Xem mẫu
-
Luận Văn
Đề Tài
Quản lý kinh doanh
- Lêi më ®Çu
Trong thêi gian thùc tËp t¹i Chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D¬ng, víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc
cïng víi sù ®Þnh híng cña thÇy gi¸o híng dÉn t«i ®· cè g¾ng nghiªn cøu vµ t×m hiÓu, thu thËp
c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ ë chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D¬ng ®Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c lÜnh vùc
qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n cña Chi nh¸nh.
Chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D¬ng lµ mét doanh nghiÖp Nhµ níc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
t×nh h×nh kinh doanh cña chi nh¸nh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. H¬n n÷a chi nh¸nh l¹i lµ ®¬n vÞ ®¹i
diÖn duy nhÊt cña PETROLIMEX t¹i H¶i D¬ng, chi nh¸nh cã hÖ thèng kªnh ph©n phèi kh¸ ®a
d¹ng, ngoµi ra chi nh¸nh cßn cã hÖ thèng tuyÕn èng vËn hµnh b¬m chuyÓn cung cÊp x¨ng dÇu
cho c¸c ®¬n vÞ trong ngµnh nh C«ng ty x¨ng dÇu KVI, C«ng ty x¨ng dÇu Hµ S¬n B×nh, C«ng ty
x¨ng dÇu Hµ Nam Ninh. Cïng víi mèi quan hÖ c«ng t¸c cña b¶n th©n víi chi nh¸nh x¨ng dÇu
H¶i D¬ng vµ kh¶ n¨ng thu thËp, khai th¸c sè liÖu phôc vô b¸o c¸o thùc tËp tèt nghiÖp ®îc tèt
nhÊt, nªn t«i ®· m¹nh d¹n chän chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D¬ng lµm c¬ së thùc tËp cho m×nh.
Trong thêi gian thùc tËp t«i ®· nhËn ®îc sù híng dÉn tËn t×nh, chu ®¸o cña thÇy gi¸o §ç
Hoµng Toµn vµ tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D¬ng gióp t«i hoµn
thµnh ®ît thùc tËp nµy.
Do tr×nh ®é tiÕp thu häc tËp cña b¶n th©n cßn nhiÒu h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu cã h¹n
nªn trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c lÜnh vùc qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña chi nh¸nh kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. KÝnh mong sù ®ãng
gãp gióp ®ì cña thÇy gi¸o, c« gi¸o khoa Khoa häc qu¶n lý Trêng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ®Ó
em hoµn thµnh tèt bµi chuyªn ®Ò nµy.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña c¸c b¸c, c¸c anh
chÞ trong c¬ quan vµ sù tËn t×nh híng dÉn cña thÇy gi¸o §ç Hoµng Toµn.
Sinh viªn thùc hiÖn
- PhÇn I: Qu¶n lý kinh doanh
Toµn cÇu ho¸ lµ mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh x· héi ho¸ ngµy cµng trë nªn s©u s¾c, qua ®ã
c¸c thÞ trêng ®îc më réng, c¸c c¬ héi cho mçi quèc gia còng ®îc gia t¨ng, mÆt kh¸c nã t¹o ra
mét m«i trêng c¹nh tranh rÊt gay g¾t vµ nã trë thµnh nh©n tè ®e do¹ tíi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ cña mçi quèc gia. §Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th× c¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam víi t c¸ch lµ chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ, lµ tÕ bµo cña x· héi, lµ nh÷ng c«ng cô
quan träng ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña m×nh. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp
ph¶i cã nh÷ng ®êng lèi chÝnh s¸ch hîp lý nh»m n©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh
doanh trong doanh nghiÖp cña m×nh. Vµ, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña mçi doanh
nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc sù chó ý tíi ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh trong doanh
nghiÖp.
I. Kh¸i niÖm qu¶n lý kinh doanh
I.1. kh¸i niÖm kinh doanh
Ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét lÜnh vùc rÊt cÇn cã sù qu¶n lý víi tÝnh ®Æc thï cè ®Þnh râ rÖt
so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Cã c¸c c¸ch hiÓu vµ diÔn ®¹t kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm.
Theo c¸ch hiÓu th«ng thêng, kinh doanh lµ viÖc ®a ra mét sè vèn ban ®Çu vµo ho¹t ®éng
trªn thÞ trêng ®Ó thu mét lîng tiÒn lín h¬n sau mét thêi gian nµo ®ã.
Tríc ®©y trong nÒn kinh tÕ hiÖn vËt, chóng ta thêng chØ nãi ®Õn s¶n xuÊt (t¹o ra s¶n phÈm
vËt thÓ). Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, kh¸i niÖm s¶n xuÊt ®îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n, kh¸i
niÖm s¶n xuÊt ®îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n, bao gåm qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm (Goods) hoÆc
dÞch vô (Services) tøc lµ ®Çu ra bao gåm c¶ vËt thÓ vµ phi vËt thÓ. Sù chuyÓn ho¸ c¸c ®Çu vµo
(Inpust) thµnh c¸c ®Çu ra (Outputs) ®îc thùc hiÖn nh»m môc tiªu lîi nhuËn ®ã lµ kinh doanh.
I.2. kh¸i niÖm qu¶n lý kinh doanh
Qu¶n lý kinh doanh lµ sù t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý mét c¸ch liªn tôc, cã tæ chøc tíi
®èi tîng qu¶n lý lµ tËp thÓ nh÷ng ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp, sö dông cã hiÖu qu¶ mäi
nguån lùc vµ c¬ héi ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh ®¹t tíi môc tiªu cña doanh nghiÖp theo
®óng ph¸p luËt vµ th«ng lÖ, trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña m«i trêng kinh doanh víi hiÖu qu¶ tèi
u.
II. §Æc ®iÓm cña qu¶n lý kinh doanh
Qua kh¸i niÖm ®ã, cã thÓ thÊy c¸c ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý kinh doanh lµ:
- CÇn cã sù t¸c ®éng thêng xuyªn liªn tôc trong mçi chu kú kinh doanh vµ trong toµn bé
thêi gian tån t¹i doanh nghiÖp.
- Chñ thÓ qu¶n lý bao gåm chñ së h÷u vµ ngêi ®iÒu hµnh.
2
- - §èi tîng chñ yÕu lµ tËp thÓ lao ®éng, xÐt ®Õn cïng lµ con ngêi (th«ng qua ®ã t¸c ®éng
®Õn c¸c nguån lùc kh¸c).
- Môc tiªu kh«ng chØ lµ thùc hiÖn ®îc khèi lîng c«ng viÖc (s¶n phÈm, dÞch vô) mµ ph¶i ®¹t
hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, lîi nhuËn lín nhÊt trong kh¶ n¨ng cho phÐp.
- Lu«n g¾n víi m«i trêng (chñ yÕu lµ thÞ trêng, thÓ chÕ kÞp thêi thÝch øng víi c¸c biÕn
®éng cña m«i trêng).
III. Qu¶n lý kinh doanh lµ mét khoa häc, mét nghÖ thuËt vµ lµ mét nghÒ
Qu¶n lý kinh doanh lµ mét lo¹i lao ®éng trÝ ãc ®Æc thï nh»m tæ chøc, ®iÒu khiÓn vµ phèi
hîp c¸c ho¹t ®éng mµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®Ó ®¹t môc tiªu kinh doanh. Nã kh«ng chØ
dùa trªn c¸c kinh nghiÖm mµ ph¶i cã c¬ së khoa häc (tæng kÕt tõ thùc tiÔn qu¶n lý vµ cã sù vËn
dông c¸c quy luËt, nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý). MÆt kh¸c, nã cßn lµ mét nghÖ
thuËt trong xö lý c¸c t×nh huèng ®a d¹ng kh«ng thÓ dù tÝnh ®Çy ®ñ; cÇn hÕt søc linh ho¹t, s¸ng
t¹o, tuú c¬ øng biÕn sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Ngoµi ra, qu¶n lý kinh doanh cßn lµ mét nghÒ
chuyªn nghiÖp, kÕt qu¶ cña sù ph©n c«ng lao ®éng cao trong x· héi; ®ßi hái kü n¨ng vµ phÈm
chÊt nhÊt ®Þnh.
III.1 Qu¶n lý kinh doanh lµ mét khoa häc
TÝnh khoa häc cña qu¶n lý kinh doanh thÓ hiÖn ë c¸c ®ßi hái sau:
Mét lµ, ph¶i dùa trªn sù hiÓu biÕt s©u s¾c c¸c quy luËt kh¸ch quan chung vµ riªng (tù
nhiªn, kü thuËt vµ x· héi). §Æc biÖt cÇn tu©n thñ c¸c quy luËt cña quan hÖ c«ng nghÖ, quan hÖ
kinh tÕ, chÝnh trÞ, cña quan hÖ x· héi vµ tinh thÇn. V× vËy, qu¶n lý häc ph¶i dùa trªn c¬ së lý
luËn cña triÕt häc, kinh tÕ häc, ®ång thêi ®ßi hái øng dông nhiÒu thµnh tùu cña c¸c ngµnh khoa
häc tù nhiªn, khoa häc kü thuËt.
