Xem mẫu
- KẾT QUẢ HỌC TẬP 1:
CÁC PHẦN TỬ ĐIỀU KHIỂN
A. Muïc ñích:
Saukhi hoïc xongbaøi naøycaùcbaïnhieåuñöôïcmoätsoávaánñeàsau:
- Naém ñöôïc caáu taïo nguyeân lyù laøm vieäc moät soá loaïi khí cuï ñieän
thoângduïng
- Naémñöôïcöùngduïngcuûatöøngloaïi khí cuï ñieän
- Phaânloaïi caùc khí cuï ñieänñieàukhieånvaø caùc loaïi khí cuï ñieänbaûo
veä
B. Noäi dung:
Các phần tử điều khiển TĐĐ là các phần tử tham gia vào mạch TĐĐ với
chức năng điều khiển hoặc bảo vệ. Điều khiển có thể bằng tay hay tự đ ộng; một
phần tử điều khiển có thể chỉ giữ một chức năng hoặc điều khiển, hoặc bảo vệ hoặc
giữ cả hai chức năng.
1.Các phần tử bảo vệ:
1.1 Cầu chì (cầu chảy) :
Là phần tử dùng để bảo vệ cho thiết bị điện tránh khỏi sự cố ngắn mạch
(đoản mạch, chập mạch).
Bộ phận cơ bản của cầu chảy là dây chảy, nó thường làm bằng các chất có
nhiệt độ nóng chảy thấp.
Với mạch có cường độ dòng điện lớn, dây chảy có thể làm bằng chất có
nhiệt độ nóng chảy cao, nhưng tiết diện nhỏ thích hợp.
Dây chảy thường là dây chì tiết diện tròn hoặc bằng các lá chì, kẽm, hợp kim
chì – thiếc, nhôm hay đồng được dập, cắt theo các hình dạng khác nhau.
Dây chảy được kẹp chặt vào đế cầu chảy bằng vít.
Cầu chảy thường có nắp cách điện để tránh hồ quang bắn tung tóe ra xung
quanh khi dây chảy đứt.
Để cầu chảy bảo vệ được đối tượng cần bảo vệ với một dòng điện nào đó
trong mạch, dây chảy phải chảy đứt trước khi đối tượng bị phá hủy.
Trị số dòng điện mà dây chảy bị chảy đứt được gọi là dòng điện giới hạn.
• Như vậy cần có dòng điện giới hạn lớn hơn dòng định mức: (Igh > Iđm) để
dây chảy không bị đứt khi làm việc với dòng định mức.
Thông thường, đối với dây chảy chì thì:
I gh
= 1,25 ÷ 1,45
I dm
Dây chảy hợp kim chì – thiết:
I gh
= 1,15
I dm
Dây chảy đồng:
I gh
= 1,6 ÷ 2
I dm
Cầu chì trong kỹ thuật có nhiều dạng, kiểu khác nhau, nhưng nguyên lí làm việc
hoàn toàn giống nhau:
- Cầu chì loại xoáy, thường lắp ở tủ điện.
- Cầu chì loại kẹp, thường lắp ở các mảng mạch điều khiển.
1
- • Côû daây chaûy chòu doøng ñieän toái ña:
Cöôøng ñoä doøng ñieän taùc ñoäng laøm
Ñöôøng kính chaûy daây
daây chaûy Daây chì –
Daây chì Daây nhoâm
(mm) thieác
(A) (A)
(A)
0,3 5
0,4 8
1,8 2
0,5 12
2,5 3
0,7 20
4 5
1,0 35
7 8,5
1,2 42
12,5 14
1,5 60
2,0 85
1. Caùcdaïngcaàuchì:
- Caàuchì hoäp
- Caàuchì oáng
- Caàuchì ñuoâixoaénoác moái haøn
- Caàuchì ngoaøitrôøi loø chì
- Caàuchì noåchaäm xo
2. Caáutaïonguyeânlyù laømvieäccaàuchì noåchaäm:
Caáutaïo goàmdaâyñoàngnoái vôùi loø xo ñöôïckeùocaêngvaømoätñaàudaây
ñoàngñöôïc noái haønchì ôû ñaàuoángkia nhö hình veõ. Coângduïng cuûacaàuchì
loaïi naøy duøng baûo veä cho ñoäng cô. Khi khôûi ñoäng doøng khôûi ñoäng cuûa
ñoängcô lôùnhôndoøngñieänñònhmöùccuûañoängcô töø 5 ñeán7 laàndoøngñieän
ñònhmöùc. Neáuduøngcaàuchì thöôøngthì caàuchì seõ noå ngaétmaïchñieänngay
luùc ñoäng cô khôûi ñoäng. Nhöng duøng caàu chì noå chaäm, do thôøi gian khôûi
ñoängcuûañoängcô ngaénneânkhoângñuûnhieätlöôïnglaømnoùngchaûymoáihaøn
chì. Chækhi naøoñoängcô bò laømvieäcquùataûi thì caàuchì môùinoå.
1.2. Moät soá loaïi rôle:
Rôle thöïc chaátlaø moätcoângtaécñieäntöø, khi cuoändaâycuûarôle coù ñieän
noù seõ huùt tieáp ñieåmñoùng kín maïch. Caùc loaïi rôle ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu
khieåncaùcthieátbò nhö:maùygiaët,thangmaùy,thieátbò baùogoïi, ñeønxi nhancho
oâtoâ,maùyñieänthoaïi, …
* Öu ñieåm:
- Thíchhôïpvôùi vieäcñieàukhieåntöøxa.
- Noù coùtheånhôùñöôïccaùcleänhchuyeånmaïch.
- Maïchñieàukhieånvaømaïchlaømvieäccaùchly nhauveàñieän.
- Vôùi moät doøng ñieàu khieån nhoû noù coù theå ñieàu khieån moät doøng taûi
lôùn.
Coù nhöõngloaïi rôle saukhi aánnuùtkhôûi ñoängthì coângtaéccuûarôle seõ töï
giöõ ôû vò trí ñoùngmaïchmaëtdaàunuùtnhaánñaõtrôûveàvò trí banñaàu(h.1.2.3).
CoângtaécK 1 trong hình 1.2.3 ñöôïc goïi laø coâng taéc töï giöõ. Trong tröôøng
naøy noù ñöôïc noái song song vôùi nuùt aán khôûi ñoäng.
Rôle laøm chaäm vieäc ñoùng hôû maïch:
2
- Caùc cuoän daây cuûa rôle ñöôïc noái song song vôùi caùc tuï
ñieän, loaïi naøy ñöôïc söû duïng trong caùc maïch ñeøn xi nhan
Thieát bò baùo ñoäng (h.1.2.5): Phaàn lôùn caùc thieát bò baùo
ñoäng ñöôïc caáu taïo töø caùc rôle, maïch baùo ñoäng khoâng noái
tröïc tieáp vôùi ñieän aùp nguoàn ñeå ñaûm baûo an toaøn cho
ngöôøi söû duïng, maø ñöôïc noái vôùi moät nguoàn pin nhö hình
Hoaït ñoäng cuûa maïch: Khi khôûi ñoäng S1, coøi H1 seõ keâu.
