Xem mẫu
- Cái Cò và Con Cò.
Ca dao tục ngữ của dân tộc mình là một kho tàng độc nhất vô nhị, vì nó ẩn chứa cái
Minh Triết của Việt tộc nói riêng, (và trong tương lai cũng có thể là của Con Người nói
chung), với nhân sinh quan và vũ trụ quan, dựa trên nền tảng biến dịch và bất dịch của
Trời Đất, mà tổ tiên đã huyền thoại hóa qua biểu tượng Tiên Rồng, và đã được diễn tả
bởi tâm tình của tiền Nhân, với nhịp của Trời (Thiên, với huyền số 3 x 2 là âm dương =
6 lục), và điệu của Đất (Địa, với huyền số 4 x 2 = 8 bát), theo âm của vũ trụ và vần của
vạn vật, như :
“Trăm năm / bia đá / cũng mòn,
Ngàn năm / bia miệng / vẫn còn / trơ trơ ”.
Nội cái thể của hai câu “lục bát”, với nhịp 2 (chữ đôi: "trơ trơ"), điệu 3 cho câu trên 6
chữ, và 4 cho câu dưới 8 chữ, với âm (trăm, ngàn) và vần cuối câu trên (mòn) đi với vần
của chữ thứ sáu (lục) của câu dưới (còn), ta đủ thấy tính chất “song trùng lưỡng hợp”
của Cái nguyên lý Mẹ, đó là lưỡng nhất tính, với lưỡng nghi: âm dương (2) hòa hợp, và
cơ cấu (3) tam tài (thiên-địa-nhân), và (4) tứ tượng, mà trong thơ Đường luật (từ thời
Đường nhà Hán), với thể thơ “thất ngôn bát cú” (7 chữ 8 câu), với luật “bằng-trắc” đối
khắc hơn, tuy cũng rất hay nhưng không còn cái cơ cấu và nền tảng như “lục bát”, tỉ dụ
bài thơ nổi tiếng của Bà Huyện Thanh Quan :
“Bước tới đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ với nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.”
Nhưng ở đây, tôi không có ý bàn về thể thức hay cơ cấu giữa hai thể thơ nói trên, để
phê bình hay bàn luận, mà chỉ muốn nhắc lại cái đặc tính của ca dao Việt tộc, trước khi
đề cập đến cái nhân sinh quan trong mấy câu ca dao sau đây mà có lẽ bạn cũng đã
biết :
Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao (!)
…
Cái cò chết tối hôm qua
Có hai hạt gạo với ba đồng tiền
Một đồng mua trống mua kèn
Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong
Một đồng mua mớ rau răm
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò.
- Tôi chọn những câu ca dao này, vì cũng nhân đọc lại bài “Những Dấu Chỉ của Thi Ca
trong Triết Việt” mà tác giả Đông Lan đã dẫn giải ý nghĩa căn bản của Triết qua những
câu ca dao trên ; và vì như tôi đã nói ca dao là cả một kho tàng vô tận của nền Minh
Triết Việt, nên tôi cũng xin được phép góp thêm ý để chia sẻ với bạn những gì tôi đã
“Cảm” được qua những câu ca dao “Con cò” và “Cái cò” này.
Nếu bạn để ý, thì thấy tôi đã ghép hai câu ca dao đầu (của một bài khác) để nói lên sự
liên hệ động tác dẫn đến hậu quả, là lý do tại sao “cái cò chết tối hôm qua”, vì tôi nghĩ
nếu không thì cái óc tò mò của bạn sẽ thắc mắc…; hơn nữa cũng để dẫn chứng cho
bạn ý nghĩa tiềm ẩn trong từng chữ của mỗi câu ca dao mà tiền nhân đã dùng, là điều
không phải ngẫu nhiên hay tự nhiên mà là với tiềm ý ẩn dấu cái tinh hoa của Triết, để
dẫn đường đến Đạo.
Cái hay và độc đáo của ca dao, theo tôi, là với một hình ảnh như “cò” chẳng hạn (mọi
người đều biết), nhưng lại có hai (ẩn) nghĩa hoàn toàn trái ngược (sẽ không biết nếu
không thấy), khi chữ được dùng thêm để chỉ giống đực hay giống cái, tức là “con” hay
là “cái”. Nhưng ở đây khi nói “con cò” hay “cái cò” đều chỉ loài cò, nghĩa cũng là “con
cò”, và khi nhìn từ xa thì làm sao biết được con nào đực con nào cái ?!
Mà rõ ràng là bạn cũng thấy như tôi, cái câu đầu nói là “Con cò mà đi ăn đêm”, rồi sau
đó lại nói “Cái cò chết tối hôm qua” ; như vậy chắc gì là cùng một con(?), nhưng có lẽ tại
vì tôi lấy “râu ông cắm cằm bà”, nghĩa là đem ghép hai câu đầu của bài ca dao khác vào
làm hai câu đầu ở đây, cho nên không được ăn khớp ; nhưng bạn có thấy tại sao câu
cuối cùng (của 6 câu chính trong cái bài này) cũng lại là con (?), đó là: “Đem về thái nhỏ
thờ vong con cò.” !?
