Xem mẫu

  1. XÁC Đ NH Đ C THÙ V ĐI U KI N T NHIÊN VÀ CH T LƯ NG QU V I PH C V CHO VI C ĐĂNG KÝ CH D N Đ A LÝ “L C NG N” CHO S N PH M V I THI U Bùi H u ông1, Trương Xuân Cư ng1, Vũ M nh Quy t1, Lương c Toàn1 SUMMARY Study on specific chractesistics about the natural conditions and quality of “Luc gan” litchi fruit for geographical indication. In the general trend of the market economy, the customers need to know about the source and quality of the agricultural products. Geographical indication is a method to supply to the customers about that information. The study was carried out at Luc Ngan district, Bac Giang province. Total studied area was about 18.000 ha of 20 communes located in Southern, where the altitude is lower than the other areas of Luc Ngan district. In this region, “Thieu” litchi is high intensive cultivation. The result showed that the “Thieu” litchi in Luc Ngan had specific characteristics about the form and quality of litchi fruit. The difference was depended on the natural conditions such as soil, water, topography and climate. “Thieu” litchi was suitable in the areas where climate condition were following: Total annual rainfall from 1.300 - 1.400 mm; average temperature from 22 - 25OC; annually of evaporate from 1.000 - 1.100 mm; humidity from 80 - 85%; and where the altitude was 150 m about sea level; the suitable soil for Thieu litchi in Luc Ngan was Acrisosl with high fragment content. Keywords: Litchi, Geographical indication, Luc Ngan. trưng v ch t lư ng, uy tín, danh ti ng ho c I. TV N các c tính khác c a lo i hàng hóa này có V i xu th h i nh p kinh t , n n kinh t ư c ch y u là do ngu n g c a lý t o th trư ng ang ngày càng òi h i các s n nên. Chính vì v y, vi c xây d ng ch d n phNm có ch t lư ng cao, có s mb ov a lý cho các m t hàng nông c s n là m t ch t lư ng, giá c n nh. Chính vì v y, vi c làm c n thi t và c p bách hi n nay. m t yêu c u c p thi t t ra cho các s n V i thi u L c N g n là lo i cây tr ng phNm nông nghi p c a nư c ta là ph i xác mang l i hi u qu kinh t cao, có quy mô nh ư c tên tu i và ch ng trên th phát tri n thành m t lo i cây hàng hóa trư ng trong nư c cũng như th trư ng nư c th c th trên a bàn L c N g n. S n phNm ngoài, tăng cư ng l i th c nh tranh, thúc v i thi u L c N g n ã ư c th trư ng Ny vi c phát tri n các lo i cây tr ng có giá trong và ngoài nư c ánh giá cao v m t tr kinh t , tăng thu nh p cho ngư i dân. ch t lư ng, v m t s lư ng v i thi u L c Ch d n a lý là nh ng t , tên g i, d u N g n chi m t i 30 - 40% t ng s n lư ng hi u, bi u tư ng, hình nh ư c s d ng v i tươi tiêu th th trư ng trong nư c và ch ra r ng s n phNm có ngu n g c t i qu c trên 50% s n lư ng v i khô xu t khNu sang gia, vùng lãnh th ho c a phương mà c th trư ng Trung Qu c. Chính vì v y, vi c 1 Vi n Th như ng N ông hoá.
