Xem mẫu
- Đ NH NGHĨA NGH THU T C NG Đ NG
Vi t Nam, khái ni m “ngh thu t c ng ng” b t u xu t hi n
m nh m v i các d án g n li n v i c ng ng c a các h a sĩ. Tuy nhiên,
nh ng ngư i tham gia vào nó v n còn lúng túng khi nh nghĩa v ngh
thu t c ng ng.
Theo t đi n bách khoa toàn thư m Wikipedia, ngh thu t c ng
đ ng đư c d ch t "Community Art" hay còn đư c g i là "ngh thu t xu t
phát t c ng đ ng", là m t lo i hình ngh thu t đư c đ t n n t ng trong
m t c ng đ ng. Các s n ph m ngh thu t t lo i hình này có th thu c b t
c d ng ngh thu t nào và đ c đi m c a chúng chính là s tương tác
ho c đ i tho i v i c ng đ ng. C m t này đư c hình thành t nh ng năm
cu i th p k 60 c a th k trư c và phát tri n m nh m M , Canada,
lreland và Úc.
Vi t Nam, khái ni m "ngh thu t c ng đ ng" đã xu t hi n khá lâu,
nhưng g n đây m i b t đ u thu hút nhi u s chú ý. Năm 1992, h a sĩ Lê
Bá Đ ng đã có m t cu c tri n lãm đ c đáo khác thư ng t i làng Bích La
Đông, huy n Tri u Phong, t nh Qu ng Tr . Hơn 50 b c tranh đã đư c
trưng bày trong m t không gian đình mi u làng quê. Tri n lãm này có s
giúp đ c a nhi u h a sĩ tr và nhân công đ a phương. Có th xem ông là
ngư i kh i xư ng ngh thu t c ng đ ng s m nh t Vi t Nam. Ti p theo
là đ o di n tr Phan Ý Ly v i d án "Cu c đ i tôi - cách nhìn c a tôi"
(tháng 10 - 2007). Ch t ch c nh ng bu i trò chuy n và chia s , sau đó
trao nh ng chi c máy quay cho 7 đ a tr đ chúng t b c l v cu c s ng
c a mình khu v c bãi gi a sông H ng, nơi 19 h gia đình s ng trên
thuy n và nuôi thân b ng đ m i vi c. V i d án này, ch đã đ t đư c “gi i
đúp” c a Ngân hàng Th gi i trong Ngày Sáng t o Vi t Nam (năm 2006).
- "Con đư ng g m s " ven sông H ng do nhà báo Nguy n Thu Th y kh i
xư ng cũng là m t ki u tương t đ y tính c ng đ ng c hai nghĩa: t p
h p các h a sĩ tham gia, ph c v cho l i ích c ng đ ng (d án đư c y
ban Nhân dân thành ph Hà N i phê duy t ngày 19/4/2007 và chính th c
tri n khai ngày 23/10/2007).
Tuy nhiên, nh ng ngư i tham gia dư ng như v n còn lúng túng khi
đ nh nghĩa ngh thu t c ng đ ng. Theo ngư i vi t, t "c ng đ ng" đơn
gi n đư c hi u theo hai nghĩa: "ngh thu t vì c ng đ ng" và "ngh thu t
đư c th hi n b ng c ng đ ng". nghĩa th nh t, ngh thu t c ng đ ng
làm nên s năng đ ng trong đ i s ng tinh th n c a m t vùng mi n nào đó
t o nên nh ng tác ph m ngh thu t đ p nơi công c ng, mang l i ni m t
hào và c i thi n th hi u c a công chúng. nghĩa th hai, ngh thu t c ng
đ ng không có khái ni m ai là tác gi và tác ph m là gì, nơi đây, các ngh
sĩ có tâm huy t và có cùng m t đ ng cơ nh t đ nh đã chung tay làm nên
m t tác ph m. Vì v y, nó kích thích sáng t o cho các ngh sĩ. Và v i mong
mu n đi tìm m t đ nh nghĩa xác đáng, chúng tôi đã có cu c trò chuy n v i
m t s gương m t tiêu bi u trong gi i làm ngh thu t c ng đ ng.
Ngh thu t c ng đ ng và ngh thu t công c ng có gì khác
nhau v b n ch t? Hay ch khác nhau tên g i?
