì khi n p - nhìn cô mình mu n vi t m t bài thơ v t i ác c a bà hay m t ai khác ph i khó x . chi n tranh, t i ác ã bóp ch t tri u tình yêu trong sáng, Nh ng l i bày t v tình yêu c a bóp ch t tri u h nh phúc c a con ngư i nhưng mình không ch cũng như nh ng l i g i tha vi t ư c. Ngòi bút c a mình không sao vi t h t dù ây là thi t hư ng v gia ình khi n b t m t trư ng h p mà mình ã th y b ng t t c giác quan và c ai t ng ư c c qua u tình c m c a mình. ph i xúc ng. Con s các tr n 30.7.69 ánh và s chăm sóc c a ch i Mư i hai gi khuya, anh K t cánh Nam ra báo cho mình v i các thương binh làm chúng m t tin au xót: ch ã t p kích vào b nh xá m t cách h t ta tr nên xoàng xĩnh...” (thư s c b t ng . Liên ã b chúng b n ch t trong lúc d n ngày 28-5-2005, Robert thương binh ch y. Anh em thương binh không hi u ai còn Whitehurst). ai m t… Trong ba tháng tr i, b n l n b nh xá b ánh phá. Lòng mình cháy b ng lo âu. Liên ơi, hôm nào t m bi t Thùy (Trâm), Liên còn hôn Thùy và d n i d n l i r ng Thùy ph i c nh giác, nhưng hôm nay ngư i ngã xu ng trư c l i là Liên, cô gái xinh x n và xu t s c trong công tác, cô gái cưng c a b nh xá không còn n a. Liên ơi, còn s ng ngày nào Thùy th s tr thù cho Liên, cho Lý và cho c tri u ngư i ã ngã xu ng trong cu c chi n u sinh t này. 29.3.70 L n u tiên ào huy t chôn m t ngư i ng i, nh ng nhát cu c c a mình b xu ng á làm tóe l a như n i căm thù ang b c cháy trong lòng mình. Hôm qua trong lúc i c nh gi i v g p ch, Thành ã b chúng b n ch t ngã ngay t i su i trư c ngõ vào nhà mình, và anh Xu t
- b chúng b n b thương r i h tàu bay ch i. Chi c qu n c a anh chúng r c nát còn v t l i m t bên... Chưa y ba tháng cơ quan m t ba ngư i! Huy t ào chưa xong m i ngư i ã khiêng Thành v . Qua m t ngày r i mà máu v n còn ch y ư t t m drap qu n quanh Thành. Mình nhìn không rõ m t Thành l m, ch th y ôi m t ã nh m và nư c da nh t nh t. Lúc s ng Thành có nhi u như c i m làm mình không ưa, nhưng bây gi khi kh a t l p lên thân hình ngư i ng i y mình không c m ư c nư c m t. V y ó, hãy ráng mà ùm b c thương yêu nhau khi còn s ng, ch khi ã ch t r i có khóc thương cũng ch là nh ng gi t nư c m t nh trên n m t vô tri vô giác mà thôi.
- Cu c s ng bên cái ch t - Kỳ 4 • 4.8.68 V n là nh ng ngày công tác d n d p, khó khăn v n n t ng gi t ng ngày, v y mà sao lòng mình l i th y m áp ni m tin. Ph i chăng n cư i trên ôi môi còn thoáng nét au bu n c a ngư i h c sinh tr y làm mình d u i m i suy nghĩ v riêng tư? Ph i chăng vì ti ng hát l c gi ng v n vang lên khi lòng ngư i trai y v n ang r m máu vì hai cái tang è n ng trên ng c, ã nh ch p t i chi n trư ng - là m t l i nh c nh mình hãy h c t p tinh th n l c quan kỳ m t trong nh ng b c nh di u ó. Vâng, tôi xin h c t p và h c t p không ng ng gi hi m hoi ch Thùy Trâm g i v ng ni m tin cách m ng mà các ng chí ã d y tôi b ng v ư c cho gia ình cu c s ng chi n u kiên cư ng c a các ng chí. Và mình ã vui, l i ca l i c t lên sau nh ng gi lao ng m t nh c. Lòng sung sư ng bi t bao khi th y r ng có r t nhi u ôi m t nhìn mình c m thông thương yêu m n ph c. ó là ôi m t c a nh ng h c sinh mong i mình lên l p. ó là ôi m t c a các b nh nhân mong mình n b nh phòng... V y là r i Thùy , ng òi h i cao hơn n a. C c Ph này ã dành cho mình m t tình thương yêu trìu m n. ó là m t ưu tiên r t l n r i. Ch Hai v mang tin bu n: anh Dũng ã ch t vì b M b t s ng và gi t t i ch . au xót bi t ch ng nào! Không l quy n s nh này c ghi ti p mãi nh ng trang y máu hay sao. Nhưng Thùy ơi! Hãy ghi i, ghi cho y t t c nh ng máu xương, m hôi nư c m t c a ng bào ta ã 20 năm nay. Và nh ng ngày cu i c a cu c u tranh sinh t này, m i s hi sinh càng áng ghi áng nh nhi u hơn n a. Vì sao ư? Vì ã bao nhiêu năm r i ta chi n u hi sinh và ni m hi v ng ã như m t ng n èn r c sáng trư c m t, cu i o n ư ng, hôm nay g n n ích thì ta ngã xu ng... 14.8.68 Bu i chi u hôm y 26-1-1967 mình r i Ph Hi p ra i. Sân nhà Thư ng ông ngh t nh ng ngư i n ti n ưa mình. Xúc ng làm mình lúng túng, ch ng bi t làm gì, mình ng i xu ng c nh m Thư ng b c c b vào thúng. Lúc ng ng lên mình b ng s ng s t vì m t ôi m t ăm ăm nhìn mình, ôi m t en to r t hi n, long lanh nư c m t. ôi m t nhìn mình bu n vô h n và tràn ng p m t tình thương yêu thi t tha. ó là ôi m t c a Khiêm.
