Xem mẫu
- Bài 29
VIÊM KHỚP DẠNG THẤP
MỤC TIÊU
1. Tr×nh bày ®ưîc ®Þnh nghÜa va nh÷ng yÕu tè dÞch tÔ häc cña bÖnh
viªm
khíp d¹ng thÊp (VKDT).
2. Tr×nh bày ®ưîc nguyªn nh©n va c¬ chÕ bÖnh sinh cña VKDT.
3. ChÈn ®o¸n ®ưîc VKDT theo YHH§ va c¸c bÖnh c¶nh l©m sang
YHCT.
4. Tr×nh bày ®ưîc nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu trÞ theo YHH§ &YHCT.
5. Tr×nh bày ®ưîc phư¬ng ph¸p ®iÒu trÞ cña tõng thÓ bÖnh cña
VKDT
theo YHCT.
6. Gi¶i thÝch ®ưîc c¬ së lý luËn cña viÖc ®iÒu trÞ VKDT theo
YHCT.
1. ĐẠI CƯƠNG
- 1.1. §Þnh nghÜa
Viªm khíp d¹ng thÊp là mét bÖnh m¹n tÝnh, ®ưîc coi la mét bÖnh
tù
miÔn quan träng thø hai trong nhãm c¸c lo¹i bÖnh tù miÔn (sau
bÖnh lupus ®á
hÖ thèng) và là bÖnh quan träng nhÊt trong nhãm bÖnh khíp do
thÊp.
1.2. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc
1.2.1. TÇn suÊt m¾c bÖnh
a. Tû lÖ m¾c bÖnh (prevalence)
Theo WHO (1992) tû lÖ m¾c bÖnh chung la 0,5 - 3% d©n sè thÕ
giíi tõ 15
tuæi trë lªn; tû lÖ nay cã thÓ lªn ®Õn 5% tïy chñng téc như:
Tû lÖ bÖnh thÊp h¬n 0,5% ë ngưêi NhËt va Trung Quèc. §Æc biÖt
chØ 0,1%
quÇn thÓ ngưêi da ®en ë Nam Phi va 0,18% ë T©y B¾c Hy L¹p. Tû
lÖ m¾c bÖnh
- cao h¬n 5% ë quÇn thÓ ngưêi da tr¾ng va c¸c bé l¹c da ®á ë B¾c
Mü.
Tû lÖ m¾c bÖnh theo tuæi 0,3% ë ngưêi dưíi 35 tuæi va ®Õn trªn
10% ë
ngưêi trªn 65 tuæi.
497
Copyright@Ministry Of Health
Tû lÖ m¾c bÖnh ë phô n÷ cao h¬n h¼n ë nam giíi (tû lÖ nam/n÷ la
1/2,5).
ë løa tuæi dưíi 60, tû lÖ nay la 1/5 - 6, nhưng trªn 65 tû lÖ nay chØ
la 1/2.
ë nưíc ta, theo nghiªn cøu cña c¸c tØnh phÝa B¾c, tû lÖ nay la 0,5%
d©n
sè va chiÕm 20% sè bÖnh nh©n khíp ®Õn ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn.
b. Tû lÖ míi m¾c bÖnh (incidence)
Hang n¨m cã kho¶ng 700 - 750 ngưêi míi m¾c bÖnh VKDT trªn 1
triÖu
- d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn. Viªm khíp d¹ng thÊp cã thÓ gÆp ë mäi løa
tuæi
nhưng tËp trung tíi 80% vao løa tuæi trung niªn.
Ngoai ra, c¸c yÕu tè dÞch tÔ còng ¶nh hưëng ®Õn tû lÖ m¾c bÖnh
như: t×nh
tr¹ng kinh tÕ, x· héi, c¸c stress t©m lý, va c¸c tr¹ng th¸i c¬ thÓ như
thai
nghÐn, thuèc ngõa thai, m·n kinh …
Cã thÓ nãi vÒ mÆt dÞch tÔ häc, viªm khíp d¹ng thÊp la bÖnh cña
phô n÷ ë
tuæi trung niªn, v× 70 - 80% bÖnh nh©n la n÷ va 60 - 70% xuÊt hiÖn
ë løa tuæi
trªn 30.