H a sĩ, nhà phê bình Nguy n Quân: Có chút khác bi t. Ngh thu t
công c ng (Pulic Art) là ngh thu t cho các đ a đi m công c ng, thư ng
ch nói t i các tác ph m đ t, đ ho c di n ra các đ a đi m đó. Ngh
thu t c ng đ ng (Art for Community) là ngh thu t dành cho m t c ng
đ ng đ a phương c th . Nó có th bao g m c các ho t đ ng ngh thu t
c a c ng đ ng đó. Ví d , các d án cho tr em, ngư i già khu ph , làng
hay xã tham gia.
- B n ch t c a hai lo i ngh thu t này là mang ngh thu t đ n ngư i
dân, nâng cao ch t lư ng th m m cho môi trư ng, m c hư ng th ngh
thu t c a dân chúng, nâng cao ch t lư ng s ng c a đ a phương và c ng
đ ng. Nhi u nư c như M , Canada, lreland, Úc còn có h a sĩ c ng đ ng,
t c ngư i chăm lo cho ngh thu t c a đ a phương đó và ngư i dân s ng
đó cho phù h p v i nhu c u, l ch s , nguy n v ng c a ngư i dân.
H a sĩ Ngô L c: Ngh thu t c ng đ ng hay ngh thu t công c ng
ch ng có gì khác nhau. Th c ch t nh ng tên g i này đã có t r t lâu trên
th gi i. Và n u ch d a vào cái tên g i đ nh n xét cũ m i thì tôi nghĩ
r ng s th t s thi u sót. Ngày nay, khi phương ti n ti p c n thay đ i,
ngh sĩ có nhi u công c đ ti p c n ngh thu t nhi u hơn và đương
nhiên, nh ng tư duy ti p c n cũng ph i thay đ i theo đ phù h p v i t ng
v n đ và m r ng nh ng tính năng h u ích nh t c a công c .
Nhà nghiên c u Ph m Trung: V tên g i ngh thu t c ng đ ng và
ngh thu t công c ng, rõ ràng là khác nhau. M c dù Vi t Nam g n đây,
m t s ngư i có s nh m l n chút ít v n i hàm 2 hình th c ngh thu t
này. Có th th y, ngh thu t công c ng hay ngh thu t c ng đ ng đ u
xu t phát t s phát tri n văn minh c a xã h i con ngư i và có ngu n g c
t r t lâu. Tuy nhiên, ngh thu t công c ng thư ng đư c hi u là các hình
th c ngh thu t như tư ng đài, ki n trúc qu ng trư ng, công viên, điêu
kh c ngoài tr i... g n v i các sinh ho t công c ng c a m t c ng đ ng xã
h i nào đó. Ngh thu t c ng đ ng theo cách hi u và th c hành như ta
th y trên th gi i và m t s ngh sĩ Vi t Nam đang th c hi n là phát
tri n m t th ngh thu t vì c ng đ ng, đ t trên n n t ng c ng đ ng, đưa
ngh thu t vào trong đ i s ng xã h i, kích thích sáng t o và đ ng sáng t o
c a các thành viên liên quan đ n s ki n.
- S dĩ, nhi u năm g n đây ngh thu t c ng đ ng các nư c
phương Tây đư c đ c p nhi u là do nguyên nhân xã h i c a nó: Có l do
s phát tri n xã h i phương Tây giai đo n h u công nghi p quá thiên v lý
tính, th c d ng cho nên con ngư i đã n y sinh nhu c u tìm ki m, g n k t
các quan h c ng đ ng bù đ p l i nh ng căng th ng, kh ng ho ng c a
con ngư i cá nhân cô đ c.
M t khác, nhu c u thư ng th c và sáng t o ngh thu t trong xã h i
hi n đ i đã không còn đóng khung trong các không gian tri n lãm b o
tàng, các phòng trưng bày tranh mà các ngh sĩ mu n ngh thu t c a
mình ti p c n g n hơn v i công chúng, v i nh ng đ a đi m, môi trư ng
linh ho t hơn. Trong khi tham d vào các hình th c ngh thu t công c ng,
công chúng v a đóng vai trò thư ng th c v a đ ng sáng t o, liên k t
c ng đ ng.