Để nói với bạn, là trong cách dùng chữ của tiền nhân trong ca dao, rõ ràng là không
ngẫu nhiên mà là cố ý, nên theo tôi, ca dao không thể hiểu như thơ vần, với nghĩa chính
hay tổng quát, mà là phải hiểu từng chữ đặt dưới mọi khía cạnh của vạn vật vũ trụ, như
thế bạn mới có thể khám phá ra cái nghĩa triết, tức là (thấu) triệt, tận lý, cùng tính. Chỉ
như vậy, bạn mới có thể thấy được cái Tâm của vũ trụ mà cũng là cái Tâm của bạn, vì
“nhân giả kỳ vũ trụ chi tâm”, đó là Cái Chân-Thiện-Mỹ tiềm ẩn nơi Con người qua Đại
Ngã Tâm Linh.
Đọc đến đây chắc bạn đã hiểu thế nào là Cái và Con, với ý nghiã “Con dại Cái mang”,
tức là ý nghĩa của sự liên kết thâm tình, không chỉ dính liền bằng máu mủ, ruột thịt, mà
cũng là ý nghĩa Hòa trong Nhất Thể bằng tình yêu thương thắm thiết, mà người mình
còn ví như biển Thái Bình, để nói sự bao la, vô bờ, vô biên của TÌNH YÊU, của MẸ, của
CÁI (là Trời Đất) với CON (Người).
(Để hiểu thêm ý nghĩa này, mời bạn đọc lại bài “Cá và Cái… với Con Cá và Con Cái ”.
http://www.anviettoancau.net/html/capnhat_11/ngsonha_cavacai.htm)
Bây giờ bạn hảy trở lại với tôi để đi điều tra về cái chết của “cái cò”. Như đã đề cập, cái
cò này không hẳn là cò cái, hay để chỉ con cò, mà ai cũng biết là ám chỉ con người, vì
ca dao cũng có câu :
Cái cò là cái cò con
Mẹ nó yêu nó, nó còn làm ngơ (lơ)
Hay
Con cò lặn lội bờ sông
- Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non
Vì “Mẹ nó yêu nó, nó còn làm ngơ ”, nghĩa là nó không biết, cũng không cần biết, và
không muốn biết là “Mẹ nó yêu nó”. Đó là sự ngơ ngáo, ngu ngốc, hời hợt, hửng hờ,
lơ đãng của con người, vì không chịu tri thức (bác học), để nhận thức (quảng vấn) và ý
thức (tư duy) CÁI thiên chức làm CON (người).
Thiên chức làm CON đó là sự tiếp nhận bằng sự thông hiệp bởi tương giao qua Tâm
linh để lãnh nhận tất cả Cái Nhân, Cái Trí, Cái Dũng, Cái Tài, Cái Đức… của Trời Đất
Vũ Trụ, để làm Chủ lấy mình với Trời Đất, đó là Nhân Chủ với Thiên Chủ và Địa Chủ,
để tài tác vạn vật vũ trụ như ý của Trời Đất, tức làm cho “Danh Cha cả sáng” như trong
kinh “Lạy Cha”, nghĩa là làm cho thành (được) CÁI “Chân-Thiện-Mỹ”, thì mới đúng là
Nhân Tài với Thiên Tài và Địa Tài, để mình xứng đáng là Vương (Vua) với Trời Đất, tức
là Nhân Hoàng với Thiên Hoàng và Địa Hoàng.
Và đó là ý nghĩa CON mà tổ tiên đã CẢM CÁI TÌNH YÊU CỦA MẸ, và đã SỐNG CÁI
ĐẠO LÀM CON (Người), tức là sống ý thức với ý nghĩa CON người là giao chỉ của Đức
Trời (Mẹ) và Đức Đất (Cha), (nhân giả kỳ thiên địa chi đức, vũ trụ chi tâm), là TÂM của
vũ trụ, tức là MỘT với thiên địa vũ trụ vạn vật nhất thể. Đó cũng là ý nghĩa thông hiệp
và kết hiệp giữa Cha và Con trong Kitô giáo.
Nhưng ở đây, nguyên do cái chết của “cái cò” là “Con cò mà đi ăn đêm”, có nghĩa là hễ
mà (hay tại vì) đi, tức là tự mình muốn, (đi) ăn : nghĩa là ham muốn kiếm thêm lợi cho
mình, tức là làm hai “job”(s), làm ngày chưa đủ lủ khủ làm đêm, cho dầu với “danh
nghĩa” để kiếm tiền nuôi cha mẹ vợ con, hay để trả nợ cái nhà, chiếc xe, cái tivi, tủ lạnh,
hay để đi Las Vegas chơi cho biết hay để giống người ta thì cũng tại vì mình… muốn có,
muốn làm, muốn được, muốn đua đòi, chớ Trời đâu có bắt !
