Xem mẫu
- G c - Báu v t Á Đông
Kho ng th i gian t tháng 12 đ n tháng 1 là mùa l h i c a
các nư c Đông Nam Á, đ ng th i cũng là mùa thu ho ch đ nh
đi m c a qu g c nh ng vùng mi n núi phía B c.
Qu g c có tên khoa h c là Momordica Cochinchinensis
Spreng, có kích thư c g n b ng qu dưa đ khi chin, m c nh ng
vùng như n Đ , Vi t Nam, Campuchia, Thái Lan, Trung Qu c,
Philipin, Malaysia. G c đư c tr ng theo mùa t th i gian t tháng 9
đ n tháng 12 hàng năm, khi chín qu chuy n d n t màu xanh sang
màu đ vàng r t b t m t.
- G c đư c tr ng h u như kh p các làng m c phía b c. Nó đư c
bi t đ n như là “qu c a tr i” v i nhi u giá tr dinh dư ng.
Khi chín, v qu g c dày kh ang 2-3cm. Bên trong là ph n th t
g c có màu vàng m gà, bao quanh hat có màu đ tươi. L p màng
bao ph quanh h t r t giàu d u g c, ch a nhi u lipocaroten.
Lipocaroten h tr h p th ch t dinh dư ng và các l ai vitamin như
A,D,E và K.
G c có v trí r t quan tr ng đ i v i ngư i Á Đông. Trong nh ng
d p l h i thì xôi g c thư ng đư c bày ra ch ng h n như trong d p
đám cư i, T t nguyên đán, các d p h i hè. Trong văn hóa Vi t nam
thì màu đ đư c tư ng trưng như là màu c a s s ng.
Giá tr dinh dư ng c a G c n m h u h t l p màng đ bao
b c quanh h t. Màu vàng tươi và đ trong qu g c ch a nhi u thành
ph n ch t ch ng oxy hóa g i là carotenoids, c th là beta-carotene
và lycopene.
Đ a hình và khí h u Vi t Nam r t phù h p cho vi c tr ng g c.
Vi t Nam có khí h u nhi t đ i gió mùa v i đ m cao trên 80% trong
su t c năm. Vùng phía B c nơi cây g c phát tri n m nh h u h t là
- vùng cao nguyên đ i núi r ng r m, v i m t đ che ph không quá
20% so v i c nư c.
Cây g c có th phát tri n m nh ngay c trong th i ti t kh c
nghi t. T kho ng tháng 11 đ n tháng 4, gió mùa đông b c th i d c
theo b bi n Trung Qu c qua V nh B c B , mang đi m t lư ng m
đáng k . Vào mùa đông th i ti t khô h n trên h u h t kh p vùng
mi n c a đ t nư c, tuy nhiên thì đi u này ch so sánh v i mùa mưa
ho c là mùa hè.
Nhi u th p k sau chi n tranh, Vi t Nam v n đang đ i m t v i
tình tr ng nghèo đói và th c ph m luôn thi u dinh dư ng. Qu G c
đã đư c đánh giá cao đ kh c ph c tình tr ng này.
Trong bài báo cáo c a giáo sư Harriet V.Kunhlein - Đ i h c
McGrill Montreal đã nh n đ nh r ng d ch v chăm sóc s c kh e t i
các vùng mi n c a dân t c b n đ a thư ng là th p ho c không có, vì
v y các chính ph đ u cho r ng s c kh e ngư i dân t i nh ng vùng
này c n đư c quan tâm chăm sóc nh t.
Trong bài báo năm 2002 “Micronutrient Nutrition and Traditional
Food System of Indigenous Peoples”, bà Kulent cho r ng c n thi t
- ph i có m t quá trình đánh giá dinh dư ng đ i v i th c ph m mà
ngư i dân b n đ a đang dùng đ c i thi n tình tr ng thi u dinh
dư ng.
Ti n sĩ Le Vuong - nhà dinh dư ng h c Đ i h c California -
Davis cho r ng : đ ngăn ng a tình tr ng thi u vitamin A thì ngư i
dân nên ăn nhi u rau qu giàu carotene. Vi t Nam, G c là ngu n
th c ph m tuy t v i ch a nhi u beta-carotene. M c dù G c đư c
tr ng nhi u Vi t Nam, nhưng r t ít ngư i bi t đ n tác d ng c a nó.