Đó là phương Tây, đ i s ng cá nhân và tính bi t l p phát tri n
m nh nên con ngư i có nhu c u t t y u là tìm ki m, liên k t c ng đ ng
thông qua đó kích thích s sáng t o. Còn Vi t Nam, tôi th y chúng ta
v n s ng trong môi trư ng xã h i văn minh nông nghi p, tâm lý ti u nông,
làng xã g n k t phư ng h i còn r t m nh, tính c ng đ ng r t đ m (th m
chí nhi u khi h n ch , đánh m t t do cá nhân c a các thành viên trong
c ng đ ng). Do đó, ch d a vào m t cơ s xã h i đ lý gi i v nhu c u xã
h i (l i s ng, tâm lý, phong t c...) d n đ n nguyên nhân phát tri n các hi n
tư ng làm m thu t c ng đ ng là không ch c ch n l m. Các l h i thôn
quê t hàng trăm năm nay v n là ngh thu t đ y tính c ng đ ng đó thôi.
Ch có th coi các hi n tư ng làm m thu t c ng đ ng hi n nay Vi t
Nam là nh ng hư ng tìm ki m b n thân c a các ngh sĩ trong vi c làm
th nào đ đưa ngh thu t g n hơn v i đ i s ng công chúng. Và cũng c n
ph i th y r ng, do giáo d c th m m Vi t Nam còn nhi u h n ch nên
- đ i b ph n nhân dân còn r t e dè khi ti p xúc v i m thu t, âm nh c c
đi n, b i vì h không hi u... Do đó, ý đ nh c a các ngh sĩ làm m thu t
c ng đ ng là đáng trân tr ng, tuy r ng, ý nghĩa c a các công vi c là không
có gì m i.
V y th nào là ngh thu t c ng đ ng đúng nghĩa? Có nên đưa
ra m t đ nh nghĩa c th đ th ng nh t các hành vi th hi n nh m
đưa nó tr v đúng b n ch t th c c a nó?
H a sĩ, nhà phê bình Nguy n Quân: Không nên đưa ra đ nh nghĩa
nào c ng nh c và cũng không bao gi có th “th ng nh t các hành vi th
hi n”. N u các h a sĩ làm gi ng nhau thì làm ngh thu t làm gì. Cái ta c n
là s t do sáng t o c a ngh sĩ, tính đ c đáo c a ngh thu t, các sáng
ki n c a ngh sĩ đưa ngh thu t t i công chúng, t i c ng đ ng. Thí d d
án c a các anh B o Toàn và Lương Xuân Đoàn giúp tr em làm m t tranh
g m kh ng l , hay d án v xe rác, v xích-lô nhân Festival Hu cũng là
nh ng d án ngh thu t c ng đ ng, ngh thu t công c ng r t hay.
H a sĩ Ngô L c: Đ i v i tôi, có l đ nh nghĩa ngh thu t là đi u
không th . Nhưng có th t m hi u m t cách đơn gi n, ngh thu t c ng
đ ng là ngh thu t mà t t c nh ng v n đ ý ni m, hành vi, nh ng hình
nh đ u nh m hư ng t i c ng đ ng nào đó m t cách tr c ti p hay gián
ti p. C ng đ ng đôi khi có th hi u là m t tác ph m có nhi u ngh sĩ cùng
làm ho c h tr nhau làm, xóa b cái g i là đ c b n, xóa b ranh gi i gi a
tác gi và tác ph m, gi a tác ph m và khán gi . T t c đư c hòa quy n
l i v i nhau, t o ra tính giao ti p t đó n y sinh ra ý ni m và c m xúc ngay
trong th c t i, không gi i h n hình th c hay phương ti n th hi n.
H a sĩ Ph m Huy Hùng: M i h a sĩ có m t cách làm khác nhau.
Ngh thu t v n đã là như v y, n u gi ng nhau ch là làm bánh m t khuôn.
- Không nh t thi t ph i xem ngh thu t c ng đ ng t i Vi t Nam có đúng b n
ch t g c c a nó hay không. Cái c n ph i xem là nó có kích thích đư c t
do sáng t o c a ngh sĩ và nh t là có l i cho c ng đ ng hay không.
Nhà nghiên c u Ph m Trung: Đi u quan tr ng là ngh thu t ph i
có s c lôi cu n, thông đi p ph i có s c thuy t ph c thì m i nói đ n vai trò
tác đ ng c a ngh sĩ đ n c ng đ ng đư c. N u tư tư ng ngh thu t c a
ngh sĩ không sâu s c, n i dung th hi n không có tính sáng t o cá nhân
mà l i a dua, cóp nh t, ch c ch n nh ng tìm tòi ngh thu t s không có
s c lan t a đ đ d n đ n hi u ng đ ng sáng t o.