1.3. Quan niÖm bÖnh theo y häc cæ truyÒn
TriÖu chøng bÖnh lý cña VKDT theo YHH§ nªu trªn còng ®ưîc
m« t¶
trong ph¹m vi c¸c chøng cña YHCT như:
ư Chøng tý: tam tý, ngò tý.
- ư LÞch tiÕt phong, h¹c tÊt phong, b¹ch hæ lÞch tiÕt phong
Chøng tý la mét trong nh÷ng chøng chñ yÕu cña YHCTC, tý ®ång
©m víi
bÝ, tøc bÕ t¾c l¹i kh«ng th«ng. Tý võa ®ưîc dïng ®Ó diÔn t¶ biÓu
hiÖn cña bÖnh
như la t×nh tr¹ng ®au, tª, mái, nÆng, sưng, nhøc, buèt… ë da thÞt,
khíp xư¬ng;
võa ®ưîc dïng ®Ó diÔn t¶ t×nh tr¹ng bÖnh sinh la sù bÕ t¾c kh«ng
th«ng cña
kinh l¹c, khÝ huyÕt.
2. NGUYªN NH©N Va C¬ CHÕ SINH BÖNH
2.1. Nguyªn nh©n g©y bÖnh theo y häc hiÖn ®¹i
2.1.1. Mét sè gi¶ thuyÕt vÒ nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n g©y bÖnh chưa râ, cã nhiÒu gi¶ thiÕt ®ưîc ®ưa ra
mÆc dï
®· t×m ®ưîc sù hiÖn diÖn cña nhãm kh¸ng thÓ kh¸ng globulin miÔn
dÞch ë
- trong huyÕt thanh còng như trong dÞch khíp cña ngưêi bÖnh ma
gäi chung la
nh©n tè thÊp.
Kh¸ng thÓ cã thÓ la: IgM anti IgG, IgG anti IgG, IgA anti IgG. C¸c
kh¸ng
thÓ nay tù nã kh«ng ®ñ gi¶i thÝch c¸c tæn thư¬ng bÖnh häc. Còng
v× vÉn chưa
gi¶i thÝch ®ưîc lý do s¶n xuÊt va hiÖn diÖn cña nh©n tè thÊp nªn
ngưêi ta
xÕp viªm khíp d¹ng thÊp vao lo¹i bÖnh tù miÔn víi sù tham gia cña
nhiÒu
nh©n tè.
498
Copyright@Ministry Of Health
2.1.2. C¸c yÕu tè tham gia
a. YÕu tè c¬ ®Þa: bÖnh cã liªn quan râ ®Õn giíi tÝnh va løa tuæi.
b. YÕu tè di truyÒn: bÖnh viªm khíp d¹ng thÊp cã tÝnh chÊt gia
®×nh.
- NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy tû lÖ viªm khíp d¹ng thÊp ë
nh÷ng gia
®×nh cã cha mÑ bÞ bÖnh cao h¬n 2 - 3 lÇn so víi gia ®×nh kh¸c; va
còng cho thÊy
míi liªn quan gi÷a viªm khíp d¹ng thÊp va yÕu tè kh¸ng nguyªn
phï hîp víi
tæ chøc HLADR4. HÖ thèng HLA cã mèi liªn hÖ víi hang tr¨m
bÖnh kh¸c nhau
trong ®ã cã viªm khíp d¹ng thÊp. Trªn bÖnh nh©n, bÖnh viªm khíp
d¹ng thÊp
cã tíi 60 - 70% cã HLADR4, trong khi ë ngưêi b×nh thưêng, tû lÖ
nay chØ la
20 - 28%. Như vËy ë ngưêi mang HLADR4 cã nguy c¬ m¾c bÖnh
viªm khíp
d¹ng thÊp nhiÒu gÊp 4 - 5 lÇn so víi nh÷ng ngưêi kh«ng mang
HLADR4. MÆc
dï chưa x¸c ®Þnh ®ưîc vÞ trÝ gen ®Æc biÖt dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn
bÖnh, nhưng
c¸c d÷ kiÖn ®· chØ ra r»ng phøc hîp hßa hîp tæ chøc chÝnh (Major
nguon tai.lieu . vn