Và chữ đêm ở đây, không chỉ có nghĩa là ban đêm, mà còn có nghĩa là làm những
chuyện “hắc ám”, như bán dâm hay buôn lậu bạch phiến, ma túy, thuốc “lắc” (ecstasy),
hay thảo độc dược như “haschisch”, “cannabis”, hoặc đồ quốc cấm…, tức là làm những
chuyện trái với luân lý của Đạo Trời. Nhưng đêm cũng còn có nghĩa là sống trong tăm
tối, tức là sống lệ thuộc, sống nô lệ, nghĩa là sống Duy theo thần, lý, vật,… hay bất cứ
thứ gì, kể cả những ý thức hệ với danh nghĩa “dân chủ” để được (có) tự do, hay đạo
thuyết của tôn giáo để được (thưởng) “Thiên Đàng” hay “Niết Bàn” (Nirvana), thì cũng là
còn đi trong đêm tối.
Nghĩa là hễ mà con người còn đi ăn đêm dưới ánh đèn màu của vật chất, của quyền lợi,
của tiền tài, danh vọng, sắc dục,… nghĩa là sống hoàn toàn ngược lại luật của Trời Đất,
chẳng hạn như đêm không lo ngủ nghỉ mà lo đi (kiếm) ăn, thì cũng như mọi “nhân danh
chính nghĩa” mà con người gọi là “phát triển kinh tế, xã hội”, để nâng cao mức sống
bằng cách phá rừng, chẻ núi, đào hầm, khai mõ, hút dầu, cào than, xây đập chận nước,
để làm năng (điện) lực, để đốt, để soi, để sưởi, để di chuyển với xe chạy, tàu bay, và gọi
là đi du lịch…, hay để làm đủ thứ kỹ nghệ biến chế (kỹ nghệ hóa) thành vô số đồ như đồ
ăn, đồ uống, đồ xài (dùng), đồ đạt, đồ mặc, đồ chơi, đồ xa xỉ…, đó là chưa kể đồ để
đâm chém giết nhau mà chỉ có con người mới chế ra, và gọi là vũ khí chiến tranh với
“nhân danh bảo vệ hòa bình”, và loại vũ khí độc hại nhất được đặt tên là “vũ khí dằng
mặt” (arme de dissuasion). Thật đúng là, khi con người đi ăn đêm, tức cũng có nghĩa là
mất (vô) thần (minh), thì con người chính là (ác) quỷ (quyệt) !!!
Vì vậy, chỉ trên dưới một thế kỷ (20), con người đã “nhân danh chính nghĩa” gây ra hai
trận thế chiến tàn khốc, “nhân danh văn minh” với khoa học kỷ thuật, không những đã
phung phí nước ngọt (eau douce), mà còn làm ô nhiễm nước tới tận (gốc) mạch nguồn
(nappe phréatique), làm ô nhiễm môi trường thái sinh với sự đào thải hàng triệu tấn rác
mỗi ngày trên thế giới, hay bằng cách chế biến hóa chất (độc) và đã tiêu thụ hàng triệu
- tấn, hàng tỷ lít, với không biết bao nhiêu thứ chất độc mà theo danh sách thống kê năm
2003 của REACH. (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals), thì mới
chỉ có chừng 30 000 chất, (mà "chất cam" (agent orange) đã là nguồn gốc của vụ kiện
vừa qua (22/06/07) của những nạn nhân Việt-Nam đối với cơ quan hành chánh Hoa-
Kỳ), để gọi là khử trừ sâu bọ, ruồi muỗi, dán nhện, v.v, … bằng cách xịt, rãi, pha, trộn,
tưới…, để cuối cùng rồi con người cũng mang lấy những chất độc đó vào máu, vào
thân, ngay từ trong bào thai, và đó cũng là một trong những căn nguyên của cái bệnh
ung thư dưới mọi hình thức, càng ngày càng nhiều ! Đó là chưa kể cái hiện tượng “hâm
nóng khí hậu” mà con người khoa học, hay trí thức bắt đầu lo sợ (chớ dân ngu khu đen
có biết gì đâu mà sợ với lo, “điếc không sợ súng”(!) mà) cho cái hậu quả đã và đang xảy
ra trước mắt như hạn hán, lụt lội, bão tố, với cường độ mỗi ngày một tăng, và chu kỳ
càng ngày càng nhiều, khắp nơi trên địa cầu từ mấy năm nay ! Đó cũng là ý nghĩa “đen
tối” của đêm.
Vì phần đông giới trí thức và bác học chưa biết rằng CON người là MỘT quân bình
tuyệt tác, tuyệt hảo, tuyệt vời (équilibre parfait) với CÁI là Trời Đất Vũ Trụ Vạn Vật, tức
là “nó còn làm ngơ ”, không biết “Mẹ nó yêu nó”, nghĩa là sống tách rời với Mẹ nó, và
hỗn láo kiêu căng, tự tôn, tự hào với cái học một chiều, là cái học để kiếm tiền, để khoe
khoang, để tranh luận, để “ta đây”, tức là học thuộc lòng, nghĩa là học mà không hành,
thì người bình dân nói là “ba que xỏ lá”, vì học mà chẳng chịu tư (suy nghĩ) để (đốc)
hành, mà cứ đòi chế ngự tất cả và không cần Mẹ nó, thì cũng giống như già Hồ vô thần,
lưu manh xảo trá đã lộng ngôn với cái câu : “với sức người sỏi đá cũng thành cơm”(!).