M i hình th c ngh thu t đ u có công chúng riêng c a mình và rõ
ràng th i gian s sàng l c các giá tr , các ngh sĩ. Nh ng gì không xu t
phát t tâm tr ng cá nhân, nhu c u xã h i thì không có đư c thông đi p
tinh th n sâu s c, dù có đư c “làm màu, qu ng cáo” rùm beng cũng s
nhanh chóng đi vào quên lãng trong th i bu i tràn ng p thông tin này. Và
Nhà nư c nên đ m thu t c ng đ ng phát tri n như m t trong nh ng
ho t đ ng bình thư ng c a cơ th m thu t đang s ng, ch có cá nhân
ngh sĩ đ i di n, đ i tho i v i công chúng thông qua ngh thu t c a mình.
Li u ngh thu t c ng đ ng có đem l i đi u gì m i m cho ngh
thu t, xã h i và công chúng Vi t Nam ? M thu t c ng đ ng có góp
ph n nâng cao t m vóc m thu t ngư i Vi t trong m t b n bè qu c t
không ? Và li u có c n m t s đ nh hư ng cho ngh thu t c ng đ ng
phát tri n ?
H a sĩ, nhà phê bình Nguy n Quân: Rõ ràng, ngh thu t công
c ng, ngh thu t c ng đ ng đã và s đem l i nh ng đi u m i m cho m
thu t Vi t Nam. Xã h i và công chúng s đư c hư ng l i tr c ti p t các
d án này. Các đô th s có d u n riêng h p d n. Ví d các vư n tư ng
- qu c t Hu d n tr thành đ a ch văn hóa, du l ch h p d n, ngư i dân
h ng ngày đư c "chơi đùa" v i các tác ph m điêu kh c. Các tr i điêu kh c
qu c t là nh m phát huy sáng t o. N u hành chính hóa, ch tài hóa,
chúng s tr thành các “v làm ăn” (như nhà điêu kh c Nguy n Hi n,
ngư i t ng ch trì t i 4 tr i điêu kh c qu c t đã c nh báo). Không nên
chưa làm đã lo mình là gì “trong m t b n bè qu c t ”. Ta làm hay thì t
nhiên ngư i ta s quý m n. M thu t không ph i là cu c thi thành tích. Tôi
th y nên lo vi c ngư i dân đư c hư ng th m thu t ra sao ch đ ng lo
"t m vóc qu c t " v i. Các d án ngh thu t c n đư c các h i đ ng
chuyên môn đ c l p th m đ nh, tránh tình tr ng bao c p như xây tư ng
đài, tránh vi c ăn chia gi a các ngh sĩ làng nhàng, cơ h i "làm kinh t "
b ng ngh thu t công c ng, ngh thu t c ng đ ng. Khi đó ch t lư ng s
t t hơn nhi u. Còn n u nói đ n m t đ nh hư ng cho ngh thu t c ng
đ ng, theo tôi, đi u trư c m t là b o đ m t do sáng t o cho ngh sĩ.
H a sĩ Ngô L c: L i cho c ng đ ng hay không, hãy đ c ng đ ng
tr l i. Cá nhân tôi, tôi nghĩ r ng, m t đ t nư c hư ng t i c ng đ ng càng
nhi u thì đó là m t đ t nư c phát tri n. M t đ t nư c có nh ng ngư i bi t
nghĩ v c ng đ ng là m t đ t nư c văn minh. Ch ng có m t nhà nư c nào
l i không mu n c ng đ ng mình phát tri n v nh n th c và ý th c v c ng
đ ng xung quanh. V y nên, s đ nh hư ng l n nh t hi n nay là hư ng t i
c ng đ ng.
H a sĩ Ph m Huy Hùng: Công chúng lúc nào cũng c n đư c
hư ng l i, c n đư c c i thi n ch t lư ng cu c s ng. Trong tình hình bây
gi , ngh thu t c ng đ ng xem ra g n gũi v i nh ng đi u đó hơn c .
Ngh thu t c ng đ ng dù đang l t , manh mún và t phát nhưng cũng có
hi u qu . Ch e khi có đ nh hư ng, có chính sách, ch tài, thì chính sách
và ch tài đó l i ch y theo ho c ch n đ u nó. Tuy nhiên, đ phát tri n, đ
- kh i t phát, bu c ph i có m t h i đ ng th m đ nh đ m b o t do sáng t o
cho ngh sĩ, đ m b o tác ph m có l i cho c ng đ ng và ph i b bao c p.
nguon tai.lieu . vn
