Xem mẫu

  1. 17/12/2013 ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 Ý nghĩa thời đại của tác phẩm `Nhà nước và cách mạng` của V.I Lênin đối với việc xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay (ĐCSVN) - Tác phẩm “ Nhà nước và cách mạng” được V.I Lênin viết vào tháng Tám - tháng Chín, năm 1917 và xuất bản thành sách riêng năm 1918, đến nay đã được 90 năm. Mặc dù thế giới từ đó đến nay đã trải qua nhiều biến đổi phức tạp, song những luận điểm của V.I. Lênin trong tác phẩm này vẫn tỏ rõ sức sống mạnh mẽ, tiếp tục soi sáng cho thực tiễn xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam hiện nay. 1. “Nhà nước và cách mạng” là tác phẩm đặc sắc của V.I Lê nin trên nhiều phương diện triết học, kinh tế chính trị, chủ nghĩa xã hội khoa học, trong đó lần đầu tiên học thuyết của C.Mác và Ph. Ăngghen về vấn đề nhà nước được trình bày một cách có hệ thống và đầy đủ nhất. V.I Lênin đã khẳng định vấn đề nhà nước là một trong những vấn đề căn bản của chủ nghĩa Mác, phân tích mối liên hệ giữa nhà nước với tính chất giai cấp của xã hội, tính tất yếu của cách mạng xã hội chủ nghĩa và chuyên chính vô sản, xác định thực chất và nhiệm vụ của nhà nước vô sản và nền dân chủ vô sản, đã phát triển sáng tạo những luận điểm của C. Mác và Ph. Ăngghen về nhà nước trong điều kiện mới. Vào đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản bước sang giai đoạn cuối cùng của nó - giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn này đã được Lênin coi là đêm trước của cách mạng vô sản, xã hội chủ nghĩa. Cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) làm cho mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản gay gắt đến tột độ, đã thúc đẩy nhanh chóng quá trình chín muồi của khủng hoảng cách mạng trong nhiều nước đế quốc. Thực tế này đã đặt ra trước giai cấp vô sản và các đảng mác-xít của nó nhiệm vụ lật đổ ách thống trị của giai cấp tư sản và giành chính quyền về tay giai cấp công nhân. V.I. Lênin đã nhấn mạnh: “Vấn đề thái độ của cách mạng xã hội chủ nghĩa của giai cấp vô sản đối với nhà nước không những chỉ có ý nghĩa chính trị - thực tiễn, mà còn có tính chất nóng hổi nhất nữa, - vì đây là vấn đề làm cho quần chúng thấy rõ những việc họ sẽ phải làm trong một tương lai gần đây, để tự giải phóng khỏi ách tư bản” (V.I Lênin Toàn tập, Nhà xuất bản Tiến bộ, Mátxcơva, tập 33 , năm 1976, tr.5). Thực tiễn cách mạng đặt ra yêu cầu cần tổng kết một cách sáng tạo kinh nghiệm cách mạng mới của cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản và trên cơ sở đó phát triển hơn nữa lý luận mác - xít về cách mạng xã hội chủ nghĩa, trong đó cốt lõi là học thuyết về nhà nước. Do vậy cần phải trình bày có hệ thống các quan điểm của những người sáng lập chủ nghĩa cộng sản khoa học về nhà nước, - các quan điểm này đã bị bóp méo xuyên tạc dưới nhiều hình thức của chủ nghĩa cơ hội quốc tế xét lại - và phát triển chúng cho phù hợp với hoàn cảnh lịch sử mới. V.I Lênin đã giải quyết một cách xuất sắc những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu này trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng,” đặt cơ sở cho lý luận về nhà nước xã hội chủ nghĩa - phần quan trọng nhất của học thuyết mác-xít về nhà nước, về sau lý luận này được V.I. Lênin phát triển dựa trên kinh nghiệm Chính quyền Xô viết. V.I Lênin khẳng định chỉ có chủ nghĩa Mác mới làm rõ nguồn gốc, bản chất và các hình thức của nhà nước. Theo Lênin “chính trị là sự tham gia vào những công việc của nhà nước, là việc vạch hướng đi cho nhà nước, việc xác định những hình thức, nhiệm vụ, nội dung hoạt động của nhà nước" (V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1976, t.33, tr.404). Vấn đề cơ bản nhất của chính trị là chính quyền nhà nước, là quyền lực