3
- Hai lµ, ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn t¾c tæ chøc qu¶n lý (vÒ x¸c ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô,
tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n; vÒ x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý; vÒ vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý, ®Æc
biÖt lµ xö lý c¸c mèi quan hÖ qu¶n lý).
Ba lµ, ph¶i vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p khoa häc (nh ®o lêng ®Þnh lîng hiÖn ®¹i, dù ®o¸n,
xö lý lu tr÷ d÷ liÖu, truyÒn th«ng, t©m lý x· héi…); vµ biÕt sö dông c¬ chÕ qu¶n lý (nh qu¶n lý
môc tiªu MBO, lËp kÕ ho¹ch, ph¸t triÓn tæ chøc, lËp ng©n quü, h¹ch to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm,
kiÓm tra theo m¹ng líi, kiÓm tra tµi chÝnh, v.v..)
Bèn lµ, ph¶i dùa trªn sù ®Þnh híng cô thÓ ®ång thêi cã sù nghiªn cøu toµn diÖn, ®ång bé
c¸c ho¹t ®éng híng vµ môc tiªu l©u dµi, víi c¸c kh©u chñ yÕu trong tõng giai ®o¹n.
Tãm l¹i, khoa häc qu¶n lý cho ta nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c quy luËt, nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p,
kü thuËt qu¶n lý; ®Ó trªn c¬ së ®ã biÕt c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý trong c¸c hoµn c¶nh cô
thÓ, biÕt c¸ch ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc nh÷ng thêi c¬ vµ nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i trong viÖc
®¹t tíi môc tiªu. Tuy nhiªn, nã chØ lµ mét c«ng cô; sö dông nã cÇn tÝnh to¸n ®Õn ®iÒu kiÖn ®Æc
®iÓm cô thÓ tõng t×nh huèng ®Ó vËn dông s¸ng t¹o, uyÓn chuyÓn (®ã lµ tÝnh nghÖ thuËt).
III.2 Qu¶n lý kinh doanh lµ mét nghÖ thuËt
TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n lý kinh doanh xuÊt ph¸t tõ tÝnh ®a d¹ng, phong phó cña c¸c sù
vËt vµ hiÖn tîng trong kinh tÕ, kinh doanh vµ trong qu¶n lý; h¬n n÷a cßn xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt
cña qu¶n lý kinh doanh. Nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a con ngêi (víi nh÷ng ®éng c¬, t©m t, t×nh c¶m
khã ®Þnh lîng) lu«n ®ßi hái nhµ qu¶n lý ph¶i xö lý khÐo lÐo, linh ho¹t. TÝnh nghÖ thuËt cña
qu¶n lý kinh doanh cßn phô thuéc vµo kinh nghiÖm vµ nh÷ng thuéc tÝnh t©m lý cña tõng ngêi
qu¶n lý; vµo c¬ may vµ vËn rñi, v.v..
NghÖ thuËt cña qu¶n lý kinh doanh lµ viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c ph¬ng ph¸p, c¸c
tiÒm n¨ng, c¸c c¬ héi vµ c¸c kinh nghiÖm ®îc tÝch luü trong kinh doanh nh»m ®¹t ®îc môc tiªu
®Ò ra cña doanh nghiÖp. §ã lµ viÖc xem xÐt ®éng tÜnh cña c«ng viÖc kinh doanh ®Ó chÕ ngù nã,
®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i, æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cao. Nãi c¸ch
kh¸c, nghÖ thuËt qu¶n lý kinh doanh lµ tæng hîp nh÷ng "bÝ quyÕt", nh÷ng "thñ ®o¹n" trong
kinh doanh ®Ó ®¹t môc tiªu mong muèn víi hiÖu qu¶ cao.
NghÖ thuËt qu¶n lý kinh doanh kh«ng thÓ t×m ®îc ®Çy ®ñ trong s¸ch b¸o; v× nã lµ bÝ mËt
kinh doanh vµ rÊt linh ho¹t. Ta chØ cã thÓ n¾m c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nã, kÕt hîp víi quan
s¸t tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c nhµ qu¶n lý kh¸c ®Ó vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ.
III.3 Qu¶n lý kinh doanh lµ mét nghÒ
Lµ mét chøc n¨ng ®Æc biÖt h×nh thµnh tõ sù ph©n c«ng chuyªn m«n hãa lao ®éng x· héi,
ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh ph¶i do mét sè ngêi ®îc ®µo t¹o, cã chuyªn m«n vµ lµm viÖc
chuyªn nghiÖp thùc hiÖn.
Ngêi lµm nghÒ qu¶n lý kinh doanh cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn: n¨ng khiÕu qu¶n lý, ý chÝ lµm
4
- giµu (cho doanh nghiÖp, cho ®Êt níc, cho b¶n th©n), cã häc vÊn c¬ b¶n, ®îc ®µo t¹o vÒ qu¶n lý
(tõ thÊp ®Õn cao), tÝch luü kinh nghiÖm, cã t¸c phong n¨ng ®éng vµ thËn träng, cã ®Çu ãc ®æi
míi, cã ph¬ng ph¸p øng xö tèt, cã phÈm chÊt chÝnh trÞ vµ nh©n c¸ch ®óng mùc, v.v..
IV. Vai trß quan träng cña qu¶n lý
§Ó tån t¹i vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, con ngêi cã thÓ hµnh ®éng riªng lÎ, mµ cÇn tæ chøc
phèi hîp nh÷ng nç lùc c¸ nh©n híng vµo nh÷ng môc tiªu chung. Qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt ra
cña c¶i vËt chÊt vµ tæ chøc cuéc sèng an toµn cña céng ®ång x· héi ngµy cµng ®îc thùc hiÖn trªn
quy m« lín h¬n víi tÝnh chÊt phøc t¹p h¬n; §ßi hái cã sù ph©n c«ng, ®iÒu khiÓn ®Ó liªn kÕt c¸c
con ngêi trong tæ chøc.
ChÝnh tõ sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c ho¸ lao ®éng vµ sù quy ®Þnh lÉn nhau
gi÷a sù vËn ®éng cña lao ®éng vËt ho¸ víi lao ®éng sèng ®· lµm xuÊt hiÖn mét chøc n¨ng ®Æc
biÖt; chøc n¨ng qu¶n lý. C.M¸c ®· chØ ra: "Moi lao ®éng x· héi trùc tiÕp hoÆc lao ®éng chung
khi thùc hiÖn trªn mét quy m« t¬ng ®èi lín, ë møc ®é nhiÒu hay Ýt ®Òu cÇn ®Õn qu¶n lý". ¤ng
®· ®a ra mét h×nh tîng dÔ hiÓu vÒ vai trß cña qu¶n lý: "Mét nghÖ sÜ vÜ cÇm th× tù ®iÒu khiÓn
m×nh, cßn dµn nh¹c th× cÇn cã nh¹c trëng".
Sù qu¶n lý cÇn thiÕt ®èi víi mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng trong x· héi, tõ mçi ®¬n vÞ s¶n xuÊt -
kinh doanh ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n; tõ mét ®¬n vÞ d©n c ®Õn mét ®Êt níc vµ nh÷ng
ho¹t ®éng trªn ph¹m vi khu vùc, ph¹m vi toµn cÇu. Môc tiªu cô thÓ vµ ph¬ng thøc qu¶n lý trªn
®¹i thÓ ®îc chia ra 2 cÊp ®é: qu¶n lý vi m« (trong ph¹m vi mét ®¬n vÞ) vµ qu¶n lý vÜ m« (trªn
ph¹m vi mét ®Þa ph¬ng, mét níc…)
Thùc tr¹ng hiÖn nay cho thÊy lµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang thùc sù thiÕu nh÷ng nhµ qu¶n
lý kinh doanh thùc sù, ®îc ®µo t¹o bµi b¶n vµ kinh nghiÖm phong phó. Chóng ta míi chØ cã
nh÷ng nhµ qu¶n lý kinh doanh dùa trªn kinh nghiÖm qu¶n lý tõ thùc tÕ hoÆc lµ nh÷ng nhµ qu¶n
trÞ kinh doanh chuyªn nghiªn cøu vÒ lý thuyÕt ma cha kÕt hîp ®îc c¶ hai : kinh nghiÖm vµ lý
thuyÕt.
V. C¸c yÕu tè t¹o nªn thµnh c«ng cña kinh doanh vµ qu¶n lý kinh doanh
Trong ho¹t ®éng kinh tÕ cã 5 yÕu tè t¹o thµnh kÕt qu¶, ®ã lµ: tµi nguyªn, tiÒn vèn, c«ng
nghÖ, lao ®éng sèng vµ lao ®éng qu¶n lý. NhiÖm vô cña qu¶n lý lµ th«ng qua con ngêi t¸c ®éng
tíi c¸c yÕu tè cßn l¹i ®¹t hiÖu qu¶ cao. HiÖu qu¶ kinh tÕ thÓ hiÖn ë viÖc sö dông hîp lý vµ tiÕt
kiÖm nhÊt ®èi tîng lao ®éng, t liÖu lao ®éng vµ søc lao ®éng; gi¶m chi phÝ ë ®Çu vµo vµ n©ng cao
kÕt qu¶ ë ®Çu ra (®ã lµ sè lîng s¶n phÈm, chÊt lîng s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh). Môc ®Ých cña qu¶n
lý lµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt víi chi phÝ Ýt nhÊt; tõ ®ã cã lîi nhuËn cao.