Khôûi ñoäng S2, cuoän daây K2 coù ñieän vaø coâng taéc töï giöõ
seõ noái k1 vôùi nguoàn ñeäin aùp; ñeøn H2 saùng
laù löôõng
1. Rơle nhiệt: kim
Là khí cụ dùng để bảo vệ các thiết bị điện
(động cơ) khỏi bị qúa tải
Dòng điện làm việc với vài trăm ampe,
điện áp một chiều tới 440V, điện áp xoay
chiều tới 500V, tần số 50Hz. ñieän trôû loø
xo
Ñöôïc thieát keá döïa treân cô sôû söï daõn nôû
cuûa laù löôõng kim khi haáp thuï nhieät naêng.
• Nguyên lý:
Khi dòng điện phụ tải chạy qua, phần tử đốt nóng sẽ nóng lên và tỏa nhiệt ra
xung quanh, băng kép hơ hơ nóng sẽ cong lên.
Rôle nhieät coøn öùng duïng coù taùc ñoäng ñieàu nhieät laøm
oån ñònh nhieät ñoä nhö rôle nhieät trong baøn laø, beáp ñieän...
2 . Rô le ñi e ä n töø:
a. Caáu taïo: maïch töø ñoäng
Loø xo ñoäng nhaû maïch
cuoän daây
voøng ngaén maïch
maïch töø tænh
• Heä thoáng maïch töø vaø cuoän daây: laø boä phaän chuû
yeáu, coù cuoän daây ñöôïc laép ñaët ôû maïch töø coá ñònh, nhaän
doøng ñieän ñeå taïo ra löïc taùc ñoäng huùt maïch töø di ñoäng
laøm ñoùng maïch caùc tieáp ñieåm daãn ñieän ôû maïch chính.
• Heä thoáng tieáp ñieåm: bao goàm caùc tieáp ñieåm ôû
maïch chính vaø caùc tieáp ñieåm phuï cho maïch ñieàu khieån. Caùc
tieáp ñieåm ñöôïc caùch ñieän ñoäc laäp vaø gaén chaët leân maïch
töø di ñoäng coù loøxo ñeäm ñeå baûo ñaûm caùc tieáp ñieåm di
ñoäng tieáp xuùc toát vôùi tieáp ñieåm coá ñònh.
• Cô caáu truyeàn ñoäng heä thoáng tieáp ñieåm: bao goàm
giaù mang caùc tieáp ñieåm di ñoäng, loøxo nhaû maïch ñeå ñaåy
baät tieáp ñieåm hôû maïch trôû veà vò trí ban ñaàu.
• Buoàng daäp hoà quang: ñoái vôùi caùc loaïi rôle ñieän töø
coù coâng suaát lôùn caàn phaûi coù buoàng daäp hoà quang, ñeå
deã trieät tieâu tia löûa trong quùa trình caùc tieáp ñieåm hôû maïch,
3
- ñeå traùnh caùc beà maët caùc maët vít cuûa tieáp ñieåm khoâng bò
roã maët gaây tieáp xuùc xaáu.
b. Nguyeân lyù laøm vieäc : gioáng nhö nguyeân lyù laøm vieäc
cuûa coâng taéc tô. 5 6
3. Rôle doøng ñieän vaø rôle ñieän aùp:
Rôle laø khí cuï ñieän thöôøng gaëp
trong maïch ñieän ñieàu khieån ñeå töï ñoäng
ñoùng, caét, khoáng cheá hoaëc baûo veä maïch ñieän.
a. Rôle ñieän aùp: ñöôïc söû duïng ñeå baûo veä 2 1 l
quùa ñieän aùp hoaëc töï ñoäng caét ñieän khi ñieän 4
aùp thaáp döôùi möùc qui ñònh.
b. Rôle doøng ñieän: thöôøng ñöôïc duøng ñeå baûo
veä quùa taûi hoaëc baûo veä ngaén maïch. Nguyeân lyù caáu taïo cuûa rôle
ñieän aùp
* Caáu taïo cuûa hai loaïi rôle naøy nhö hình veõ. Cuoän daây (1)
ñöôïc quaán treân loõi theùp ñeå sinh ra löïc huùt ñieän töø laøm cho
naép (2) chuyeån ñoäng.(4) loøxo ñeå keùo naép 5, 6 laø tieáp
ñieåm.
* Nguyeân lyù laøm vieäc :
Khi chöa coù ñieän vaøo cuoän daây nhôø loøxo (4) neân naép
ñoäng (2) luoân nhaû ra
laøm cho caùc tieáp ñieåm (5) luoân ôû traïng thaùi môû coøn tieáp
ñieåm (6) ñoùng. Khi coù tín hieäu
ñieän vaøo cuoän daây thì naép (2) bò huùt, tieáp ñieåm (5) ñoùng
coøn tieáp ñieåm (6) môû ra.
Neáu rôle ñieän aùp thì cuoän daây ñöôïc quaán baèng daây
ñieän töø côõ nhoû, nhieàu voøng. Coøn rôle doøng ñieän thì cuoän
daây quaán côõ daây lôùn ít voøng.
4. Rôle trung gian:
Caùc loaïi rôle söû duïng ôû trong maïch ñieàu khieån, maïch
ñieän baûo veä, kieåm soaùt thöôøng coù coâng suaát nhoû, chæ taïi
doøng ñieän khoâng quùa 5A ñöôïc goïi laø rôle trung gian.
Veà caáu taïo raát ñôn giaûn goàm coù caùc tieáp ñieåm
(thöôøng hôû vaø thöôøng ñoùng) vaø cuoän daây chòu ñieän aùp.
Rôle trung gian ñöôïc saûn xuaát goàm 2 loaïi.
- Rôle trung gian 1 chieàu söû duïng nguoàn moät chieàu vôùi
ñieän aùp 6, 12, 24, 28V...vaø treân cuoän daây coù ghi trò soá ñieän
trôû cuûa cuoän daây thoâng thöôøng töø vaøi traêm omh ñeán vaøi
ngaøn omh.
- Rôle xoay chieàu söû duïng nguoàn ñieän xoay chieàu vôùi
ñieän aùp 100, 110, 220V. truïc rôle toác ñoä(noái ñoàng truïc vôùi truïc cuûa
ñoäng cô
nam chaâm vónh cöûu hình truï troøn
5. Rôle toác ñoä:
a. Caáu taïo: truïc quay töï do
N
caùc thanh daãn kheùp maïch(gioáng nhö roâto
S loàng soùc)
caàn tieáp ñieåm ñoäng
6,7: heä thoáng tieáp ñieåm
8,9: loø xo laù
7 6
4
9 8
- Laø loaïi rôle lôïi duïng löïc ly taâm ñeå taùc ñoäng ñoùng hay
môû tieáp ñieåm. Nhôø theá oån ñònh ñöôïc toác ñoä quay cuûa
ñoäng cô hoaëc öùng duïng laøm coâng taéc töï ñoäng ngaét maïch
pha ñeå sau khi ñoäng cô 1 pha ñaõ khôûi ñoäng.