- Thư Frederic Whitehurst g i ng Mình quen Khiêm trong nh ng ngày ác li t c a mùa Kim Trâm khô 1967 khi mình v công tác t i Ph Khánh. Ngư i Ngày 3-6-2004 giáo viên tr y ã n v i mình b ng c tình thương Kim m n và c m ph c r t chân thành. Tâm h n nh ng a ã qua th i h c sinh có nh ng nét d c m thông nhau. Hôm nay tôi c thư cô vi t v Nh ng ngày n m dư i công s mình k cho Khiêm nh ng b c nh ó ( nh nh ng ngư i nghe v Pavel và Ru i Trâu, v nh ng bài thơ mình c Ph ã ư c phóng viên nh yêu thích. Văn Giá ch p năm 1970, nay còn s ng a phương - K.T.) và tôi l i Anh vi t tên em thành li t sĩ có cái c m giác cũ. Bên nh ng hàng bia tr ng gi a ng Nh nhau anh g i: em, ng chí Tôi au n th t s , tôi không th M t t m lòng trong v n t m lòng. nào c m ư c nư c m t. Th t là kỳ l vì nh ng ngư i ó v n mu n g p Khiêm cũng r t thích bài Núi ôi, Quê hương. tôi. L quá. Chúng tôi c n ph i nói R i Khiêm k cho mình nghe cu c i h c sinh vào tù chuy n v i nhau c v chi n tranh, ra t i c a Khiêm. Khiêm ã tù ba năm, i kh p nhà n u không s là có t i. Chúng ta c n lao t nh, Hu ... B n gi c ánh p nhi u l n làm ph i bi t v nh ng tr n ánh, nh ng Khiêm g y y u. khái ni m và nh ng c m giác. M i u ch là thân v i nhau, nhưng sau mình tr nên Khi nh ng ngư i bình thư ng nghe thân v i Khiêm b ng m t tình b n r t i trong tr ng theo chính ph (M ) i ánh nhau và chân thành. Công tác ng b ng ư c m t th i gian v i nh ng con ngư i bình thư ng mình v căn c . T bu i xa Khiêm n nay g n m t khác thì ó là vì h không có năm r i nhưng mình v n c m th y có m t ôi m t en thông tin, không có khái ni m. bu n, long lanh nư c m t ang nhìn mình trong bu i Khi nh ng ngư i lính M i t i m t chia tay. t nư c xa xôi như th ánh nhau Ai có ng l n chia tay ó l i là vĩnh bi t. Khiêm ã v i ngư i Vi t Nam, không m t ai ch t r i! Trong m t bu i i càn, gi c M ã tìm th y trong h bi t v i th c a mình và công s c a Khiêm. Chúng m n p công s , Khiêm r i s có bao nhiêu ngư i ch t . v t lên dùng qu l u n duy nh t trong tay quăng vào Nhưng các b n không bao gi ph i lũ gi c. B n qu khát máu s hãi n m r p xu ng. t câu h i trong u b i vì các b n Khiêm ch y ư c m t o n nhưng qu l u n chó chi n u b o v , chi n u vì t ch t ã câm, b n gi c ch m d y u i theo Khiêm và do. n băm nát ngư i Khiêm. Khiêm ch t r i, ôi m t Còn chúng tôi ánh nhau làm gì? en d u hi n gi ây m tr ng căm gi n. Mái tóc en Nh ng gì ngư i M xa nhà có th l y xanh c a Khiêm gi ây m máu và b i cát. Nh ng ư c t VN có áng ph i làm cho h t cát c a quê hương quy n vào mái tóc c a ngư i máu nhi u n th không? thanh niên anh dũng. Chi c áo Ninfan màu xám gi Tôi bi t Vi t Nam p l m. Tôi bi t ây rách nát và loang l máu. c Ph là nơi gi ng v i thiên Chi c áo y Khiêm ã m c hôm u tiên g p mình, ư ng nh t trên trái t này. Nhưng cũng chi c áo y Khiêm ã cùng Thùy len l i trên các tư ng lĩnh không ánh nhau vì nh ng con ư ng nh h p y gai lư i hùm... Và cũng m t nơi gi ng v i thiên ư ng. H chi c áo y m t êm trăng p t Ph Khánh tr v , ánh nhau vì d u m , vì nh ng tài gió l nh t bi n th i vào làm Khiêm kh run. nguyên thiên nhiên, vì t ai, vì Thùy ã ưa chi c áo c a Qu cho Khiêm m c, trên nh ng th mà chúng ta ch ng bao n n áo xám gi n d n i b t màu m à như l i nói gi c n n c . Khiêm hôm y: “Thùy ơi! Trên i này tr ba má, Ngư i ta b o chúng tôi r ng n u Khiêm không thương ai hơn Thùy k c ngư i yêu chúng tôi thua trong cu c chi n tranh Khiêm”. này thì c th gi i s thay i kh ng khi p. Vâng, chúng tôi ã thua cu c chi n tranh v y mà th gi i ch ng có gì thay i. Chúng tôi h c ư c gì t i u ó? FRED
