Xem mẫu
- Xem TAY thấy Mất Mặt
“Rùa tiến bộ”, Phạm Huy Thông
Tiếp theo triển lãm Đồng bào (2010), Giấc mơ lạ (2011), họa sĩ trẻ
Phạm Huy Thông vừa ra mắt những người yêu mỹ thuật Sài Gòn bộ
sưu tập có tên gọi TAY.
Quan sát quá trình sáng tạo gần đây của họa sĩ, ấn tượng mạnh nhất với
tôi chính là câu chuyện về sự xê dịch trong không gian địa lý, chuyển
dịch trong cảm xúc và biến dịch từ nhận thức của tác giả. Thông đi
nhiều nước, tham gia nhiều workshop, liên tục thay đổi đề tài. Đứng
bên mỗi tác phẩm của Phạm Huy Thông, điều mà tôi muốn tìm kiếm
trước tiên là sự đồng cảm về thái độ sống, cách chia sẻ trách nhiệm của
- nghệ sĩ – trí thức trước hiện thực đời sống quá nhiều biến dạng bất
thường, quái đản. Tôi đã nhận về, đang hấp thụ, sẽ tiếp tục suy nghiệm
và thử có vài dự đoán về một hiện tượng Phạm Huy Thông.
Với cách đặt vấn đề như thế, tôi muốn đứng ngoài những bàn tán, lời
qua tiếng lại hay sự bình phán. Các quan niệm nghệ thuật, trường phái,
phong cách để dành cho các nhà phê bình mỹ thuật. Việc có ảnh hưởng
của Pop Tàu, Lê Quảng Hà, Nguyễn Mạnh Hùng, Hà Mạnh Thắng,
Liên Trương, Thái Tuấn hay không cũng chỉ là những việc riêng mà
bản thân tác giả sẽ đón nhận, xử lý tiếp trong suốt một lộ trình rất dài
và sẽ còn nhiều gian khó của một nghiệp sáng tạo.
Tôi có thói quen đến các triển lãm sau ngày khai mạc. Trước mỗi tác
phẩm, tôi thường nhắm mắt rất lâu sau vài phút quan sát tỉ mỉ. Người
thưởng ngoạn chủ đích bỏ ngỏ ngôi nhà tinh thần của mình để cho từng
bức tranh tự gõ cửa và đi vào những căn phòng, khoảng trống nằm sâu
đâu đó bên trong. Sự vắng lặng, yên tĩnh của phòng tranh cộng hưởng
tâm trí không màu và bộ nhớ đã tự cho phép gạn lọc lại những nét,
mảng mà nó cần. Diện tích của không gian đó rộng hay hẹp, kích cỡ
lớn hay nhỏ, đẹp hay xấu là tùy khả năng khai mở của tác phẩm và tác
giả.
Nếu còn thơ bé chắc hẳn một vài thủ pháp của TAY sẽ dẫn dụ, khích lệ
tôi ước mơ trở thành họa sĩ chuyên vẽ về những câu chuyện đầy kỳ ảo
của một thế giới ẩn chứa thật nhiều những hoàn cảnh khác thường, các
nhân vật có sức mạnh siêu phàm, năng lực siêu nhiên. Nếu ở tuổi teen,
- có thể TAY sẽ gợi ý cho tôi vài ý tưởng xuất sắc về một văn hóa mặt nạ,
kéo tôi đến lễ hội đường phố cuồng nhiệt của người Anh ở Notting Hill
hoặc mơ về những đêm hội Halloween ở Rio, Brazil.
Nhưng tôi đã qua tuổi mơ. Nhiều bấn loạn thời thế đã buộc mỗi con
người phải tự hạn chế, điều chỉnh tới tận cùng rất nhiều những dự định
lãng mạn. Trong tôi có thừa sự ẩn ức đối với những đề tài, câu chuyện
mà Thông đeo đuổi nhiều năm qua. Phía sau ánh mắt cười tinh nghịch
của họa sĩ, đời sống, con người Việt Nam và thế giới này đã trở thành
một gương MẶT biến dạng, dị dạng. Môi trường sống xô đẩy nhân tính
đảo điên, văn hóa suy thoái. Xung đột biên giới, chiến tranh, khủng bố,
khủng hoảng kinh tế… trở thành căn bệnh kinh niên trên toàn cầu.
Những khát thèm tiền lực, quyền lực vẫn ngự trị thế giới và luôn tấy
lên cơn đau nhức từ mỗi tế bào của những kẻ ác quỷ mang một phần
hình hài con người. Đồng tiền tạo tác nên một thế giới mới kỳ quái đến
mức khó tưởng tượng… Những xung động quá lớn đó mau chóng thúc
đẩy Phạm Huy Thông thoát bỏ cái duy mỹ và trở thành cây cọ chính
luận.
- “Một cuộc hiến tế”, Phạm Huy Thông
Là một người yêu thích nhiếp ảnh tôi từng nghe Ansel Adam (một
nhiếp ảnh gia chuyên chụp phong cảnh rất nổi tiếng người Mỹ) nói
rằng: chân dung con người là phong cảnh tuyệt vời nhất. Mỗi khi phải
đi chụp chân dung cho các chính khách, doanh nhân để kiếm sống tôi
luôn lẩm bẩm câu thơ của Phùng Khắc Bắc:
“Mặt lá nhìn ngửa.