Cô caáu cuûa loaïi rôle toác ñoä hay coøn goïi laø coâng taéc ly
taâm goàm coù: 1 heä thoáng cô khí gaén chaët treân trruïc quay
cuûa ñoäng cô vaø 1 boä coâng taéc laép coá ñònh ôû naép voû
maùy.
b. Nguyeân lyù laøm vieäc:
Khi ñoäng cô khôûi ñoäng quay taêng daàn, thì löïc ly taâm
xuaát hieän taùc ñoäng leân 2 mieáng saét, nhöng chöa ñuû löïc
thaéng löïc caûn cuûa loøxo. Ñeán thôøi ñieåm toác ñoä quay ñoäng
cô gaàn ñaït ñònh möùc, thì baây giôø löïc ly taâm ñaït ñeán trò soá
lôùn hôn löïc caûn cuûa loøxo, neân keùo luøi mieáng phíp caùch
ñieän ra, khoâng ñeø tieáp ñieåm nöõa. Tieáp ñieåm ñoäng ñöôïc töï
do neân nhaû maïch, caét doøng ñieän ra khoûi pha ñeà:
Khi ñoäng cô cho ngöøng quay thì toác ñoä quay giaûm xuoáng,
loøxo keùo heä thoáng trôû veà vò trí ban ñaàu, mieáng phíp laïi ñeø
tieáp ñieåm ñoäng tieáp xuùc vôùi tieáp ñieåm coá ñònh, ñoùng
maïch laïi, chuaån bò tö theá cho cuoän ñeà hoaït ñoäng ôû laàn
khôûi ñoäng sau.
6. Rôle thôøi gian:
tieáp
a. Rôle thôøi gian cô khí: ñieåm
nuùm choïn thôøi gian
loø xo
cam ñieàu khieån
Chuû yeáu ñieàu khieån laø boä neùn loøxo laù laøm hoaït ñoäng
heä thoáng baùnh raêng giaûm toác, khi ta leân daây coùt loøxo laù
ñeå tích tröõ naêng löôïng.
Khi hoaït ñoäng, truïc cam xoay chaäm ñeå taùc ñoäng ñoùng hay
môû tieáp ñieåm ñieän chaäm. Nhôø cam ñieàu khieån, maø coù
theå cho pheùp söï chuyeån maïch tuaàn hoaøn theo chu kyø ñoùng,
môû trong thôøi gian rôle hoaït ñoäng nhö hình veõ.
ñeøn R
Loaïi rôle naøy chæ cho pheùp laøm baùo chaäm thôøi gian hoaït
ñoäng khoaûng 1 giôø vaø thöôøng ñöôïc söû duïng trong maïch
COLL
ñieàu khieån cuûa quaït baøn, maùy giaët.... 2
7
b. Rôle thôøi gian ñieàu khieån baèng ñoäng cô:
1
ÑC
3 1
3
6 5
8
5
- Caáu taïo goàm moät ñoäng cô ñieän nhoû duøng chuyeån ñoäng
heä thoáng baùnh raêng giaûm
toác, ñeå ñieàu khieån caùc tieáp ñieåm coâng taéc ñieän hoaït
ñoäng chaäm do keát hôïp vôùi
cuoän daây huùt caùc tieáp ñieåm nhö hình veõ.
Khi cho ñieän vaøo, cuoän daây cuûa rôle coù ñieän taïo löïc huùt
caùc tieáp ñieåm, nhöng caùc tieáp ñieåm chöa hoaït ñoäng ñöôïc, vì
bò choán chaën caûn laïi, cuøng luùc ñoù doøng ñieän qua tieáp
ñieåm thöôøng ñoùng cung caáp cho ñoäng cô beù hoaït ñoäng,
laøm chuyeån ñoäng heä thoáng baùnh raêng, xoay truïc taùc ñoäng
quay chaäm. Ñeán khi caàn cam taùc ñoäng môû choát chaän, thì
töùc khaéc caùc tieáp ñieåm thôøi gian hoaït ñoäng vaø ñoàng thôøi
tieáp ñieåm thöôøng ñoùng môû, caét doøng ñieän cung caáp laøm
ñoäng cô ngöng hoaït ñoäng.
Tieáp ñieåm 1 – 3 ôû vò trí ñoùng maïch ngay khi cuoän daây
rôle coù ñieän, thôøi gian taùc ñoäng chaäm cuûa rôle loaïi naøy
khoaûng 1 giaây ñeán vaøi giôø.
c. Rôle thôøi gian loaïi pít – toâng:
cuoän loã thoaùt
daây huùt khoâng- khí
pít toâng
loûi
theùp thuûy
ngaân 66 55
F = mg
1 3
2
67 56
Cô caáu rôle loaïi naøy goàm 1 cuoän daây khi coù ñieän taùc
I N
ñoäng huùt loõi saét coù lieân keát vôùi moät pít – toâng huùt ñaåy
khoâng khí, ñeå ñieàu khieån môû chaäm tieáp ñieåm thuûy ngaân.
Khi hoaït ñoäng cuoän daây taùc ñoäng huùt loõi saét laøm tieáp
ñieåm trong boùng chöùa thuûy ngaân noái maïch daãn ñieän vaø
ñoàng thôøi caét ngay doøng ñieän qua cuoän daây. Neân cuoän
daây khoâng taïo löïc huùt nöõa, nhöng loõi saét khoâng trôû veà
traïng thaùi ban ñaàu ngay, vì bò khoâng khí trong pít – toâng cho
ñeán khi boùng chöùa thuûy ngaân bò nghieâng leäch veà vò trí ban
ñaàu ngaét maïch.
Thôøi gian trì hoaõn cuûa coâng taéc naøy khoaûng vaøi chuïc
phuùt. Hieän nay rôle naøy ñöôïc saûn xuaát raát goïn vaø chính
xaùc.
d. Rôle thôøi gian ñieàu khieån baèng maïch ñieän töû:
6
- 2
+ D4
100mF
1K D3 1
3K3 _
TR2
D2
RLY
4
6,8v
TR1 TR3
3
1K
TR4
D1
5,6v 25K 1K 1K
4,7K
Cô caáu cuûa loaïi rôle naøy bao goàm heä thoáng tieáp ñieåm 7
ñöôïc ñieàu khieån bôûi maïch ñieän töû, loaïi maïch thôøi gian.
Maïch ñieän treân hình veõ trình baøy nguyeân lyù laøm vieäc
cuûa maïch treã thôøi gian ñôn giaûn nhö sau:
Khi ñaët nguoàn ñieän vaøo chaáu 2 –7 doøng ñieän xoay chieàu
ñöôïc chænh löu nhôø diode D 4 vaø giaûm theá qua R coøn raát
thaáp. TR1 hoaït ñoäng daãn doøng ñieän naïp vaøo tuï C = 100µF.