- Khiêm ã hi sinh r i! Nghe tin mình bàng hoàng không tin là s th t. Khi ã ch c ch n mình không khóc, có ph n bình th n n a. Mình ã dùng ngh l c kh ng ch n i xúc ng nhưng m i giây phút qua i n i au thương m i l n d n và gi ây nư c m t mình ràn r a. Mình khóc m t mình bên ng n èn khuya, nh ng gi t nư c m t m n m n ch y dài trên m t r i rơi xu ng lăn trên v t áo mình. Khiêm ơi, có cách nào nghe ư c l i Thùy nói m t l n n a hay không? Hãy nghe ây l i h a tr thù cho Khiêm là h a b ng au thương xé ru t, b ng căm thù b m gan và l i h a b ng c thương nh không bao gi phai nh t. Nghe chăng Khiêm, ngư i b n b t t trong lòng tôi! 14.7.69 Hôm nay là ngày sinh c a ba, mình nh l i ngày ó gi a bom rơi n n , m i hôm qua m t tràng pháo b t ng ã gi t ch t năm ngư i và làm b thương hai ngư i. Mình cũng n m trong làn n l a c a nh ng trái pháo c c n ng y. M i ngư i còn chưa qua cái ng c nhiên lo s , v y mà mình v n như xưa nay, nh thương lo l ng và suy tư è n ng trong lòng. Ba má và các em yêu thương ngoài ó làm sao th y h t ư c cu c s ng ây. Cu c s ng vô cùng anh dũng, vô cùng gian nan, ch t chóc hi sinh còn d dàng hơn ăn m t b a cơm. V y mà ngư i ta v n b n gan chi n u. Con cũng là m t trong muôn nghìn ngư i ó, con s ng, chi n u và nghĩ r ng mình s ngã xu ng vì ngày mai c a dân t c. Ngày mai trong ti ng ca kh i hoàn s không có con âu. Con t hào vì ã dâng tr n i mình cho T qu c. Dĩ nhiên con cũng cay ng vì không ư c s ng ti p cu c s ng hòa bình h nh phúc mà m i ngư i trong ó có con ã máu xương giành l i. Nhưng có gì âu, hàng tri u ngư i như con ã ngã xu ng mà chưa h ư c hư ng tr n l y m t ngày h nh phúc. Cho nên có ân h n gì âu!
- N i bu n ngư i con gái - Kỳ 5 • 2.4.68 R ng chi u sau m t cơn mưa, nh ng lá cây xanh trong trư c ánh n ng, m ng m nh xanh g y như bàn tay m t cô gái c m cung. Không khí tr m l ng và bu n l lùng. C khu nhà b nh nhân im l ng, bên khu nhân viên cũng ch nghe th y ti ng Hư ng rì r m trò chuy n v i ai. M t n i nh mênh mang bao trùm quanh mình. Nh ai? Nh ba, nh má, nh nh ng ngư i v a ra i... và nh c m t ngư i b nh nhân ang ch mình n v i anh n a. Bên trong n i nh hình như có m t n i bu n sâu kín, th m l ng nhưng r t n ng n . Dù sao v t thương lòng v n ang r máu, dù mình có Thùy Trâm cùng m mu n l y công vi c, l y m i n i nh khác lên trên nó v n tr i d y là bà Doãn Ng c xót xa vô cùng. Hãy quên i Th. ơi ! Hãy quên i mà tìm l i ni m hi Trâm trư c ngày lên v ng m i m xanh t t trong lành hơn. Hãy l y ni m t hào mà quên ư ng ( nh ch p i th t v ng. ngày 18-12-1966) 14.4.68 M t bài thơ làm t ng cho mình, bài thơ c a m t thương binh ang n m vi n, xu t phát t lòng m n thương c m ph c i v i m t ngư i bác sĩ ã chăm sóc anh và m i b nh nhân khác m t cách t n tình. Anh ta tìm hi u k v mình và vi t bài thơ t ng mình. Bài thơ tràn ng p ni m m n yêu chân thành và n i au xót trư c m i tình tan v c a mình. Anh ta nói lên nh ng l i nói xót xa cay ng c a m t cô gái b ngư i yêu ph b c. c bài thơ... mình bu n vô h n. Ôi! ây m i là i u áng bu n nh t trong quan h v i M.. M i ngư i u trách M., u thương mình, nhưng mình xót xa bi t bao nhiêu khi th y ngư i ta thương mình b ng m t tình thương có c s thương h i n a! Dù anh Thi t, dù Hào, Nghinh... ai ai i n a ã c m thương san s v i mình, mình v n không mu n. M t mình ã gi i quy t r i, m t mình s c chôn sâu c chín năm thương yêu hi v ng y xu ng t n áy t sâu r i - m nh t tâm h n mình v n màu m , v n s c gieo lên ó m t mùa hoa tươi p ư c kia mà. H i t t c m i ngư i, không c n tư i lên m nh t y nh ng gi t l xót thương âu. Hoa thơm ph i ư c tư i b ng nư c mát trong lành. 21.12.68 R t lâu r i mình không nghĩ n M.. Hôm nay c l i nh ng lá thư t ngoài B c, thư c a Thái, c a Phương, c a c u Hi n... b ng dưng mình bu n vô k . Ngoài y ai cũng mong mình h nh phúc, ai cũng tư ng mình h nh phúc khi g p l i M.. Nhưng cu c i sao l m n i éo le. H nh phúc trong tình yêu ã không n v i mình. Mình không th hi u ư c sau này s ra sao, mình s yêu ai, ngư i ó như th nào, li u trong mình có còn ư c cái sôi n i tha thi t yêu thương n a hay không?
