Xem mẫu
- Các y u t hình h a c a
hình nh
Các y u t hình h a c a hình nh
Công tác nhi p nh, tác gi PIERRE MONTEL, nhà xu t b n
Librairie Larousse Publications, Montel 1972
Trong nh ng chương trên ây, chúng tôi mong r ng ã không l s thích
riêng c a mình i v i c máy nh này hay c nh kia, i v i nhãn hi u máy nh
này hay nhã hi u máy nh kia. Th c v y, chúng tôi mu n ch ng t r ng, m c dù
máy nh có nhi u kh năng và nhi u khâu t ng, song nó ch là m t cái máy mà
ta ph i h c cách s d ng nó, m t cái máy vô tri vô giác, t nó không có kh năng
nhìn và ch n l a.
Y u t có ý nghĩa trong m t b c nh, c nhiên không ph i là chi c máy nh
ã ch p ra b c nh ó mà là nhà nhi p nh ã ch p nó. Nhà nhi p nh gi i không
ph i là ngư i có chi c máy nh t t nh t, t ti n nh t, mà là ngư i ch p ư c
nh ng b c nh t t nh t! ta có th l y m t ví d :
M t trong nh ng nhà nhi p nh n i ti ng m t cách x ng áng là Henri
Cartier-Bresson. Như chính ông th a nh n, nhà nhi p nh Pháp này thư ng s
d ng m t chi c Leica "c l sĩ", v i ng kính tiêu c trung bình, ch p phim en
tr ng, và thư ng ch p v i t c 1/125 giây! Chúng ta có th tin r ng Henri
Cartier-Bresson r t có kh năng s d ng m t chi c máy r t ph c t p ho c trái l i
r t ơn gi n mà v n có ư c nh ng b c nh r t t t...
- ...Y u t t o nên giá tr c a nh ng hình nh c a nhà ngh sĩ này - cũng như
c a nh ng nhà nhi p nh l n khác - là m t i u khó nh nghĩa. Ngh thu t b n
thân nó không th vi t ra thành công th c. ngư i ngh sĩ, vi c th hi n là t phát
và thu c v b n năng, nhi u khi s d ng n tình c m nhi u hơn là n tri th c. Vì
v y, r t khó- n u không ph i là không th -bi t ngay trư c ư c t i sao và vì sao
hình nh này l i có tính ch t ngh thu t còn hình nh kia thì không...
Tuy nhiên chúng ta v n có th rút ra m t s nh n xét:
nh t và nh t t
Hai t ng này không gi ng nhau.
- nh t là m t b c nh rõ nét, nhìn th y rõ. T t c ch là như v y. b t kỳ
ai, dùng m t chi c máy nh lo i ph bi n bán ngoài th trư ng, u có th ch p t
t t c m i ki u nh.
- Còn m t b c nh t t thì l i khác. Ta chú ý n m t b c nh t t vì nó liên
quan n ta: nó ã ch p ư c giây phút quan tr ng, ch p ư c m t v m t thoáng
qua, m t c ch có ý nghĩa. Ho c là nó th hi n b ng m t v d nhìn ho c khác
thư ng, m t con ngư i, m t c nh v t, m t hình thái c a thiên nhiên. Ho c nó g i
lên nh ng m i liên quan tinh vi hình như ư c thi t l p gi a nh ng y u t trong
thiên nhiên ho c nh ng c nh hu ng trong cu c i, hay cu i cùng nó em n cho
ta nh ng tin t c m i v m t vũ tr mà chúng ta không bi t rõ. Ch ra, thông báo,
gi ng d y, g i lên; ó là m t vài trong s nhi u tính ch t c a m t b c nh t t.