nhà nước. Trong xã hội có giai cấp, các tập đoàn, các tầng lớp xã hội có vị trí khác nhau trong công việc quản lý nhà nước. Do vậy có thể khẳng định chính trị là sự phản ánh quan hệ giữa các giai cấp, các tập đoàn, các tầng lớp xã hội khác nhau trong việc giành, giữ và sử dụng chính quyền nhà nước. Trên cơ sở này, Lênin xác định nguồn gốc nhà nước "Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được. Bất cứ ở đâu, hay lúc nào và chừng nào, về mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được thì nhà nước xuất hiện." ( V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1976, t.33, tr.10). Nhà nước xuất hiện và tồn tại không phải do ý muốn chủ quan của một ai hay một giai cấp nào đó. Bản chất giai cấp của nhà nước do cơ sở kinh tế trên đó nhà nước tồn tại quy định. Giai cấp nắm chính quyền nhà nước trong một thời đại phải là giai cấp thống trị về kinh tế, do đó cũng là giai cấp "được coi là thừa nhận là đại biểu chung của xã hội" (C. Mác và Ph.ăngghen: Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995, t.1, tr.585). Trong thời cổ đại đó là giai cấp chủ nô, ở trung cổ là giai cấp quý tộc phong kiến, bước vào thời kỳ hiện đại là giai cấp tư sản và ngày nay là giai cấp vô sản. Tương ứng với các giai cấp đó, trong lịch sử đã xuất hiện các kiểu nhà nước khác nhau: nhà ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 1/4
  2. 17/12/2013 ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản và nhà nước vô sản. Vị trí trung tâm trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” là những vấn đề về cách mạng xã hội chủ nghĩa và chuyên chính vô sản, học thuyết về hai giai đoạn của xã hội cộng sản chủ nghĩa. Tổng kết thực tiễn lịch sử và phát triển quan điểm của Mác và Ăngghen trong điều kiện lịch sử mới của cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản trong thời đại chủ nghĩa đế quốc, V.I Lênin chỉ rõ vấn đề cơ bản của bất kỳ cuộc cách mạng nào là vấn đề chính quyền nhà nước. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa đã làm sâu sắc thêm mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản và tạo ra những tiền đề kinh tế, chính trị và xã hội cần thiết cho cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa nổ ra. Trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, chuyên chính vô sản là tất yếu lịch sử, giai cấp vô sản dùng chính quyền nhà nước để đàn áp thiểu số dân cư là bọn bóc lột và xây dựng xã hội mới. Chuyên chính vô sản là nhà nước quá độ và nó khác về cơ bản với nhà nước tư sản: trong xã hội xã hội chủ nghĩa, nhà nước từ chỗ là công cụ thống trị giai cấp chuyển thành cơ quan thể hiện ý chí của toàn dân. V.I Lênin khẳng định, sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội tạo ra tính muôn hình muôn vẻ của hình thức chính quyền nhà nước, song thực chất của chúng tất nhiên chỉ là một: chuyên chính vô sản. Kết quả nghiên cứu và tổng kết kinh nghiệm cùng những bài học của các cuộc cách mạng là kết luận của Mác và Ăngghen cho rằng giai cấp công nhân chỉ có thể giành được chính quyền và thiết lập nền chuyên chính vô sản bằng con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa, trong cuộc cách mạng đó giai cấp vô sản phá huỷ bộ máy nhà nước tư sản và dựng lên bộ máy nhà nước mới. Lênin dạy: “Chỉ người nào mở rộng việc thừa nhận đấu tranh giai cấp đến mức thừa nhận chuyên chính vô sản thì mới là người mác-xít” (tr.420). Nhiệm vụ của chuyên chính vô sản là thủ tiêu chế độ người bóc lột người và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Chuyên chính vô sản có vai trò tổ chức quan trọng trong việc xây dựng xã hội mới, đó là một nhà nước kiểu mới, nhà nước dân chủ kiểu mới. Nguyên tắc tối cao của nó là liên minh của giai cấp công nhân với giai cấp nông dân, với toàn