  2. xây d ng ch d n a lý cho s n phNm v i tt os c thù v ch t lư ng c a v i c n thi u L c N g n là vi c làm vô cùng c n ư c phân tích nghiên c u g m: Thành thi t và c p bách. ph n cơ gi i; pH; OC, N, P2O5 và K2O t ng s ; P2O5 và K2O d tiêu, m t s II. V T LI U VÀ PHƯƠN G PHÁP nguyên t vi lư ng (Cu; Fe; Zn; B; Mo và N GHIÊN C U Co). Các m u t ư c phân tích các ch tiêu theo phương pháp c a FAO - ISRIC 1. V t li u nghiên c u (1987, 1995) và c a Vi n Th như ng Vùng t nhiên tr ng v i thi u huy n Nông hóa (1998). L c N g n. Các gi ng v i thu c các vùng + M u v i: xác nh các yêu c u v L c N g n; Thanh Hà; Phú Th ; Qu ng ch t lư ng qu nh m tìm hi u các ch tiêu N inh và các vùng v i ngoài L c N g n. c thù c a v i L c Ng n, các ch tiêu v tính ch t hóa lý c a qu và hình thái m u 2. Phương pháp nghiên c u mã qu ư c phân tích, như sau: 2.1. i u tra thu th p các s li u, tài li u - V hóa tính: Hàm lư ng ch t r n hòa Các s li u tài li u c n thu th p bao tan ( Brix); hàm lư ng ư ng t ng s ; g m các s li u v i u ki n t nhiên ( t hàm lư ng axít h u cơ t ng s ; vitamin C ai, khí h u, a hình, th y văn...) t o nên và xác nh hàm lư ng nư c. c thù c a s n phNm v i thi u L c N g n. - V hình thái m u mã: Tr ng lư ng 2.2. i u tra kh o sát thu th p m u qu ; ư ng kính qu ; chi u cao qu ; tr ng lư ng h t; dày cùi; t l ph n ăn ư c. + M u th như ng và m u t tr ng v i: ào, mô t m u t theo phương pháp 2.4. Th ng kê và x lý s li u c a FAO - UN ESCO. M t ph u di n và xác nh c thù khác bi t c a v i m u t theo “Quy ph m i u tra l p b n thi u L c Ng n v i các gi ng v i thu th p t i t t l l n” (10 TCN 68 - 84) c a B các vùng khác, cũng như tìm hi u m i quan Nông nghi p Vi t Nam (1984). L y m u t: h gi a các c tính t ai và ch t lư ng qu V i các ph u di n chính có phân tích, m u nh m xác nh các c tính t c n có m t ư c l y theo t ng phát sinh. Các m u b o các ch tiêu c thù v ch t lư ng qu , nông hóa ư c l y theo hai t ng, t ng m t t chúng tôi s d ng các phương pháp phân tích 0 - 20 cm và t ng th hai t 20 - 50 cm; Các tương quan nhi u chi u và th ng kê toán h c m u t dư i các cây v i có l y m u qu b ng các ph n m m th ng kê chuyên d ng cũng ư c l y theo hai t ng như trên t i 5 như SPSS, R, XLStat. i m dư i mép tán cây sau ó ư c tr n u theo t ng. III. K T QU VÀ TH O LU N + M u v i: L y m u qu trong vùng nghiên c u và ngoài vùng nghiên c u có 1. c thù v i u ki n t nhiên vùng cơ s so sánh s khác bi t và xác nh tính nghiên c u c thù. M i cây l y 1 kg qu 3 t ng tán 1.1. V trí a lý khác nhau. L c Ng n n m trong vĩ t 21O15’ O 2.3. Phân tích m u t và m u qu n 21 45’ vĩ B c; t 108O30’ n O 108 45’ kinh ông. Huy n có t ng di n + M u t: xác nh các yêu c u v tích t nhiên là 101.223,72 ha, v i 30 ơn v t tr ng v i, các tính ch t lý - hóa h c c a hành chính ư c chia thành 2 vùng rõ r t:
  3. Vùng cao có 12 xã, vùng th p có 17 xã và 1 + Vùng b ng th p: Ch y d c theo th tr n. Khu v c nghiên c u ch d n a lý qu c l 31 v i cao c a vùng này n m t g m 20 xã n m n a dư i c a huy n, nơi 10 - 50 m. có a hình th p hơn và là khu v c tr ng v i Khi so sánh c i m a hình vùng t p trung, ch t lư ng qu v i cao. tr ng v i L c Ng n v i a hình chung c a 1.2. a hình, a m o toàn huy n và t nh B c Giang cho th y có s c thù rõ nét c a a hình t nhiên v Vùng t tr ng v i có th chia làm 3 c i m a hình a m o. Hơn n a, c d ng a hình như sau: thù c a a hình lòng máng trũng ã t o ra + Vùng núi cao: Có các dãy núi cao ti u vùng khí h u c trưng, là m t y u t chia c t m nh v i cao trên 150 m. quan tr ng em l i cho v i thi u L c Ng n + Vùng i núi: Vùng này có các qu ch t lư ng và m u mã vư t tr i so v i các i tho i, núi th p xen l n ru ng. cao vùng khác trong và ngoài t nh (hình 1). n m trong kho ng t 50 - 150 m. SƠ Đ Đ A HÌNH D NG 3 CHI U HUY N L C NG N L NG SƠN L C NAM SƠN Đ NG 2 - 50 m 50 - 100 m 100 - 150 m 150 - 200 m L C NAM > 200 m Hình 1. a hình huy n L c g n và khu v c nghiên c u th hi n d ng 3 chi u hòa, ngu n cung c p nư c n nh. ây 1.3. a ch t cũng là m t trong nh ng nguyên nhân t o Vùng L c Ng n, v i i u ki n hình nên ch t lư ng thơm ngon cho qu v i thành t các lo i á m và m u ch t như: thi u t i L c Ng n. Cát k t, cát k t d ng quartzit, th u kính cu i k t, b t k t màu , sét vôi, á phi n 1.5. Khí h u sét,... ã t o cho các lo i t t i ây có i u ki n khí h u c a vùng tr ng v i thành ph n cơ gi i trung bình. ây cũng thi u L c Ng n có nhi u i m thu n l i và là m t trong nh ng i u ki n phù h p v i phù h p cho các yêu c u sinh thái c a cây các yêu c u sinh trư ng và phát tri n c a v i, trong các quá trình sinh trư ng và phát cây v i. tri n c a cây v i và trong t ng th i kỳ ra l c, ra hoa và k t qu . Có th nh n xét v 1.4. Sông ngòi - Th y văn i u ki n khí h u vùng tr ng v i có S có m t c a con sông L c Nam nh ng nét c thù riêng như sau: ch y qua a bàn huy n c ng v i nh ng h - T ng lư ng mưa trung bình trong năm p l n ã t o ra m t ki u khí h u khá c c a vùng tr ng v i là t 1.300 - 1.450 mm/năm. trưng cho vùng này. Khí h u ư c i u
  4. Vùng b ng th p có lư ng mưa nh hơn hóa h c tương i phù h p cho nhu c u vùng i núi. sinh trư ng và phát tri n c a cây v i. - Nhi t trung bình năm dao ng t - V thành ph n cơ gi i: H u h t t 22 - 25oC. ai t i vùng nghiên c u có thành ph n cơ - T ng lư ng b c hơi trung bình năm t gi i t th t pha cát n th t pha sét. T l á 1.000 - 1.100 mm. l n trong t khá cao. - Nm trung bình t khá cao, t 80 - t chua n chua nhi u, giá tr - 85%. pH H2O dao ng trong kho ng 4,7 - 5,3. t 1.6. c i m t ai t i vùng tr ng v i có hàm lư ng cacbon h u cơ trung bình, m trong t nghèo. Vùng tr ng v i L c N g n có 4 nhóm Lân