Xem mẫu
- Giao dịch bảo đảm: những kẽ hở và rủi ro
TS. Nguyễn Quốc Vinh
Giảng viên Học viện Tư pháp – Bộ Tư pháp
Nghị định số 163/2006/NĐ-CP của toán chỉ “trong phạm vi bảo đảm” của bên
Chính phủ ngày 29-12-2006 hướng dẫn bị thế quyền.
thi hành Bộ luật Dân sự 2005 về các giao
Theo vế thứ nhất, quy định này có nghĩa là
dịch bảo đảm (Nghị định 163) đã ban
nếu một tài sản được dùng bảo đảm cho
hành và có hiệu lực được hơn hai năm.
hai hoặc nhiều nghĩa vụ(1) thì các bên
Bài viết này phân tích một số quy định
được bảo đảm có quyền thỏa thuận về thứ
chưa hợp lý hoặc còn thiếu sót của Nghị
tự được ưu tiên thanh toán khi tài sản bảo
định 163 nhìn từ góc độ vận dụng trên
đảm được xử lý. Trên thực tế, thỏa thuận
thực tiễn hoặc khi đối chiếu với các quy
về thứ tự thanh toán khi tài sản bảo đảm
định của một số văn bản quy phạm
được xử lý là khá phổ biến, đặc biệt trong
pháp luật khác như Luật Nhà ở 2005.
lĩnh vực ngân hàng.
Về thỏa thuận thứ tự ưu tiên thanh toán
Ví dụ, doanh nghiệp A thế chấp với doanh
Khoản 2 điều 6 Nghị định 163 quy định nghiệp B là doanh nghiệp mẹ của A tài sản
rằng: “Các bên cùng nhận bảo đảm bằng là một nhà máy với tài sản, máy móc trong
một tài sản có quyền thỏa thuận về việc đó để bảo đảm cho khoản vay V1. Hợp
thay đổi thứ tự ưu tiên thanh toán cho đồng thế chấp cho khoản vay V1 đã được
nhau. Bên thế quyền ưu tiên thanh toán chỉ thực hiện và đăng ký với một trung tâm
được ưu tiên thanh toán trong phạm vi bảo đăng ký giao dịch, tài sản (thuộc Cục Đăng
đảm của bên mà mình thế quyền”. Ở đây ký quốc gia giao dịch bảo đảm – Bộ Tư
chúng ta có thể chia quy định này thành pháp) (Trung tâm đăng ký tài sản). Đồng
hai vế. Vế thứ nhất cho phép các bên liên thời, doanh nghiệp A thế chấp chính tài
quan thỏa thuận thay thế thứ tự ưu tiên khi sản này với ngân hàng C cho khoản vay
tài sản bảo đảm được xử lý (mặc dù bên V2 (tất nhiên, với điều kiện được sự chấp
được thế quyền ưu tiên đăng ký giao dịch thuận của cả B và C). Thông thường, để
bảo đảm sau bên bị thế quyền). Vế thứ hai bảo vệ quyền lợi của mình, ngân hàng C sẽ
quy định rằng phạm vi được ưu tiên thanh yêu cầu doanh nghiệp A và doanh nghiệp
B cùng mình giao kết một thỏa thuận ba
Www.ThoLaw.Wordpress.Com 1
- bên trong đó doanh nghiệp B đồng ý cho V1. Câu hỏi đặt ra là vì sao vậy? Vì sao
ngân hàng C thế quyền ưu tiên thanh toán Nghị định 163 chỉ cho phép phạm vi thế
trong trường hợp tài sản bảo đảm được xử quyền giới hạn trong nghĩa vụ thứ nhất
lý. Thỏa thuận ba bên về thứ tự ưu tiên (V1)? Thỏa thuận ba bên như trên có bị vô
thanh toán trên là phù hợp với thực tiễn hiệu hay không khi nó rõ ràng vi phạm quy
đang áp dụng tại Việt Nam cũng như trên định của Nghị định 163? Và nếu nhìn vào
thế giới và phù hợp với quy định tại vế thứ căn nguyên của vấn đề thì nhà làm luật can
nhất của khoản 2 điều 6 Nghị định 163. thiệp vào quyền tự định đoạt của các bên
(A, B và C) để bảo vệ quyền và lợi ích của
Tuy nhiên, ngoài thỏa thuận về thay đổi
ai?
thứ tự ưu tiên thanh toán theo vế thứ nhất
nói trên, trên thực tế thỏa thuận ba bên sẽ Nếu diễn giải theo quy định tại khoản 2
còn quy định rằng: “khoản tiền thu được điều 6 nói trên thì thứ tự thanh toán khi xử
khi xử lý tài sản thế chấp sẽ được ưu tiên lý tài sản bảo đảm sẽ là: (1) ngân hàng C
thanh toán trước cho toàn bộ nghĩa vụ của trong phạm vi khoản vay V1 (theo quy
doanh nghiệp A với ngân hàng C (bao gồm định tại khoản 2 điều 6 Nghị định 163);
khoản vay gốc, tiền lãi, lãi phạt, các khoản doanh nghiệp B trong phạm vi khoản vay
phí ngân hàng…). Khoản tiền còn lại sau V1 (cũng theo quy định này); và (3) lại là
khi thanh toán cho ngân hàng C sẽ được ngân hàng C trong phạm vi V2 – V1 (sau
thanh toán cho doanh nghiệp B”. khi thanh toán cho (1) và (2) nói trên).
