Xem mẫu
nguyÔn thïy v©n
ý NGHÜA BIÓU TR¦NG CñA MéT Sè
LOµI HOA §IÓN H×NH TRONG CA DAO VIÖT NAM
nguyÔn thïy v©n *
Tãm t¾t: Bµi viÕt t×m hiÓu ý nghÜa biÓu trng cña mét sè loµi hoa ®iÓn h×nh trong ca dao ngêi ViÖt, ph©n tÝch nh÷ng líp nghÜa biÓu trng cña tõng loµi hoa khi g¾n víi nh÷ng ng÷ c¶nh cô thÓ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng liªn tëng phong phó, ®a ®¹ng g¾n víi ®êi sèng con ngêi. Qua thao t¸c ph©n tÝch ng÷ nghÜa, kÕt hîp víi nh÷ng luËn gi¶i dùa trªn yÕu tè v¨n hãa, t«n gi¸o, tÝn ngìng vµ t©m thøc b¶n ®Þa, bµi viÕt gãp phÇn chøng minh biÓu trng hoa trë thµnh trung t©m, h¹t nh©n, vµ motif nÒn t¶ng h×nh thµnh cÊu tø c¸c bµi ca dao cña ngêi ViÖt.
Tõ khãa: Ca dao; d©n ca; biÓu trng; biÓu tîng; hoa ®µo; hoa sen; hoa hång; hoa cóc; hoa lan; hoa huÖ; motif; kÝn ®¸o; d©n gian; b×nh d©n.
Ngµy nhËn bµi: 3/7/2013; Ngµy duyÖt ®¨ng bµi: 30/9/2013
Nghiªn cøu vÒ biÓu trng, biÓu tîng lµ lÜnh vùc hiÖn ®îc c¸c nhµ khoa häc quan
t©m díi gãc ®é nghiªn cøu liªn ngµnh.
thiªn nhiªn, c¸c biÓu trng vÒ hoa ®· ®îc h×nh thµnh, mçi loµi hoa víi nh÷ng tÝnh
chÊt, ®Æc ®iÓm, tr¹ng th¸i kh«ng gièng
ThÕ giíi biÓu tîng ®ãng mét vai trß quan nhau ®· gîi cho d©n gian nh÷ng liªn träng trong ®êi sèng tinh thÇn cña con tëng phong phó, ®a ®¹ng vÒ ®êi sèng con ngêi. Mèi quan hÖ gi÷a thÕ giíi biÓu ngêi. Hoa trë thµnh trung t©m, h¹t tîng vµ thÕ giíi con ngêi gîi ra nh÷ng nh©n, vµ m«-tÝp nÒn t¶ng h×nh thµnh cÊu quy íc thÈm mü cña mét céng ®ång. tø c¸c bµi ca dao, t¹o nªn mét lèi giao tiÕp,
Ngµy cµng cã nhiÒu h¬n nh÷ng kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn míi, ®éc ®¸o tõ thÕ giíi biÓu tîng. HÖ thèng biÓu tîng nghÖ thuËt trong ca dao nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· thu hót ®îc nhiÒu sù quan t©m cña c¸c nhµ nghiªn cøu, gãp phÇn ®em l¹i cho ngêi tiÕp nhËn nh÷ng Ên tîng s©u s¾c, thó vÞ vÒ b¶n chÊt thÈm mü cña lo¹i th¬ ca d©n gian ®Æc biÖt nµy.
Bµi viÕt t×m hiÓu vÒ ý nghÜa biÓu trng cña mét sè loµi hoa ®iÓn h×nh trong ca dao ngêi ViÖt. Trªn c¬ së mét sè nÐt nghÜa chung phæ biÕn lµ biÓu thÞ cho ngêi phô n÷, khi g¾n víi tõng ng÷ c¶nh cô thÓ, mçi loµi hoa l¹i mang nh÷ng nÐt nghÜa biÓu trng riªng biÖt. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan
s¸t cña d©n gian vÒ thÕ giíi hoa cá trong
mét c¸ch diÔn ®¹t kÝn ®¸o, tao nh·, c« ®äng, sóc tÝch cña ngêi b×nh d©n xa.