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých ®ã, qu¶n lý ph¶i x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu râ rµng, ho¹ch ®Þnh ®îc
chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch chu ®¸o, tæ chøc hîp lý, ®iÒu hµnh phèi hîp tèt vµ cã sù kiÓm tra chÆt chÏ.
Nã còng cÇn cã mét m«i trêng ho¹t ®éng thuËn lîi (tríc hÕt lµ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ sù híng
5
- dÉn, ®iÒu tiÕt, kiÓm tra, hç trî cña Nhµ níc).
VI. C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh
VI.1. kh¸i qu¸t chung
C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh lµ tæng thÓ c¸c c¸ch thøc t¸c ®éng cã chñ ®Ých cña
c¸c chñ thÓ qu¶n lý ®Õn ®èi tîng qu¶n lý (cÊp díi vµ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp) vµ ®Õn kh¸ch
thÓ kinh doanh (kh¸ch hµng, b¹n hµng, ®èi thñ c¹nh tranh vµ c¸c rµng buéc cña m«i trêng kinh
doanh) ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn cho phÐp. C¸c ph¬ng ph¸p ®îc
sö dông ph¶i tu©n thñ c¸c ®ßi hái cña quy luËt vµ c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý kinh doanh; mÆt kh¸c
ph¶i vËn dông nghÖ thuËt qu¶n lý kinh doanh mét c¸ch kh«n khÐo, uyÓn chuyÓn tuú tõng t×nh
huèng.
C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh rÊt ®a d¹ng, ph¶i lu«n thay ®æi thÝch øng víi ®iÒu
kiÖn trong tõng t×nh huèng; tuú thuéc ®Æc ®iÓm cña ®èi tîng qu¶n lý còng nh n¨ng lùc, kinh
nghiÖm cña c¸c nhµ qu¶n lý. Sù lùa chän ph¬ng ph¸p ®Ó sö dông kh«ng thÓ tuú tiÖn theo c¶m
tÝnh chñ quan, mµ cÇn tØnh t¸o n¾m ch¾c t×nh h×nh thùc tÕ, kÞp thêi ®iÒu chØnh, bæ sung ®Ó kh¾c
phôc c¸c trë ng¹i ph¸t sinh cha lêng tríc. Qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt khi biÕt lùa chän ®óng vµ
kÕt hîp, ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý. V× vËy, sö dông c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý
võa lµ khoa häc, võa lµ nghÖ thuËt, ®ßi hái c¶ tµi vµ nghÖ cña nhµ qu¶n lý.
Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ph¬ng ph¸p qu¶n lý theo tiªu chÝ kh¸c nhau, tuú gãc ®é cña nhµ
nghiªn cøu. C¸c ph©n lo¹i phæ biÕn nhÊt c¨n cø néi dung vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng qu¶n lý, chia
thµnh:
- C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý trong néi bé doanh nghiÖp
- C¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng lªn kh¸ch hµng
- C¸c ph¬ng ph¸p c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ
- C¸c ph¬ng ph¸p quan hÖ víi b¹n hµng (®èi t¸c)
- C¸c ph¬ng ph¸p quan hÖ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc
VI.2. C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh chÝnh trong néi bé doanh nghiÖp
A. T¸c ®éng lªn con ngêi:
B»ng c¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh, c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ vµ c¸c ph¬ng ph¸p gi¸o dôc.
a. C¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh dùa vµo c¸c mèi quan hÖ tæ chøc cña hÖ thèng qu¶n lý vµ
kû luËt cña doanh nghiÖp ®Ó t¸c ®éng. §ã lµ mèi quan hÖ ®iÒu khiÓn - phôc tïng, dïng uy lùc
®Ó b¾t buéc ®èi tîng chÊp hµnh c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý; t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tËp thÓ ngêi lao
®éng theo hai híng: t¸c ®éng vÒ mÆt tæ chøc vµ t¸c ®éng ®iÒu chØnh hµnh vi cña ®èi tîng qu¶n
lý.
T¸c ®éng vÒ mÆt tæ chøc ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc ban hµng c¸c quy ®Þnh cña doanh nghiÖp
6
- b»ng c¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu lÖ ho¹t ®éng, néi quy… lµm chuÈn mùc ®Ó xö lý c¸c mèi quan hÖ
trong néi bé doanh nghiÖp.
T¸c ®éng ®iÒu chØnh hµnh vi cña ®èi tîng qu¶n lý ®îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh,
chØ thÞ, th«ng b¸o ®Ó b¾t buéc hoÆc híng dÉn cÊp díi thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh.
C¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý ph¶i døt kho¸t, râ rµng, dÔ hiÓu, cã ®Þa chØ ngêi thùc hiÖn vµ thêi
h¹n; kh«ng thÓ hiÓu sai hoÆc chËm trÔ. ChØ ngêi ra quyÕt ®Þnh míi ®îc thay ®æi quyÕt ®Þnh, cÊp
díi b¾t buéc ph¶i chÊp hµnh, kh«ng ®îc lùa chän.
Khi sö dông c¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh, ngêi qu¶n lý ph¶i n¾m ch¾c hai yªu cÇu sau:
Mét lµ, quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh ph¶i cã c¨n cø, ®îc luËn chøng ®Çy ®ñ vÌ hiÖu qu¶ kinh tÕ
vµ c¸c hÖ qu¶ kh¸c, kÕt hîp hîp lý c¸c lo¹i lîi Ých. Muèn vËy, ph¶i cã th«ng tin ®¸ng tin cËy,
n¾m v÷ng t×nh h×nh thùc tÕ, lêng tríc c¸c khã kh¨n vµ c¸c vÊn ®Ò cã thÓ ph¸t sinh; tÝnh to¸n vµ
c©n nh¾c kü.
Hai lµ, g¾n tr¸ch nhiÖm víi quyÒn h¹n cña ngêi ra quyÕt ®Þnh; chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt
qu¶ thùc hiÖn. MÆt kh¸c, x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ngêi thi hµnh quyÕt ®Þnh.
C¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh trong qu¶n lý t¹o lËp vµ duy tr× ®îc kû c¬ng trong doanh
nghiÖp vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra. Tuy nhiªn, nÕu l¹m dông vµ thiÕu c¬ së khoa häc
sÏ r¬i vµo kiÓu qu¶n lý quan liªu, chñ quan, dÔ g©y tæn thÊt cho doanh nghiÖp.
b. C¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ t¸c ®éng vµo ®èi tîng qu¶n lý th«ng qua c¸c lîi Ých kinh tÕ,
t¹o ®éng lùc vËt chÊt ®Ó kÝch thÝch lao ®éng tÝch cùc, sö dông c¸c ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy kinh
doanh cã hiÖu qu¶ cao. §éng lùc ®ã cµng m¹nh khi nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ biÕt kÕt hîp ®óng ®¾n
c¸c lîi Ých trong doanh nghiÖp qua c¸c ph¬ng ¸n ®îc lùa chon. Thùc chÊt, ®ã lµ sù vËn dông c¸c
quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan trong kinh doanh, cho phÐp ngêi lao ®éng tù lùa chän ph¬ng ¸n
ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô.
§Æc ®iÓm cña c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ lµ t¸c ®éng lªn ®èi tîng qu¶n lý kh«ng b»ng sù c-
ìng chÕ hµnh chÝnh, mµ ®a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch vÒ kinh tÕ vµ nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt
chÊt cã thÓ huy ®éng ®îc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô víi lîi Ých thiÕt thùc phï hîp víi lîi Ých chung
cña doanh nghiÖp vµ x· héi. Do ®ã, c¸c ph¬ng ph¸p ®ã t¸c ®éng nh¹y bÐn, linh ho¹t vµ ph¸t
huy ®îc tÝnh tù nguyÖn, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng; ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm,
ý thøc kû luËt tù gi¸c cña hä.
Víi c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ, ngêi qu¶n lý gi¶m ®îc nhiÒu viÖc ®iÒu hµnh, ®«n ®èc, kiÓm
tra chi ly, sù vô ®Ó tËp trung vµo c¸c viÖc c¬ b¶n. Ngêi qu¶n lý doanh nghiÖp sö dông c¸c ph¬ng
ph¸p kinh tÕ theo híng sau:
+ §Ò ra nh÷ng chØ tiªu cô thÓ tõng thêi gian cho tõng bé phËn trong doanh nghiÖp, lÊy ®ã
lµm chuÈn cho viÖc thëng ph¹t vÒ vËt chÊt.
+ Sö dông c¸c ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt g¾n víi c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ
7
- + Thùc hiÖn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm kinh tÕ cã thëng, ph¹t vÒ vËt chÊt.