thể nhân dân lao động và các tầng lớp xã hội khác dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Nhà nước vô sản là nhà nước cuối cùng trong lịch sử. Sau khi hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình: phát triển sản xuất, xóa bỏ sự phân chia xã hội thành giai cấp, nhà nước vô sản sẽ tự tiêu vong, nhà nước mất đi, chế độ nhà nước được thay thế bằng chế độ tự quản cộng sản chủ nghĩa. Đúng như Lê-nin đã chỉ ra, với việc hoàn thành xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa, nhà nước sẽ hoàn toàn không cần thiết nữa. Trong tác phẩm của mình, Lênin đã vạch ra thực chất và nhiệm vụ của chuyên chính vô sản, vai trò tổ chức cực kỳ to lớn của nó trong việc xây dựng xã hội mới sau thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Lênin đã đặc biệt nhấn mạnh tính chất dân chủ của nhà nước vô sản, sự khác biệt cơ bản của nó với nền dân chủ tư sản. Lênin dạy rằng chuyên chính vô sản là một kiểu nhà nước mới, “nhà nước dân chủ kiểu mới (dân chủ đối với những người vô sản và nói chung những người không có của), và chuyên chính kiểu mới (chống giai cấp tư sản)” (tr.43). Nhà nước vô sản bảo vệ quyền lợi của những người lao động. Như Lênin đã chỉ rõ, sự khác biệt cơ bản của chuyên chính vô sản với nhà nước tư sản biểu hiện ở các hình thức tổ chức nhà nước và ở vai trò lịch sử mà nó thực hiện V.I. Lênin đã cụ thể hóa và phát triển học thuyết của Mác về hai giai đoạn của xã hội cộng sản chủ nghĩa, mà giai đoạn thấp là chủ nghĩa xã hội, vạch ra về mặt lý luận cơ sở kinh tế để nhà nước tiêu vong. Trong giai đoạn chủ nghĩa xã hội, do trình độ phát triển kinh tế còn thấp, do vậy phải thực hiện nguyên tắc “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”, chỉ đến giai đoạn sau chủ nghĩa cộng sản, khi trình độ phát triển kinh tế ở mức cao mới thực hiện theo nguyên tắc: “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”. Do vậy sự tiêu vong của nhà nước là một quá trình lâu dài tùy thuộc vào trình độ phát triển kinh tế và xã hội của chủ nghĩa cộng sản, dần chuyển thành tổ chức tự quản xã hội cộng sản chủ nghĩa. Lênin khẳng định nước Cộng hòa Xô viết phải tiếp thu cho bằng được tất cả những gì quý giá trong những thành quả của khoa học và của kỹ thuật trong lĩnh vực đó. Chúng ta sẽ có thể thực hiện được chủ nghĩa xã hội hay không, điều đó chính là tuỳ ở những kết quả của chúng ta trong việc kết hợp Chính quyền Xô viết với chế độ quản lý Xô viết với những tiến bộ mới nhất của chủ nghĩa tư bản. Trong tác phẩm này, Lênin đã đấu tranh không khoan nhượng chống các quan điểm xuyên tạc, phản động, chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa xét lại để bảo vệ học thuyết của Mác và Ăngghen về nhà nước và cách mạng. 2. Những quan điểm của Lênin trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” có ý nghĩa to lớn trong thời đại ngày nay, trong bối cảnh thế giới đang vận động dưới tác động của quá trình toàn cầu hóa kinh tế và phát triển kinh tế thị trường. Mặc dù tận dụng được thành tựu của khoa học và công nghệ, thực hiện sự điều chỉnh trên phạm vi quốc tế, ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 2/4
  3. 17/12/2013 ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 song bản chất của nhà nước tư sản vẫn không thay đổi, mâu thuẫn cơ bản của chủ nghĩa tư bản vẫn không thay đổi và có chiều hướng sâu sắc thêm. Điều này khẳng định tính đúng đắn trong quan điểm của Lê nin, phản bác lại những học thuyết tư sản về chủ nghĩa tư bản nhân dân, chủ nghĩa tư bản toàn cầu hóa, về nhà nước phúc lợi chung ... Họ đưa ra rất nhiều lý luận về nhà nước, trong đó họ biện hộ sự thống trị của các giai cấp bóc lột, xoá nhoà tính chất giai cấp của nhà nước tư sản. Nhằm làm cho nhân dân lao động sao nhãng những vấn đề cơ bản