Nãi ®Õn hoa lµ nãi ®Õn c¸i ®Ñp, hoa biÓu trng cho vÎ ®Ñp cña con ngêi, ®Æc biÖt lµ ngêi phô n÷. Tõ cuéc sèng, hoa ®i vµo v¨n häc víi nh÷ng biÓu trng thÈm mü, tÝn ngìng vµ triÕt lý nh©n sinh. Nh÷ng biÓu trng cña hoa ®îc kh¬i nguån tõ v¨n häc d©n gian. Trong tiÕng ViÖt, “hoa” cã nhiÒu nghÜa kh¸c nhau, trong ®ã nghÜa c¬ b¶n, nghÜa gèc lµ: “C¬ quan sinh s¶n h÷u tÝnh cña c©y h¹t kÝn, thêng cã mµu s¾c vµ h¬ng th¬m”(1). Hoa cã nh÷ng nÐt chung phæ biÕn nh: hoa lµ hiÖn th©n cña
(*) NCS Khoa Ng«n ng÷ häc, Häc viÖn Khoa häc x· héi. (1) Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, tr. 552 .
Sè 5-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 67
ý nghÜa biÓu trng cña mét sè loµi hoa ®iÓn h×nh...
sù sèng (dÊu hiÖu cña thùc vËt ®Õn kú Trung Hoa cæ ®¹i th× "®µo" cßn lµ mét tõ sinh trëng dåi dµo); hoa lµ biÓu tîng mang nghÜa bãng ®Ó chØ nh÷ng c« d©u
cña c¸i ®Ñp (thuéc tÝnh ®iÓn h×nh); hoa lµ biÓu tîng cña phót gi©y tho¸ng qua (mau në, chãng tµn); hoa lµ thùc thÓ thô ®éng (yÕu ®uèi, phô thuéc). Trªn c¬ së mét nÐt nghÜa chung Êy, mçi biÕn thÓ kÕt hîp cña “hoa” l¹i gîi ra nh÷ng ý nghÜa riªng, thÓ hiÖn nh÷ng s¾c th¸i trong thÕ giíi néi t©m phong phó vµ tinh tÕ cña con ngêi.
Trong ca dao, hoa kh«ng chØ xuÊt hiÖn víi líp nghÜa ®en thuÇn tóy mµ cßn ®îc
t¸c gi¶ d©n gian kho¸c cho c¸c líp nghÜa
míi, v× vËy nã còng ®îc chän lµm biÓu tîng cho lÔ cíi. Qu¶ ®µo ®îc xem lµ cã t¸c dông phßng chèng nh÷ng ¶nh hëng xÊu, trõ tµ ma(3). Gç ®µo ®îc cho lµ cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tuyÖt vêi chèng l¹i ma quû. Ngoµi ra, c©y ®µo vµ qu¶ ®µo thêng biÓu trng cho sù trêng sinh bÊt tö g¾n víi huyÒn tho¹i vÒ c©y ®µo cña T©y V¬ng MÉu 3000 n¨m míi ra qu¶ mét lÇn. Kh«ng nh÷ng thÕ, hoa ®µo còng ®îc chän lµm
biÓu tîng cho s¾c ®Ñp cña ngêi thiÕu n÷.
biÓu tîng. Hoa lµ c¸i ®Ñp, lµ ngêi yªu, lµ Còng víi ngêi Trung Quèc, vên ®µo
hiÖn th©n cho nh÷ng gi¸ trÞ thiªng liªng cao ®Ñp, lµ biÓu trng cho lèi sèng, t©m hån vµ cèt c¸ch cña ngêi ViÖt. §Æc biÖt, hoa trong ca dao cßn biÓu trng cho vÎ ®Ñp
vµ th©n phËn cña ngêi phô n÷.