Vì th vi c tr ng cây G c trên di n r ng cũng không đư c chú ý.
Sau khi nghiên c u nh ng ngư i b n đ a nh ng vùng h o
lánh c a châu Á, bà Kunhlein và các nhà nghiên c u nh n th y đa s
th c ph m có ngu n g c không rõ ràng và không có trong danh m c
dinh dư ng.
Bà Kunhlein vi t r ng vi c nghiên c u các l ai th c ph m b n
d a là c n thi t. Qu g c Vi t Nam là m t trong s 5 trư ng h p
nghiên c u c a FAO.
Tình tr ng thi u vitamin A
- nh ng vùng xa xôi c a Vi t Nam, thi u vitamin A là m t v n
đ c n ph i quan tâm lâu dài. Vitamin A giúp cho làn da ít b nh và
m n màng hơn, đ n th i giúp b o v các lơp màng nh y cho môi,
mũi, khí qu n nh m làm gi m kh năng nh y c m v i truy n nhi m,
giúp b o v kh i ô nhi m không khí và ch t b n.
Vitamin A còn có kh năng tăng cư ng th l c và ch ng l i
b nh quáng gà; giúp h tr đ nh hình xương và răng; c i thi n đ
đàn h i c a da, hàm lư ng đ m và s m n màng và đ ng th i gíup
ch ng l i s lão hóa c a da dư i tác d ng c a ánh n ng m t tr i.
Thi u vitamin A s gây ra tình tr ng da khô và s n sùi. Vitamin A
cũng là ch t ch ng oxy hóa, gi ng như vitamin E và C.
Beta-carotene là gì?
Beta-carotene và lycopene đươc phân đ nh như là m t l ai
carotenoids và mang l i màu s c tươi t n cho hoa qu và rau c , bao
g m c g c, và nh ng ch t này có r t nhi u trong qu G c. Trong t t
c nh ng l i rau c qu có ch a 2 ch t ch ng oxy hóa trên, g c
đư c xem là ch a nhi u hàm lư ng beta-caroten và lycopene cao
nh t.
- Beta-carotene đư c cơ th h p th đ s n xu t ra vitamin A.
Beta-carotene là m t trong nhóm các hóa ch t thiên nhiên g i là
carotenes hay crotenoids. Carotenes và các nhóm hóa ch t thiên
nhiên g i là flavonoids mang l i màu s c cho rau qu .
Beta-carotene c n thi t cho th l c, phát tri n cơ th , s phân
chia t bào và tái s n sinh t bào. Đ ng th i nó cũng giúp tăng
cư ng h mi n d ch, b o v cơ th kh i các sinh v t gây b nh và h
tr hòan thi n c u trúc các mô.
Beta-carotene co th giúp ngăn ng a b nh thi u máu, giúp da
kh e m nh, b o v th l c, và cân b ng h th ng tuy n thư ng th n
nh m tăng cư ng sinh l c và s c d o dai.
Qu g c ch a nhi u beta-carotene nh t trong t t c các l ai
rau qu Vi t Nam. Beta-carotene d i dào trong xôi g c có ch a
nhi u provitamin A, ti n thân c a vitamin A, t t cho tr em.
Chương trình nghiên c u bao g m 185 tr chưa đ n tu i đi h c
tham gia vào chương trình b sung ki m sóat th nghi m trong 30
- ngày. Nh ng tr có hàm lương h ng c u th p đươc đưa vào 1 nhóm
trong t t c 3 nhóm:
Nhóm dùng qu , đư c dùng xôi g c v i hàm lư ng 3.5 mg
beta-carotene cho t ng ngư i;
Nhóm dùng b t, đư c ăn v i g o tr n 5mg b t beta-carotene
t ng h p;
Nhóm ki m sóat, ch ăn g o tr ng.
K t qu cho th y các m c huy t thanh beta-carotene đ i v i
nh ng tr đư c b sung g c tăng đáng k . Thêm vào đó G c giúp
tăng lư ng h ng c u cho nh ng ngư i có m c h ng c u th p hay la
m c h ng c u không n đ nh.
- Vài nét v các ch t dinh dư ng:
Beta-carotene:
Beta-carotene có nhi u trong rau qu , là ti n thân c a vitamin
A. Cơ th chuy n hóa beta-carotene thành vitamin A.
Có nhi u trong các lo i rau c qu có màu vàng đ m, màu đ ,
xanh đ m như cà r t, bí, khoai lang, đào, qu mơ, rau bina, súp lơ
xanh, c i b xanh.