Caùc transistor TR2, TR3, TR4 ngöng daãn. Khi tuï ñaõ naïp ñaày ñeán
7,4V thì D2 daãn laøm caùc TR2, TR3,TR4 daãn taùc ñoäng daãn doøng
ñieän qua cuoän daây rôle RLY hoaït ñoäng huùt tieáp ñieåm laøm
ñoùng maïch tieáp ñieåm 1 – 3 nhaû tieáp ñieåm 1 – 4. Thôøi gian
ñoùng chaäm cuûa rôle tuøy thuoäc vaøo bieán trôû 25K.
Ta coù: t = R.C
Vì vaäy, muoán thay ñoåi thôøi gian hoaït ñoäng ñoùng môû caùc
tieáp ñieåm phaûi chænh bieán trôû vaø beân ngoaøi nôi nuùm xoay
bieán trôû coù chia vaïch thôøi gian.
Loaïi rôle thôøi gian maïch6 ñieän töû 3
5 4 raát chính xaùc neân coù
theå ñöôïc thieát keá töø giaây ñeán haøng traêm giaây.
tieáp tieáp
6
ñieåm
3 ñieåm
thôøi gian
8 1 ñoùng
ngay
7 8 1 2
220V 7
SÔ ÑOÀ CHAÂN
- 1. 3 . Caàu da o vaø ñaû o ñie ä n :
1. Caàu dao:
Laø khí cuï ñieän duøng ñeå ñieàu khieån ñoùng môû maïch
ñieän tröïc tieáp baèng tay ôû ñöôøng daây chính, chòu taûi doøng
ñieän lôùn vaø coù caàu chì baûo veä söï coá khi coù hieän töôïng
chaäp maïch hoaëc quùa taûi. Caàu dao ñöôïc saûn xuaát 2 cöïc
hoaëc 3 cöïc, coù caàu chì baûo veä, phaàn ñeá laøm baèng söù
gaén caùc coïc noái vaø dao tieáp ñieän, phía treân laø caùc phaàn
chaén baèng chaát PVC ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi söû
duïng.
2. Ñaûo ñieän:
Laø loaïi caàu dao coù hai höôùng, ñöôïc saûn xuaát loaïi hai cöïc
vaø 3 cöïc khoâng coù caàu chì baûo veä. ÖÙng duïng cuûa ñaûo
ñieän duøng ñeå laáy ñieän ôû hai nguoàn khaùc nhau, ñaûo chieàu
quay ñoäng cô. Ñoái vôùi taûi coù doøng ñieän lôùn neân söû duïng
tuû ñieän ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi söû duïng traùnh tia
hoà quang phoùng ra khi coù söï coá xaûy ra.
a. Kyù hieäu:
1 pha 3 pha 1pha 3pha
b. ÖÙng duïng cuûa ñaûo ñieän:
TAÛI 8
MF
- Ph
P uï
N taû
i
C
D Ñaûo ñieän
3 pha
OUTP
UTT
1. 4 . Aùp - toâ - ma ù t : INPU
1. Khaùi nieäm: T
Laø loaïi khí cuï ñieän duøng ñieàu khieån ñoùng môû maïch ñieän
OÅN
tröïc tieáp baèng tay gioáng nhö caàu dao, nhöng coù boä baûo veä
AÙP
quùa doøng töï ñoäng ngaét maïch nhanh khi bò quùa taûi hoaëc bò
chaäp maïch. Nhôø theá traùnh cho thieát bò ñieän khoûi bò hoûng,
ñöôøng daây daãn khoûi bò chaùy.
3
1 4
6 5 2
OFF
Hình . b
ON 3
2
OFF
Hình . a 6
4
a. Hình daïng beân ngoaøi cuûa Aùptoâmaùt 1
b. Aùptoâmaùt doøng ñieän cöïc ñaïi
Hình. c
c. Aùptoâmaùt ñieän aùp thaáp
2. Nguyeân lyù laøm vieäc:
• Treân hình b khi maïch ñieän quùa taûi hay ngaén maïch,
nam chaâm ñieän 2 seõ huùt phaàn öùng 4 xuoáng laøm nhaû moùc
9
- 1, caàn 5 ñöôïc töï do, keát quûa caùc tieáp ñieåm cuûa aùptoâmaùt
ñöôïc môû ra döôùi taùc duïng cuûa löïc loø xo 6, maïch ñieän bò
nhaét.
• Treân hình b khi suït aùp quùa möùc, nam chaâm ñieän 1
seõ nhaû phaàn öùng 6 laøm nhaû moùc 2, do ñoù caùc tieáp ñieåm
cuûa aùptoâmaùt cuõng ñöôïc môû ra döôùi taùc duïng cuûa löïc loø
xo 4, maïch ñieän bò caét.
3. Caùch löïa choïn aùptoâmaùt:
Chuû yeáu döïa vaøo:
- Doøng ñieän tính toaùn ñi trong maïch
- Doøng ñieän quùa taûi
- Tính thao taùc coù choïn loïc
Ngoaøi ra löïa choïn aùptoâmaùt coøn phaûi caên cöù vaøo
ñaëc tính laøm vieäc cuûa phuï taûi, aùptoâmaùt khoâng ñöôïc
pheùp caét khi coù quùa taûi ngaén haïn thöôøng xaûy ra trong
ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng nhö khôûi ñoäng, doøng ñieän
ñænh trong ñoà thò phuï taûi coâng ngheä.
Yeâu caàu chung laø doøng ñònh möùc cuûa moùc baûo veä
aùptoâmaùt khoâng ñöôïc nhoû hôn doøng ñieän tính toaùn. I aùptoâmaùt
≥ Itt
Tuøy theo ñaëc tính, ñaëc ñieåm laøm vieäc cuï theå cuûa phuï
taûi thöôøng choïn doøng ñònh möùc cuûa moùc baûo veä baèng
125% ÷ 150% hay lôùn hôn nöõa so vôùi doøng ñieän tính toaùn.
1. 5 . Nam cha â m ñi e ä n :
1. Khaùi nieäm chung:
Trong kyõ thuaät ñieän coâng nghieäp ngöôøi ta thöôøng duøng
nhieàu ñeán nam chaâm .
Nam chaâm vónh cöûu, laøm baèng vaät kieäu saét töø cöùng,
coù töø dö vaø löïc giöõ töø lôùn.
Nam chaâm ñieän coù loõi laøm baèng vaät lieäu coù ñoä töø
thaåm lôùn, ñöôïc töø hoùa bôûi doøng ñieän ñi qua cuoän daây
quaán treân loõi theùp. Vaät lieäu saét töø chia laøm 3 loaïi:
- Loaïi saét töø meàm coù löïc giöõ töø nhoû, ñoä töø thaåm
töông ñoái lôùn. Ñöôøng cong töø treã heïp neân toån hao töø treã
beù. Saét töø meàm thöôøng duøng laøm maïch töø cho maùy ñieän,
thieát bò ñieän xoay chieàu vaø moät chieàu, moät soá vaät lieäu
thuoäc loaïi naøy nhö gang, caùc theùp kyõ thuaät ñieän, theùp
Peùcmaloâi( hôïp kim cuûa saét töø töø 30 ÷ 85% Ni, coù ñoä töø
thaám gaáp 5 ÷ 50 loaïi theùp kyõ thuaät ñieän) löïc giöõ töø raát
nhoû, khoaûng 0,02A/cm.