Nhìn vào thứ tự thanh toán này, chúng ta
Như vậy, so sánh thỏa thuận ba bên này
thấy một điều rõ ràng: đó là sự khó hiểu và
với vế thứ hai của khoản 2 điều 6 Nghị
khó lý giải. Vì sao mà phạm vi thế quyền
định 163 (được ưu tiên thanh toán trong
ưu tiên thanh toán luôn chỉ là V1 chứ
phạm vi bảo đảm của bên mà mình thế
không phải là V2 như thỏa thuận ba bên?
quyền) chúng ta thấy một điểm khác biệt
rất lớn giữa quy định của pháp luật và thỏa Trong phạm vi hiểu biết của mình về một
thuận trên thực tế của ba bên. Đó là trong số hệ thống pháp luật điển hình như Anh
khi thỏa thuận ba bên cho phép bên thế và Nhật Bản thì thỏa thuận ba bên trên đây
quyền (ngân hàng C) được ưu tiên thanh là thỏa thuận dân sự(2) thuần túy. Vì không
toán cho mọi quyền lợi của nó phát sinh từ có sự hiện diện của lợi ích công cộng/lợi
hợp đồng vay V2 thì Nghị định 163 chỉ ích cộng đồng hay mục đích bảo vệ bên
cho phép thế quyền trong phạm vi quyền ngay tình trong giao dịch loại này nên
lợi của B với A phát sinh từ hợp đồng vay không có căn cứ để Nhà nước (thông qua
Www.ThoLaw.Wordpress.Com 2
- nhà làm luật) can thiệp vào quyền tự quyết ________________________________
của các bên(3). Nói cách khác, chúng ta
(1)
Lưu ý: việc thế chấp một tài sản cho
không hề thấy yếu tố lợi ích công cộng
điều này được thừa nhận theo điều 324 Bộ
hoặc lợi ích của bên ngay tình trong thỏa
luật Dân sự 2005 (“BLDS”).
thuận ba bên trên đây. Thỏa thuận này chỉ
đơn giản cho phép một bên thay thế bên (2)
Dân sự trong trường hợp này mang
kia để hưởng một quyền nào đó (quyền
nghĩa không phải giao dịch hành chính
được ưu tiên thanh toán từ một bên thứ
hoặc hình sự trong đó Nhà nước là một
ba). Trong thỏa thuận này, thật khó có thể
bên giao dịch, hành xử để bảo vệ quyền lợi
chứng minh được sự tồn tại của hai yếu tố
của cộng đồng.
lợi ích công cộng hay bảo vệ quyền lợi của
(3)
bên ngay tình để nhà làm luật cần phải can Có thể nói tại mọi hệ thống pháp luật,
thiệp vào. nhà nước chỉ can thiệp (vô hiệu) vào hợp
đồng nếu (i) hợp đồng đó gây thiệt hại đến
Vì vậy, khi một quy định không có lý do
lợi ích công cộng (như BLDS của chúng ta
để chứng minh sự tồn tại hợp lý của nó (vì
gọi là “vi phạm điều cấm của pháp luật,
sao phạm vi thế quyền ưu tiên thanh toán
trái đạo đức xã hội”); hoặc (ii) để bảo vệ
chỉ trong phạm vi nghĩa vụ đầu tiên V1),
bên ngay tình. Nếu thiếu hai yếu tố này, sự
khuyến nghị cơ quan làm luật nên sửa đổi
can thiệp của nhà nước là không cần thiết
khoản 2 điều 6 Nghị định 163 hoặc dự
(không được phép).
thảo thông tư theo hướng hoặc bỏ quy
(*)
định: “Bên thế quyền ưu tiên thanh toán Tác giả là tiến sĩ luật, hiện là giảng viên
chỉ được ưu tiên thanh toán trong phạm vi Học viện Tư pháp – Bộ Tư pháp
bảo đảm của bên mà mình thế quyền”
trong nghị định hoặc sửa đổi dự thảo thông Theo: Saigon Times Online
tư: “Bên thế quyền ưu tiên thanh toán chỉ
______________
được ưu tiên thanh toán trong phạm vi bảo
đảm của bên mà mình thế quyền, trừ Bài post trên đây được sử dụng với mục
trường hợp các bên có thỏa thuận khác”. đích chia sẻ thông tin, nghiên cứu trao
Như vậy sẽ phù hợp hơn với thực tiễn, tôn đổi… Bài post không vì mục đích
trọng quyền tự quyết của các bên trong thương mại hay bất kỳ các hình thức
một giao dịch dân sự thuần túy và tương sinh lời nào khác.!
thích với chuẩn mực thế giới.
Www.ThoLaw.Wordpress.Com 3
nguon tai.lieu . vn