Beta-carotene là ch t ch ng oxy hóa, là h p ch t ngăn ng a
các y u t gây ung thư phá h ai DNA. Các nghiên c u d ch t h c đã
- cho th y ăn nhi u th c ph m có hàm lư ng cao beta-carotene và
serum micronutrient s làm gi m nguy cơ ung thư, đ c bi t là ung thư
ph i.
Vitamin A
Vitamin A đư c tìm th y trong th c ph m và có l i cho s c
kh e con ngư i,
Ngòai G c, Vitamin A còn đư c tìm th y trong các l ai th c
ph m tươi s ng như s a, phó mát, bơ, kem; trong m cá trích, cá
h i, cá ng ; nó cũng đư c tìm th y trong d u cá m p, cá tuy t và cá
bơn halibut.
Vitamin A đóng vai trò m t ph n trong vi c phân tách t bào,
m t ti n trình nh m ngăn ng a nh ng t bào phát tri n không fù h p,
t bào ung thư là m t ví d .
Nhi u nghiên c u trên đ ng v t cho th y vitamin A và các h p
ch t tương t có th gi m b t kh năng m c b nh ung thư.
Lycopene
Lycopene là m t chu i carotenoid m và không bão hòa hình
thành nên màu đ c a cà chua, i, h ng, dưa h u, các l ai qu có
màu đ và qu g c.
- Lycopen là m t ch t ch ng oxy hóa đã đư c ki m ch ng có
kh năng trung hòa các g c t do có h i đ n t bào c a con ngư i.
Trong cơ th lycopene có trong gan, ph i, tuy n ti n li t, ru t
k t, và da. M c đ t p trung c a vitamin A trong các mô cao hơn c
carotenes và carotenoids c ng l i.
Nhi u nghiên c u cho th y ăn nhi u rau qu có ch a lycopene
có th ngăn ng a đư c m t s b nh ung thư, gi m nguy cơ ung thư
tuy n ti n li t, ung thư ph i, bàng quang, ung thư c t cung và ung
thưda.
Các nghiên c u khác còn cho th y lycopene có th giúp ngăn
ng a các b nh s t phát ban, oxy hóa lipid serum, các b nh v tim
m ch và b nh ti u đư ng.
Các Acid béo
Ch t béo có th phân chia ra làm 2 lo i: ch t béo c n thi t và
đ d tr .
Các ch t béo c n thi t cho s c kh e c a chúng ta, và c n thi t
cho vi c hình thành nh ng ch t béo kh u ph n là các acid béo
(EFAs).
EFAs là nhân t ch đ o trong vi c có kh u ph n ăn lành m nh
và th c hi n các ch c năng ch đ o trong cơ th c a chúng ta.
- Ch t béo c n thi t giúp th c hi n các ch c năng bình thư ng
v s c kh e. Nó đư c tr l i v i m t lư ng nh t y xương, các cơ
quan n i t ng, hê th ng th n kinh trung ương và các cơ.
Khi ch t béo đư c h p th vào cơ th s đư c chuy n hóa
thành các acid béo, nh m cung c p năng lư ng, giúp cơ th tăng
trư ng, đ ng th i c u thành các t bào quan tr ng.
Các acid béo c n thi t không th t s n sinh ra và c n thi t
ph i đư c h p th t bên ngòai.
2 l ai acid béo quan trong là omega 6 và omega 3
H u h t t t c chúng ta h p th nhi u omega 6 hơn omega 3.
Omega 3 quan tr ng cho não và cho phát tri n th l c t khi còn trong
b ng m và có th tác đ ng đ n vi c h c h i, trí nh và m c đ căng
th ng trong su t c cuôc đ i.
Lycopene có trong qu G c:
Lycopene-m t ch t ch ng oxy hóa m nh- có trong qu G c
nhi u hơn trong cà chua 10 l n.
Trong qu g c có ch a Carotenoids – bao g m các ch t ch ng
oxy hóa như beta-carotene, lycopene, zeaxanthin, cryptoxanthin.
- Các nghiên c u g n đây cho th y lycopene có trong qu G c
có th giúp ngăn ng a b nh ung thư tuy n ti n li t, các b nh ung thư
khác, các b nh tim m ch, và c các b nh v m t.