- Loaïi saét töø cöùng coù töø dö vaø löïc giöõ töø lôùn, thöôøng
duøng laøm nam chaâm vónh cöûu.
- Loaïi töø ñieän moâi laø loaïi coù tính chaát trung gian giöõa
vaät lieäu saét töø vaø khoâng saét töø. Töø ñieän moâi laøm baèng
boät saét töø coù ñoä töø thaåm lôùn.
2. Khaùi nieäm veà nam chaâm ñieän:
Nam chaâm ñieän laø moät boä phaän raát quang troïng
cuûa khí cuï ñieän, ñöôïc duøng phoå bieán ñoåi ñieän naêng ra cô
naêng trong khí cuï ñieän. Nam chaâm ñieän coøn söû duïng roäng
10
- raõi ôû nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö töï ñoäng hoùa, caùc loaïi
rôle, coâng taéc tô...
Trong coâng nghieäp, thöôøng ñöôïc cheá taïo duøng ôû caàu
truïc ñeå naâng caùc theùp taám, trong truyeàn ñoäng ñieän, ñöôïc
duøng trong caùc boä ly hôïp, caùc van ñieän töø, trong sinh hoaït
thöôøng thaáy ôû chuoâng ñieän, loa ñieän, noài côm ñieän....
Nam chaâm ñieän goàm 2 boä phaän chính:
- Cuoän daây (phaàn ñieän).
- Maïch töø
N
F
S
N
S S
δ
N
H.a. Nam chaâm ñieän hình H.b. Phaân tích löïc huùt
chöõ U naép huùt thaúng cuûa cuoän daây
Thöïc teá ta thöôøng gaëp 2 loaïi sau: nam chaâm ñieän
• Loaïi coù naép chuyeån ñoäng: goàm cuoän daây, loõi saét
töø vaø naép (H.a).
Khi coù doøng ñieän chaïy trong cuoän daây, seõ sinh löïc huùt
ñieän töø vaø huùt naép veà phía loõi. Khi caét ñieän, löïc huùt maát,
naép nhaû.
• Loaïi khoâng coù naép: goàm cuoän daây vaø loõi saét töø.
Ñoái vôùi loaïi naøy, caùc vaät lieäu saét, theùp caàn huùt ñöôïc xem
laø naép.
• Vieäc tính toaùn nam chaâm ñieän raát phöùc taïp, neân ta
chæ caàn ñeà caäp ñeán caùc cô caáu ñieän töø hay gaëp nhieàu ôû
khí cuï ñieän. Khi cho doøng ñieän vaøo cuoän daây seõ sinh ra töø
tröôøng, töø thoâng xuyeân qua vaät lieäu saét töø theo ñöôøng
kheùp kín. Choã töø thoâng ñi ra laø cöïc baéc (N) choã ñi vaøo laø
cöïc nam (S). Ta thaáy cöïc tính cuûa vaät lieäu saét töø khaùc daáu
vôùi cöïc tính cuûa cuoän daây. Neáu ñoåi chieàu doøng ñieän trong
cuoän daây thì töø tröôøng seõ ñoåi chieàu vaät lieäu saét töø vaãn
coù cöïc tính khaùc daáu vôùi cuoän daây, keát quûa vaãn bò huùt
vaøo cuoän daây. Vì vaäy, khi loõi töø mang cuoän daây coù doøng
ñieän (keå caû doøng xoay chieàu) töø tröôøng seõ laøm cho naép bò
töø hoùa vaø huùt naép veà phía loõi.
1. 6. Coân g ta é c tô va ø khô ûi ño ä n g tö ø: 1.
Coâng taéc tô:
11
- a. Caáu taïo:
Maïch töø ñoäng
Cuoän daây
Maïch töø tænh
Coâng taéc tô laø moät coâng taéc ñieän töø khôûi ñoäng töø xa, söû
duïng cho nhöõng maïch coù coâng suaát lôùn. Noù coù nguyeân lyù
gioáng nhö rôle vaø luoân luoân coù hai maïch ñieän rieâng bieät:
Maïch ñieåu khieån vaø maïch ñoäng löïc. Tuøy theo nhieäm vuï vaø
coâng suaát cuûa maïch maø ngöôøi ta phaân bieät laøm hai loaïi:
Thieát bò chính (maïch ñoäng löïc cho taûi) vaø thieát bò phuï (maïch
ñieàu khieån). Thieát bò ñieàu khieån ñöôïc öùng duïng trong coâng
nghieäp chæ ñeå ñieàu khieån moät soá caùc thieát bò khaùc, noù
coù kích thöôùc nhoû hôn caùc coâng taéc tô duøng trong maïch
ñoäng löïc.
- Heä thoáng maïch töø: maïch töø coá ñònh vaø maïch töø di
ñoäng vaø cuoän daây
- Heä thoáng tieáp ñieåm: goàm tieáp ñieåm coá ñònh vaø
tieáp ñieåm di ñoäng
- Cô caáu truyeàn ñoäng heä thoáng tieáp ñieåm: giaù mang
tieáp ñieåm di ñoäng, loø xo nhaû maïch hoaëc nhôø khoái löôïng
maïch töø di ñoäng.
- Buoàng daäp hoà quang
b. Nguyeân lyù laøm vieäc:
ON
OFF
Khi coù doøng ñieän qua cuoän daây laáp ñaët ôû loõi maïch
töø coá ñònh, thì cuoän daây taïo ra töø löïc huùt maïch töø di ñoäng,
vì do löïc huùt lôùn hôn löïc caûn cuûa loøxo neân caùc tieáp ñieåm
ñoùng maïch daãn doøng ñieän ñi qua thieát bò ñieän (ñoäng cô
laøm vieäc)
Muoán caét maïch, chæ aán OFF thì doøng ñieän qua cuoän
daây bò ngaét ñaåy caùc tieáp ra caét doøng ñieän vaø ñoäng cô.
12
- c. Phaân loaïi:
Tuyø theo nguoàn ñieän cung caáp cho coâng taéc tô hoaït ñoäng
maø thieát keá cho phuø hôïp neân thöôøng gaëp 2 loaïi coâng taéc
tô:
- Coâng taéc toâ xoay chieài 1 pha vaø 3 pha
- Coâng taéc tô moät chieàu
2. Khôûi ñoäng töø: töông töï nhö coâng taéc tô nhöng theâm
boä rô le nhieät (OVERLOAD) ñeå baûo veä quùa taûi ñoäng cô.