ViÖc më réng møc ®é vµ ph¹m vi ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ lµ xu híng chung cña
c¸c níc theo kinh tÕ thÞ trêng; trong ®ã chó träng c¸c vÊn ®Ò sau:
+ Hoµn thiÖn hÖ thèng ®ßn bÈy kinh tÕ: gi¸ c¶, lîi nhuËn, tÝn dông, l·i suÊt, tiÒn l¬ng, tiÒn
thëng…
+ Thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý ®óng ®¾n; võa ®¶m b¶o hiÖu lùc qu¶n lý - ®iÒu hµnh thèng
nhÊt, võa n©ng cao tr×nh ®é chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp díi.
+ N©ng cao tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý vÒ nhiÒu mÆt: biÕt vËn dông quy luËt
vµ c¸c nguyªn t¾c trong qu¶n lý kinh doanh, biÕt sö dông c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ, c«ng t©m vµ
nghiªm minh trong xö lý c«ng viÖc.
c) C¸c ph¬ng ph¸p gi¸o dôc t¸c ®éng vµo nhËn thøc vµ t©m lý, t×nh c¶m cña ngêi lao ®éng,
nh»m n©ng cao tÝnh tù nguyÖn tù gi¸c vµ nhiÖt t×nh lao ®éng cña hä trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm
vô. §èi tîng chñ yÕu vµ trùc tiÕp cña qu¶n lý lµ con ngêi, mét thùc thÓ cã ý thøc, tæng hoµ cña
nhiÒu mèi quan hÖ x· héi ®a d¹ng vµ tinh tÕ; do ®ã c¸c ph¬ng ph¸p gi¸o dôc cã ý nghÜa lín
trong qu¶n lý kinh doanh (c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n ®· ¸p dông thµnh c«ng).
C¸c ph¬ng ph¸p gi¸o dôc dùa trªn sù vËn dông c¸c quy luËt t©m lý - x· héi víi ®Æc trng vµ
tÝnh thuyÕt phôc, lµm cho ngêi lao ®éng ph©n biÖt ®îc ®óng - sai, ph¶i - tr¸i, lîi - h¹i, tèt - xÊu;
tõ ®ã tù gi¸c lµm viÖc tèt vµ g¾n bã víi doanh nghiÖp. Sö dông ®¬n ®éc c¸c ph¬ng ph¸p nµy
kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ tèt, bëi lÏ ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng ph¶i lµ mét phong trµo mµ lµ ho¹t
®éng cã tæ chøc chÆt chÏ. CÇn sö dông kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c mét c¸ch hîp lý, uyÓn
chuyÓn vµ s¸ng t¹o.
B. T¸c ®éng lªn c¸c yÕu tè kh¸c cña doanh nghiÖp
§ãlµ c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng s©u vµo tõng yÕu tè chi phèi c¸c ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh kinh
doanh, nh: tµi chÝnh, lao ®éng, c«ng nghÖ, vËt t, th«ng tin, .v.v..
Sù t¸c ®éng ®ã mang tÝnh qu¶n lý nghiÖp vô, kü thuËt, kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ
trong qu¶n lý; bao gåm: qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý c«ng nghÖ, qu¶n lý vËt t, qu¶n lý nh©n sù,
qu¶n lý lao ®éng; qu¶n lý ®Çu t, qu¶n lý th«ng tin kinh tÕ, marketing, tin häc ho¸ qu¶n lý v.v..
(Néi dung qu¶n lý chuyªn ngµnh ®îc ®Ò cËp cô thÓ trong c¸c chuyªn ®Ò riªng).
C. C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh t¸c ®éng lªn kh¸ch hµng
§ã lµ c¸c ph¬ng ph¸p phôc vô vµ kÝch thÝch kh¸ch hµng, mét nh©n tè quyÕt ®Þnh kÕt qu¶
kinh doanh. Nh©n tè nµy thêng thÓ hiÖn ë ®Çu ra cña chu tr×nh kinh doanh, song l¹i cÇn ®îc t¸c
®éng ngay tõ ®Çu vµo, chiÕn lîc kinh doanh, ph¬ng ¸n s¶n phÈm… Kh¸ch hµng võa lµ ®iÓm xuÊt
ph¸t, võa lµ ®iÓm kÕt thóc cña qu¸ tr×nh kinh doanh. Cã hai ph¬ng ph¸p chÝnh: ®iÒu tra x· héi
häc vµ ho¹t ®éng chiªu thÞ.
a) Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc
8
- Nh»m t×m hiÓu ®éng c¬ mua hµng vµ c¸c yÕu tè m«i trêng chi phèi quy m«, c¬ cÊu vµ
h×nh thøc cña nhu cÇu.
- §éng c¬ mua hµng cña ngêi tiªu dïng lµ yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quy m«, c¬ cÊu vµ
h×nh thøc cña nhu cÇu. Cã 3 ®éng c¬ chñ yÕu thóc ®Èy ngêi tiªu dïng mua mét hµng ho¸ nµo
®ã:
+ Nhu cÇu tù nhiªn (nhu cÇu sinh lý): ¨n uèng, nghØ ng¬i, phßng ch÷a bÖnh, sèng an toµn
vµ h¹nh phóc.
+ TrÝ tëng tîng t¹o ra nh÷ng Ên tîng khi tiÕp xóc víi hµng ho¸ (kiÓu d¸ng, mµu s¾c mét
c¸i ¸o ch¼ng h¹n).
+ Mong muèn bøc thiÕt ®îc ®¸p øng.
- YÕu tè m«i trêng cña ngêi tiªu dïng gåm:
+ Sù giao tiÕp víi b¹n bÌ vÒ thÞ hiÕu, d luËn vÒ tiªu dïng
+ C¬ cÊu gia ®×nh (®éc th©n, cã con nhá, cã con lín, míi cíi, vî chång giµ, go¸ bôa, giíi
tÝnh…)
+ Thµnh phÇn x· héi (tÇng líp, nghÒ nghiÖp, ®Þa vÞ, d©n téc, t«n gi¸o)
+ Tr×nh ®é v¨n ho¸ (thÓ hiÖn nhËn thøc, c¸ch sèng, trÝ tëng tîng)
+ Møc thu nhËp, kh¶ n¨ng mua s¾m
+ TÝnh t×nh, thãi quen tiªu dïng.
- VÒ bªn b¸n hµng, c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh khèi lîng nhu cÇu:
+ TÝnh n¨ng, h×nh d¸ng, chÊt lîng s¶n phÈm ®em ra b¸n.
+ Gi¸ c¶ hiÖn hµnh, gi¸ c¶ trong t¬ng lai gÇn, gi¸ c¶ cña s¶n phÈm thay thÕ vµ bæ sung cho
s¶n phÈm ®ang cã, ph¶n øng c¹nh tranh cña c¸c ®èi thñ.
+ C¸c biÖn ph¸p vµ hiÖu qu¶ chiªu thÞ (qu¶ng c¸o, chiªu hµng, chµo hµng, b¸n hµng).
- Ngoµi ra, cßn cã c¸c yÕu tè m«i trêng vÜ m«: c¬ chÕ qu¶n lý, quan hÖ ®èi ngo¹i (víi níc
ngoµi, víi ®Þa ph¬ng kh¸c), søc mua cña ®ång tiÒn, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi.
C¸c lo¹i yÕu tè nãi trªn t¸c ®éng lªn nhu cÇu ®îc m« t¶ trªn s¬ ®å sau
9
- S¬ ®å: C¸c yÕu tè t¸c ®éng lªn nhu cÇu
b) Ho¹t ®éng chiªu thÞ (Promotion): lµ c¸c ho¹t ®éng thóc ®Èy viÖc tiªu thô cña doanh
nghiÖp trªn thÞ trêng nãi chung vµ thÞ trêng môc tiªu (target market) nãi riªng cña doanh nghiÖp.
Chiªu thÞ nh»m môc tiªu tiªu thô s¶n phÈm lµm ra trong ®iÒu kiÖn cã c¹nh tranh trªn thÞ tr
êng; nã cã t¸c ®éng rÊt to lín vµ ®îc lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt (ë nhiÒu n-
íc, chi phÝ chiªu thÞ trêng chiÕm 10-20% tæng chi phÝ trong gi¸ b¸n s¶n phÈm).
Néi dung c¬ b¶n cña chiªu thÞ gåm:
- Chµo hµng: cho nh©n viªn ®a hµng ®Õn giíi thiÖu vµ b¸n trùc tiÕp cho kh¸ch. Ngêi chµo
hµng ph¶i hiÓu râ s¶n phÈm (tÝnh n¨ng, c¸ch sö dông, c¸ch b¶o qu¶n, u thÕ so víi s¶n phÈm c¹nh
tranh t¬ng tù…) vµ biÕt nghÖ thuËt giíi thiÖu cã hiÖu qu¶.
- Qu¶ng c¸o: lµ tuyªn truyÒn (giíi thiÖu gi¸n tiÕp) b»ng ch÷ viÕt, tiÕng nãi, h×nh ¶nh, s¶n
phÈm mÉu; thu hót sù chó ý vµ l«i kÐo hµnh vi mua cña ngêi tiªu dïng. C¸c ph¬ng tiÖn cã thÓ
dïng lµ: ¸p phÝch, pan«, bao b×, ph¸t thanh, truyÒn h×nh, tê r¬i, s¸ch b¸o, phim c¶nh… Qu¶ng
c¸o ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c: khªu gîi tß mß, g©y Ên tîng m¹nh, thêng xuyªn lÆp l¹i, trung
thùc, v¨n minh, thiÕt thùc cã hiÖu qu¶.