- Thùy ơi! Bi quan y ư? Hãy nhìn l i i, bên c nh Thùy có bao nhiêu ng chí, bao nhiêu thanh niên ã c ng hi n tu i tr c a h cho cách m ng, h ngã xu ng chưa h ư c hư ng h nh phúc. Sao Th. l i nghĩ n riêng tư. ng nhìn ra B c, hãy nhìn ây, m nh t còn nóng b ng n bom au thương và l a khói này. 26.11.69
- Thư Frederic Whitehurst g i ng Kim Trâm Th sáu, 6-5-2005 Em gái Kim, Thêm m t tu i i, thêm m t năm l a khói trên Bác sĩ ng Thùy Trâm là m t anh hùng chi n trư ng mi n Nam gian kh . Chúc Thùy v ng i v i toàn th gi i. ó không ph i m t bư c trên con ư ng vinh quang mà Th. ã ch n. l i khoa trương mà hoàn toàn là s th t. Th. ơi, Th. không bu n khi l k ni m sinh nh t Anh Robert và tôi ã nghĩ r ng n u c a Th. ch có lá r ng ư t m trong mưa dào d t không tìm ư c gia ình ch thì chúng kh nói v i Th. nh ng l i thân m n. Th. không tôi s xu t b n m t cu n sách v ch bu n khi b n nh c m ng Th. hôm nay ch có dòng Thùy và gia ình em - n u còn s ng - s su i ào ào tuôn nư c v xuôi. bi t v ch . Và căn phòng mà Th. ang ng i ghi lên trang Và chúng tôi ã tìm ư c gia ình em. v i c a mình thêm m t trang m i chính là chi c Thùy Trâm quá c bi t và quá nhi u h m ch t ch i ư t át này. Th. không bu n vì sau i u em k cho chúng tôi ngay cũng như này m l i nh ng trang s này Th. s t hào v chúng tôi k cho gia ình em khi n i u nh ng năm tu i tr c a mình. ây Th. không có ó càng tr nên r t rõ nét. Vì th ý tư ng nh ng giây phút m áp gi a b n bè bên l hoa nh c a em v m t cu n sách cũng trùng v i nh ng bông h ng thơm ngát trên bàn. ây gi ng ý tư ng c a chúng tôi. Th. không có cái h nh phúc i c nh ngư i yêu trên con ư ng v ng khi ánh chi u tím d n trong bu i ...Thùy ã cho chúng ta m i hi v ng v hoàng hôn. ây Th. thi u nhi u nhưng cũng r t tương lai. Cô gái có th nh n th y v p y . ngay gi a cu c chi n tranh ó quá c bi t, không th b gi u kín mà không cho Cho nên Th. hãy cư i i, hãy vui i khi v im m i ngư i cùng bi t... sang m t trang m i y vinh quang, p . ...Tôi ã như ng quy n s h u c a mình 13.1.70 i v i hai quy n nh t ký này cho b o tàng, vì th tôi không th quy t nh v tương lai c a chúng n a nhưng tôi mu n V y là M. ã ra i! Không th nào mình l i nghĩ s m các b n ph i ư c s th y nh ng vi c như bây gi . Tám năm v trư c dư i r ng cây dòng ch ó, s th y nh ng trang gi y trên con ư ng cũ mình ti n M. i Nam, không và c m nh n ư c tình yêu trong hai m t l i h a h n, không m t gi t nư c m t trong cu n sách ó. bu i chia tay r i su t năm năm sau mình dành tr n tình yêu thi t tha chung th y cho ngư i gi i Và tôi không bi t ph i làm th nào. Tôi phóng quân y. Và mình ã lên ư ng vào Nam s r t vinh d n u ư c tr ti n m i m theo ti ng g i c a T qu c và tình yêu. các b n n c m hai quy n nh t ký, ho c là Kim ho c Hi n ho c H Nam Mình ã g p l i M.. Ai cũng tư ng r ng h nh phúc u ư c. Tôi không giàu nhưng cũng ó không có gì sánh ư c. Nhưng cu c i th t không quá nghèo n m c gia ình tôi l m n i éo le. Khi xa nhau mình ã thi t tha th m ph i ph n i mong mu n ó. g i tên M. trong t ng giây t ng phút nhưng khi g p nhau mình ã cho lòng t ái ng tr lên trên T r t lâu r i tôi v n nghĩ n u như cu n tình yêu. M. không ph i là c a riêng mình, ành sách ư c xu t b n, ho c ngư i ta làm r ng M. ch dành tình yêu cao nh t cho ng, cho phim v nó thì tôi s dùng s ti n bán nhân dân, nhưng n u cho mình quá ít yêu sách thi t l p m t s giư ng b nh t i thương thì... không th áp ng v i trái tim sôi n i Hà N i. yêu thương c a mình. Lúc Texas tôi nói v i m i ngư i r ng Mình không h òi h i ph i g n nhau, ph i cư i ó có th là ý tư ng c a tôi nhưng ý nhau mà ch mong r ng dù gi a bom rơi n n , tư ng ó sinh ra t khi tôi nhìn th y gi a l a khói chi n trư ng tình yêu v n sáng ng i nh ng a tr b t cháy Qu ng Ngãi r c r . M. ã không làm ư c như v y và mình ã bao nhiêu năm v trư c. Và tôi có th b t con tim mình ph i quên i nh ng gì ã nuôi nhìn th y bác sĩ ng ti p t c s nghi p s ng nó trong hơn mư i năm nay. y t c a mình ngay c khi ch ã ch t i, ti p t c chăm sóc ng bào mình b ng chính câu chuy n c a ch . Tôi bi t i u này gi ng như chuy n c tích, nhưng chuy n c tích cũng có th