của đời sống xã hội, các nhà tư tưởng tư sản tán dương nhà nước tư sản hiện đại, miêu tả nó như một nhà nước siêu giai cấp “phồn vinh chung” trong đời sống xã hội. Tuy nhiên cũng cần nhận thức đầy đủ hơn quan điểm của Lênin trong điều kiện mới hiện nay. Trong xã hội có giai cấp, chính quyền nhà nước thực hiện sự thống trị dưới các hình thức nhà nước khác nhau. Nói đến hình thức nhà nước là nói đến hình thức tổ chức và phương thức thực hiện quyền lực nhà nước. Một nhà nước tồn tại dưới hình thức nào, tuỳ thuộc vào những điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa trong và ngoài nước, tuỳ thuộc vào tương quan so sánh lực lượng của giai cấp trong xã hội. Ngoài ra, truyền thống và đặc điểm của mỗi dân tộc có ảnh hưởng đến hình thức nhà nước. Về bản chất, Nhà nước là quyền lực chính trị của một giai cấp. Nhưng giai cấp nắm chính quyền nhà nước lại nhân danh xã hội để điều hành và quản lý xã hội, nhà nước trong thực tế tồn tại như một công quyền, như một quyền lực công cộng. Vì vậy, nhà nước không những có tính giai cấp, mà còn có tính xã hội, không những thực hiện chức năng giai cấp, mà còn phải hoàn thành các chức năng xã hội. Chức năng giai cấp của nhà nước bắt nguồn từ lý do ra đời của nhà nước tạo thành bản chất c hủ yếu của nó. Chức năng xã hội bắt nguồn từ nhiệm vụ phải giải quyết những công việc chung của xã hội. Nhà nước thực hiện chức năng xã hội trong mối liên hệ mật thiết với các chức năng giai cấp. Hơn nữa, chức năng xã hội còn là cơ sở cho sự thống trị chính trị giai cấp. Vì vậy, sẽ là mơ hồ nếu không thấy được tính chính trị, tính giai cấp của các chủ trương, chính sách và sự tác động can thiệp của nhà nước vào các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục… Nhưng ngược lại, nếu quy các chức năng đa dạng của nhà nước về chức năng giai cấp, hoặc tuyệt đối hóa tính chất giai cấp, tính chất chính trị của nhà nước mà không thấy được tính xã hội, vai trò chức năng xã hội trong phát triển xã hội thì sẽ là phiến diện. Khi nhà nước nằm trong tay "giai cấp đại biểu cho toàn thể xã hội trong thời đại của mình", nghĩa là trong tay giai cấp đang đóng vai trò tiến bộ và cách mạng, thì tính tích cực của chức năng xã hội biểu hiện càng rõ rệt. 3. Đảng ta đã vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhà nước và cách mạng trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, trong cách mạng dân tộc dân chủ, giải phóng dân tộc, cũng như trong cách mạng XHCN, đặc biệt trong quá trình đổi mới hiện nay. Văn kiện Đại hội X của Đảng khẳng định, để thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, phát huy quyền làm chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của Nhà nước pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng, cần phát huy dân chủ, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN. Dựa trên tư tưởng của các nhà lý luận trên thế giới về nhà nước pháp quyền nói chung; quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam nói riêng về nhà nuớc pháp quyền, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có 5 đặc trưng chủ yếu sau: Một, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là nhà nước của dân, do dân, vì dân. Tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân. Hai, trong Nhà nuớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền lực nhà nuớc là thống nhất, nhưng có sự phân công rành mạnh, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nuớc là trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Ba, Nhà nuớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đuợc tổ chức và hoạt động trên cơ sở hiến pháp, pháp luật. Ở đó hiến pháp và các đạo luật giữ vị trí tối thợng trong việc điều chỉnh các quan hệ trên tất cả mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Bốn, Nhà nuớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân, nâng cao trách nhiệm pháp lý giữa nhà nuớc và công dân, thực hành dân chủ đồng thời tăng cường kỷ luật, kỷ cương. Năm, Nhà nuớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Chính quyền nhà nước chịu sự giám sát của nhân dân, sự phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 3/4