- Chiªu hµng: lµ c¸c biÖn ph¸p nh»m yÓm trî b¸n hµng, b»ng nhiÒu h×nh thøc ®éc ®¸o,
c«ng phu, nh: héi chî, triÓn l·m, héi nghÞ kh¸ch hµng, chiªu ®·i, b¶o trî c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸,
thÓ thao, tõ thiÖn b¶o hµnh s¶n phÈm…
D. C¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng ®èi víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh
C¸c ph¬ng ph¸p chñ yÕu lµ c¹nh tranh, th¬ng lîng vµ nÐ tr¸nh
a) C¸c ph¬ng ph¸p c¹nh tranh
TÝnh to¸n mäi kh¶ n¨ng, yÕu tè vµ thñ ®o¹n ®Ó t¹o lîi thÕ cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp,
chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ phÇn. Sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh, t©m lý x· héi (thËm
chÝ c¶ biÖn ph¸p chÝnh trÞ) ®Ó giµnh giËt thÞ trêng vµ kh¸ch hµng. C¸c biÖn ph¸p sö dông ph¶i
10
- hîp ph¸p vµ cã l¬ng t©m (®Çu c¬ lµnh m¹nh).
b) C¸c ph¬ng ph¸p th¬ng lîng
Tho¶ thuËn gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Ó chia sÎ thÞ trêng mét c¸ch «n hoµ, c¸c bªn ®Òu cã
lîi. Thêng sö dông c¸c kü thuËt tÝnh to¸n cña lý thuyÕt trß ch¬i (theory of game) ®Ó lùa chän
chiÕn lîc c¹nh tranh; trong ®ã gi¶i ph¸p cÇn ®¹t lµ c¸c phÝa kh«ng cÇn chi phÝ chiªu thÞ nhiÒu mµ
kÕt qu¶ ®Òu thu ®îc lîi nhuËn b»ng nhau; tr¸nh gi¶i ph¸p quyÕt liÖt lµ "mét mÊt mét cßn".
c) C¸c ph¬ng ph¸p nÐ tr¸nh
Trong trêng hîp doanh nghiÖp kÐm u thÕ râ rµng th× t×m c¸ch rót lui khái cuéc c¹nh tranh
kh«ng c©n søc, chÊp nhËn chuyÓn sang thÞ trêng kh¸c dï kÐm hiÖu qu¶ h¬n ®Ó tån t¹i vµ t×m c¬
héi míi. Còng cã khi ph¶i tõ bá mét vµi mÆt hµng bÊt lîi ®Ó chuyÓn sang mÆt hµng kh¸c, hoÆc
t¹m thêi chÞu lç khi cha gi¶i ph¸p kh¸c.
d) C¸c ph¬ng ph¸p quan hÖ víi kh¸ch hµng
B¹n hµng lµ c¸c ®èi t¸c cung cÊp c¸c ®Çu vµo (nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, phô tïng, b¸n
thµnh phÈm); thêng hîp t¸c l©u dµi víi nhau song cã c¹nh tranh. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu trong
quan hÖ lµ gi÷ ch÷ "tÝn", t«n träng lÉn nhau, thanh to¸n sßng ph¼ng vµ chia sÎ khã kh¨n. Song
còng cÇn tr¸nh sù o Ðp khi gÆp b¹n hµng bÊt tÝn, trôc lîi, kh«ng biÕt ®iÒu; gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ
quan hÖ ®a ph¬ng (cã nhiÒu b¹n hµng víi cïng mÆt hµng).
e) C¸c ph¬ng ph¸p quan hÖ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc
C¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« sö dông quyÒn lùc Nhµ níc (chÝnh trÞ, hµnh chÝnh,
kinh tÕ) ®Ó ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong khu«n khæ luËt ph¸p vµ
chÝnh s¸ch. MÆt tr¸i cña nã thÓ hiÖn ë hai khÝa c¹nh: sù cha hoµn thiÖn (thËm chÝ thiÕu nhÊt
qu¸n) cña hÖ thèng luËt ph¸p - chÝnh s¸ch, vµ hµnh vi thiÕu c«ng t©m cña mét sè c«ng chøc.
CÇn sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p sau:
a) Chñ ®éng trong t thÕ ngêi n¾m v÷ng ph¸p luËt, ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt; thùc hiÖn
nghiªm chØnh c¸c nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc. Kh«ng ®Æt m×nh ë thÕ bÞ ®éng ®èi phã, ®èi ®Çu víi
ph¸p luËt vµ n¬m níp lo sî. §Ó n¾m v÷ng ph¸p luËt, cÇn cã chuyªn gia cè vÊn vÒ ph¸p luËt riªng
cña doanh nghiÖp (trùc thuéc gi¸m ®èc) hoÆc dùa vµo c¸c v¨n phßng t vÊn ph¸p lý tríc khi thùc
hiÖn mét quyÕt ®Þnh quan träng nµo, hoÆc khi x¶y ra sù viÖc liªn quan ®Õn ph¸p luËt vµ th«ng lÖ
kinh doanh.
Sù chñ ®éng cßn thÓ hiÖn ë viÖc kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch híng dÉn, gi¶i thÝch râ
nh÷ng ®iÓm cã thÓ hiÓu tuú tiÖn vµ vËn dông kh«ng ®óng. Còng cã thÓ kiÕn nghÞ nh÷ng ®iÓm
mµ luËt ph¸p cßn s¬ hë, bÊt hîp lý ®Ó c¬ quan lËp ph¸p nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung.
b) S½n sµng céng t¸c víi c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt (thanh tra, c«ng an ®iÒu tra, kiÓm
11
- s¸t) khi bÞ kiÓm tra; cung cÊp c¸c thiÕt bÞ th«ng tin mét c¸ch trung thùc. MÆt kh¸c, khi cã c¸c
dÊu hiÖu kh«ng râ rµng, cÇn chñ ®éng dùa vµo c¬ quan kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó ®¸nh gi¸ thùc
tr¹ng, lµm c¨n cø ®Ó ®èi chiÕu víi kÕt lu¹n cña c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt. Tèt nhÊt lµ ®Þnh kú chñ
®éng tiÕn hµnh kiÓm to¸n dï kh«ng bÞ kiÓm tra, Ýt ra còng gióp cho viÖc tù kiÓm tra ®Ó kÞp thêi
cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý.
c) T¹o ra quan hÖ th«ng c¶m, tin cËy ®èi víi doanh nghiÖp. §©y kh«ng ph¶i lµ hµnh vi
mua chuéc c¸c c«ng chøc ®Ó lõa dèi Nhµ níc, mµ tr¸nh biÕn sù viÖc lÆt vÆt thµnh quan hÖ ®èi
®Çu c¨ng th¼ng. MÆt kh¸c, kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c hµnh vi nhòng nhiÔu, ¸p ®Æt v« lý cña
nh÷ng c«ng chøc tho¸i ho¸.
d) LuËt ph¸p cã ¶nh hëng ®Õn sù lùa chän quy chÕ ph¸p lý cña doanh nghiÖp, cÇn xem xÐt
nÕu cÇn th× chuyÓn ®æi h×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp theo híng cã lîi. VÝ dô tõ mét chñ
së h÷u chuyÓn thµnh c«ng ty cã së h÷u hçn hîp hoÆc c«ng ty v« danh, c«ng ty liªn doanh v.v..
VII. C¸c chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh
VII.1 Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¸c chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh
VII.1.1 Chøc n¨ng qu¶n lý lµ tæng hîp c¸c lo¹i c«ng viÖc mµ chñ thÓ qu¶n lý ph¶i
thùc hiÖn thêng xuyªn, liªn tôc ®Ó triÓn khai c¸c ho¹t ®éng ®¹t tíi môc tiªu x¸c ®Þnh
Chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng theo híng
chuyªn m«n ho¸ lao ®éng qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh. Chøc n¨ng lµ c¬ së ®Ó ®Þn ra
c¸c nhiÖm vô cÇn thùc hiÖn l©u dµi, tr¸ch nhiÖm ph¶i hoµn thµnh, quyÒn h¹n ®îc giao; lµ c¬ së
®Ó lùa chän m« h×nh tæ chøc, thiÕt lËp bé m¸y vµ bè trÝ nguån nh©n lùc; ®ång thêi x¸c lËp c¸c
mèi quan hÖ lµmviÖc.
Chøc n¨ng cÇn ®îc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n (phôc vô môc tiªu), râ rµng (kh«ng hiÓu sai),
kh«ng trïng chÐo. Néi dung chÝnh cña chøc n¨ng ®îc thÓ hiÖn c« ®äng qua tªn gäi cña mçi tæ
chøc. Tõ chøc n¨ng tæng qu¸t (c¬ b¶n), ®îc ph©n t¸ch ra nh÷ng chøc n¨ng cô thÓ (lo¹i viÖc lín)
cÇn thùc hiÖn lÇn lît mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®Ó kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng
ngõng ph¸t triÓn.