t ng s nghèo nhưng lân d tiêu dao t chính theo phân lo i c a FAO - ng t trung bình n giàu. Kali t ng s UN ESCO - WRB như sau: N hóm t phù sa (Fluvisols); nhóm t t ng m ng cũng n m trong m c nghèo, kali d tiêu l i (Leptosols); nhóm t loang l (Plinthosols) t m c trung bình. và nhóm t xám (Acrisols). Qua s li u - Các ch tiêu vi lư ng trong t u phân tích (b ng 1) và so sánh v i các yêu th p và không vư t quá ngư ng ô nhi m c u v t ai c a cây v i cho th y t môi trư ng t. tr ng v i t i L c Ng n có các tính ch t lý B ng 1. M t s tính ch t c a các lo i t vùng tr ng v i thi u L c g n Hàm lư ng Hàm lư ng t ng s Vi lư ng Đ chua d tiêu (%) (ppm) TT Lo i đ t (mg/100 g) pHH 2 O pHKCl OC N P2O5 K2O P2 O 5 K2O B Mo Cu Co Zn 1 FLeu.arha 6,08 5,22 0,39 0,03 0,03 0,48 7,44 2,82 25,94 1,91 5,92 8,84 26,77 2 LPha.dyhu 5,2 4,1 0,99 0,08 0,04 3,31 11,87 7,12 24,44 1,92 7,77 10,55 24,77 3 LPlt.dyha 5,0 4,0 0,91 0,06 0,06 1,46 6,69 6,52 26,47 2,47 5,41 10,23 22,98 4 LPskh.dyha 5,2 4,3 1,02 0,07 0,05 1,63 6,14 4,37 25,71 2,46 5,87 9,80 21,37 5 PTha.frvt 5,00 4,20 0,57 0,05 0,03 0,53 4,87 5,05 23,58 2,41 3,75 7,59 18,92 6 ACpt.dyhha 5,38 4,49 0,49 0,04 0,04 0,85 6,87 8,14 28,04 2,10 5,23 10,15 26,49 7 ACar.dyhha 4,89 4,10 0,42 0,04 0,03 0,27 6,10 8,79 23,47 2,22 5,94 7,56 18,71 8 ACfr.dyhha 4,97 4,15 0,45 0,05 0,04 1,17 3,60 5,56 25,38 2,17 4,88 8,68 20,45 9 ACsk.vtha 5,00 4,19 0,71 0,07 0,05 1,25 4,55 7,95 26,06 2,18 6,03 7,89 22,35 10 ACha.skdyh 5,08 4,22 0,72 0,07 0,04 1,12 3,56 7,79 25,87 2,32 6,36 8,09 21,88 K t qu nghiên c u v tính ch t lý, hóa s i cơm, cho ch t lư ng qu v i ng t, ngon h c c a vùng tr ng v i L c Ng n ã cho và thơm c bi t. ây là m t c thù r t th y các c thù riêng v t ai c v dinh riêng c a t ai vùng tr ng v i thi u L c dư ng và vi lư ng trong t. Tuy nhiên, Ng n. Giá tr c thù c a các tính ch t t m t c i m c thù quan tr ng, theo kinh ai vùng tr ng v i thi u L c Ng n ư c xác nghi m c a ngư i dân a phương, là nh thông qua các phép toán th ng kê. K t nh ng lo i t thu c vùng i, có pha l n qu ư c th hi n b ng 2 dư i ây.
  5. B ng 2. Giá tr c thù c a các ch tiêu dinh dư ng và vi lư ng trong t tr ng v i thi u L c g n Ch tiêu Giá tr đ c thù Xác su t m t đ TT Đơn v phân tích Ngư ng dư i Ngư ng trên kho ng bi n đ ng 1 Cát % 30,71 52,79 0,68 2 Th t % 15,47 28,65 0,64 3 Sét % 20,72 32,83 0,68 4 OC % 0,84 1,40 0,66 5 N % 0,06 0,12 0,71 6 P2O5 t ng s % 0,03 0,07 0,75 7 K2O t ng s % 0,32 1,25 0,67 8 Fe t ng s % 0,43 1,48 0,68 9 P2O5 d tiêu (mg/100 g) 4,16 15,17 0,65 10 K2O d tiêu (mg/100 g) 4,72 13,88 0,68 11 pHH 2 O 4,69 5,26 0,62 12 pHKCl 3,84 4,32 0,70 13 B ppm 20,14 29,78 0,66 14 Mo ppm 1,90 2,63 0,69 15 Cu ppm 3,70 8,14 0,66 16 Co ppm 5,31 9,22 0,67 17 Zn ppm 14,60 23,89 0,68 tích thành ph n chính gi a các y u t hình 2. c thù hình