  4. 17/12/2013 ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 thuộc Mặt trận. 5 đặc trưng trên là kết luận đã được rút ra từ việc thực hiện Chuơng trình “Tổng kết 20 năm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Tuy nhiên, hiện nay, bộ máy nhà nuớc của ta vẫn còn chậm đổi mới, chua theo k ịp yêu cầu của công cuộc phát triển k inh tế, xã hội. Những yếu kém của bộ máy quản lý nhà nước và công tác cán bộ chậm được khắc phục. Cải cách hành chính chưa đạt yêu cầu, chưa gắn với xây dựng và chỉnh đốn Đảng, với đổi mới phuơng thức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội, chưa phối hợp chặt chẽ với cải cách và đổi mới hoạt động tư pháp. Cải cách tư pháp chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Năng lực và phẩm chất của nhiều cán bộ, công chức còn yếu, một bộ phận không nhỏ thoái hoá, biến chất. Dân chủ ở nhiều nơi bị vi phạm, kỷ cuơng phép nuớc chua nghiêm. Quan liêu, tham nhũng, lãng phí còn nghiêm trọng, đặc biệt là tình trạng nhũng nhiễu, cửa quyền, thiếu trách nhiệm của bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức, nhất là ở các cơ quan giải quyết công việc cho dân và doanh nghiệp. Bộ máy chính quyền cơ sở nhiều nơi yếu kém. Để nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của Nhà nuớc cần phát huy quyền làm chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của Nhà nuớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa duới sự lãnh đạo của Đảng. Nhà nuớc Việt Nam trong mục tiêu phấn đấu cần tập trung làm tốt các chức năng: - Định huớng sự phát triển bằng các chiến lược, quy hoạch, k ế hoạch và cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc của thị truờng. Đổi mới căn bản công tác quy hoạch, k ế hoạch phù hợp yêu cầu xây dựng nền k inh tế thị truờng định huớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập k inh tế quốc tế, phát huy tối đa mọi lợi thế so sánh của quốc gia, vùng và địa phuơng, thu hút mọi nguồn lực tham gia phát triển k inh tế - xã hội. - Tạo môi truờng pháp lý và cơ chế, chính sách thuận lợi để phát huy các nguồn lực của xã hội cho phát triển, các chủ thể hoạt động k inh doanh bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, công k hai, minh bạch, có trật tự, k ỷ cương. - Hỗ trợ phát triển, xây dựng hệ thống k ết cấu hạ tầng k inh tế - xã hội quan trọng, hệ thống an sinh xã hội. - Bảo đảm tính bền vững và tích cực của các cân đối k inh tế vĩ mô, hạn chế các rủi ro và tác động tiêu cực của cơ chế thị truờng. Nhà nước tác động đến thị truờng chủ yếu thông qua cơ chế, chính sách và các công cụ k inh tế; đồng thời sử dụng k ịp thời có hiệu quả một số biện pháp cần thiết k ế k hi thị truờng trong nuớc hoạt động k hông có hiệu quả hoặc thị trường k hu vực và thế giới có biến động lớn. - Thực hiện quản lý nhà nuớc bằng hệ thống pháp luật, giảm tối đa sự can thiệp hành chính vào hoạt động của thị trường và doanh nghiệp. Tách chức năng quản lý hành chính của Nhà nuớc k hỏi chức năng quản lý k inh doanh của doanh nghiệp, xoá bỏ “chế độ chủ quản”; tách hệ thống cơ quan hành chính công k hỏi hệ thống cơ quan sự nghiệp; phát triển mạnh các dịch vụ công cộng (giáo dục, k hoa học và công nghệ, y tế, văn hoá, thể dục thể thao). VP-Theo Báo điện tử ĐCSVN (PGS.TSKH. Trần Nguyễn Tuyên) Đóng lại In ra ipc.quangngai.gov.vn/quangngai/tiengviet//tonghop/view.php?ID=1898 4/4
nguon tai.lieu . vn