1. i tư ng và cách c p n i tư ng
Trong nhi p nh, tính ch t c a i tư ng h u như không có ý nghĩa gì quan
tr ng. M t c nh v t h t s c t m thư ng, m t khuôn m t c a m t ngư i khách qua
ư ng, m t con v t, m t thân cây, th m chí m t viên s i n a, mang trong lòng nó
- nhi u kh năng ch p ư c nh ng b c nh t t ch ng kém gì nh ng i tư ng tho t
nhìn chúng ta có th cho là "ăn nh" hơn (nh ng ngư i ph n xinh p, nh ng
chú mèo con, thiên nga bơi trên h , c nh hoàng hôn, v.v...). B ng ch ng không
thi u: nh ng nhà nhi p nh l n như Cartier-Bresson, Denis Brihat, Jean Dieuzaide,
và nhi u ngư i khác n a, u có th sáng t o ư c nh ng hình nh kỳ di u t
nh ng tài b n thân chúng có v r t t m thư ng-m t khu ch Paris, m t chi c
lá rơi, ánh nư c trên m t h ... V y thì, i tư ng ch p không là cái gì c , ho c là
ch ng có giá tr bao nhiêu. Toàn b giá tr là cách ta nhìn i tư ng ó, cách
ch p i tư ng ó...
Trư c h t hãy h c cách nhìn! Cái có th làm cho m t b c nh có giá tr
trư c h t là n i dung g i c m c a nó, s c m nh bi u hi n c a nó. Xu hư ng r t
thông thư ng ngư i m i c m máy là mu n ưa vào trong khuông hình càng
nhi u th càng t t. Ngư i m i vào ngh ch p ó mu n ưa vào trong m t ki u
nh toàn b gia ình ng trư c toàn b khung c nh. ó úng là cách th hi n m t
b c nh vô giá tr . Kích thư c nh bé, t n m n c a m i i tư ng, chi ti t quá
nhi u khi n cho con m t ngư i xem b l c, khi n cho hình nh tr nên r i và có v
như ta ã ư c th y r t nhi u l n âu r i.
Trư c m t i tư ng như v y, ta ph i bi t cách ch n: Ngư i hay c nh? N u
ch n ngư i, thì ta ch p g n l i, khuôn hình y hơn có th nh n ra ư ng nét
và c m xúc trên nét m t. C nh v t s óng vai trò n n, ng sau nh ng b c "chân
dung". N u ta ch n c nh, thì ph i c g ng làm sao th hi n ư c nh ng ư ng nét
t nh và giàu giá tr bi u hi n c a phong c nh, làm phân bi t các l p khác nhau
trong nh, làm n i lên v p c a ánh sáng ngư c, v.v... N u như có ngư i trong
nh thì ngư i ch là nh ng cái ch m nh xíu ng xa, óng vai trò " i m iv
th giác": con ngư i trư c thiên nhiên.
Bi t ch n l a... là m t cách khác bày t cùng m t ý nghĩ, là v n v s
th ng nh t c a i tư ng ch p. Trong nhi p nh cũng như trong m i phương ti n
- bi u hi n khác, ta không ư c " c p" n nhi u ch trong m t hình nh. i u
ó không có nghĩa là nhà nhi p nh ch ư c ch p m t ngư i, m t v t ho c m t
hành ng duy nh t mà thôi. Mà là ph i tôn tr ng m t s phân chia th b c nào ó
gi a các y u t t o nên nh: Các y u t ph có vai trò làm n i b t y u t chính,
ch không ư c làm phân tán con m t kh i i tư ng chính. T t c các y u t
trong b c nh ph i tham d vào cùng m t c nh tư ng ho c cùng m t hành ng.
2. Giây phút ch p
Khi ch p m t con ngư i, m t sinh v t ho c m t v t ng, c i m cơ b n
là giây phút ch p mà Cartier-Bresson g i là giây phút quy t nh.
ng tác c a m i sinh v t u qua m t giây phút g i là i m t t nh, i n
hình cho toàn b hành ng di n ra trư c và sau i m t t nh ó. Ví d , ta ph i
ch p ngư i nh y cao úng vào lúc ngư i y vư t qua xà ngang... i v i nh ng
ng tác ph c t p, c a nhi u ngư i cũng v y. Ví d , ch p hàng nghìn b m t trên
sân v n ng u cùng hư ng v m t phía, hàng trăm cánh tay chĩa v m t nơi.