- Bây gi M. ra i không g p Thùy, như lá thư M. vi t l i: “S s ng c a tình yêu không c n s có m t c a nhau, dù Nam hay B c, dù là g n nhau hay cách ngàn d m ư ng n ng mưa cát b ng... âu anh cũng v n là anh c a tám năm qua và nhi u năm n a mà yêu em tha thi t. Hãy s ng v i nhau như m t ngư i thân yêu nh t trên i. Quy n quy t nh là hoàn toàn do em...”. Cách gi i quy t ó cũng ư c. ây mình cũng s dành tr n cu c s ng cho chi n u và công tác - không th nào có tình yêu ư c và M. ó ch c cũng không th nào có ư c m t tình yêu chân chính khi nghĩ n ai khác ngoài mình. Cu c i ã dành cho ta m t o n ư ng như v y thì hãy ráng mà i, bao gi g p l i nhau hãy nói ti p n tương lai. Chúc M., ngư i ng chí yêu thương, lên ư ng bình an. G i theo M. ngàn v n nh thương, tình nh thương c a m t ngư i b n và m t ngư i ng chí. 10.6.70 Chi u nay sao bu n da di t. Ph i chăng vì ây là th i gian cu i cùng anh có th n thăm em trư c lúc lên ư ng, nhưng th i gian y ã trôi i và như v y là không g p anh trư c khi chia tay. Chia tay - nh ng cu c chia tay trên m nh t khói l a này ai mà bi t ư c ngày g p l i như th nào, có hay là không có. L nào anh l i làm thinh ra i sao anh trai thân quí? Nhưng n i bu n còn vì lá thư c a m , lá thư ng n ng i, có gi u n i au bu n và thương nh nhưng n i au bu n y v n toát lên dù ch trong m t vài ch m chưa cân nh c k trư c khi vi t. M yêu ơi, con hi u lòng m héo hon au xót khi con c a m còn ph i lăn mình trong l a n, nh ng lá thư c a con, c a các em g i n m ch nói lên m t ph n v n s gian kh ác li t v y mà m ã lo l ng như v y. N u như m bi t ư c con và các em ã tr i qua nh ng ngày ác li t như th này thì m s nói sao? M yêu ơi, n u như con c a m có ph i ngã xu ng vì ngày mai th ng l i thì m hãy khóc ít thôi mà hãy t hào vì các con ã s ng x ng áng. i ngư i ai cũng ch t m t l n. Dĩ nhiên lòng con bao gi cũng ao ư c ư c tr v v i m v i ba, v i mi n B c ngàn v n yêu thương.
- Gi c mơ Hà N i - Kỳ 6 • 1.6.68 M t bu i sáng như sáng nay, r ng cây xanh tươi sau m t tr n mưa rào. Không gian trong lành mà sao lòng mình l i ng p tràn thương nh , nh mi n B c vô vàn. Nh t nh ng hàng cây bên ư ng ph , nh ng cây bàng, cây s u lá xanh bóng sau nh ng cơn mưa và con ư ng nh a s ch s vào nh ng bu i sáng. Nh m t căn phòng ơn sơ nhưng i gia ình. Thùy Trâm m m, bu i sáng râm ran ti ng cư i nói chen l n ti ng phát hàng trư c, th hai t trái thanh t chi c radio gi a nhà. sang. Ba má Thùy Trâm Nh m , nh ba, nh Phương và t t c nh ng ngư i thân yêu hàng sau, th 4 và 5 ngoài y. Bao gi ti ng súng chi n tranh ch m d t ta tr v v i mi n B c yêu thương? Li u còn có ư c nh ng ngày oàn t y không? 4.6.68 Mưa v n c rơi hoài. Mưa càng thêm bu n th m thía và mưa l nh làm cho ngư i ta thèm khát vô cùng m t c nh sum h p c a gia ình. Ư c gì có cánh bay v căn nhà xinh p ph Lò úc cùng ba má và các em ăn m t b a cơm rau mu ng và n m trong t m chăn bông m áp ng m t gi c ngon lành. êm qua mơ th y hòa bình l p l i, mình tr v g p l i m i ngư i. Ôi, gi c mơ hòa bình c l p ã cháy b ng trong lòng c 30 tri u ng bào ta t lâu r i. Vì n n hòa bình c l p y mà chúng ta ã hi sinh t t c . Bi t bao ngư i ã tình nguy n hi n dâng c cu c i mình vì b n ch c l p, t do. C mình n a, mình cũng ã hi sinh cu c s ng riêng mình vì s nghi p vĩ i y. 8.10.68 N ng u thu tươi vàng óng tràn ng p c khu r ng. N ng u thu v i nh ng cơn gió se môi và se c lòng ngư i. L i nh … Nh t m t ngư i b n hi n lành, kín áo có ngôi nhà nh cu i ph i C n, nh n a em tinh ngh ch có mái tóc m m k p b ng lên cao, nh m t a em trai mi n Nam v a g i thư t m bi t trư c lúc lên ư ng i h c, nh m t a em thân thi t có ôi m t long lanh dư i hàng mi dài và nh sao m t ngư i thân yêu ã vĩnh vi n n m yên ngh trên b bi n quê hương. t nư c ơi! Bao gi cho nh thương nguôi b t, bao gi cho t nư c thanh bình? Mình bi t ngày th ng l i không xa n a nhưng sao v n th y h nh phúc xa v i quá. Li u có ư c th y ngày h nh phúc y n a không? 21.2.69 c bài thơ c a P.H vi t t ng mình t mi n B c g i vào: Nơi y là kho ng tr i anh Ngày xưa và c mai sau Nơi p iu m i tình nh , t chim sâu Con chim nh bay r i… Không l nào m i tình không ư c áp l i v n còn mãi trong anh h ngư i ngh sĩ? V i mình, hình nh anh b nh ng hình nh khác che khu t lâu r i nhưng hôm nay c bài thơ sao mình th y nh anh. M t mùa hè khi hoa phư ng n trên ư ng ph , n ng chói chang qua vòm cây xanh.