Cho nên con người mới đi ăn đêm, nghĩa là bày đủ thứ trò, bởi đủ thứ (kỷ) thuật, với đủ
mưu mô thủ đoạn, với đủ thứ nhãn hiệu… như những ánh đèn màu về đêm ở “Las
Vegas”, hay “Paris by night” với bảng quảng cáo đại vĩ tuyến đầy màu mè rực rỡ và âm
thanh nổi muôn chiều (multi-directionnel), với bốn chữ chạy lên chạy xuống, chạy qua
chạy lại, từ ngoài vào trong, từ trong ra ngoài, mà nếu người ta đọc được, cũng chỉ là
“nhân danh chính nghĩa”, theo kiểu cộng sản hay kiểu tư bản gì, thì cũng chỉ là theo. Và
vì bị lóe mắt bởi ánh đèn đêm, nên CON người hết biết (ngơ) CÁI “Nghĩa Chính”, mà
chỉ thấy có “nhân danh”, bất cứ là danh gì, cho nên mới Duy theo, mới nô lệ, mới đâm
đầu vào ánh sáng giả tạo (artificiel) mà tưởng là thiệt, như những con “thiêu thân” !
Mà tại vì đi ăn đêm, ở trong tăm tối, cho nên làm sao thấy được gì (!), cũng vì vậy mà
mới “Đậu phải cành mềm, (nên mới) lộn cổ xuống ao” (!). Vì con người muốn đi ăn đêm,
nghĩa là sống ngược lại với Đạo (luật) của Trời Đất, tức chỉ sống độc hành (một chiều)
mà không biết lưỡng hành (hai chiều), thì làm sao có thể “thuận thiên”, có thể Hòa ? Mà
hễ không thuận thiên, thì không thông, không dung, không đồng, không tương, không
hiệp, không giao… mà chỉ là bế tắc, là chết không kịp ngáp mà thôi !
Cho nên chữ “Đậu”, nghĩa là bám chặt vào, bám chặt lấy, tức cũng còn có nghĩa là Duy
theo. Còn “phải”, không có nghĩa bắt buộc, hay nghĩa “phải trái”, tức là “đúng” hay “sai”,
mà là nghĩa “chụp đại”, “bám đại”, “vớ đại”, “quơ đại”, không cần biết là cành hay thân
(cây), là mềm hay cứng, ở đây nghĩa là không cần học hỏi, không chịu suy tư, không
cần tìm hiểu, cho nên còn có nghĩa là đua đòi, chạy theo, bắt chước. Còn “cành” là
nhánh nhỏ xíu của thân cây, tức là bám víu vào vật chất hay bất cứ ý thức hệ nào,
nghĩa là không phải cái nền tảng thiết yếu cho con người. Và “mềm” là nghĩa yếu đuối,
không vững chắc, không chặt chẽ, nghĩa là không biết, hay không cần biết, không chịu
biết (làm ngơ, làm lơ) đâu là ý nghĩa chính yếu của đời sống, của con người. Cho nên
“đậu phải cành mềm”, nghĩa là bám víu đại vào một cái gì không có nền tảng vững chắc,
như thuyết nhị nguyên đối kháng và không có cơ cấu chặt chẽ, như hệ tam luận, mà
chẳng chịu thắc mắc để suy nghĩ cho thấu tận tường nghĩa, lý, để biết Con người chỉ
hiện hữu với nền tảng Trời Đất và cơ cấu Vũ Trụ.
- Nên mới “lộn cổ”, nghĩa là rớt (đâm đầu xuống) rất lẹ mà không kịp có phản ứng gì ráo
trọi, mà tiếng việt mình còn nói là “không kịp ngáp” ! Còn “xuống ao”, thì ai cũng hiểu và
biết. Nhưng bạn có thắc mắc tại sao tổ tiên lại nói “xuống ao” mà không nói là “xuống
giếng” hay “xuống đất” ?
Vì là xung quanh “ao” ở nhà quê, thường có cây nhỏ mọc quanh bờ nên con cò mới có
thể đậu ban ngày hay tránh ao ra, còn ban đêm thì nó không thấy đường, nên mới đậu
cành mềm… Và vì “ao” có hình tròn chỉ Trời, có nước (mạch) ở dưới Đất chảy ra để
thành ao, là ý nghĩa tương giao của Trời Đất để tạo dựng sự sống của vạn vật từ (bởi)
nước, và nhờ nước, tức hành Thủy, để dinh dưỡng và tươi mát. Nhưng nước cũng làm
cho sự sống chết đi khi nước bị ô nhiễm bởi chất độc, mà biểu tượng của sự sống
(động) là con người, và tương tự khi con người bị tiêm nhiễm, bị thu hút, bị lôi cuốn bởi
các thứ… hệ, thể, chế, từ, tượng ảo ảnh, hảo huyền, mà mình cứ lơ ngơ không chịu suy
nghĩ với nền tảng vững chắc là tâm đạo, thì sẽ “lộn cổ xuống ao” tức là “chết” không kịp
ngáp, nghĩa là không thể sống thật thiên chức CON người, tức không thể Thành Nhân !