Ch p quá s m ho c quá mu n m t chút, hình nh s m t h u như h t ý nghĩa c a
nó.
Không ph i ch ch p phóng s ho c ch p chân dung giây phút ch p m i
quan tr ng, mà c ch p phong c nh cũng v y. Giây phút t t nh t khi ch p m t
phong c nh là khi m t tr i r i tia n ng qua các d i mây, làm m i v t tràn ng p m t
th ánh sáng nh nhàng, làm i núi và cánh ng n i lên nh ng hình dáng c
bi t c a chúng. Ch n giây phút b m máy không ph i ch là v n may r i, mà là
m tv n kiên nh n và phương pháp.
- N hôn- tác gi : Robert Doisneau
S thành công c a m t b c nh nhi u khi là do ngư i ch p d ki n ư c
trư c s ki n. ó như th là m t "giác quan th 6" các nhà ch p chân dung và
phóng s l n. Giây phút y không th do ta t o ra. Nh ng câu như: "C n th n!
ng yên nhé! Ch p ây này..." ch làm xu t hi n trên i tư ng ch p m t n
cư i c ng . Cu c s ng không d ng l i, nhà nhi p nh ph i bi t ch p l y cu c
s ng úng lúc.
3. Khuôn hình
Khuôn hình là ch n m t cái khuônch a ng i tư ng trong ó. Vi c
khuôn hình h u h t ư c ti n hành trong khung ng m, trư c khi b m máy. Nói
r ng c ch p i r i sau ó "khuôn hình l i" khi phóng nh là sai. N u ta ch p phim
dương chi u lên màn nh thì không th nói n chuy n khuôn hình l i m t m u
phim 24x36mm. Còn khuôn hình khi phóng nh t phim âm ra, nghư i ch p
nghi p dư hi u ngh ho c nghư i chuyên nghi p u bi t rõ r ng b m t c a m t
mi ng phim không ph i bao gi cũng th a thãi cho vi c t i tư ng vào trong
ó r i ta có th c t xén nó i. V l i, m t c nh nh t nh n u phóng t m t
di n tích trên phim càng nh bao nhiêu thì ch t lư ng hình nh s gi m i b y
nhiêu, v m t n i h t và s c nét. Ngoài ra, ngày nay vi c in phóng nh mhi u
- khi th c hi n b ng máy in t ng, không th khuôn hình l i "m t cách khôn
ngoan ư c" (Lưu ý: tài li u này ư c biên so n t nh ng năm 70 c a th k trư c,
vì v y nó có th không hoàn toàn úng v i ngày nay vì ta có th scan phim âm b n
r i ch nh s a trên PC trư c khi in, song ý nghĩa cơ b n c a vi c khuôn hình thì
không sai- NH).
Do v y, i v i m t nhà nhi p nh gi i thì, khuôn hình t c là ph i t i
tư ng m t cách thích áng vào trong khuôn nh ngay khi ch p. B t lu n i tư ng
chính có kích thư c như th nào, ta có th có nhi u cách khuôn hình: t vi c
khuôn hình toàn c nh n c n c nh và c t . Th c v y, trong nhi p nh cũng như
trong i n nh, ta có th nói n các l p c nh c a m t b c nh.
- nh toàn c nh là nh ch p i tư ng gi a môi trư ng xung quanh. Ví
d , toà lâu ài n m gi a khung c nh c a nó, toàn c nh m t h i c ngv.v...
- nh trung c nh là b c nh ư c khuông hình sát hơn. Nó nh n m nh n
ch chính, và không cho môi trư ng xung quanh chi m m t v trí l n.
- nh c n c nh là nh ch a ng ph n ch y u c a i tư ng không ưa
vào nh m t cách áng k môi trư ng xung quanh. Ví d : nh ch p em bé n m
trong nôi.