VII.1.2 §Ó x¸c ®Þnh chøc n¨ng cô thÓ cña qu¶n lý, cã hai c¸ch ph©n lo¹i theo tiªu chÝ
kh¸c nhau:
a) Ph©n lo¹i theo néi dung qu¸ tr×nh qu¶n lý
(tõng lo¹i viÖc lín cÇn qu¶n lý ®Ó b¶o ®¶m hoµn thµnh trän vÑn c¶ qu¸ tr×nh qu¶n lý).
Henri Fayol ph©n chia qu¸ tr×nh qu¶n lý ra 5 chøc n¨ng cô thÓ: ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, ®iÒu
khiÓn, phèi hîp vµ kiÓm tra).
GÇn ®©y, cã ý kiÕn (cña James Stonner vµ Stephen P.Robbins) dïng kh¸i niÖm "l·nh ®¹o"
theo nghÜa ®iÒu hµnh thay cho hai chøc n¨ng ®iÒu khiÓn vµ phèi hîp, nh vËy chØ cßn 4 chøc
12
- n¨ng cô thÓ.
Hai c¸ch ph©n lo¹i theo tiªu chÝ nµy (dï sè lîng chøc n¨ng cô thÓ cã kh¸c nhau) l©u nay ®
îc coi lµ hîp lý, phï hîp víi mäi cÊp bËc qu¶n lý trong mäi tæ chøc, ®Ó x¸c ®Þnh khèi lîng c«ng
viÖc vµ nguån lùc.
b) Ph©n lo¹i theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh cÇn qu¶n lý, gåm:
- Qu¶n lý marketing (tiÕp thÞ theo nghÜa réng)
- Qu¶n lý chiÕn lîc kinh doanh
- Qu¶n lý kü thuËt - c«ng nghÖ (s¶n xuÊt, dÞch vô)
- Qu¶n lý cung øng vËt t kü thuËt
- Qu¶n lý tµi chÝnh
- Qu¶n lý bé m¸y vµ con ngêi
C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho nhµ qu¶n lý cã tÇm nh×n réng ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n víi
sù chuÈn bÞ theo chiÒu s©u cho sù ph¸t triÓn l©u dµi.
VII.2 Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh
VII.2.1 kh¸i niÖm
Ho¹ch ®Þnh lµ chøc n¨ng ®Çu tiªn cña qu¶n lý, lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cßn l¹i;
trªn thùc tÕ nã cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ sù ph¸t triÓn v÷ng bÒn cña doanh
nghiÖp.
Nãi chung, ho¹ch ®Þnh lµ sù tÝnh to¸n, dù kiÕn mäi yÕu tè cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh kinh
doanh, víi tÇm nh×n l©u dµi còng nh cho tõng chu kú kinh doanh. VÒ ®¹i thÓ, c«ng viÖc ho¹ch
®Þnh bao gåm: dù b¸o, x¸c ®Þnh môc tiªu, v¹ch chiÕn lîc (l©u dµi), lËp kÕ ho¹ch hoÆc dù ¸n, ®Ò
ra c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn.
VII.2.2 Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh cã t¸c dông nh sau:
a) Lµ cÇu nèi cÇn thiÕt gi÷a hiÖn tîng vµ t¬ng lai, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¹t ®îc c¸c kÕt qu¶
mong muèn víi môc tiªu râ rµng. Nã kh¾c phôc c¸ch lµm mß mÉm, tuú tiÖn, ®èi phã thô ®éng
vµ "¨n xæi" víi tÇm nh×n h¹n hÑp. §ã chÝnh lµ chiÕn lîc trong qu¶n lý.
b) Gióp cho nhµ qu¶n lý cã thÓ chñ ®éng nhËn biÕt vµ tËn dông c¸c c¬ héi tõ m«i trêng
kinh doanh, øng phã nh¹y bÐn víi c¸c yÕu tè bÊt ®Þnh, c¸c biÕn cè xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng. §ã lµ tÝnh chñ ®éng vµ s¸ngt¹o trong qu¶n lý.
c) Híng dÉn c¸c nhµ qu¶n lý biÕt c¸ch lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu víi kÕt qu¶ tèi u,
biÕt tËp trung vµo c¸c träng ®iÓm trong tõng thêi gian; tr¸nh ph©n t¸n c¸c nguån lùc. §ã lµ tÝnh
hiÖu lùc trong qu¶n lý
d) Ph¸t huy tÝnh tËp thÓ trong lao ®éng, liªn kÕt ®îc mäi ngêi ë mäi vÞ trÝ cïng hµnh ®éng
theo mét híng chung, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong doanh nghiÖp víi ý thøc tr¸ch nhiÖm
cao. §ã lµ tÝnh hiÖp ®ång trong qu¶n lý.
13
- e) Cã c¬ së ®Ó kiÓm tra ®îc t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô víi chuÈn mùc râ rµng, ®¸nh
gi¸ ®îc ®óng thùc chÊt kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ sù ®ãng gãp cña mçi bé phËn, mçi c¸ nh©n. §ã lµ
tÝnh chuÈn mùc trong qu¶n lý.
VII.2.3 Ph©n biÖt cÊp ®é ho¹ch ®Þnh
Trong qu¶n lý kinh doanh, cÇn ph©n biÖt hai lo¹i (hai cÊp ®é) ho¹ch ®Þnh:
a) Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc: x¸c ®Þnh môc tiªu vµ c¸c viÖc lín cÇn lµm trong thêi gian dµi,
víi c¸c gi¶i ph¸p lín (mang tÝnh ®Þnh híng) ®Ó ®¹t tíi môc tiªu trªn c¬ së khai th¸c vµ sö dông
tèi u c¸c nguån lùc hiÖn cã vµ cã thÓ cã.
§©y lµ nhiÖm vô mµ ngêi qu¶n lý chñ chèt ph¶i trùc tiÕp thùc hiÖn vµ quyÕt ®Þnh (víi sù
trî gióp cña c¸c bé m¸y chøc n¨ng); ®îc chuÈn bÞ rÊt chu ®¸o vµ xÐt duyÖt ®Ó cã gi¸ trÞ l©u dµi
(chØ ®iÒu chØnh khi cã thay ®æi lín tõ m«i trêng).
Trong thùc tiÔn, mét doanh nghiÖp cã ý ®å ph¸t triÓn l©u bÒn cÇn x©y dùng ®îc c¸c chiÕn l
îc sau:
- ChiÕn lîc æn ®Þnh: hÇu nh kh«ng thay ®æi trong suèt thêi gian tån t¹i doanh nghiÖp víi
m«i trêng Ýt thay ®æi vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý nhÊt ®Þnh. VÝ dô tiÕp tôc cung cÊp lo¹i s¶n phÈm, dÞch
vô "truyÒn thèng" theo ph¬ng thøc quen thuéc; tiÕp tôc duy tr× thÞ phÇn vµ m¶ng kh¸ch hµng s½n
cã… §©y lµ lo¹i chiÕn lîc mang tÝnh duy tr×, cñng cè; h¹n chÕ tham väng.
Trªn thùc tÕ, viÖc theo ®uæi chiÕn lîc nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ dµng, bëi lÏ t©m lý
th«ng thêng cña c¸c nhµ doanh nghiÖp lu«n bÞ hÊp dÉn, l«i cuèn vµo nh÷ng c«ng viÖc s¸ng t¹o
vµ ph¸t triÓn; kh«ng muèn an phËn, tù m·n.
- ChiÕn lîc ph¸t triÓn: tÝnh ®Õn sù gia t¨ng, më réng ho¹t ®éng vÒ nhiÒu yÕu tè: doanh thu,
quy m« ho¹t ®éng, thÞ phÇn, s¶n phÈm, ph¬ng thøc dÞch vô… Víi sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng nhu
cÇu cña x· héi vµ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp, chiÕn lîc nµy cã thÓ thùc hiÖn víi tÇm nh×n vµ
b¶n lÜnh cña nhµ qu¶n lý; ®îc dù b¸o dµi h¹n tèt vµ chuÈn bÞ mäi nguån lùc cã thÓ huy ®éng ®
îc.
- ChiÕn lîc c¾t gi¶m ®Ó tiÕt kiÖm: gi¶m bít ®Çu t vµ quy m« ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
trong c¸c t×nh thÕ bÊt lîi lín (khñng ho¶ng kinh tÕ - tiÒn tÖ, thiªn tai, chiÕn tranh, sù sa sót cña
doanh nghiÖp khiÕn thua lç kÐo dµi, c«ng nî lín…).
- ChiÕn lîc kÕt hîp, ®iÒu hoµ: thùc hiÖn ®ång thêi mét sè chiÕn lîc kÓ trªn ë tõng bé phËn
kh¸c nhau trong doanh nghiÖp (ph¸t triÓn l©u dµi môc tiªu nµy, gi÷ v÷ng hoÆc h¹n chÕ môc tiªu
kh¸c trong tõng thêi gian).