• Boä baûo veä quùa taûi (OVERLOAD):
Nhieäm vuï cuûa boä baûo veä quùa taûi laø khi doøng ñieän
chaïy qua maïch chính daãn ñeán maïch tieâu thuï, vöôït quùa doøng
ñieän ñònh möùc, thì rô le nhieät trong boä baûo veä quùa taûi naøy
seõ taùc ñoäng laøm môû tieáp ñieåm phuï caét doøng ñieän cung
caáp vaøo cuoän daây khôûi ñoäng töø. Do ñoù khôûi ñoäng töø
ngöng laøm vieäc, caét doøng ñieän 3 pha maïch chính khoâng cung
caáp ñieän cho maïch tieâu thuï.
1.7. Duïng cuï ly hôïp ñieän töø:
Trong maùy coâng cuï, maùy caét kim loaïi, ly hôïp
ñieän töø ñeå huùt, nhaû caùc baùnh raêng ôû hoäp 5 6 giaûm 7 toác 6 5
/ /
ñeå thay ñoåi toác ñoä, thay ñoåi chieàu quay, ñoùng caét
boä phaän laøm vieäc baèng ñieän moät caùchM nheï nhaøng,
8
traùnh ñöôïc nhöõng thao taùc naëng neà baèng tay gaït cô X
khí. Coù theå thao taùc ñöôïc trong luùc ñoäng cô ñieän
vaãn quay. X
Hình veõ beân laø nguyeân lyù cuûa ly hôïp ñieän töø 4
1 ñóa boá trí trong hoäp giaûm toác duøng ñeå thay X ñoåi chieàu
quay cuûa maùy M trong tröôøng hôïp ñoäng cô Ñ vaãn 2 X
3
chæ quay moät chieàu. Ñ
Ly hôïp ñieän töø coù hai nöõa giôùng nhau, moãi nöõa
coù goâng töø 5 vaø cuoän daây 6 laép trôn treân truïc 8. Ñoäng hôïp
Nguyeân lyù cuûa ly cô Ñ
quay theo moät chieàu nhaát ñònh neân hai baùnh raêng 2 vaø 3
ñieän töø 1 ñóa
Qua baùnh raêng 2, nöõa traùi cuûa ly hôïp ñieän töø quay
theo chieàu thuaän vaø qua baùnh raêng 3 vaø 4 nöõa phaûi quay
Khi cuoän daây 6 ( nöõa traùi ) ñöôïc tieáp ñieän moät chieàu
thì noù seõ töï huùt saùt vôùi ñóa 7 (ñóa 7 laép coá ñònh vôùi truïc 8)
vaø laøm cho truïc maùy M (8) quay theo chieàu thuaän.
Neáu muoán ñoåi chieàu quay cuûa maùy ta ñoåi chieàu caáp
ñieän vaøo cuoän daây 6 töø nöûa traùi sang nöûa phaûi thì truïc M
Ngoaøi ly hôïp ñieän töø 1 ñóa nhö hình veõ, ngöôøi ta coøn
cheá taïo ly hôïp ñieän töø nhieàu ñóa vaø ñöôïc duøng trong caùc
KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP 2
PHAÂN TÍCH, GIAÛI THÍCH CAÙC MAÏCH ÑIEÄN CÔ BAÛN
ÑIEÀU KHIEÅN ÑOÄNG CÔ
MOÄT SOÁ MAÏCH ÑIEÄN ÑIEÀU KHIEÅN TRÖÏC TIEÁP
2.1.
ÑOÄNG CÔ.
13
- - Hiểu ñöôïccaùcnguyeântaéctöï ñoängkhoángcheá
- Naémñöôïc caùcsô ñoànguyeânlyù môûmaùyvaøñaûochieàuquayñoängcô
tröïc tieápbaèngkhôûi ñoängtöø.
- Naémñöôïc caùc sô ñoà nguyeânlyù laøm vieäc töï ñoänggiôùi haïn haønh
trìnhvaøñaûochieàuquay.
- Naém ñöôïc caùc sô ñoà nguyeânlyù môû maùy giaùn tieáp caùc ñoäng cô
khoângñoàngboäbapha.
- Töï ñoängmôûmaùyñoängcô baèngphöôngphaùpñoåi noái sao / tamgiaùc
duøngrôlethôøi gian.
2.1.1. Khaùi nieämveàcaùcnguyeântaéctöï ñoängkhoángcheá:
Muoánmaùycoângnghieäplaømvieäcvôùi naêngsuaátcao,chaátlöôïngsaûn
phaåmtoát phaûi thöïc hieän ñuùng qui trình coâng ngheävaø baûo ñaûm an toaøn,
nhaátthieátphaûiaùpduïngtöï ñoänghoùa.
Chöôngnaøykhaûosaùtmoätsoánguyeântaécphoåbieánveàkhoángcheátöï
ñoängduøngkhôûi ñoängtöø vaø rôle thôøi gian, xeùtkyõ veànguyeânlyù laømvieäc
vaø coângduïngthöïc teá.Coù theåchia nhöõngnguyeântaéctöï ñoängkhoángcheára
nhösau:
1. Töï ñoängkhoángcheácaùctruyeànñoängñieäntheohaønhtrình:
Ñaây laø moätdaïng töï ñoänghoùañöôïc söû duïng duïng nhieàutuy möùc,
chính xaùc khoâng cao laém nhöng ñôn giaûn neân ñöôïc öùng duïng phoå bieán ôû
maùycoângcuï nhö maùyphay, maùybaøo, maùymaøi, maùytieän... caùcmaùytoân
caùntheùp,caùccaàncaåu,palaêngñieän,ñeåqui ñònhmöùcñoägiôùi haïnlaømvieäc
theoqui trìnhcoângngheänhaèmñaûmbaûoantoaøn.
Thieátbò chínhtrongmaïchñieäntöï ñoänghoùatheohaønhtrìnhlaø caùccoâng
taéchaønhtrình,coângtaéccuoái.
2. Töï ñoängkhoángcheátheothôøi gian:
Ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp: môû maùy, haõm maùy nhö khi khôûi
ñoängñoåi noái Y/∆, khôûi ñoängñoängcô quaándaâyquañieäntrôû(phaûi coù thôøi
gian caùch nhauvaøi giaây giöõa hai laàn caét ñieäntrôû). Khoáng cheácaùc truyeàn
ñoängñieäntrongmoätdaâychuyeàn,trongmoätmaùy,baêngtaûi caànnguyeânlieäu
chaïy tröôùc, baêngtaûi cuoái chaïy sau. ÔÛ maùyphay giöôøngtruyeànñoängchính
quaydaophaûichaïytröôùc,sauñoùmôùimôûmaùytruyeànñoängaêndao...Thieátbò
duøngñeåkhoángcheáôû ñaâylaø rôle thôøi gian.
3. Töï ñoängkhoángcheátheotoácñoä:
Thieát bò chuû yeáuñöôïc söû duïng trong daïng töï ñoängkhoángcheánaøy
laø rôle toácñoä.Khoángcheátheotoácñoäduøngphoåbieántrongtröôønghôïp haõm
ngöôïc ñoängcô ñieänôû maùykhoankhi naânghaï xaø, phaûi phoái hôïp chaëtcheõ
moãi khi xaø ñöôïc keïp chaëtthì toác ñoä ñoängcô chaämlaïi, tieápñieåmcuûarôle
toácñoämôûra ñeåcaétñieänvaøoñoängcô.