Đọc đến đây, chắc bạn đã biết lý do và hiểu tại sao “cái cò chết tối hôm qua”. Nhưng
bây giờ tôi mời bạn cùng tìm hiểu với tôi về những gì đã xảy ra với cái chết con cò, vì tất
cả sự kiện đều đã được ghi lại một cách chặt chẻ rõ ràng. Tôi xin được trích dẫn lại đây
những chi tiết đó :
Cái cò chết tối hôm qua
Có hai hạt gạo với ba đồng tiền
Một đồng mua trống mua kèn
Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong
Một đồng mua mớ rau răm
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò.
“Cái cò chết tối hôm qua”, ở đây ai cũng biết chết nghĩa là tiêu tùng, nhưng cũng có
nghĩa là sự liên kết thâm tình, nhất thể giữa CÁI và CON, bị đoạn tuyệt, tức là bị cắt đứt
luôn mà không thể nối kết lại được, nghĩa là hoàn toàn biến (dịch) tan cách rời rạc, lạc
lõng, ngoài “quỹ Đạo” của cõi vô biên…, và không phải chỉ là chết (lúc) tối hôm qua, mà
là chết trong tăm tối, nghĩa là trong lúc còn lơ đãng, còn ngơ ngớ, còn ngu ngốc… nên
không hề biết là “Mẹ nó yêu nó”.
Chắc là bạn cũng đã có lần đọc mấy câu ca dao này rồi và đã thấy như tôi là gia tài của
”cái cò chết ”, mà cũng là của con người chỉ “có hai hạt gạo với ba đồng tiền”. Thật rõ
ràng là quá nghèo nàn gần như KHÔNG có gì hết ! Nhưng tuy chỉ có ba (3) đồng mà
cũng mua được bốn (4) thứ, đó là : trống, kèn, mỡ, (mớ) rau răm. Nghĩa là cũng có đủ
đồ để “thờ vong con cò” và đó mới là quan trọng, mới là chính yếu. Nhưng như vậy thì
cũng có gì đâu để mà nói ?
Thưa là có nhiều lắm, và theo tôi, thì mấy câu ca dao này hay lắm và rất là hay vì đầy
ẩn ý !
Hay, là vì CÓ hai với ba, mà tiếng mình còn nói là “vài ba”, nghĩa là (một) số ít so với
vạn (vật), thì là coi như KHÔNG. Mà thiệt, con người của Việt tộc, với văn hóa nông
nghiệp, làm nghề nông thì đa số thường đủ ăn chớ ít có ai mà giàu có. Vì lợi tức của
mùa màng hoa quả đều cậy vào yếu tố thời tiết, tức sự tương giao tương hòa của Trời
Đất Vũ Trụ, nhờ mưa thuận gió hòa, mặc dầu công sức của con người có đổ bao nhiêu
mồ hôi nước mắt đi nữa, nhưng nếu yếu tố nắng mưa không thuận không hòa, thì là
mất mùa và là đói rét. Nên nghĩ cho cùng, con người chỉ là KHÔNG, nghĩa là Không có
gì hết, Không là gì hết, Không ăn nhằm gì hết đối với Trời Đất, vì là CON (người) hữu
- hạn đối với CÁI vô biên của MẸ vũ trụ. Nhưng đồng thời CON người cũng CÓ CÁI Tính
Mệnh (Thiên Tính) của Trời Đất vũ trụ vạn vật, là Tài Đức, là Tâm Linh với tất cả Chân-
Thiện-Mỹ. Đó là ý nghĩa nền tảng Nguyên Lý Mẹ với lưỡng nhất tính, Có với Không, là
Trời với Đất, và cũng là ý nghĩa cơ cấu của (biến) Dịch với tỷ lệ 3-2, tức “tham thiên
lưỡng địa”, là quân bình động (équilibre dynamique). Còn hai số 2 với 3 thành số 5,
cũng là ba huyền số với ý nghĩa Tam Tài là Thiên-Địa-Nhân, mà cũng là ý nghĩa Thái
Hòa, Nhân Chủ, Tâm Linh. (xin đọc lại bài “Thằng Bờm và Đạo Việt”)
Hạt (gạo) với Đồng (tiền), là nghĩa của bất cứ hạt (hột) gì đem ra gieo (trồng) ngoài
đồng. Hạt hay hột là thể của hành Mộc được keo đọng, có tính chất đầy chắc vì chứa
đọng cái tinh túy của hành Mộc, để với hoạt lực của trời đất vũ trụ (thời gian), sẽ mọc
lên cho mầm sống của thảo mộc, để cho ngũ cốc, cây cối, hoa quả…để nuôi dưỡng
CON người, nhưng cũng là ý nghĩa lắng đọng của mọi tương giao, tương quan, với Tình
(cảm) của con người vào Tâm để mới có thể Linh, để mới có thể Hòa, để mới thành
Nhất Thể. Còn Đồng là ý nghĩa (cánh) Đồng Tương, tức đồng Giao, đồng bào, đồng
bọc…, nhưng cũng là nghĩa của đồng (tiền) tức là bằng chất đồng, chất bạc, chất vàng,
là ý nghĩa quý hóa, ý nghĩa giá trị của (hành) Kim, là ý nghĩa tinh khiết như kim cương,
và cứng chắc như vàng, như “platine”, là đặc tính nền tảng của Tâm, nhưng cũng còn là
nghĩa tương khắc giữa hai Hành, tức Kim khắc Mộc.