- Ngày 6-6-2005 Kim, Mình i h c v qua căn nhà ba t ng 14 ph Lê Neil, ngư i vi t b c thư dư i ây, là Tr c ngư c lên nhìn ã th y anh ng ó i mình, m t nhà làm phim và nhi p nh v n là mái tóc xòa ph trên ôi m t bu n. M t chi u khi b n thân c a gia ình tôi t lâu. Anh cơn dông m ĩ n i lên kh p b n chân tr i gió b i mù y r t thân v i Robert và s ng New m t, anh v n ng i mình u sân Hàng y, Orleans. Anh y r t mu n ghi l i cu c mình p xe qua ng c nhiên nh n ra anh dư i ánh h i ng c a gia ình chúng ta, tôi s èn êm c a thành ph ... g i cho Kim xem nh ng thư anh y Trong m t lá thư cu i cùng vi t cho mình, anh nói: vi t... “Thôi em i i, r i em s có m t ngư i yêu x ng áng nhưng anh có th nói ch c ch n r ng không có Fred m t ngư i nào trên i này yêu em hơn anh ư c âu”. Hình như câu nói ó là s th c, nhưng mình Ngày 5-6-2005 không ân h n b i vì mình không yêu anh thì làm sao có ư c m t tình yêu p công b ng? Fred thân m n, 18.6.69 ư c thư nhà, nh ng lá thư ư m màu s c hòa bình. T t c nh ng ngư i t ng c cu n Nh ng con ư ng r c hoa phư ng và căn phòng nh t ký c a bác sĩ Trâm u c m ng nh thơm ngát hương sen. Chi c t radio quen thu c theo m t phương di n nào ó. Ho c vì gi a nhà. Ôi! Các em c a tôi ơi, khung c nh y xa nh ng câu thơ mà ch dùng t l i v i quá, ch Thùy c a các em ch bi t có nh ng dòng thiên nhiên quanh mình trong màn n l a r c gi a tr i êm, ch bi t có mùi thu c sương c a cu c chi n hay vì tình pháo hăng x c vào mũi, ch bi t có nh ng bu i chia thương sâu s c v i ngư i em nuôi, tay trong lo âu… cho nên c m th y bu n bu n khi ho c vì ni m tin ch c ch n vào cu c c nh ng trang thư c a các em. u tranh mà vì nó ch ã hi sinh. này r t nhi u ngư i i B c, h ra i h h i vui Không m t ai c xong mà không c m tươi, nhưng khi n chào mình hình như h không th y m t i u gì. dám bi u l ni m vui y. Còn mình cư i r t tươi ti n h lên ư ng nhưng r i sau ó m t mình mình ng Trong nh ng trang nh t ký c a ch l ng h i lâu không bi t nói gì. Thùy ơi, ng bu n ch a ng bi t bao câu chuy n. Là Thùy nhé, h n ngày mai khi nư c nhà c l p Thùy m t nhà làm phim, thách th c i v i cũng s i v phương B c, lúc ó ch c ni m vui s tôi là ph i nh n di n ư c ph n c t lõi v n toàn. c m xúc c a câu chuy n và làm sao k 23.11.69 l i câu chuy n v i s kính tr ng và Hôm nay là ngày sinh c a Phương. Em ơi! Không chân th c nh t sao cho x ng áng v i ph i ch nh em và ngày sinh c a em vì ng n gió câu chuy n y. l nh và mưa phùn t phương B c th i v gây nên cái l nh gi a núi r ng này âu. Bao gi cũng v y, gi a Vì tôi ã n Hà N i năm 1994 và hoàn c nh nào cũng v y ch cũng v n gi tr n trong ư c bi t v cu n nh t ký hơn mư i lòng nh ng k ni m êm m c a gia ình ta. năm, cũng như vì m i quen bi t cá Nh sao nh ng ngày ch nh t, nh ng ngày k ni m nhân v i c u và Rob, tôi c m th y sinh nh t nhà mình ông vui bè b n n chúc m ng mình th t may m n và vinh d ư c và nh ng b a liên hoan m à m cúng. Hôm nay tham gia vào b phim tư li u này. cũng ngày ch nh t, em tôi làm gì k ni m ngày sinh c a chính mình? Ch c ch n r ng em s nh n Sau 25 năm làm vi c trong tư cách m t ch , trong ni m vui em ã m t chút nh thương nhà làm phim và m t nhà nhi p nh, cho ngư i ch nơi xa. tôi s nói v i c u r ng thư ng thư ng Em tôi không th nào tư ng tư ng ư c ngày này ch câu chuy n mà ngư i ta b t u s ã làm gì. Ngày này ư? Sáng ra vác r a i làm, bu i không nh t thi t úng như câu chuy n trưa xách thu c trong vai theo hai chú d n ư ng i ngư i ta s k t thúc. B n trư ng ca c a thăm b nh cho m t ng chí cán b . Trên ư ng i c u v i tác ph m c a bác sĩ Trâm chưa k t thúc. Theo nhi u nghĩa nó ch m i b t u. Cu c g p gi a c u và Rob v i bà Trâm (m c a bác sĩ Thùy Trâm - ND) cùng v i các con gái c a bà là Hi n và Kim