ÔÛ maùy tieän, phay truyeànñoäng chính caàn haõm nhanh ñeå naângcao
naêngsuaát,duøngrôle toácñoäkieåucaûmöùnglaépcuøngtruïc vôùi maùyñeåñoùng
môû tieáp ñieåmmaïch ñieàukhieånñaûo chieàuhai daây vaøo ñoängcô gaây ra töø
tröôønghaõmngöôïcchomaùyñöùnglaïi ngay.
4. Töï ñoängkhoángcheátheophuï taûi:
Phöông phaùpnaøy thöôøngsöû duïng ôû caùc sô ñoà töï ñoängmôû maùy
ñoängcô ñieän,thieátbò laømnhieämvuï khoángcheálaø rôle doøngñieän.Nguyeân
taécdoøngñieänkhaùchínhxaùc,neânñöôïcsöûduïngôû nhieàulónhvöïc .
Trongmaùycaétgoït kim loaïi khi caànphaûi khoángcheátöï ñoängtrò soálöïc
sinh ra treânboä phaännaøo ñoù nhö caùc thieát bò gaù laép, caùc ñoà gaù ñeå giöõ
14
- chaëtvaätgia coâng,caùccô caáukeïp xaø ôû maùybaøogiöôøng.ÔÛ caàntruïc, caàn
khoángcheámöùc naângtoái ña vaät naëngvôùi toác ñoä naøo ñoù... Ñaây laø caùch
khoángcheátheophuï taûi baèngrôledoøngñieän.
5. Töï ñoängkhoángcheátheonhieätñoä:
Phaànlôùn caùcmaùylaømvieäctheonhieätñoänhömaùyeùp,loø saáy,noài
cô ñieän...duïngcuï duøngñeåkhoángcheálaø ñieäntrôûnhieäthoaëcbaùndaãn.
* Toùmlaïi coù nhieàuphöôngphaùpkhaùcnhauñeåthöïc hieäncaùcnguyeân
taéc töï ñoäng khoáng cheá nhöng ñeàu phaûi ñaûmbaûo söï lieân ñoäng giöõa caùc
truyeànñoängkhaùcnhautrongmaùyñeåñaûmbaûoan toaønnhö: lieân ñoänggiöõa
truyeànñoängchính vaø truyeànñoängaêndao, giöõatruyeànñoängkeïp vaø xaø vaø
truyeànñoängdi chuyeånxaøgiöõaboäphaänchuyeånñoängnaøyvôùi chuyeånñoäng
khaùc,giöõatoácñoäthaápvôùi toácñoäcao...
2.1.2.Caùcmaïchñieänöùngduïngtöï ñoängkhoángcheá:
• Moätsoákí hieäucuûathieátbò ñieän– ñieäntöû
TT TEÂN THIEÁT BÒ KÍ HIEÄU
KHAÙC THÖÔØNG DUØNG
1 Cuoän daây khôûi ñoäng töø
2 Tieáp ñieåm khôûi ñoäng töø
- Thöôøng môû
3
- Thöôøng ñoùng
Tieáp ñieåm thöôøng môû rôle
thôøi gian
- Môû chaäm
4 - Ñoùng chaäm
- Ñoùng,môû,chaäm
Tieáp ñieåm thöôøng kín rôle
thôøi gian
5
- Môû chaäm
- Ñoùng chaäm
- Ñoùng,môû,chaäm
Nuùt aán
- Thöôøng môû
- Thöôøng ñoùng
- Rôle nhieät
1. Maïch ñieän môû maùy vaø baûo veä ñoäng cô ñieän:
a. Sô ñoà nguyeân lyù:
15
- L1/L2/L3 L1 L2 L3
Ñaây laø caùch môû maùy tröïc
CB tieáp,
CB
ñoäng cô loàng soùc. Doøng
FUSE ñieän
FUSE môû maùy cao nhöng momen
lôùn.
K
K
Thöôøng duøng phoå bieán ôû
caùc ñoäng
cô coù coâng suaát thaáp vaø
OL
trung bình.
OL
M
M
Hình 1. Sô ñoà nguyeân lyù ñieàu khieån ñoäng cô tröïc tieáp ôû
moät vò trí
b.Vaän haønh:
Ñoùng caàu dao CD aán nuùt ON khôûi ñoäng töø K seõ laøm
vieäc ñoùng caùc tieáp ñieåm ñoäng löïc K laïi caáp ñieän cho ñoäng
cô laøm vieäc, maïch luoân laøm vieäc nhôø tieáp ñieåm duy trì K.
Muoán döøng ñoäng cô ta aán nuùt OFF caét ñieän qua cuoän huùt K
ngöng laøm vieäc môû caùc tieáp ñieåm ñoäng löïc K ra ñoäng cô
ngöng laøm vieäc.
P1 P2 P3
P3
OFF1 OFF2 ON1 PT
K
K
K
ON2
PT PT
ON3
ÑC
Hình 2. Sô ñoà nguyeân lyù ñieàu khieån ôû hai vò trí
hoaëc nhieàu vò trí:
2. 2. PHAÂN TÍCH SÔ ÑOÀ NGUYEÂN LYÙ MOÄT SOÁ MAÏCH
ÑIEÄN ÑIEÀU KHIEÅN TRÖÏC TIEÁP ÑAÛO CHIEÀU QUAY
ÑOÄNG CÔ
16
- 2.2.1. Ñaûo chieàu quay ñoäng cô duøng khôûi ñoäng töø
1. Maïch ñieän ñieàu khieån ñoäng cô quay hai chieàu duøng
nuùt nhaán ñôn:
a. Sô ñoà nguyeân lyù:
P 1 P 2 P3
CD OFF1 OFF2 MT
PT1 PT2
T
N
T N T
MN
N
T
PT1
PT2 N
ÑC
2. Maïchñieänñieàukhieånñoängcô quayhai chieàuduøngnuùtnhaánkeùp
P1 P2 P3
CD
OFF MT DN PT1
PT2
T
T N N
T
MN DT
N
PT1 PT2 T
N
ÑC
17
- c.Vaän haønh:
* Chaïy thuaän:
Ñoùng caàu dao CD aán MT khôûi ñoäng töø T laøm vieäc
ñoùng caùc tieáp ñieåm ñoäng löïc T laïi ñoäng cô laøm vieäc theo
chieàu thuaän, vaø tieáp tuïc duy trì nhôø tieáp ñieåm duy trì T.
Muoán döøng ñoäng cô ta aán nuùt OFF T khôûi ñoäng töø T ngöng
laøm vieäc ngaét caùc tieáp ñieåm ñoäng löï T caét ñieän ñoäng cô
ngöng laøm vieäc.