Nh ng đi u c n bi t v carotenoids :
Carotenoids như đã nói, bao g m Beta-carotene và lycopene,
làm cho rau c qu có màu sáng.
Carotenoids đóng vai trò quan tr ng trong vi c b o v các ch t
ch ng oxy hóa, như vitamin E và C. Carotenoids còn ch ng l i các
g c t do khác. 1 phân t carotenoids có th ch ng l i 20 g c t do
khác
Giáo sư Lester Packer, tác gi c a nhi u cu n sách nói v ch t
ch ng oxy hóa, nêu b t t m quan tr ng c a carotenoid là 1 ch t ch
đ nh t t và kh ng đ nh r ng lư ng lycopene trong cơ th tăng thì
lư ng ch t ch ng oxy hóa trong cơ th cũng tăng theo, và làm gi m
các căng th ng gây oxy hóa.
- T m quan tr ng c a các ch t ch ng oxy hóa:
Không có ch t ch ng oxy hóa trong cơ th , chúng ta s không
th t n t i. Nhưng chúng cũng chính là nguyên nhân c a 1 s b nh.
Đó chính là đi u ngư c đ i nh t.
Căng th ng và các t n thương do oxy hóa gây ra b i các tác
nhân oxy hóa như ch t t y nhu m, và các phân t gây h i khác,
chính là nguyên nhân c a m t s b nh mà con ngư i chúng ta m c
ph i.
Cơ th con ngư i c n ph i ti p t c t cân b ng các ch t ch ng
oxy hóa sao cho phù h p v i tác nhân oxy hóa.
Nh ng b nh liên quan đ n căng th ng gây ra oxy hóa :
Alzheimer, Parkinson ung thư, b nh v kh năng t mi n d ch, béo
phì, dư s t, đa xơ, b nh teo cơ, v.v…
Nh ng nguyên nhân chính
- Ô nhi m chính là nguyên nhân t o ra các tác nhân oxy hóa, hư
t n do oxy hóa, căng th ng,…
Nghiên c u c a t ch c “sáng ki n vì s c kh e ph n ” đã
đư c ti n hành trong 9 năm 66,000 ph n tu i trung bình t 50-
79, và cho th y nh ng ph n s ng khu v c ô nhi m s d m c
các b nh v tim và d b đ t qu . Ngoài ra nghiên c u cũng nh n
th y các h t bình thư ng hi n t n t i trong không khí nguy hi m hơn
các h t trư c đây.
Theo nghiên c u trên, s ô nhi m đư c đo b ng s trung bình
h t, t 4 microgram t i 20 microgram/ 1 mét kh i (1m3) không khí.
N u s h t tăng thêm 10 gram thì nguy cơ m c các b nh nói trên s
tăng 76%. Nhưng v i cùng lư ng h t tăng -10%- các nguy cơ m c
b nh v i nh ng ph n s ng thành ph thì s tăng t i 128%.
M t nghiên c u khác c a t ch c “Nghiên c u Ung thư M ”
cho th y khi lư ng h t trong không khí tăng 10% thì s ngư i có
nguy cơ m c b nh tim m ch cũng tăng 12%. Nghiên c u đư c ti n
hành c nam và n , m i l a tu i.
- Ô nhi m cũng có nh ng tác d ng không mong mu n tr em.
M t nghiên c u đư c đăng trên t The Lancet ch rõ r ng n u ti p
xúc v i các ch t hóa h c công nghi p trong môi trư ng có th gây
t n thương não trong giai đo n mang thai và trong quá trình đang
phát tri n c a tr , và có th d n đ n 1 s b nh v r i lo n tâm th n
như b nh t k , ch m phát tri n,…
Ch t ch ng oxy hóa giúp gi m đau :
M t nghiên c u cách đây hơn 10 năm đã cho th y các g c t
do có th gây ra các cơn đau kinh niên. Tuy v n chưa đư c nghiên
c u chính xác, nhưng các g c t do có th làm t n thương các mô
đã b t n thương trư c đó. Theo các báo cáo g n đây cho th y các
ch ng oxy hóa giúp ch ng l i các cơn đau kinh niên b ng cách phá
v các g c t do.
S b o v t m i trư ng:
Theo Ti n s Packer, có nhi u nghiên c u kh ng đ nh r ng các
ch t ch ng oxy hóa không ch giúp ch ng l i các lo i b nh mà còn
giúp kéo dài tu i th . Ngày càng có nhi u ngư i quan tâm đ n s ng
- kh e và s ng đ p, vì th nh n th c v k t h p các ch t ch ng oxy
hóa trong dinh dư ng cũng đư c chú ý.