thái và ch t lư ng c a thái qu cho các m u nghiên c u. K t qu v i thi u L c g n phân tích thành ph n chính cho th y h u h t 2.1. Tính c thù v hình thái c a v i các m u v i thi u L c Ng n t p trung vào thi u L c g n m t nhóm, các s li u th ng kê ch rõ s K t qu x lý và so sánh các m u v i, c thù c a t ng nhóm theo mô ph ng cho th y: Hình thái qu v i thi u L c Ng n hình 2 dư i ây. có s khác bi t rõ ràng so v i các gi ng v i c trưng c m quan quan tr ng d khác, th hi n s vư t tr i v t t c các ch dàng nh n bi t i v i qu v i thi u L c tiêu hình thái như: Tr ng lư ng qu cao Ng n là: Qu to tròn, v tươi, gai nh n, hơn, ư ng kính và chi u cao qu l n hơn, cùi dày ng t l m, có mùi thơm c trưng. h t nh , dày cùi và t l ph n ăn ư c Các c thù v hình thái qu v i thi u L c cũng l n hơn khi so sánh v i các lo i v i Ng n thông qua các k t qu phân tích x lý khác. mô ph ng rõ ràng và tr c quan các s li u th ng kê cho các ch tiêu hình hơn v s khác bi t này, ã ti n hành phân thái như sau:
  6. - Tr ng lư ng qu v i thi u L c Ng n vitamin C, axít h u cơ t ng s và Brix. có giá tr t 20,05 n 24,20 g/qu . T ng h p các k t qu t phân tích các s - ư ng kính qu v i thi u L c Ng n li u th ng kê c a các ch tiêu ch t lư ng t 3,23 cm n 3,58 cm. trên, cho th y c thù v ch t lư ng qu c a v i thi u L c Ng n như sau: - Chi u cao qu v i thi u L c Ng n t 3,16 cm n 3,46 cm. - Hàm lư ng nư c trong qu t 80,61 n 84,11%. - Tr ng lư ng h t v i thi u L c Ng n t 1,85 g n 2,44 g. - Hàm lư ng axít h u cơ t ng s t 0,12 - 0,20%. - dày cùi v i thi u L c Ng n t 0,83 cm n 1,20 cm. - Hàm lư ng vitamin C t 14,21 mg/100 g n 20,27 mg/100 g. - T l ph n ăn ư c c a v i thi u L c - Hàm lư ng ư ng t ng s t 12,73 Ng n t 71 - 82%. n 17,38%. 2.2. Tính c thù v ch t lư ng qu - Hàm lư ng ch t r n hòa tan t 15,20 c a v i thi u L c g n n 21,50 Brix. Tương t các bư c x lý tính c thù mô ph ng tr c quan và rõ ràng hơn v hình thái. K t qu x lý và so sánh các v s khác bi t, ã ti n hành phương pháp m u v i cho th y ch t lư ng qu v i thi u phân tích thành ph n chính gi a các y u t L c Ng n có s khác bi t rõ ràng so v i các ch t lư ng qu cho các m u nghiên c u. gi ng v i khác v các hàm lư ng trong qu K t qu phân tích thành ph n chính th hi n như: Hàm lư ng nư c, ư ng t ng s , hình 3 dư i ây. T l ph n ăn đư c Axit Ch t khô Dày cùi Hình 3. Phân nhóm quan h v c Brix thù ch t lư ng các gi ng v i t i các vùng Tr ng lư ng qu khác nhau b ng phân tích thành ph n Chi u cao qu chính (VGI: v i thi u L c g n; Q : V i Qu ng inh; HD: V i Thanh Hà; PT: V i Đư ng kính qu Phú Th ; TX, D, L A: V i khác ngoài VitaminC L c g n) Nư c Tr ng lư ng h t Hình 2. Phân nhóm quan h v c thù hình Hình 3. Phân nhóm quan h v c thù ch t thái các gi ng v i t i các vùng khác nhau lư ng các gi ng v i t i các vùng khác nhau b ng phân tích thành ph n chính (VGI: V i b ng phân tích thành ph n chính (VGI: V i thi u L c g n; Q : V i Qu ng inh; thi u L c g n; Q : V i Qu ng inh; HD: HD: V i Thanh Hà; PT: V i Phú Th ; TX, V i Thanh Hà; PT: V i Phú Th ; TX, D, D, L A: V i khác ngoài L c g n) L A: V i khác ngoài L c g n)