Gạo với Tiền, ai cũng biết là gạo để nấu cơm ăn, và tiền thì để xài, thì có gì đâu mà nói.
Đúng vậy. Nhưng gạo là nhu yếu phẩm và tiền là phương tiện thiết yếu để thực hiện mọi
chuyện, cho nên ca dao có câu :
Có tiền mua tiên cũng được,
Không tiền mua lược không xong
Vì vậy gạo và tiền là ý nghĩa tương quan giữa nền tảng vật chất và con người, là yếu tố
không thể thiếu để làm cho con người thăng tiến, để đáp ứng 1 trên 3 nhu cầu thiết yếu
của con người, đó là ẩm thực, vì là “có thực mới vực được Đạo”, nhưng cũng vì tính
chất quan trọng này, đã làm cho con người bị thu hút và lôi cuốn bởi cái mùi thơm của
“lúa”, làm cho cứ “đói bụng” hoài, để rồi (cứ) “mà đi ăn đêm”, thì trước sau gì rồi cũng
“lộn cổ xuống ao” ! Cho nên phải biết rằng chỉ cần “có hai hạt gạo với ba đồng tiền”, là ý
nghĩa “cầu dừa đủ xài” mà người mình hay bảo với nhau nhân dịp đầu năm, nhưng
cũng là ý nghĩa phải biết thông dung hòa hợp với Trời Đất, nghĩa là phải biết sống (với)
nội tâm để khỏi bị mùi thơm hấp dẫn của “lúa”, hay mùi giấy mới của “dollar”($) hay
“euro”(€), dưới ánh đèn màu ban đêm. Rồi với :
Một đồng mua trống mua kèn
Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong
Một đồng mua mớ rau răm
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò
Nếu bạn để ý trong bốn câu ca dao này thì bạn cũng sẽ thấy như tôi là có sự lập lại với
3 chữ Một, 3 chữ đồng, 4 chữ mua, 2 chữ thờ, 2 chữ vong, nói theo thể kể chuyện thì
rất là tự nhiên và đương nhiên, vì là chỉ có 3 đồng tiền cho nên phải kể làm sao mua đủ
4 thứ để cúng để thờ, thì có gì đâu mà để nói ?
Nhưng như tôi đã nói với bạn ngay từ đầu, ca dao là cả một kho tàng ẩn chứa cái tinh
hoa của nền Minh Triết Việt, nên mỗi chữ đều tiềm ẩn ý nghĩa nào đó, và nếu có lập đi
lập lại thì lại càng ẩn giấu một cái gì đó rất quý, rất quan trọng, mà có thể là cái chìa
khóa để mở cái cửa để đi vào con đường dẫn đến Đạo.
- Cho nên 3 chữ Một ở đây là nghĩa bộ ba, tức Một Thiên, Một Địa, Một Nhân, tương tự
như Cha, Con, và Thánh Thần (Ba Ngôi trong đạo Chúa), là cơ cấu của Một nền tảng
Nhất Thể thật vững chắc, mà biểu tượng cụ thể đã đem áp dụng vào đời sống hằng
ngày của dân Việt, đó là cái kiềng 3 chân, mà tổ tiên cũng đã diễn tả ý nghĩa qua ca
dao :
Dù ai nói ngã nói nghiêng
Thì ta cũng vững như kiềng ba chân
Với 3 chữ đồng ở đây cũng không phải là ngẫu nhiên, mà là ý nghĩa của đồng phận
(sự), với Thiên Sinh, Địa Dưỡng, Nhân Hòa, thì là đồng tài, với Thiên Tài, Địa Tài,
Nhân Tài, cho nên đồng chức, đó là Thiên Hoàng, Địa Hoàng, Nhân Hoàng. Vì vậy,
con người không phải là nô lệ của Trời Đất, để sanh, bệnh, lão, tử, để làm lụng khổ
sở, để mang nặng đẻ đau, để chịu đựng đủ thứ bất công, đọa đày, bất nhân, bất hạnh…
để đền tội, tại vì kiếp trước mình là con chó, con heo, con rắn… hay là tại vì tổ tông mắc
tội “ăn trái cấm” cho nên bây giờ mình bị lãnh cái “tội tổ tông truyền”, và phải (bị) sống
đời khổ hạnh để được ân xá, để được lên Thiên Đàng đời sau, và được sống hạnh phúc
với Chúa đời đời… (?)