- nh c t là nh ch ch p m t ph n có ý nghĩa các i tư ng: khuôn m t,
bàn tay, cánh hoa v.v... Nó nh n m nh n v bi u hi n, k t c u b m t, chi ti t
c a i tư ng. Ch p c n c nh làm cho hình nh có m t s c m nh bi u hi n c
bi t, nhi u khi cl p i v i b n thân i tư ng. Th lo i ch p ct ư c các
nhà nhi p nh hi n i r t ưa thích, b i vì nó bu c ta ph i xem xét m t khía c nh
c a s v t mà con m t c a ta ít phân tích. Rõ ràng là m t v t n t trên m t b c
tư ng khi ch p c t , không còn là m t b c tư ng ho c m t v t n t mà là m t
ư ng nét tr u tư ng g i cho ta m t cái gì khác h n.
- Khi có th ư c, ta nên ch p cùng m t i tư ng hai ba ki u nhưng khuôn
hình m t cách khác nhau.
nh toàn c nh xác nh khung c nh chung. nh trung c nh cho bi t rõ
thêm v hình dáng ho c ch c năng. nh c t b c l cho th y cơ c u bên trong.
Th lo i này r t c n thi t khi ta mu n ch p m t i tư ng thành các trư ng o n
gi i thi u trong m t bu i chi u phim èn chi u có thuy t minh...
Chúng ta ã bi t r ng mu n chuy n t toàn c nh sang c t , có th dùng
hai phương pháp:
- ng n i tư ng;
- Dùng ng kính có tiêu c dài hơn mà không ph i thay i i m nhìn (v
trí t máy nh).
Dùng phương pháp th nh t hay th hai s cho ta nh ng k t qu r t khác
nhau.
4. i m nhìn
i m nhìn là v trí m t ngư i quan sát ho c v trí c a ng kính máy nh:
khi b m máy thì m t ngư i quan sát và ng kính máy nh nh p làm m t.
i m nhìn là m t khái ni m cơ b n trong nhi p nh, b i vì riêng mình nó
quy t nh ph i c nh c a i tư ng, t c là "c nh tư ng c a các y u t khác nhau
trong b c tranh như khi ta nhìn b c tranh y khi lùi d n ra xa". N u như không di
chuy n máy nh, ta thay ng kính thư ng b ng m t ng kính tiêu c dài, ta th y
trong khung ng m ph n quang mà ta ã thay i l n c a hình nh và th trư ng
thu ư c vào trong ng kính. Tuy nhiên, ta không thay i gì h t quan h gi a các
di n khác nhau c a i tư ng, l n s h i t t nhiên c a các ư ng song song, t c
là ta không thay i ph i c nh.
- Trái l i, khi ta di chuy n máy v phía trư c hay phía sau, ho c sang bên trái
hay sang bên ph i, ưa lên cao hay h xu ng th p, ta s thay i quan h gi a các
l pc a i tư ng t ti n c nh n h u c nh.
+ Ph i c nh ch ph thu c vào i m nhìn.
Chúng ta có th nêu lên m t s nh n xét khái quát, r t d hi u, rút ra t qui
lu t ph i c nh.
- i m nhìn th p (ho c r t th p) s làm cho các l p sít l i g n nhau, làm
cho các v t nhích l i g n nhau, như th ch ng lên nhau. Nó làm tôn chi u cao c a
nh ng v t th ti n c nh, n i b t lên b i c nh ho c lên n n tr i. Nó h th p ư ng
chân tr i.
- i m nhìn cao (ho c r t cao) s tách r i và thay i các l p và hình như
làm cho các i tư ng tách r i nhau; nó làm gi m chi u cao c a các i tư ng
n m ti n c nh, nó nâng cao ư ng chân tr i.
- i m nhìn trung bình là i m nhìn ngang t m con m t ta.