§©y lµ vÊn ®Ò lín vµ phøc t¹p.
b) Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp: X¸c ®Þnh môc tiªu cã tÝnh ng¾n h¹n h¬n (cã chØ tiªu ®Þnh l-
îng), x©y dùng dù ¸n vµ kÕ ho¹ch, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó tæ chøc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c
nguån lùc cã thÓ dù tÝnh t¬ng ®èi s¸t vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. Cã thÓ chia ra kÕ ho¹ch trung h¹n
14
- (3-5 n¨m) vµ kÕ ho¹ch ng¾n h¹n (1 n¨m).
Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp lµ c¬ së trùc tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng diÔn ra "hµng ngµy",
vµ lµ tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ c¸c cÊp qu¶n lý; ®îc bé m¸y chuyªn tr¸ch vÒ kÕ ho¹ch cña doanh
nghiÖp tæng hîp l¹i, c©n ®èi ®Ó gi¸m ®èc xÐt duyÖt (kÕ ho¹ch chÝnh thøuc). Víi doanh nghiÖp
nhá, cã thÓ lµ kÕ ho¹ch "phi chÝnh thøc" do chñ doanh nghiÖp ®ång thêi lµ gi¸m ®èc tù ph¸c ra
vµ ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn.
Cã thÓ coi ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp vµ viÖc ®Þnh ra chiÕn lîc ®Ó thùc hiÖn tõng bíc chiÕn lîc,
hoÆc cßn gäi lµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng. Ch¬ng tr×nh môc tiªu lµ lo¹i kÕ ho¹ch sö dông mét lÇn
(kh«ng lÆp l¹i khi môc tiªu cô thÓ ®· hoµn tÊt); qu¶n lý lo¹i kÕ ho¹ch nµy ®îc thùc hiÖn theo ph
¬ng ph¸p riªng gäi lµ "qu¶n lý theo môc tiªu" (Management by objectives - MBO) hoÆc cßn gäi
lµ "qu¶n lý theo dù ¸n" (Management by projects).
C«ng viÖc ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch, dù ¸n bao gåm mét quy tr×nh víi nhµ níc:
1. NhËn thøc, n¾m b¾t c¬ héi (®ang ®Õn vµ sÏ ®Õn) víi c¸ch nh×n toµn diÖn vµ chÝnh x¸c vÒ
thÞ trêng, kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng, chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p…
2. X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cÇn ®¹t (®Þnh lîng) ë tõng thêi ®iÓm víi thø tù u tiªn.
3. Xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c tiÒn ®Ò ho¹ch ®Þnh, dù ®o¸n sù biÕn ®éng vµ pt cña chóng. C¸c
®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®ã lµ c¸c dù b¸o, c¸c gi¶ thiÕt vÒ m«i trêng kinh doanh, c¸c kÕ ho¹ch hiÖn cã
vµ c¸c biÖn ph¸p cã thÓ ¸p dông. Nhµ qu¶n lý cÊp cao trong doanh nghiÖp cÇn gi¶i thÝch râ vµ t¹o
®iÒu kiÖn cho c¸c cÊp díi hiÓu râ c¸c tiÒn ®Ò ®Ó hä ®¸nh gi¸ ®óng khi lËp kÕ ho¹ch.
4. X©y dùng c¸c ph¬ng ¸n hµnh ®éng kh¸c nhau, qua bµn b¹c trong tËp thÓ vµ nhiÒu kh¶
n¨ng cã thÓ thùc hiÖn. Ýt nhÊt nªn cã 2 ph¬ng ¸n, song kh«ng nªn ®Ò ra qu¸ nhiÒu, g¹t bá
nh÷ng ph¬ng ¸n Ýt tÝnh kh¶ thi.
5. Ph©n tÝch, so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n; xem xÐt c¸c u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña tõng ph¬ng ¸n (tèt
nhÊt lµ lîng ho¸ ®îc c¸c yÕu tè so s¸nh).
6. X¸c ®Þnh mét ph¬ng ¸n tèi u ®îc lùa chän qua so s¸nh. Còng cã trêng hîp cÇn thùc
hiÖn ®ång thêi 2,3 ph¬ng ¸n thÝch hîp víi tõng ®iÒu kiÖn. Ph¬ng ¸n tèi u kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i
hoµn h¶o, mµ lµ ph¬ng ¸n Ýt nhîc ®iÓm lín vµ kh¶ thi h¬n c¶; ®îc lùa chän dùa vµo: kinh
nghiÖm, ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm (thÝ ®iÓm), ph¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ph©n tÝch.
7. LËp c¸c kÕ ho¹ch phô (bæ sung) ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch chÝnh (vÝ dô ngoµi
kÕ ho¹ch s¶n xuÊt s¶n phÈm chÝnh, cÇn cã kÕ ho¹ch phô tïng dù phßng, vÒ b¶o dìng, vÒ huÊn
luyÖn, vÒ b¶o hµnh, vÒ qu¶ng c¸o…)
8. LËp ng©n quy vµ c¸c chi phÝ thùc hiÖn, lîng ho¸ c¸c th«ng sè: tæng thu, chi phÝ, lîi
nhuËn… §©y còng lµ c¬ së quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ chÊt lîng cña kÕ ho¹ch.
15
- S¬ ®å: C¸c bíc cña quy ho¹ch lËp kÕ ho¹ch
VIII Qu¶n lý nh©n sù trong kinh doanh
a) C¬ cÊu trùc tuyÕn
§Æc ®iÓm cña c¬ cÊu trùc tuyÕn lµ:
- Mçi cÊp qu¶n lý bªn díi chØ cã mét thñ trëng cÊp trªn trùc tiÕp.
- Mèi quan hÖ chØ ®¹o theo chiÒu däc (cßn quan hÖ ngang lµ quan hÖ phèi hîp - cïng phôc
tïng)
- Thñ trëng mçi cÊp tù m×nh ®iÒu hµnh, kh«ng cã c¬ quan chøc n¨ng gióp viÖc (cã thÓ cã
trî lý)
- Th«ng tin qu¶n lý chØ truyÒn dÉn theo chiÒu däc trªn - díi, trùc tiÕp qua tõng cÊp (kh«ng
vît cÊp).
Lo¹i h×nh c¬ cÊu nµy cã u ®iÓm lµ tu©n thñ chÕ ®é thñ trëng, t¹o ra sù thèng nhÊt tËp trung
trong ®iÒu hµnh; chÕ ®é tr¸ch nhiÖm râ rµng; th«ng tin nhanh nh¹y; tû lÖ gi¸n tiÕp thÊp. Chñ yÕu
®îc ¸p dông ë doanh nghiÖp cã quy m« nhá, s¶n phÈm ®¬n gi¶n, tÝnh chÊt s¶n xuÊt liªn tôc;
hoÆc ¸p dông ë cÊp thÊp.
C¬ cÊu nµy ®ßi hái ngêi qu¶n lý ph¶i cã tr×nh ®é toµn diÖn, tÝnh quyÕt ®o¸n cao. CÇn
chuyÓn giao mét phÇn quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cho cÊp díi chñ ®éng s¸ng t¹o. Víi tÝnh chÊt kinh
doanh phøc t¹p h¬n, cÇn cã mét sè phã gi¸m ®èc vµ trî lý tõng mÆt.
b) C¬ cÊu chøc n¨ng:
Nguyªn lý cña c¬ cÊu nµy lµ mçi cÊp díi ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o vÒ tõng mÆt qu¶n lý
cña nhiÒu cÊp trªn trùc tiÕp (nh c¸c phßng, ban chøc n¨ng) song l¹i lµ nh÷ng c¬ quan chØ ®¹o
kh«ng toµn diÖn.
Víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh t¬ng ®èi phøc t¹p (doanh nghiÖp võa), c¬ cÊu nµy cã hiÖu
qu¶ h¬n c¬ cÊu trùc tuyÕn. Ngêi thñ trëng ë mçi cÊp ®îc sù gióp søc bëi c¸c phô t¸ lµ chuyªn
16
- gia giái tõng mÆt qu¶n lý, kh«ng ph¶i tù m×nh qu¸n xuyÕn s©u, chØ bao qu¸t chung. Tuy nhiªn,
cã nhîc ®iÓm lµ quyÒn lùc bÞ ph©n t¸n, chÕ ®é thñ trëng thiÕu triÖt ®Ó, sù phèi hîp c¸c mÆt qu¶n
lý víi nhau cã khã kh¨n (nhÊt lµ khi cã nhiÒu ®Çu mèi), gi¸m ®èc dÔ quan liªu, cã thÓ dÉn ®Õn
xu híng côc bé, b¶n vÞ. Do ®ã, thêng Ýt sö dông thuÇn tuý kiÓu c¬ cÊu nµy.
c) C¬ cÊu kÕt hîp trùc tuyÕn vµ chøc n¨ng
Ngêi qu¶n lý ë mçi cÊp (gi÷a hä cã quan hÖ chØ ®¹o trùc tuyÕn) ®îc sù gióp viÖc cña c¸c
phßng, ban chøc n¨ng vÒ tõng lÜnh vùc qu¶n lý ®Ó chuÈn bÞ ra quyÕt ®Þnh, híng dÉn vµ kiÓm tra
viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. C¸c phßng, ban kh«ng cã quyÒn ra lÖnh trùc tiÕp cho cÊp díi. C¬ cÊu
nµy t¹o mét khung hµnh chÝnh v÷ng ch¾c ®Ó qu¶n lý - ®iÒu hµnh cã hiÖu lùc vµ cã hiÖu qu¶, do
thñ trëng ®îc chuÈn bÞ kü cho c¸c quyÕt ®Þnh, cÊp díi ®îc híng dÉn cô thÓ song quyÒn lùc vÉn
tËp trung. Nhîc ®iÓm lµ thñ trëng ph¶i dµnh thêi gian lµm viÖc víi nhiÒu ®Çu mèi vµ ph¶i gi¶i
quyÕt quan hÖ gi÷a bé phËn trùc tuyÕn vµ bé phËn chøc n¨ng; bé m¸y cång kÒnh, c¸ch bøc.