Còn 4 chữ mua là ý nghĩa tương quan trao đổi để có cái gì cần thiết cho mình, mà ở
đây là bốn thứ căn bản mà con người cần phải CÓ, trên Đất này (huyền số 4 là bốn góc
vuông tượng trưng cho Đất, tức là hành Thổ) để có thể sống siêu Việt, tức sống hạnh
phúc, đó là : trống, kèn, mỡ và rau răm. Nên Trống ở đây phải hiểu là Trống Đồng, vì có
tới ba đồng (như ba hồi trống) với ý nghĩa tóm gọn trong câu thơ nổi tiếng sau đây :
Trống Việt Thường lung lay bóng Nguyệt,
Suối Cam Tuyền tuệ Việt thức mơ.
Nói lên cái Tính (chất) siêu Việt với chiều kích vô biên của cái Tâm Trống (rỗng) luôn
luôn (thường), sẽ thông giao (động, lung lay) cả cái vô hình tĩnh lặng (bóng nguyệt), và
làm cho đời sống con người hạnh phúc tràn đầy như ở dưới một nguồn suối nước trong
tinh (tuyền) ngọt ngào, khi con người biết (tuệ) sống thật “đạo nghệ” (cam) với ý thức
mà mình cứ tưởng như (là giấc) mơ (cõi Tiên).
Trống, với Kèn cũng là nhạc khí không thể thiếu trong các lễ lạc, hội hè, đình đám, để
gây bầu không khí “lễ nhạc”, vì lễ là thể thức bề ngoài với (dương) cờ xí, trống kèn, đèn
đuốt, bông hoa, hương khói, mâm cỗ, v.v…, và nhạc là (âm) điệu, kiểu cách diễn tả cái
tình (đã) cảm bên trong qua cái nhịp lẹ (vui), chậm (buồn)…, với tiếng kèn bổng, tiếng
trống trầm và đó cũng là ý nghĩa Trời cao Đất thấp gặp (giao) nhau, để tạo dựng nên
Con người, để cho nó biết là “Mẹ nó yêu nó”, và để cho nó biết YÊU, nhưng “nó còn làm
ngơ ”.
Mỡ, với rau răm. Bạn có thắc mắc tại sao lại (mua) mỡ để đốt đèn mà lại không mua
dầu? Có lẽ bạn sẽ bảo tại vì hồi xưa chưa có dầu lửa vì lúc đó chưa có công ty Exxon,
Shell, hay Total. Bạn nói đúng, nhưng đâu cần phải có dầu lửa mới đốt đèn được, vì
ngày xưa người ta vẫn có thể đốt đèn bằng dầu dừa hay dầu phụng (bằng đậu phộng
ép ra), nhưng tại sao lại bằng mỡ? Đó bạn thấy chưa, chữ mỡ mà ông bà mình dùng ở
đây rõ ràng không phải là ngẫu nhiên, mà là có ẩn ý, nhưng là ý gì đây, bạn đã biết
chưa? Tương tự, ở xứ mình có biết bao thứ rau, nhiều thứ đến độ ông bà mình đã phải
làm thành một bài vè về rau để dạy cho con cháu nhớ, mà nếu bạn chưa biết tôi trích
dẫn ra đây cho bạn đọc và dạy lại cho con:
- Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè về rau
Xấc láo hỗn hào
Là rau ngành ngạnh
Trong lòng không tránh
Vốn thiệt tâm lang
Đất rộng bò ngang
Là rau muống biển
Quan đòi thầy kiện
Bình bát nấu canh
Ăn hơi tanh tanh
Là rau dấp cá
Không ba có má
Rau má có bờ
Thò tay so đo
Nó là rau nhớt
Ăn cay như ớt
Vốt thiệt rau răm
Sống tới ngàn năm
Là rau vạn thọ
Tay hay xớ rớ
Vốn thiệt rau co.
Nhưng ở đây tại sao lại (mua) mớ rau răm mà là không rau gì khác? Có phải là ẩn ý gì
nữa (đây) không?
Để giải đáp câu hỏi tại sao lại mỡ với rau răm, tôi xin được nhắc lại cái kinh nghiệm bản
thân của bạn là bạn cũng đã thích (thèm) mỡ mỗi lần bạn nấu (phở) hay đi ăn phở (gầu)
trong nhà hàng Việt-Nam ở khu Bolsa của Little Saigon hay khu Chinatown sur Seine ở
Paris quận 13, bạn cũng đã có lần xin thêm “nước béo”, mặc dầu bạn bị bác sĩ cấm ăn
mỡ vì cái bệnh “mỡ trong máu” (cholestérol), tại sao kỳ vậy? Hay là tại sao mỗi lần
người mình ăn hột vịt lộn là phải ăn với rau răm, hoặc làm gỏi (thịt) gà, hay gỏi vịt cũng
phải có rau răm ?