ngoµi viÖc g¾n víi ®Ò tµi lÞch sö - Lêi thÒ vên ®µo trong Tam Quèc DiÔn NghÜa cña La Qu¸n Trung, nã cßn ®îc xem lµ khu vên ®Þa ®µng, vên cña sù trêng sinh,
sù tíi ®Ých cña hµnh tr×nh thô ph¸p. Cßn
Qua kh¶o s¸t tËp Kho tµng ca dao theo quan niÖm cña ngêi NhËt, hoa ®µo
ngêi ViÖt víi 11.847 c©u ca dao, bµi viÕt tËp trung kh¶o s¸t vµ t×m hiÓu nghÜa biÓu trng cña c¸c tõ thuéc tiÓu trêng nghÜa chØ c¸c loµi hoa víi 7 loµi hoa xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt trong ca dao ngêi ViÖt. §ã lµ c¸c loµi hoa nh : hoa ®µo (146 lÇn, chiÕm
7%), hoa sen (101 lÇn, chiÕm 4,7%), hoa
tîng trng cho sù trong tr¾ng vµ thñy chung, tîng trng cho sù trinh tiÕt cña ngêi phô n÷(4).
Trong v¨n hãa ViÖt Nam, hoa ®µo còng nh c©y ®µo, qu¶ ®µo kh«ng hµm chøa hÕt c¸c líp nghÜa biÓu tîng ë trªn mÆc dï
nh÷ng ý nghÜa Êy kh«ng xa l¹ g× ®èi víi
hång (67 lÇn, chiÕm 3%), hoa lan (45 lÇn, ngêi ViÖt Nam qua lÞch sö, v¨n hãa
chiÕm 2%), hoa cóc (50 lÇn, chiÕm 2,3%) vµ hoa huÖ (25 lÇn, chiÕm 1%).
1. Hoa ®µo
Theo Tõ ®iÓn biÓu tîng v¨n hãa thÕ
Trung Quèc còng nh NhËt B¶n. Hoa ®µo ®· ®i vµo lÞch sö, ng«n ng÷ hµng ngµy vµ thi ca mét c¸ch ®Ëm ®µ ý vÞ. VÒ lÞch sö,
vµo tÕt Kû DËu (1789), vua Quang Trung
giíi, hoa ®µo cã nh÷ng líp nghÜa biÓu sau khi ®em ®oµn qu©n tèc chiÕn tõ Nam
trng phong phó: Hoa ®µo biÓu trng cho mïa xu©n, lµ h×nh ¶nh cña sù ®æi míi vµ søc sinh s¶n dåi dµo(2). §µo ®îc biÕt ®Õn t¹i Trung Quèc vµ NhËt B¶n kh«ng chØ nh lµ mét lo¹i qu¶ phæ biÕn mµ cßn g¾n liÒn víi nhiÒu truyÒn thuyÕt d©n gian vµ tÝn ngìng. ë Trung Hoa, qu¶ ®µo lµ biÓu
tîng cña sù trêng thä. Trong v¨n hãa
ra B¾c, ®¹i ph¸ ®îc 20 v¹n qu©n Thanh x©m lîc, liÒn sai qu©n sÜ chän lÊy mét cµnh bÝch ®µo ®Ñp nhÊt Th¨ng Long, cho
(2) Jean Cheralier Alain Greerbrant (1997), Tõ ®iÓn biÓu tîng v¨n hãa thÕ giíi, Nxb. §µ N½ng, Trêng viÕt v¨n NguyÔn Du, §µ N½ng, tr. 282.
(3) Jean Cheralier Alain Greerbrant (1997), S®d, tr. 282. (4) Jean Cheralier Alain Greerbrant (1997), S®d, tr. 282.
68 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 5-2013
nguyÔn thïy v©n
ngùa phi gÊp mang vµo Phó Xu©n ®Ó tÆng
cho c«ng chóa Ngäc H©n, thay cho thiÖp
vÞ trÝ cao nhÊt trong b¶ng xÕp lo¹i. Hoa
®µo ®îc xem lµ lo¹i hoa ®Æc trng cho
b¸o tin mõng chiÕn th¾ng. Trong ng«n mïa xu©n vµ lµ mét di s¶n tinh thÇn cña
ng÷ hµng ngµy th× mµu ®µo, dïng ®Ó t¶ mµu hång th¾m hay ®á t¬i nh: lôa ®µo,
cê ®µo, m¸u ®µo.
ngêi ViÖt. Theo thèng kª cô thÓ, cã 69 lêi ca nãi tíi h×nh ¶nh cña hoa ®µo vµ vên
®µo víi nhiÒu líp nghÜa biÓu trng cô thÓ.