Mặt người nhìn ngang.
Mặt thú lang nhìn xuống
…”
Và khi đối diện mỗi bức tranh của Thông trong tâm trí tôi lại hiện ra
thật nhiều nghi vấn, định nghĩa, khái niệm… Có bao nhiêu định dạng
- MẶT? Tại sao từ bỏ MẶT để chọn TAY? Có bao nhiêu tín hiệu, ký hiệu
hay mật mã từ dáng vẻ, kích cỡ hay từng vết vân TAY? Tại sao những
điêu khắc cổ ở văn hóa Khme lại là tứ diện, bốn mặt hỉ nộ ái ố?…
Tranh của Thông có kết nối rất chặt chẽ với hiện thực, những vấn đề
thời sự. Khi phác họa chân dung trần trụi của hiện thực, tác giả viết ra
một cảm nhận khá khiêm nhường:“Tôi muốn xóa bỏ nhân diện cá nhân
của các nhân vật, chỉ đề cập họ như là một phần của đám đông (hoặc
xã hội), cá tính của họ bị làm mờ và được thay bằng những tính cách
chung của con người. Những nhân vật trong bộ tranh này đều không có
đầu, mặt; thay vào đó là những bàn tay với đủ các dáng điệu. “
Nhưng TAY ra đời trong một đời sống mà tự do bị nghi ngời, cá nhân bị
phế bỏ, cá tính đừng nên tồn tại, chẳng nên khích lệ tư duy độc lập, rất
cần hạn chế những ước mơ khát vọng. Xã hội chỉ còn là nơi tập hợp
của bầy người. Nó nhắc người xem không tính độ dày mỏng của từng
lớp da, mau chóng bỏ qua cái bề mặt. Nhìn ngắm những bộ comple
ngon lành, những cầu vai nhiều sao, những cái bụng không thể viên
mãn hơn và những ngón tay nhăn nhúm, thô kệch, bấn loạn… Mỗi tác
phẩm TAY và người xem bất chợt đồng hiện câu hỏi: những kẻ quyền
cao, chức trọng, thừa tiền kia có khi nào bất chợt nhìn tranh, soi gương
và nhận ra chân dung của mình? Có thể tìm thấy trong TAY thấp thoáng
nét mặt một đồng chí X, dung nhan anh Y hay cá tính em Z? Liệu khi
nhìn vào những lời phỉ báng nhiều màu sắc, đa nghĩa kia, họ có thể sĩ
- diện? Trong tâm can họ còn chút liêm xỉ nào để gìn giữ cái thể diện của
một con người?
“Một cuộc thi ăn”, Phạm Huy Thông
Viết đến đây tôi muốn liên hệ lại những điều mà Lỗ Tấn từng nghi vấn,
từ gần một thế kỷ qua: “thể diện” rốt lại là cái thá gì? Chẳng nghĩ tới
thì thôi, nghĩ tới, thấy nó mập mờ lắm. Nó giống như là có đến mấy
thứ, mỗi một thứ thân phận thì có một thứ “thể diện”, tức cũng gọi là
“mặt”. Cái “mặt” ấy có một đường ranh giới, nếu rơi xuống phía dưới
đường ấy tức là mất thể diện, cũng gọi là “bẽ mặt”. Kẻ nào không sợ
“bẽ mặt”, tức là “muối mặt”. Trái lại, nếu làm được việc gì vượt lên
trên đường ấy, thì “có thể diện”, hoặc nói “mở mặt”. Mà cái nghĩa
“bẽ mặt” thì lại tùy người mà không giống nhau.”
- Vậy là gần một trăm năm trôi qua, mà sao cả Trung Hoa khốn cùng
hôm qua, điên đảo hôm nay và Việt Nam suy trầm, gương mặt người
luôn khiếm diện, đổi dạng hay biến mất đi? Thay thế vào đó là hàng
loạt những hình tượng, biểu tượng hoàn toàn xa lạ với CON NGƯỜI?
Nhiều thế kỷ sau sự bất thường vẫn tồn sinh cùng điều bình thường, cái
tốt đẹp bị cái xấu truy sát và điều phi nhân vẫn tồn tại đâu đó bên cạnh
những giá trị nhân bản? Có lẽ cuộc sống vốn thế, mãi thế. Và chắc hẳn
sẽ có nhiều thế hệ họa sĩ sẽ tiếp tục theo đuổi đề tài này. Hy vọng, kỳ
vọng Phạm Huy Thông sẽ góp phần tạo nên một chân dung, khắc họa
dáng vóc mới cho hội họa đương đại. Xin chép tặng họa sĩ những câu
thơ tiếp theo của Phùng Khắc Bắc:
…
Khi ta còn ngẩng lên kính ngưỡng
Khi ta còn cúi xuống nguyện cầu
Ta tạo cho mình những dáng đau.
nguon tai.lieu . vn