- g p nh ng ngư i b i, ch ã ng p ng ng ng l i bên ngư i b n ng hương mà không bi t nói gì. H ang b măng n a, nư c da xanh tái nói v i ch r ng h ã b ói và s t rét lâu ngày. Cu c kháng chi n vĩ i này vi t b ng xương máu và tu i xuân c a bao ngư i, em có bi t th không em? 19.5.70 ư c thư m … m c a con ơi, m i dòng ch , m i l i nói c a m th m n ng yêu thương, như nh ng dòng máu ch y v trái tim khao khát nh thương c a con. Ôi! Có ai hi u lòng con ao ư c ư c v s ng gi a gia ình, dù ch là giây lát n m c nào không? Con v n hi u i u ó t lúc bư c chân lên chi c ôtô ưa con vào con ư ng bom n. Nhưng con v n ra i vì lý tư ng. Ba năm qua, trên t ng ch ng ư ng con bư c, trong muôn vàn âm thanh h n h p c a chi n trư ng, bao gi cũng có m t âm thanh d u dàng tha thi t mà sao có m t âm lư ng cao hơn t t c m i n bom s m sét vang lên trong lòng con. ó là ti ng nói c a mi n B c yêu thương, c a m , c a ba, c a em, c a t t c . T hàng lim xào x c trên ư ng i La, t ti ng sóng sông H ng dào d t v n c âm thanh h n t p c a cu c s ng th ô v n vang v ng trong con không m t phút nào nguôi c . Bi t bao l n trong gi c mơ con tr v v i Hà N i, con tr v gi a vòng tay êm m c a ba m , trong ti ng cư i trong tr o c a các em và trong ánh sáng chan hòa c a Hà N i. Xa nhà ba năm, năm năm hay bao lâu i chăng n a ch c r ng cũng không có gì khác trong tình nh thương c a con. ch càn lên súng n r n r n con v n cư i, bình tĩnh ra công s . ch t p kích vào căn c , v a ch y ch có êm ph i ng r ng con cũng v n cư i, n cư i v n n ngay c khi tàu r và HU-1A quăng rocket xu ng ngay trên u mình… V y mà khi nghĩ n gia ình, n nh ng ngư i thân yêu trên c hai mi n, lòng con xao xuy n xót xa và cũng có nh ng lúc nh ng gi t nư c m t th m m n yêu thương ch y tràn trên ôi m t c a con
- Ngày u u t... - Kỳ 7 • 4.5.68 Mình c t t câu chuy n b ng s im l ng. Trong bóng t i mình v n nh n th y s băn khoăn c a hai b nh nhân ang nói chuy n v i mình. Hình như h th y ư c cái im l ng n ng n m nư c m t y c a mình. H thương mình m t cách chân thành th m thi t, nhưng h càng nói mình càng th y kh au. H h i mình vì sao không u tranh cho quy n l i chính tr , t i sao mình r t x ng áng Thùy Trâm (bìa ph i) cùng là m t ng viên mà chi b không k t n p. các ng i t i b nh xá Vì sao, vì sao và vì sao ư? Ai mà tr l i ư c h hai b n m n c Ph . Ngư i con trai là thương. Qu tình tôi không th tr l i ư c. Cái im l ng n ng Thu n, ư c nh c n r t n c a tôi cũng nói ư c v i các b n nhi u v s b t c ó. nhi u trong nh t ký. Thu n Nào ph i mình không thi t tha, nhưng càng thi t tha ch càng hi sinh năm 1970 th y kh au mà thôi. M y hôm nay r t bu n, ngày ngày nh ng lá thư, nh ng l i nói, nh ng hành ng t lòng thương m n thi t tha v n n v i mình. Nhưng chính nh ng tình thương y l i là nh ng m i l a châm vào m t ng c i ã khô t lâu. T i sao m i ngư i thương m n c m ph c mà ng l i kh t khe h p hòi i v i mình? 6.5.68 R t nhi u chuy n au u h ng ngày v n x y ra quanh mình. Thì ã t nh r ng không th òi h i âu ch có toàn ngư i t t kia mà, ã kh ng nh “ i ph i qua dông t nhưng ch có cúi u trư c dông t ”, mà th t ra dông t n v i mình v n là nh ng cơn dông c a ngày cu i hè, nh nhàng âm mà thôi. Hãy vui lên i, vui lên v i nh ng n cư i trìu m n c a nh ng b nh nhân ã dành cho mình. Vui lên v i nh ng tình thương chân th t mà a s cán b trong huy n, trong t nh, trong khu quen bi t ã dành cho mình. V y là ư c r i, Thùy ơi, ng òi h i n a. ng ư? R i ng s th y. 25.5.68 Nh ng ngay u u t c a tâm h n. Có gì è n ng trên trái tim ta? âu ph i ch có m t n i bu n c a v t thương r máu c a con tim ó âu? Mà còn có nh ng gì n a kia?