Hư t n do các g c t do gây ra chính là đ c tính chính c a tình
tr ng oxy hóa. Khi c t 1 qu táo, b n s th y rõ quá trình oxy hóa
di n ra như th nào. Ph n th t qu táo s chuy n t tr ng sang nâu
khi các g c t do xâm nh p vào qu táo. Nhưng n u b n cho táo đã
đư c c t th m qua nư c c t chanh thì b n s th y các ch t ch ng
oxy hóa đang ch ng l i các hư t n t các g c t do.
G c t do là nh ng nguyên t có các electron b r ng có nhi m
v tìm ki m các electron b thi u còn l i. Nhưng chúng thư ng tìm
nh m các electron c a các t bào kh e m nh khác. Chính đi u đó đã
gây ra ph n ng dây chuy n, làm hư h i các t bào và DNA, ho c
chúng cũng có th làm cho quá trình trao đ i ch t b c n tr .
Các g c t do không ch có ngu n g c t ô nhi m, khói thu c,
ch đ ăn u ng không phù h p, mà còn t ch đ luy n t p c a
chúng ta. Theo 1 bài báo đăng trên www.rice.edu thì kéo dài vi c
luy n t p có th làm tăng kh năng tiêu th oxy t 10 lên 20 l n so
v i khi ngh ngơi. Đi u này cũng d n đ n vi c sinh ra nhi u g c t do
và tăng kh năng gây hư t n các cơ b p và nh ng mô khác.
- May thay, cơ th con ngư i s n sinh ra các ch t ch ng oxy hóa
nên có th ngăn ch n s t n công c a các g c t do. Khi các g c t
do sinh ra nhi u hơn các ch t ch ng oxy hóa thì s làm t n thương
t bào và d n đ n lão hóa và các b nh thoái hóa khác như Alzheimer
và ung thư.
Ch t béo trong qu G c :
Ngoài ch t carotenoids thì trong qu G c còn có hàm lư ng
cao ch t béo c n thi t cho cơ th .
Ch t béo giúp cơ th h p thu ch t dinh dư ng có trong rau, c ,
qu ,… Tuy nhiên trái cây thư ng không có đ ch t béo này, nên cơ
th b h n ch h p th các ch t dinh dư ng. Nhưng đ i v i qu G c
thì khác, nh có vitamin E, d u G c, và nh ng axit béo trong G c
nên cơ th có th h p th t i 10% ch t béo – beta-carotene và
lycopene c a G c.
H t g c đư c s d ng đ đi u ch thành d u g c. Ph n có
thai và tr em đư c khuyên dùng d u G c đ phòng tránh các b nh
- như m t khô, và quáng gà,…D u G c cũng tr đư c nhi m trùng da,
b ng, và giúp tr em tăng trư ng t t.
V n còn r t nhi u ngư i không bi t đư c công d ng c a qu
G c, nhưng đ i v i nh ng ngư i th c s quan tâm đ n vi c chăm
sóc s c kh e thì s bi t đ n qu G c như là “1 lo i qu đ n t thiên
đư ng”.
Th c ph m ch c năng là gì???
Th c ph m ch c năng là th c ph m cung c p nhi u ch t dinh
dư ng hơn nh ng lo i th c ăn thư ng. Ngư i tiêu dùng nh n th c
r ng th c ăn ch c năng cũng như th c ăn bình thư ng nhưng đư c
k p h p thêm ch c năng gi m thi u 1 s b nh, giúp cơ th kh e
m nh.
Ví d : cam ép đư c b sung nhi u canxi.
Nư c ép hoa qu đã đư c b sung 1 s amino axit, axit béo có
l i, và khoáng ch t. Lo i th c ph m ch c năng này có ch c năng
gi ng như th c ăn – cung c p năng lư ng , ch t dinh dư ng c n thi t
và có v ngon. M t s lo i th c ph m ch c năng có ch a ch t ch ng
oxy hóa giúp ch ng ung thư, b nh v tim, viêm kh p, ch ng tâm th n
- phân li t,…M t s khác thì tăng kh cư ng kh năng mi n d ch c a
cơ th .
nguon tai.lieu . vn