T¬ng tù c¬ cÊu nµy lµ kiÓu trùc tuyÕn - tham mu, thùc chÊt lµ c¬ cÊu trùc tuyÕn më réng.
Ngêi thñ trëng ë mçi cÊp vÉn chØ ®¹o trùc tuyÕn, song ®îc mét nhãm chuyªn gia tham mu vÒ
tõng lÜnh vùc thay cho c¸c phßng, ban chøc n¨ng trong c¬ cÊu trùc tuyÕn - chøc n¨ng. Tham m
u lµ cè vÊn, t vÊn (vÒ th«ng tin ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ vÒ c¸c ph¬ng ¸n xö lý), kh«ng híng
dÉn vµ kiÓm tra cÊp díi. ¦u ®iÓm lµ ®¶m b¶o chÕ ®é thñ trëng song vÉn sö dông ®îc trÝ tuÖ cña
chuyªn gia ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. C¬ cÊu nµy kh«ng thÝch hîp cho c¸c c«ng ty lín (®ßi
hái ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ cao trong lao ®éng qu¶n lý). So víi c¬ cÊu trùc tuyÕn - chøc
n¨ng, c¬ cÊu nµy cã bé m¸y tinh gän h¬n.
d) C¬ cÊu theo s¶n phÈm, kh¸ch hµng, thÞ trêng
Thêng ®îc ¸p dông ®èi víi c¸c tæ hîp c«ng ty cã s¶n phÈm ®a d¹ng vµ thÞ trêng réng trªn
nhiÒu ®Þa bµn kh¸c nhau; nh»m thÝch øng víi c¸c c¬ héi vµ nguy c¬ c¹nh tranh ë tÇm réng lín.
¦u ®iÓm lµ: thÝch øng linh ho¹t víi thÞ trêng (ë xa trung t©m qu¶n lý); t¹o sù liªn kÕt theo
chiÒu s©u (qua chuyªn m«n ho¸ trong hÖ thèng qu¶n lý); tËp trung vµo nh÷ng s¶n phÈm, dÞch
vô, kh¸ch hµng, thÞ trêng ®Æc biÖt t¹o sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña tæ hîp c«ng
ty.
Nhîc ®iÓm lµ: cã xu híng qu¸ mÒm dÎo trong qu¸ tr×nh qu¶n lý; cã thÓ trïng lÆp gi÷a c¸c
chi nh¸nh trong khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò t¬ng tù; cã thÓ x¶y ra tranh chÊp viÖc chia sÎ c¸c
nguån lùc trong c¸c dù ¸n chung (khi cÇn u tiªn ®Ó ®èi phã víi th¸ch thøc chung); kh«ng t¹o ®
îc c¬ së chung cho viÖc ®µo t¹o nh©n lùc cã tr×nh ®é cao.
e. TuyÓn dông lao ®éng
17
- lµ qu¸ tr×nh thu hót nh©n lùc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng c«ng viÖc vµ sö dông ®óng. TuyÓn
dông bao gåm c¸c kh©u: tuyÓn mé (hoÆc chiªu mé), tuyÓn chän vµ bè trÝ sö dông (héi nhËp vµo
m«i trêng lµm viÖc).
- Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ qu¸ tr×nh ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, båi dìng n©ng cao. §ã lµ mét
qu¸ tr×nh liªn tôc, thêng xuyªn vµ chñ ®éng b»ng nhiÒu h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p kh¸c nhau
phï hîp víi môc tiªu. TiÕn tr×nh ®ã gåm 6 bíc chÝnh: x¸c ®Þnh yªu cÇu cÇn thay ®æi (vÒ sè l-
îng, lo¹i vµ chÊt lîng); lùa chän ph¬ng ph¸p thÝch hîp; h¹n chÕ c¸c hÖ qu¶ cña sù thay ®æi; triÓn
khai c¸c chøc danh míi; ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶. Trong ®ã, bíc 1 lµ quan träng nhÊt, phô thuéc tÇm
nh×n cña nhµ qu¶n lý.
- Tr¶ l¬ng vµ c¸c ®·i ngé kh¸c lµ viÖc bï ®¸p søc lao ®éng hao phÝ, t¹o ®éng lùc vËt chÊt vµ
tinh thÇn ®Ó thóc ®Èy lao ®éng tèt; trong ®ã l¬ng (hoÆc tiÒn c«ng) vµ tiÒn thëng lµ nguån ®éng
viªn c¬ b¶n, thiÕt thùc nhÊt. Ngoµi ra, c¸c nguån thu nhËp tõ phóc lîi, b¶o hiÓm, trî cÊp x· héi,
c¸c c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ bÇu kh«ng khÝ trong m«i trêng lµm viÖc còng
hÕt søc quan träng. Cã thÓ chia 2 lo¹i chÝnh: ®·i ngé vÒ tµi chÝnh (trùc tiÕp, gi¸n tiÕp) vµ ®·i ngé
phi tµi chÝnh (c«ng viÖc, m«i trêng).
§·i ngé tµi chÝnh trùc tiÕp bao gåm: l¬ng th¸ng, l¬ng c«ng nhËt (tiÒn c«ng), tiÒn thëng vµ
"hoa hång". §·i ngé tµi chÝnh gi¸n tiÕp bao gåm c¸c chÕ ®é: b¶o hiÓm (c¸c lo¹i), trî cÊp x· héi,
phóc lîi, hu trÝ, an sinh x· héi, ®Òn bï vÒ m«i trêng ®éc h¹i, phô cÊp lµm ngoµi giê vµ ngµy
nghØ, èm ®au vµ thai s¶n, trî cÊp ®µo t¹o.
Xö lý vÊn ®Ò nµy ph¶i ®óng luËt ph¸p vµ c«ng b»ng (bao gåm c«ng b»ng víi bªn ngoµi - t
¬ng quan mÆt b»ng thu nhËp x· héi, vµ c«ng b»ng trong néi bé - kh«ng thiªn vÞ). CÇn ph¶i
nghiªn cøu kü c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn l¬ng vµ ®·i ngé kh¸c, tãm t¾t qua s¬ ®å sau:
18
- S¬ ®å: C¸c yÕu tè chÝnh ¶nh hëng ®Õn ®·i ngé
ViÖc xö lý c¸c vÊn ®Ò nh©n sù cô thÓ (diÔn ra thêng xuyªn) bao gåm c¸c viÖc: thi hµnh kû
luËt, thuyªn chuyÓn, gi¸ng chøc, ®Ò b¹t, cho nghØ viÖc hoÆc th«i viÖc, cho nghØ h÷u…
Cuèi cïng lµ nhiÖm vô xö lý c¸c mèi quan hÖ vÒ lao ®éng, bao gåm viÖc th¬ng nghÞ tËp
thÓ vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng.
Th¬ng nghÞ tËp thÓ lµ nÒn t¶ng cña mèi t¬ng quan gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý víi tËp thÓ ngêi lao
®éng. ë ®©y, vai trß cña C«ng ®oµn rÊt lín, víi t c¸ch lµ ®¹i diÖn lîi Ých cña ngêi lao ®éng. KÕt
qu¶ c¸c cuéc th¬ng nghÞ gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý vµ ®¹i diÖn c«ng ®oµn lµ mét b¶n tho¶ íc tËp thÓ
(LuËt lao ®éng cã quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu tõ 44 ®Õn 54). Th¬ng nghÞ tËp thÓ ®îc tiÕn hµnh chñ
®éng tõ ®Çu hoÆc khi x¶y ra quan hÖ c¨ng th¼ng. CÇn ®¶m b¶o ®óng tr×nh tù thñ tôc.
Gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ lao ®éng ®îc thùc hiÖn khi cã khiÕu n¹i cña ngêi lao ®éng
hoÆc khi cã sù tranh chÊp víi doanh nghiÖp kh¸c vÒ lao ®éng. §èi t¸c gi¶i quyÕt cã thÓ nghÜ lµ
C«ng ®oµn (gi¶i quyÕt néi bé doanh nghiÖp), còng cã khi ph¶i cã sù ph©n xö cña Së Lao ®éng,
cña Toµ ¸n. Víi c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c doanh nghiÖp, nÕu kh«ng tho¶ thuËn tay ®«i th× nhÊt
thiÕt ph¶i dùa vµo c¬ quan thanh tra lao ®éng hoÆc Toµ ¸n, nÕu cÇn.
19
nguon tai.lieu . vn