V trí c a i m nhìn xác nh i m bi n c a m i ư ng n m ngang c a i
tư ng song song v i nhau. T t c nh ng ư ng n m ngang song song v i tr c
quang (c a con m t hay c a ng kính) u h i t v m t i m duy nh t n m trên
ư ng chân tr i, g i là i m bi n chính.
R t nhi u khi, vi c dùng i m nhìn cao ho c th p bu c ta ph i nghiêng máy
nh ho c chúc xu ng dư i ho c chĩa lên trên. Khi y, ta ph i nh r ng vi c chúc
máy ó t t y u s làm cho các ư ng th ng ng (n u i tư ng có) h i t l i. S
h i t c a các ư ng th ng ng làm cho hình nh c a m t toà nhà trông như th
m t o n c a kim t tháp vút lên trên. Hi n tư ng ó có th ch ý mu n có ho c
- có th không ch p nh n ư c tuỳ theo m c ích c a b c nh. i u ta c n ph i bi t
trong m i trư ng h p là:
- Nghiêng máy s t ng làm cho các ư ng th ng ng trong nh b h i
t .
-S h it ó có th tránh ư c b ng cách dùng m t s ph tùng ho c m t
s bi n pháp c biêt.
+ Mu n cho các ư ng th ng ng c a i tư ng song song v i nhau trên
nh, i u ki n c n và là phim (v i máy KTS ch c là b m t c a sensor -NH)
ph i th t song song v i i tư ng ch p.
Nhưng i m nhìn l i thay i tuỳ theo kho ng cách t i tư ng n máy
nh. i tư ng càng xa (Ch p toàn c nh) thì kích thư c c a nó có v càng nh ;
khi ta nhích l i g n i tư ng chính thì ta làm cho i tư ng y to lên trong nh.
N u i tư ng t trư c m t h u c nh t n vô c c, khi nhích l i g n, ta s làm
cho làm cho ti n c nh to lên mà không thay i m t cách áng k kích thư c c a
h u c nh.
Nói m t cách t ng quát, l n tương i gi a các l p c nh khác nhau ch
phu thu c vào i m nhìn mà thôi. Ta cho ti n c nh có kích thư c như th nào c
nhiên là do ý c a ta. i m nhìn g n s làm cho n i b t ch t li u và chi ti t c a
ti n c nh và làm cho h u c nh gi vai trò ph là khung c nh. Trái l i, i m nhìn
xa làm cho các l p c nh trong hình nh vào t l tương i mà ta quen nhìn.
i tư ng chính hoà h p v i các y u t khác c a hình nh, và mu n cho nó
n i b t lên th c s làm i tư ng "chính" thì ta ph i t nó vào m t v trí c
bi t trong hình. ó là vi c b c c.
i m nhìn và th trư ng thu vào trong ng kính
- "Ph i c nh ch ph thu c vào i m nhìn". Khi chúng tôi nh c l i nguyên t c
cơ b n ó, chúng tôi oán trư c câu h i mà ngư i ta có th v n l i. Ngư i ta s nói
r ng khi ta dùng ng kính tê-lê thì nh ch p ư c khác h n v i khi thay b ng ng
kính góc r ng. i u ó hoàn toàn úng, và chúng tôi cũng không ph nh n. Trư c
h t, nh c a i tư ng ư c ng kính tê-lê khu ch i l n hơn so v i nh t o ra
b ng ng kính thư ng ho c ng kính góc r ng. M t khác, nh ng l p trong nh thu
ư c b ng ng kính tê-lê có v ch ng cư i lên nhau và có l n g n b ng nhau,
trong khi nh thu ư c b ng ng kính góc r ng thì các l p ó khác h n nhau.