Theo quan niÖm cña ngêi ViÖt, hoa Hoa ®µo biÓu trng cho vÎ ®Ñp cña ®µo në vµo mïa xu©n - mïa cña sù phån ngêi thiÕu n÷: Hoa ®µo xuÊt hiÖn víi
sinh, ®em l¹i sinh lùc vµ h¹nh phóc míi nªn loµi hoa nµy biÓu tîng cho sù may m¾n, h¹nh phóc, cho t×nh b¹n kh¨ng khÝt, th©n thiÕt vµ trêng tån. Mïa xu©n còng
lµ thêi gian tèt nhÊt cho nh÷ng ®«i trai g¸i
nghÜa biÓu trng víi tÇn sè cao trong c¸c lêi ca cã tõ ®µo. Víi 17 lÇn lÆp l¹i, hoa ®µo ®îc liªn tëng víi vÎ ®Ñp cña ngêi thiÕu n÷ vµ xuÊt hiÖn víi nhiÒu biÕn thÓ. C¸c
t¸c gi¶ d©n gian ®· kh¾c häa vÎ ®Ñp ngêi
lËp gia ®×nh, v× vËy, ®µo còng lµ biÓu phô n÷ trong sù t¬ng quan víi hoa ®µo,
tîng cña h«n nh©n. Chng mét c©y ®µo trong nhµ hoÆc ®em tÆng cho mét ngêi mµ b¹n yªu mÕn lµ thÓ hiÖn lêi cÇu chóc cuéc sèng tèt ®Ñp, h¹nh phóc mü m·n, niÒm vui vµ sù yªn Êm. Theo phong thñy ph¬ng §«ng, c©y ®µo tîng trng cho sù trêng thä nªn ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ trong viÖc thu hót sinh khÝ vµo phßng, lµ vËt cã kh¶ n¨ng thu hót vËn may ®èi víi gia chñ. C©y ®µo còng lµ mét trong nh÷ng lo¹i c©y cã vÞ trÝ quan träng trong nhiÒu lo¹i h×nh nghÖ thuËt vµ tËp qu¸n, phong tôc cña
nhiÒu níc ë ph¬ng §«ng. Trong ch¹m
®«i khi lµ bóp ®µo, nô hoa, nhÞ hoa, thËm chÝ c¶ th©n cµnh vµ céi rÔ hoa. H×nh ¶nh bóp ®µo hay nô hoa chím në ®Çy e Êp, ãng ¸nh nh chÝnh vÎ ®Ñp tù nhiªn c¨ng ®Çy nhùa sèng thanh t©n cña thiÕu n÷:
§i ngang thÊy bóp hoa ®µo Muèn vµo mµ bÎ sî rµo l¾m gai.
(KTCDNV, tr. 822) B«ng ®µo chªnh chÕch në ra
ThÊy hoa liÒn h¸i biÕt hoa ai trång. (KTCDNV, tr. 794)
Mµu s¾c vµ h¬ng th¬m lµm nªn vÎ
®Ñp cña hoa. S¾c th¾m t¬i hång cña hoa
kh¾c trang trÝ ®×nh lµng cña ngêi ViÖt, ®µo hay tr¸i ®µo chÝn h©y h©y m¸ ®á
®µo ®îc c¸ch ®iÖu víi m«tÝp “®µo ho¸ l©n” hoÆc “®µo ho¸ rång”. §©y lµ lo¹i m«tÝp cã tÝnh lìng nguyªn: võa lµ c©y, võa lµ vËt.
NÕu nh v¨n hãa Trung Quèc vµ NhËt
B¶n chó träng chñ yÕu vµo ý nghÜa cña
còng ®îc vÝ víi vÎ ®Ñp rùc rì cña ngêi con g¸i. VÎ ®Ñp Êy ®Ó l¹i bao nhiªu niÒm tiÕc nuèi cho c¸c chµng trai. Tõ m¸ ®µo xuÊt hiÖn 9 lÇn trong sù chuyÓn nghÜa
chØ vÎ ®Ñp t¬i t¾n, hång hµo cña ngêi
qu¶ ®µo th× v¨n hãa ViÖt Nam chó träng con g¸i. §«i m¸ öng hång cña ngêi
chñ yÕu vµo ý nghÜa cña hoa ®µo, vên ®µo. Trong kho tµng ca dao ngêi ViÖt,
hoa ®µo thuéc nhãm 7 loµi hoa xuÊt hiÖn
thiÕu n÷ nh hoa ®µo, nãi m¸ ®µo lµ nãi ®Õn ngêi con g¸i ®Ñp.