Bây giờ thì bạn bắt đầu hiểu tại sao chưa? Thì tại vì mỡ là lớp vỏ bên ngoài (dưới da)
của loài động vật, để che (chở) lớp thịt, nhưng cũng là chất (nhờn) dưới thể lỏng hay
đặc, để làm cho trơn (trợt) những chỗ giao (nhau) hay cọ sát để làm cho sự (xê) dịch dễ
dàng, nhưng cũng là chất làm cho mập, cho béo, mà người mình hay nói “to béo”, để
diễn tả sự mạnh khỏe, nhưng cũng là “nước béo” làm cho tô phở gầu thêm thơm ngon,
thêm giá trị dinh dưỡng. Nên mỡ ở đây là tất cả ý nghĩa tình yêu (thương) của Mẹ (nó)
từ đầu đến cuối, tức là từ lúc (cưu) mang, (bao) bọc, sinh (nó) ra, rồi che chở, nuôi
dưỡng cho nó lớn, lo lắng mọi chuyện cho nó được tốt đẹp, và (dạy dỗ) giáo dục, để
cho nó biết cung túc, tòng nghệ, minh triết, thông mưu, duệ thánh, tức làm cho nó thành
Nhân. Và đó là ý nghĩa mua mỡ đốt đèn, nhưng đèn ở đây cũng còn có nghĩa là hành
Hỏa.
Và mớ rau răm. Với mớ là nghĩa nhiều lắm, phải ôm chặt vào (lòng) để giữ lấy. Ở đây là
ý nghĩa bao la, vô biên, của lòng Mẹ ôm lấy Con người, tức TÌNH YÊU của Trời Đất. Và
rau răm như mọi người đều biết là một loại (rau) “cỏ” có cọng nhỏ và lá nhỏ, lại có vị cay
và mùi thơm mà người việt mình luôn dùng để trộn gỏi, nhất là với thịt cò (hay gà) xé
- phây (phai) là ngon tuyệt. Cho nên rau răm ở đây là ý nghĩa nồng nàn, thơm ngát của
hương vị TÌNH YÊU.
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò
Đem về đó là động tác từ chợ mang về nhà, là ý nghĩa từ ngoài vào trong, nhưng đó
cũng là ý nghĩa phải đạt được (mua) bằng tiền của và sức lực, tức là (phải) muốn để
học hỏi hết tất cả những ý nghĩa hay ho (có lý) bên ngoài, tức do sách vở, bài bản, thầy
cô, rồi phải gẫm đi nghĩ lại, nghĩa là suy tư, tức thái nhỏ để cho lắng đọng, để cho thấm
vào Tâm vào lòng, thì mới có thể thông dung, thông giao, thông hiệp, khi thờ cúng.
Nhưng ở đây thái nhỏ không chỉ có nghĩa cắt nhỏ, xắt nhỏ, mà còn có nghĩa là lớn, là
đại như nghiã Thái dương, Thái cực, và nhỏ là tiểu, là tí (xíu), và đó là nghĩa của tiểu
ngã thành Đại Ngã với Tâm Linh, nghĩa là phải thành Tâm, mới có thể Linh thiêng trong
việc thờ cúng.
Cho nên ở đây tổ tiên đã cố ý lập đi lập lại chữ “thờ vong”, hai lần, tức để nhắc nhở con
cháu tầm quan trọng và ý nghĩa của việc thờ vong, tức cúng giỗ, nghĩa là không phải chỉ
tỏ vẽ bề ngoài với kèn trống, đèn đuốt, nhan khói, cờ quạt, mâm cỗ…để gọi là cúng giỗ,
hay là với cử chỉ cung kính dâng lên (rồi) lạy xuống để gọi là thờ, mà là phải đem hết ý
nghĩa đó vào trong Tâm để sống với, vì chỉ khi đó cái Tâm con người mới thành Tính
(Thiên), nên mới Linh, nên mới phải thờ. Và vong ở đây không chỉ có nghĩa là vong hồn
của con cò hay con người, mà là nghĩa vung (tròn lớn), tức là nghĩa Trời, là (ông)TỔ
của các Tiên, tức là các tiền nhân đã siêu Việt thành Tiên thành Thánh, cho nên phải
Thờ. Vì vậy mà trên các bàn thờ tổ tiên của Việt tộc, nếu bạn để ý, luôn luôn có cái Bài
Vị ghi chữ Tổ ở trên và tiếp ở dưới là tên tuổi của ông bà cha mẹ hay tên của những
người thân đã ra đi.
Đó là cái di chúc mà con cò đã để lại từ xưa, mà hôm nay tôi được may mắn đọc kỹ lại
với bạn từng chữ, và tôi hy vọng là bạn cũng đã hiểu được hết cái ý mà con cò đã muốn
cho bạn với tôi làm cái việc linh thiêng đó. Tuy với cái gia tài vỏn vẹn chỉ “có hai hạt gạo
với ba đồng tiền”; vậy mà bạn và tôi đã “mua” được cả Trời Đất Vạn Vật với TÌNH YÊU
CỦA MẸ, thì bạn đâu có còn làm ngơ nữa phải không?!
Paris, ngày 28 tháng 6 năm 2007.
(tức 14 tháng 5 năm Đinh-Hợi)
Nguyễn Sơn Hà
nguon tai.lieu . vn