Tuy nhiên, ta hãy nhìn k hai b c nh ch p b ng hai ng kính ó cùng
m t i m nhìn, ta s th y chúng có m t ph n gi ng nhau, n m gi a b c nh
ch p b ng ng kính góc r ng, ph n có góc bao quát tương ương v i góc m c a
ng kính tê-lê. Ph n ó có hình dáng gi ng h t nhau c hai b c nh, ch khác
nhau v kích thư c. N u ta l y ph n gi a ó trong b c nh ch p b ng ng kính
góc r ng r i em phóng to ra và c nh b c nh ch p b ng ng kính tê-lê, ta th y
hai b c nh gi ng như in, tr có i u b c nh phóng to thì h t to hơn mà thôi...
Như v y, cái v "khác nhau" gi a b c nh thu ư c b ng ng kính tê-lê và
b c nh thu ư c b ng ng kính góc r ng ch là do góc bao quát c a hai ng kính
không như nhau.
Trong th c t , i u càng làm tăng s khác nhau gi a ng kính tê-lê và ng
kính góc r ng i v i con m t ta là ch ng kính này làm cho hình nh to hơn to
hơn ng kính kia r t nhi u, do ó khi dùng hai lo i ng kính, ta b t giác ch n hai
i m nhìn r t khác nhau. Ví d , gi a ng kính tê-lê 135 mm và ng kính góc r ng
35 mm, thì b c nh thu ư c b ng ng kính th nh t g p 4 l n hình nh thu ư c
b ng ng kính th hai.
Khi ch p m t i tư ng nào ó, mu n cho i tư ng ó có kích thư c như
nhau trong cùng m t c nh, khi dùng m t ng kính tê-lê, ta t nhiên lùi ra xa g p
- 4 l n kho ng cách khi ta dùng ng kính góc r ng ( i v i ví d trên - NH), vì v y
mà ta thu ư c hai hình nh r t khác nhau: Trong nh thu ư c b ng ng kính tê-
lê, ti n c nh không ư c khu ch i b ng h u c nh như nh thu ư c v i ng kính
góc r ng.
V i ng kính góc r ng bao quát m t th trư ng 85 - r ng hơn r t nhi u
th trư ng c a con m t ta khi yên - ph i c nh có v b thái quá rìa b c nh,
nh t là khi tiêu c quá ng n i v i c ki u ch p. Trong th c t , s h i t c a các
ư ng song song n m ngang u h t s c gi ng nhau t t c các ng kính, mi n là
ta không thay i i m nhìn.
Ta rút ra m t s i u b ích như sau: m t ng kính, b t k tiêu c như th
nào, u có th s d ng nh m hai m c ích khác nhau:
- Ho c là làm cho nh c a i tư ng chính có m t kích thư c nh t nh;
- Ho c là làm cho toàn b hình nh có m t ph i c nh riêng, và có m t
quan h khác nhau gi a các l p c nh.
Xét theo i m ó, ta th y bao gi ít nh t cũng có hai cách s d ng khác
nhau i v i m i ng kính:
- ng kính tiêu c dài trư c h t dùng làm to ra nh c a i tư ng quá
xa (chi ti t ki n trúc ch ng h n), nhưng ng th i nó cũng làm gi m t l tương
i gi a các l p c nh.
- ng kính góc r ng trư c h t dùng khuôn hình ư c i tư ng khi ta
không còn có ch lùi thêm n a (ch p trong nhà hay m t dãy ph h p), nhưng nó
ư c dùng t m t i m nhìn g n làm tăng thêm hi u qu h i t c a các ư ng
n m ngang song song và làm tăng t l tương i gi a các l p c nh.
- M t khái ni m khác n a mà chúng ta có th nh c l i v i nhau là khu v c
nét sâu: v i cùng m t m ch quang như nhau, ng kính tiêu c dài s cho m t
khu v c nét sâu ng n hơn so v i ng kính góc r ng...
N u như ta ch có m t ng kính, ng kính tiêu c trung bình, thì sao? Thì ta
t nh r ng Cartier-Bresson nhi u khi cũng vào hoàn c nh như v y, và hành
ng theo hoàn c nh ó v y.
nguon tai.lieu . vn