ThÊy ai h©n hÊn m¸ ®µo
nhiÒu nhÊt trong thÕ giíi mu«n hoa. Thanh t©n mµy liÔu d¹ nµo ch¶ th¬ng.
Trong Kho tµng ca dao ngêi ViÖt, qua
kh¶o s¸t 11.847 c©u ca dao, h×nh ¶nh hoa
(KTCDNV, tr.204)
C¸nh hoa ®µo mong manh tríc c¶nh
®µo xuÊt hiÖn 146 lÇn, (chiÕm 7%) ®øng ë d·i dÇu giã ma cña thiªn nhiªn còng
Sè 5-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 69
ý nghÜa biÓu trng cña mét sè loµi hoa ®iÓn h×nh...
gièng nh t©m tr¹ng ngêi con g¸i e sî, dÌ dÆt tríc khi trao th©n, göi phËn m×nh cho ngêi ®µn «ng mµ m×nh lùa chän g¾n bã:
Vãc bå liÔu e dÌ giã bôi
§ãa hoa ®µo sî h·i n¾ng s¬ng. (KTCDNV, tr.2338)
Hoa ®µo cßn biÓu trng cho t×nh yªu ®«i
cã nghÜa nh»m chØ ngêi con g¸i ®· phai m¸ ®µo mµ vÉn cha t×m ®îc n¬i trao th©n göi phËn, cha yªn bÒ gia thÊt:
Chång cßn m« cã anh nµo
Em cßn lËn ®Ën vên ®µo sím tra. (KTCDNV, tr.633)
Hoa ®µo lµ biÓu trng cho c¸i ®Ñp, cho
løa. H×nh ¶nh hoa ®µo thêng g¾n bã víi nhan s¾c ngêi con g¸i. Song quy luËt t×nh yªu vµ duyªn nî cña trai g¸i n«ng nghiÖt ng· cña thêi gian ®· khiÕn cho th«n, xuÊt hiÖn trong rÊt nhiÒu bµi ca dao. ngêi con g¸i kh«ng gi÷ m·i ®îc nÐt
Vên ®µo trong ca dao lµ vên yªu, vên t×nh ¸i, lµ n¬i t×nh tù. Trong 11.847 c©u ca dao kh¶o s¸t, h×nh ¶nh biÓu tîng nµy xuÊt hiÖn 33 lÇn, chiÕm tØ lÖ cao trong c¸c lêi ca dao cã xuÊt hiÖn h×nh ¶nh ®µo.
Vên ®µo lµ khu vên cña nhan s¾c, vên yªu, vên t×nh ¸i, n¬i dËp d×u ong bím, dËp d×u kh¸ch ghÐ th¨m vµ khao kh¸t h¸i hoa, bÎ nhôy, kh¸t khao chinh phôc t×nh yªu:
Bím vµng, bím tr¾ng, bím xanh Bay qua lîn l¹i, quÊn quanhvên ®µo.
(KTCDNV, tr. 604) §i qua tríc cöa vên ®µo
ThÊy hoa thiªn lÝ muèn vµo h¸i ch¬i. (KTCDNV, tr.827)
Trong vên t×nh ¸i Êy, vên ®µo trë
thanh t©n, quyÕn rò, c¸m c¶nh tuæi xu©n mét ®i kh«ng trë l¹i, sù luyÕn tiÕc cuéc ®êi, luyÕn tiÕc c¸i ®Ñp còng ®îc thÓ hiÖn bëi h×nh ¶nh “hoa ®µo hÐo nhôy”:
Hoa ®µo hÐo nhôy anh th¬ng, Anh mong bÎ l¸ che s¬ng cho ®µo.