* Chaïy ngöôïc:
Aán MN khôûi ñoäng töø N laøm vieäc ñoùng caùc tieáp ñieåm
ñoäng löïc N laïi ñoäng cô laøm vieäc theo chieàu ngöôïc do luùc
naøy pha P2 vaø P3 traùo pha nhau, vaø tieáp tuïc duy trì nhôø tieáp
ñieåm duy trì N. Muoán döøng ñoäng cô ta aán nuùt OFF N khôûi
ñoäng töø N ngöng laøm vieäc ngaét caùc tieáp ñieåm ñoäng löï N
caét ñieän ñoäng cô ngöng laøm vieäc. Maïch ñieän khoâng theå
laøm vieäc moät luùc hai cheá ñoä ñöôïc do hai tieáp ñieåm thöôøng
ñoùng T vaø N gaøy cheùo nhau.
• Maïch ñieän baûo veä ngaén maïch bôûi caùc caàu chì vaø
baûo veä quùa taûi ñoäng cô nhôø caùc rôle nhieät.
• Maïch ñaûo chieàu quay do P2 vaø P3 quaùn ñoåi vò trí
KẾT QUẢ HỌC TẬP 3:
PHAÂN TÍCH, GIAÛI THÍCH
CAÙC MAÏCH ÑIEÄN KHOÁNG CHEÁ TRUYEÀN ÑOÄNG ÑIEÄN.
Baøi giaûng: MOÄT SOÁ MAÏCH ÑIEÄN ÑIEÀU KHIEÅN
KHOÁNG CHEÁ LIEÂN ÑOÄNG
3.1.Maïchñieänmôûmaùytheotrìnhtöï qui ñònh:
Ta bieátraèngmoãi maùycoù nhieàuchuyeånñoäng,duøngnhieàuñoängcô
rieângbieätkhaùcnhau,caùcchuyeånñoängñoùlaïi coùnhöõngñieàukieännhaátñònh
coù lieân quanlaãn nhaunhö: Truyeànñoängbôm daàutrong maùyphaûi laøm vieäc
tröôùctruyeànñoängchính, neáubômdaàuhoûngthì ñoängcô chính phaûi döønglaïi,
truyeànñoäng baøn maùy phay chælaøm vieäc ñöôïc khi truïc chính ñaõ quay, neáu
truïc chínhngöøngthì baønmaùycuõngngöøngtheo……
3.1.1. Chaïy ñoäng cô bôm daàu:
Sau khi ñoùng caàu dao CD aán khôûiM1 nuùt
ñoäng, M1 coù ñieän ñoùng maïch ñoäng löïc cho bô daàu M 2 chaïy.
Tieáp ñieåm duy trì K1 ñoùng laïi ñeå ñaûm baûo baûo thöù töï môû
3.1.2. Chaïy ñoäng cô chính: Chæ sau khi bôm daàu coù ñieän, ta
aán nuùt M2 thì khôûi ñoäng töø K 2 coù ñieän ñoùng caùc tieáp
ñieåm ñoäng löïc laïi ñoäng cô truïc chính laøm vieäc.
3.1.3. Töï ñoäng taét maùy: Neáu coù söï coá quá tải hoaëc bôm
daàu hoûng ….. thì rơle nhieät taùc ñoäng, nhaû khôûi ñoäng töø M 1
18
- cuûa bôm daàu ra, tieáp ñieåm duy trì môû, caét ñieän vaøo cuoän
daây M2 ñộng cô truïc ñoäng cô truïc chính ngöng laøm vieäc.
P1 P2 P3
1 2
OFF PT1
M1 K1
CD
K1
K1
M2 PT2
K2 K1 K2
K2
PT1 PT2
M1
M2
3.2. Maïch ñieän töï ñoäng giôùi haïn haønh trình:
3.2.1.Sô ñoà nguyeây lyù:
P1 P2 P3
1BK A 2BK
1 2
CD 1 2
CC B C
M1 PT1 PT2
T 3 5 7 9 8 4
KB
KB KH KH
1BK
KB
M2
11 13 15
KH
2BK KB
PT1 PT2
KH
ÑC
19
- 3.2.2.Khaùi quaùt: Trong maùy coâng nghieäp nhieàu tröôøng hôïp
phaûi giôùi haïn 1 hoaëc caû 2 ñaàu cuûa moät chuyeån ñoäng nhö:
haïn cheá moùc treo cuûa caàu truïc khoâng ñöôïc leân cao quùa
möùc qui ñònh, haïn cheá söï chuyeån ñoäng leân xuoáng cuûa xaø
ngang trong caùc maùy côõ lôùn nhö maùy khoan, maùy baøo
giöôøng, haïn cheá söï chuyeån ñoäng veà hai phía cuûa baøn maùy
baøo giöôøng, cuûa xe caåu chaân ñeá, cuûa xe nhoû treân caàu
truïc....ñeàu duøng hình thöùc töï ñoäng nhö hình veõ. Chuyeån
ñoäng thaúng cuûa baøn maùy A do ñoäng cô ñaûm nhaän, baøn
maùy chæ ñöôïc pheùp chuyeån ñoäng trong phaïm vi B ñeá C. ÔÛ
hai ñaàu B vaø C ñaët hai coâng taéc haønh trình 1BK vaø 2BK.
3.2.3. Vaän haønh:
* Chaïy maùy veà phía B khi ñoùng caàu dao, aán1 vaùo M
: Sau khôûi ñoäng
töø KB coù ñieän (maïch 1-3-5-7-9 cuoän KB 4-2) ñoùng ñieän 3 pha
vaøo ñoäng cô quay thuaän, ñöùa vaät A töø C ñeán B. Ñeán B, maáu
1 va vaøo 1BK laøm tieáp ñieåm 5-7 treân maïch khoáng cheá môû
ra, khôûi ñoäng töø KB maát ñieän, nhaû 3 tieáp ñieåm beân maïch
ñộng löïc ra, ñoäng cô seõ ngöøng laïi.
* Chaïy maùy veà phía C: aán vaøo M2, khôûi ñoäng töø KH coù
ñieän(maïch 1-3-11-13-15-cuoän KH-4-2) ñoùng ñieän(ñaûo pha) 3
pha vaøo ñoäng cô quay ngöôïc, ñöa vaät A töø B ñeán C. Khi vaät A
ñeán C neáu ta khoâng aán T caét ñieän thì maáu 2 va vaøo 2BK
laøm cho 11-13 môû ra, khôûi ñoäng töø KH maát ñieän, ñoäng cô
seõ töï ñoäng ngöøng laïi.
3.3. Maïch ñieän giôùi haïn haønh trình vaø ñoåi chieàu chuyeån
ñoäng:
3.3.1. Sô ñoà nguyeân lyù:
P P P 1BK A 2BK
1 2 3 1 2
1 2
CD B 2BK C
3
M1 PT1 PT2
T 5 1BK 7 9 8 4
KB
KB KH KH
KB
PT1 PT2 M2
11 13 15
KH
2BK KB
ÑC
20
KH
nguon tai.lieu . vn