  7. T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam IV. K T LU N 1. Vùng tr ng v i L c Ng n có s c thù c a các i u ki n t nhiên, g m các c thù v th như ng, a hình, khí h u - Sinh trư ng và phát tri n vùng khí h u có t ng lư ng mưa trung bình trong năm là t 1.300 - 1.450 mm/năm. Vùng b ng th p có lư ng mưa nh hơn vùng i núi. Nhi t trung bình năm dao ng t 22 - 25oC. T ng lư ng b c hơi trung bình năm t 1.000 - 1.100 mm. Nm trung bình t khá cao, t 80 - 85%. - N m trong vùng có a hình i núi th p và lòng ch o t o ra b i các dãy núi cao bao b c, cao th p hơn 150 m so v i m c nư c bi n. - Phù h p v i các lo i t vàng nhi u s i son, d c trung bình, có thành ph n cơ gi i t th t pha cát và sét n th t pha sét. 2. V i thi u L c N g n có các c thù riêng v hình thái và v ch t lư ng khác bi t so v i các gi ng v i khác. H u h t các ch tiêu hình thái qu g m: Tr ng lư ng qu , chi u cao qu , ư ng kính qu , dày cùi u và t l ph n ăn ư c u có giá tr l n hơn khi so sánh v i v i Thanh Hà, v i Qu ng N inh, v i Phú Th và v i khác trong vùng. Hình thái qu to tròn, v tươi, gai nh n, cùi dày, ng t l m và có mùi thơm c trưng. Các c thù v ch t lư ng tuy không n i tr i hơn v i Thanh Hà, nhưng so v i các gi ng v i khác ph n l n t giá tr t t hơn và có nh ng c thù riêng bi t. TÀI LI U THAM KH O 1 guy n Văn Tu n, 2007. Phân tích s li u và t o bi u b ng R, N XB. Khoa h c và K thu t, Hà N i. 2 guy n Vi t Ph và nnk., 1989. S li u khí tư ng th y văn Vi t N am, Chương trình ti n b KHKT c p N hà nư c 42A, Xí nghi p in Khí tư ng Th y văn, Hà N i. 3 S Khoa h c và Công ngh B c Giang, 2004. Khí h u nông nghi p t nh B c Giang, B c Giang. 4 Tr n Th T c, Vũ Thi n Chính, 1997. i u ki n t nhiên và cây v i Thi u vùng ông B c B c b , K t qu nghiên c u khoa h c v rau qu , Vi n N ghiên c u Rau qu , N XB. N ông nghi p, Hà N i. 5 Tr n Vi t Hùng, 2003. N hãn hi u, tên g i xu t x , ch d n a lý, tên thương m i và “Thương Hi u”, T p chí Ho t ng Khoa h c s 4/2003, B Khoa h c và Công ngh . 6 Galan Sauco V., 1989. Litchi Cultivation, FAO plant production and protection paper, N o 83, Rome, Italy. 7 Hieke S. and Menzel C. M., 2001. The physiology of leaf and fruit growth in lychee, Living Lychee 26, 10 - 1. 8 Menzel C., 2002. The Lychee Crop in Asia and The Pacific, FAO, Bangkok, Thailand. 7
  8. T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam 9 Morton J., 1987. Lychee. p. 249 - 259. In: Fruits of warm climates. Julia F. Morton, Miami, FL. gư i ph n bi n: H Quang c 8
nguon tai.lieu . vn