(KTCDNV, tr.1093) Hoa ®µo hÐo nhôy, tuæi xu©n tr«i ®i,
song kh«ng h¼n duyªn cña ngêi con g¸i ®· kÐm mÆn mµ. Lêi tr¸ch mãc chua xãt cña kiÕp hoa còng lµm ®¾ng lßng c¸c bËc qu©n tö:
Th©n thiÕp nh c¸nh hoa ®µo,
§ang t¬i ®ang tèt thiÕp trao cho chµng. B©y giê nhÞ r÷a hoa tµn,
Vên xu©n nã kÐm sao chµng l¹i chª?
(KTCDNV, tr.2034)
thµnh kh«ng gian tá t×nh lÝ tëng, kÝn ®¸o Nh vËy, víi nh÷ng líp nghÜa biÓu
nhÊt cho c¸c chµng trai c« g¸i ®¬ng ®é
xu©n th×. §«i khi, nh©n vËt tr÷ t×nh còng
trng ®a d¹ng, hoa ®µo trë thµnh mét biÓu
trng ®Æc biÖt trong ca dao d©n ca ViÖt
hãa th©n vµo “®µo”, “mËn” ®Ó bµy tá Nam, ngoµi nh÷ng nÐt nghÜa biÓu tîng
nh÷ng lêi ím hái s©u kÝn: §ªm qua mËn míi hái ®µo:
Vên xu©n ®· cã ai vµo h¸i hoa? B«ng ®µo chªnh chÕch në ra Dang tay muèn h¸i sî nhµ cã c©y L¹ lïng anh míi tíi ®©y
ThÊy hoa liÒn h¸i, biÕt c©y ai trång? (KTCDNV, tr.7944)
VÉn lµ biÓu tîng vên ®µo nhng khi
vên ®µo Êy v¾ng bãng bím ong qua l¹i
h»ng t¹i ®· ®i vµo ký tÝch v¨n hãa vµ t©m thøc d©n téc, nã cßn biÓu trng cho c¸i ®Ñp, søc trÎ, cho t©m hån vµ cèt c¸ch con ngêi, ®Æc biÖt lµ ngêi phô n÷ ViÖt Nam.
2. Hoa sen
Hoa sen lµ lo¹i hoa xuÊt hiÖn nhiÒu trong ca dao ngêi ViÖt. Hoa sen lµ biÓu tîng cña sù thuÇn khiÕt gi÷a bôi trÇn tôc lôy. Theo quan niÖm cña ngêi ViÖt, hoa
sen héi tô ®Çy ®ñ trong m×nh ý nghÜa triÕt
70 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 5-2013
nguyÔn thïy v©n
häc - nh©n sinh cao quý, mang ý nghÜa vÒ
©m d¬ng ngò hµnh vµ søc v¬n dËy cña
tho¸t, gi¸c ngé PhËt ph¸p. ë ViÖt Nam,
nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc tiªu biÓu víi
mét ý chÝ sèng m·nh liÖt nh d©n téc ViÖt. h×nh tîng hoa sen thêng xuÊt hiÖn Tõ vÎ ®Ñp t¹o h×nh, sù hµi hßa mµu s¾c, trong nh÷ng giai ®o¹n hng thÞnh cña
hoa sen ®· ®îc chän lµ “Quèc hoa ViÖt
Nam” víi nhôy vµng gîi liªn tëng tíi
PhËt gi¸o nh: Chïa Mét Cét - Hµ Néi;
th¸p Cöu phÈm liªn hoa, Chïa Bót Th¸p -
mµu l¸ cê tæ quèc, sù thanh tao, tinh B¾c Ninh; Chïa T©y Ph¬ng - Hµ Néi,
khiÕt; vëi vÎ ®Ñp v¬n lªn tõ bïn gièng nh ngêi ViÖt tõ nghÌo khæ, tõ n« lÖ mµ
®øng lªn – hoa sen ®· trë thµnh lo¹i hoa
Chïa Kim Liªn - Hµ Néi... H·ng hµng kh«ng Vietnam Airline còng lÊy hoa sen
vµng lµm biÓu tîng cña m×nh. BiÓu tîng
biÓu trng cho cèt c¸ch, t©m hån ViÖt míi cña du lÞch ViÖt Nam còng lµ biÓu Nam. Kh«ng riªng ViÖt Nam, Ên §é - tîng ®ãa hoa sen ®ang hÐ në.
quèc gia cña ®¹o PhËt còng ®· t«n hoa sen tr¾ng lµm “Quèc hoa”, víi ý nghÜa b¶n thÓ
lµ loµi hoa tõ nguån céi.