- L i k c a i tá Nguy n c Th ng, thuy n trư ng con tàu không s , Anh hùng L c lư ng vũ trang nhân dân: Nh ng s thi u công b ng v n còn trong xã h i, Tôi mu n nói v i các anh v cái b nh xá v n di n ra h ng ngày; v n có nh ng con sâu, huy n c Ph , t nh Qu ng Ngãi. Các anh con m t ang g m d n danh d c a ng, hi u th nào là m t cái b nh xá huy n trong nh ng con sâu m t y n u không b di t i nó s chi n tranh, mi n Nam h i b y gi c khoét d n lòng tin yêu v i ng. R t bu n không? mình chưa ư c ng trong hàng ngũ c a ng u tranh cho n cùng. Riêng tôi, th t ra n lúc ó, có d p trôi d t 29.5.68 vô ó, tôi m i hi u. Thì ra gi a chi n tranh, Ngày t ng ngày v n trôi qua n ng n . Công vi c m t vùng t quá ác li t, thì m t ơn v b b n r n làm mình quên i nh ng chuy n b c b i i, ch l c hay a phương, th m chí có nhưng r i nó v n l i âm nhói vào suy nghĩ như khi c du kích n a, r i các cơ quan ch huy, nh ng cây gai nh c nh i. T i sao v y h t t c ch o... có th t m th i lánh i âu ó, m i ngư i? T i sao khi ta là k úng, khi ta là s th i gian ng n hay dài. ông mà không u tranh ư c v i m t s nh , s ngư i ó gây khó khăn tr ng i cho t p Nhưng m t cái b nh xá huy n thì không th th ? lánh i âu ư c c , ơn gi n ch vì nó là Nhi m v c a ta là ph i u tranh cho l ph i. m t cái b nh xá. Nó ph i có m t ób t Mà ã u tranh thì ph i b s c l c, ph i suy c lúc nào, tr bám ó, vì thương binh, vì nghĩ và ph i hi sinh quy n l i cá nhân, có khi là nh ng ngư i dân b thương, c b b nh n a, c cu c i mình, cho l ph i chi n th ng. V y b t c lúc nào. ó Thùy ơi! Khi ã giác ng quy n l i giai c p c a ng thì su t i Thùy s g n bó v i s Mà c Ph lúc b y gi là m t trong nghi p y! Th. s au xót khi s nghi p y b nh ng huy n ác li t nh t chi n trư ng t n thương, Th. s sư ng vui khi s nghi p y Khu 5. Sư oàn không v n s 1 M qu n l n m nh - Có gì âu n a h Th.? nát ó, r i l 196 M , sư dù 101 M , có 15.6.68 th i gian c b n sư 25 Anh C M cũng Nh t ký ơi! ng trách Th. nghe n u như Th. c ra ó. ghi vào nh t ký nh ng dòng tâm s n ng trĩu au bu n. Ti ng súng chi n th ng ang n giòn R i R ng Xanh, B ch Mã Nam Tri u Tiên, kh p chi n trư ng Nam B c. Th ng l i ã n r i sư 2, sư 22, sư 23 ng y, th y quân l c g n chúng ta r i... Nhưng trên m nh t c chi n, quân dù ng y ch ng th ng nào thi u Ph này v n còn n ng nh ng au thương, ngày m t y. B52 d m nát m t vùng bán sơn t ng ngày máu v n rơi, xương v n . a ngang d c ch vài ch c cây s ... Mà trên i u áng bu n nh t là trong nh ng hi sinh gian cái vùng t ghê g m, su t hàng ch c năm kh y, Th. chưa th y ư c s công b ng, s tr i v n t n t i, tr bám m t cái b nh xá trung th c. Chưa có m t s u tranh th ng huy n nh nhoi, vô danh, gan lì, b t khu t. ư c nh ng cái ti ti n, n hèn c x y ra làm s t m danh d c a hai ch ng viên và làm Và ngư i ch huy b nh xá y là m t cô gái, mòn m i ni m vui say công tác c a m i ngư i m t cô bác sĩ tr ngư i Hà N i. Năm y ch trong b nh xá. chưa n 30. Tên ch là Trâm. R t ti c tôi Thùy ơi! Th. ch u thua sao, khi mà anh em qu n r t có l i, tôi không h i a ch gia ình ch chúng, ng viên, thanh niên u ng h Th. mà Hà N i, ph nào, s nhà bao nhiêu. v n không th ng ư c m t vài cá nhân ang hoành hành trong i ngũ cán b c a b nh xá. Nghe nói ch có ngư i yêu vào chi n C mùa khô ác li t không m t lúc nào mình th y trư ng trư c m y năm, úng chi n trư ng bi quan, mình luôn cư i trong gian kh v y mà Qu ng Ngãi, cho nên khi t t nghi p trư ng bây gi mình au kh quá i. K thù phi nghĩa y ch xung phong vào Nam ngay. Không không s , mà s nh ng n c c c a k thù còn bi t vì sao vào chi n trư ng r i hai anh ch r t l i trong ng chí c a mình. l i không khăng khít v i nhau n a. Ch có 20.8.68 n i au riêng y, gi u kín. Và ch ch huy cái b nh xá y, tr bám n gan lì, b n b su t m y năm tr i trên vùng t h p ã b ánh nát như băm y... cho n ngày ch hi sinh...
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học