Tån t¹i tõ ngµn n¨m cïng víi c©y cá thiªn nhiªn ®Êt níc, hoa sen kh«ng chØ lµ
ngêi b¹n th©n thiÕt mµ cßn ®îc xem
Hoa Sen trong PhËt gi¸o lµ biÓu tîng nh lµ biÓu trng v¨n ho¸ bÐn rÔ s©u
cña sù thuÇn khiÕt vµ sinh hãa hån nhiªn bëi ë sen cã 5 phÈm chÊt c¬ b¶n: tÝnh v« nhiÔm (kh«ng bÞ v¬ng bÈn mïi bïn); tÝnh thanh läc (dßng níc n¬i sen sinh trëng trë nªn trong m¸t); tÝnh thuú mÞ (sen táa h¬ng thanh khiÕt); tÝnh thuÇn khiÕt (ong bím kh«ng lai v·ng hót nhôy); tÝnh kiªn nhÉn (trong qu¸ tr×nh sinh trëng, v¬n
lªn). C¸c hoa sen cã mµu s¾c kh¸c nhau sÏ
trong t©m thøc ngêi d©n ViÖt. ë ViÖt Nam, sen ®îc xÕp vµo bé tø quý (4 mïa): Lan, sen, cóc, mai vµ xÕp vµo hµng “tø qu©n tö” cïng tïng, tróc, cóc. §i vµo trong ca dao, sen tîng trng cho cèt c¸ch thanh tao cña con ngêi:
Trong ®Çm g× ®Ñp b»ng sen
L¸ xanh b«ng tr¾ngl¹i chennhÞ vµng
NhÞ vµng b«ng tr¾ng l¸ xanh
mang nh÷ng ý nghÜa biÓu trng kh¸c Gµn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn.
nhau. Tõ ®êi sèng, hoa sen ®· ®i vµo t©m thøc cña ngêi ViÖt, trë thµnh h×nh tîng ®Æc biÖt trong nghÖ thuËt, trong kiÕn tróc vµ ®iªu kh¾c.
Ngêi ViÖt vèn sèng trong m«i trêng cña hÖ sinh th¸i nhiÖt ®íi, c©y cá cã ý nghÜa quan träng trong ®êi sèng vËt chÊt vµ t©m linh cña con ngêi. Sèng, tån t¹i
trong c©y cá, nhê c©y cá vµ chÕt còng ho¸
(KTCDNV, tr .2227) Hoa sen biÓu trng cho vÎ ®Ñp thiÕu n÷:
G¬ng mÆt thanh tó, hång hµo cña thiÕu n÷ thêng ®îc vÝ víi hoa sen, nhÊt lµ bóp sen:
Bóp hoa sen lai l¸ng gi÷a hå
Anh ®a tay bÎ sî trong chïa cã s. Cã s th× mÆc cã s
Gi¬ tay anh bÎ cã h anh ®Òn.
th©n trong c©y cá. Cho nªn tõ xa xa (KTCDNV, tr.304)
ngêi ViÖt ®· cã tÝn ngìng thê c©y, v× thÕ, hoa sen còng lµ loµi c©y cá ®îc dïng
lµm m« tÝp trang trÝ chñ ®¹o trong chïa.
§µo t¬ sen ngã xanh xanh
Ngäc lµnh cßn ®îi, gi¸ lµnh ®Ñp duyªn.
(KTCDNV, tr.734)
Trong kiÕn tróc PhËt gi¸o ¸ §«ng, h×nh Hoa sen còng ®îc dïng ®Ó biÓu thÞ tîng hoa sen mang ý nghÜa vÒ sù gi¶i phÈm c¸ch cao quý cña con ngêi nãi chung:
Sè 5-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 71
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn