Về ứng xử của gia đình nông thôn trong phòng và chữa bệnh qua các khảo sát xã hội học gần đây - Trịnh Hòa Bình

74 X· héi häc sè 1 (61), 1998 VÒ øng xö cña gia ®×nh n«ng th«n trong phßng vµ ch÷a bÖnh qua c¸c kh¶o s¸t x· héi häc gÇn ®©y TRËNH HOA BÇNH Khi âi vaìo tçmhiãøu vãö æïng xæí cuía cæ dán trong chàm soïc sæïc khoíe,chuïng täi tháúy ràòng, caïch xæí lyï vaì læûa choün loaûi hçnh dëch vuû y tãú cuía gia âçnh nängthän, trong nhæîng luïc äúm âau khäng chè phaín aïnh khaí nàng thæûc tãú cuíagia âçnh trong viãûc chàm soïc sæïc khoíe,maì coìn thãø hiãûn trçnh âäü“vàn hoïa ytãú”.Trong âiãöu kiãûn“vàn hoïa y tãú”tháúp thç nhu cáöu chàm soïc sæïc khoíe cuîng tháúp vaì caïch æïng xæí cuía gia âçnh cuîng tháût âån giaín, âäi khi coìn nhuäún maìu mã tên, laûc háûu. Ngæåüc laûi,trong âiãöu kiãûn“vàn hoïa y tãú”cao thç nhu cáöu chæîa trë cuîng cao vaì sæû læûa choün caïc hçnh thæïc phuûc vuû y tãú håüp lyï, ngay caí trong âiãö kiãûn gia âçnh coï nhæîng haûn heûp vãö váût cháút. Coï hai âäúi tæåüng âaïng læu yï âàûc biãût khi xem xeït caïch æïng xæí cuía gia âçnh trong viãûc thæûc hiãûn vai troì chàm soïc sæïc khoíe,âoï laì phuû næî - nhæ laì ngæåìi lo toan chuí yãúu trong vai troì naìy, vaì treí em - nhæ laì âäúi tæåüng âæåüc quan tám træåïc hãút trong gia âçnh vaì ráút nhaûy caím trong caïc quan hãû âoï.Viãûn Xaî häüi hoüc trong thåìi gian gáön âáy âaî tiãún haình nhiãöu nghiãn cæïu vãö váún âãö naìy: chæång trçnh Ba Ma Kä, 1994; nghiãn cæïu Xaî häüi hoüc trong khuän khäøchæång trçnh ARI Quäúc gia 1993-1995;Chæång trçnh nghiãn cæïu våïi sæû taìi tråü cuía "Táöm nhnç thãú giåïi" vãö hãû thäúng chàm soïc sæïc khoíe vaì ãú hoaûch hoïa gia âçnh åí näng thän miãön nuïi Trung Bäü taûi Traì My, Tiãn Phæåïc (Quaíng Nam-Âaì Nàông), 1994;§iãöu tra cå baín vãö Dán säú-Kãú hoaûch hoïagia âçnh cuía Vuû Baío vãû sæïc khoíe Baì meû-Treí emvaì Kãú hoaûch hoïa gia âçnh åí Vénh Phuï, 1995; Chæång trçnh âaïnh giaï hiãûu quaí cäng taïc kãú hoaûch hoïa gia âçnh, 1996; Chæång trçnh nghiãn cæïu tiãúp thë caïc biãûn phaïp traïnh thai phi lámsaìng, 1997; chæång trçnh sæïc khoíe sinh saín vaì kãú hoaûch hoïa gia âçnh, 1997; v.v... Nhæîng säú liãûu âæåüc trêch dáùn trong baìi viãút naìy âæåüc láúy tæì caïc nghiãn cæïu trãn. Trong baìi viúãt naìy chuïngtäi âi vaìo phán têch coï müät súä nháûn xïet vöã chuí âöã æïng xæí cuía gia âçnh cuía gia âçnh näng thän trong viûãc phìong va chæîa bûãnh, chàm lo sæïc khíoe. * * * 1. Xin bàõt âáöu tæì viãûc chàm soïc sæïc khoíe baì meû trong thåìi gian thai saín, nhæ laì sæû phaín aïnh roî rãût nháút vãö trçnh âäü“vàn hoïa y tãú”.Nãúu nhæ træåïc âáy åí näng thän næïåc ta thai ngheïn âæåüc coi laì chæïc nàng tæû nhiãn, viãûc chàm soïc træåïc vaì sau sinh chuí yãúu dæûa vaìo kinh nghiãûm cäø truyãön vaì theocaïc phæång phaïp thä så taûi nhaì, thçngaìy nay âaî coï nhæîng sæû thay âäøi âaïng kãø, tuy cuîng ráút khaïc nhau åí mäùi âëa phæång, mäùi cäüng âäöng dán cæ vaì táút nhiãn cuîng lãû thuäüc vaìo nhæîng âiãöu kiãûn chuí quan vaì khaïch quankhaïc nhau. Cuäüc khaío saït åí Vénh Phuï cho tháúy âaî coï 38,2% ph næî mang thai thæûc hiãûn 3 láön khaïm thai træåïckhi sinh, nhæng cuîng coìn hån 1/4 khäng hãö khaïm tha;i gáön mäüt næía âaî thæûc hiãûn tiãm phoìng uäún vaïn âuí 2 láön, nhæng cuîng coìn hån 40% khäng tiãm phoìng vç nhiãöu lyï do (trong âoï 41,6% laì do khäng biãút phaíi tiãm, 20,4% - do khäng coï vaïc - xin vaì14,5% - do khäng muäún tiãm). Thãm vaìo âoï, coï thãø laì do sæû thuïc eïp cuía cäng viãûc laìm àn, cuîng coï thãø laì do caí táûp quaïn laûc háûu træåïc âáy, Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn TrÞnh Hßa B×nh 75 cho nãn træåïc khi sinh âeí, quaï mäüt næía phuû næî (51,8%) khäng nghè laìm vãiûc. Säú coìn laûi háöu hãút chè nghè laìm vãiûc dæåïi 4 tuáön lãù. Sau khi sinh âeí, thåìi gian nghè lao âäüng dæåïi 4 tuáön cuîng chiãúm tåïi 64,4%, trongvoìng 4-8 tuáön - 25,9%, tæì 9 tuáön tråí lãn chè chiãúm 9,6%. Tênh trung bçnh, phuû næî phaíi tæû laìm cäng viãûc giàût giuî, náúu àn sau khi sinh 3,1 tuáön. Caïc nhu cáöu vãö dëch vuû y tãú khi sinh âeí háöu nhæ chè dæûa vaìo y tãú xaî (54,3%) vaì nhåì baì âåî âãún nhaì 934,1%; caïc læûa choün khaïc âãöu chiãúm tyí lãû ráút tháúp. Âaïng læu yï laì sæû læûa choün y tãú tæ nhán åí âáy chè chiãúm tyí lãû 0,5%. Coï thãø coï nhiãöu nguyãn nhán khaïc nhau - hoaìn caính kinh tãú, âãiöu kiãûn âi lai xa xäi..., trong âoï cho tháúy coï mäüt tæång quan thuáûn træûc tiãúp våïi trçnh âäü hoüc váún: nhoïm muì chæî - 100% âeí taûi nhaì, nhoïm âaûi hoüc - cao âàóng - 100% taûi traûm y tãú xaî.Viãûc nhåì âãún caïc “baì muû væåìn”khi sinh âeí coìn chiãúm tyí lãû trãn dæåïi 20% vaì gáönnhæ ngang nhau åí táút caí caïc nhoïm tuäøi vaì táûp trung åí nhoïm hoüc váún tæì tiãøu hoüc tråí xuäúng. Å caïc khu væûc trung du vaì mãiön nuïi Trung Bäü cuîng coï tçnh traûng tæång tæû. Tyí lãû phuû næî sinh âeí taûi nhaì chiãúm tåïi 64,5%. Våïi caïc cäüng âäöng ngæåìi dán täüc åí Traì My thç tyí lãû naìy laì 96,7%; åí bãûnh viãûn: 23,5%; traûm y tãú xaî chè chiãúm 6%. Caïc tyí lãû naìy khäng thayâäøi laì bao giæîa caïc nhoïm coï âiãöu kiãûn kinh tãú giáöu - ngheìo khaïc nhau. Nãúu læu yï âãún caïc âiãöu kiãûn giao thäng vaì nhæîng haûn chãú cuía hãû thäúng y tãú hiãûn nay, thç coï thãø tháúy âáy laì sæû læûa choün do hoaìn caính khaïch quan taûo nãn laì chuí yãúu. Ånäng thän âäöng bàòng våïi nhæîng âiãöu kiãûn thuáûn låìi vãö giao thäng vaì maûng læåïi y tãú cå såí phaït triãøn thç caïch æïng xæí cuía phuû næî trong caïc quan hãû naìy cho tháúy nhæîng chè baïo têch cæûc hån. Tyí lãû phuû næî khäng khaïmthai chè chiãúm 10%, coìn laûi âaûi âa säú khaïm 2-3 láön. Sæû læûa chn nåi sinh con cuîng cho nhæîng chè baïo ráút khaí quan: 83,3% - 100% åí y túã cå síå; chè cïo 5,3% sinh taûi nhaì vïåi sæû giuïp âîå cuía caïn büä y túã. Caïc khaío saït trong chæång trçnh ARI cho tháúy, màûc duì coï sæû häù tråü vãö váût cháút cuía Nhaì næåïc vaì sæû tuyãn truìyen cho caïc cäüng âäöng dán cæ, nhæng trong säú tæí vong treí emdæåïi 5 tuäøi váùn coï tåïi trãn 50% do nguyãn nhán khäng âæåüc âæa âãún y tãú maì gia âçnh tæû xæí lyï taûi nhaì, 36% do khäng âæåüc xæí lyï këpthåìi vç âæa âãún caïc cå såí y tãú quaï muäün. Trong säú treí emtæí vong do gia âçnh tæû xæí lyï, khäng âæa âãún cå såí y tãú, thç 19,5% laì do khäng âæåüc âiãöu trë gç, 10,7% do baì meû tæû âiãöu trë, 2,3 % âiãöu trë âäng y vaì 0,4% cáöu cuïng. 2. Æng xæí cuía cc thaình viãn gia âçnh khi bë äúm âau phaín aïnh nhiãöu âiãöu âaïng læu yï. Khi caím nháûn cå thãø bëäúm våïi caïc triãûu chæïng khäng bçnh thæåìng, trãn mäüt næía (56,1%) säú ngæåìi váùn laìm vãiûc bçnh thæåìng.“Tham cäng tiãúc viãûc”väún laì baín tênhcuía ngæåìi näng dán Viãût Nam, cho nãn duì caím tháúy coï thãø khäng bçnh thæåìng, tháûm chê coï nhæîng triãûu chæïng äúm âau roî rãût, ngæåìi ta váùn cäú gàõng laìm vãiûc cho âãún khi naìo khäng thãø cäú âæåüc næîa måïi chëu nghè. Ngaìy nay, trong âiãöu kiãûn kinh tãú thë træåìng, sæû thuïc eïp cuía âåìi säúng cuîng nhæ tham voüng væåüt lãn vãö kinh tãú, baín tênh cáön cuì laûi caìng coï cå häüi âæåüc khäi phuûc laûi sau nhæîng nàm laìm àn âuíng âènh theo kiãøu bao cp. Caïc kãút quaí khaío saït cuîng cho tháúy åí âáy khäng coï sæû boï buäüc cuía hoaìn caính gia âçnh neo âån. Båíi vç våïi loaûi häü 1-2 ngæåìi vaì loaûi häü >= 7 ngæåìi caïc tyí lãû naìy cuîng gáön nhæ nhau, trong khi caïc loaûi häü tæì 3-6 ngæåìi laûi coï caïc tyí lãû tháúp hån âaïng kãø. Caïc tæång quan tæång tæû cuîng nháûn tháúy khi sosaïnh caïc loaûi häü theo säú thaình viãn trãn 16 tuäøi:caïc tyí lãû cao nháút laì åí caïc häü coï säú ngæåìi låïn tæì 4-5 ngæåìi tråí lãn. Nãúu xeït theo hoüc váún cuía chuí häü, coï thãø tháúy ràòng våïi hoüc váún cáúp 2 caïc tyí lãû naìy tháúp nháút. Tuy nhiãn, caïc âiãöu kin kinh tãú cuîng thãø hiãûn sæû taïc âäüng naìo âoï âãún thaïi âäü æïng xæí naìy: åí nhoïm häü giáöu, tyí lãû naìy tháúp nháút vaì caïch biãût hàón (44,0%), khäng nháûn tháúy sæû caïch biãût giæîa nhoïm häü ngheìo (60,5%) vaì nhoïm häü khaï giaí (61,0%), coìn caïc häü trung bçnh vaì trãn trung bçnh coï tyí lãû tháúp hån chuït êt (56,4% vaì 58,4%). Nhæ váûy, åí âáy coï leî coï sæû taïc âäüng cuía yãúu täú táûp quaïn, Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 76 VÒ øng xö cña gia ®×nh n«ng th«n trong phßng vµ ch÷a bÖnh thoïi quan tám lyï âaî hçnh thaình trong âiãöu kiãûndán trê vaì âåìi säúng khoï khàn tæì nhiãöu âåìi nay. Âãø tçm hiãøu âáöy âuí hån caïc haình vi æïng xæí trong viãûc chæîa trë bãûnh åí gia âçnh, âaî phoíng váún theo 4 cáúp âäü haình âäüng khi caím nháûn tháúy tinh traûng äúm âau. Vãö nhæîng haình vi âáöu tiãn, coï 34,1% ngæåìi traí låìi khäng laìm gçcaí, màûc duì biãút mçnh âaî bë äúm. Tãiúp theo laì “laìm vãiûc êt âi”(27,0%), bao gäöm caí giaím båït thåìi gian vaì cæåìng âäü laìm vãiûc. Âaïng læu yï laì tyí lãû“khäng laìm gçcaí”cao hån hàón (47,1%) åí huyãûn Hiãûp Hoìa, tiãúp âãún laì Vuî Thæ (35,1%). Nhæng caïch æïng xæí“laìm vãiûc êt âi”thç ngæåüc laûi - tyí lãû cao aïp âaío (51,0%) åí Vuî Thæ vaì giaím cho âãún tháúp nháút vaì khaïc biãût âäüt ngäüt åí Hiãûp Hoìa 9(,4%). Mäüt tyí lãû âaïng kãø quan tám âãún viãûc âi khaïm åí caïc tháöy thuäúc cäng vaì tæ. Caïc tyí lãû dæåïi 3% thuäüc vãö caïc haình vi khaïc: xäng, duìng baìi thuäúc dán gian taûi nhaì, mua âuí liãøu thuäúc hoàûc mäüt êt thuäúc âãø duìng, âi khaïm åí tháöy lang vaì tæû chæîa trë láúy. Trong caïc haình vi thæï hai, tiãúp theo, tyí lãû nhæîng ngæåìi“khäng xæí lyï gç caí”chè coìn khäng âaïng kãø0(,7%), trong khi âoï viãûc mua thuäúc uäúng, âi khaïm tháöy thuäúc cäng, tæ chiãúm tyí lãû cao aïp âaío.Âäöng thåìi âáy coï sæû phán hoïa ráút caïch biãût : trong khi åí Vuî Thæ chè coï 8,3% mua âuí liãöu thuäúc, 32,5%âãún khaïm tháöy thuäúc cäng, 37,9% âãún khaïm tháöy thuäúc tæ, thç åí Hiãûp Hoìa caïc tyí lãû tæång æïng laì 46,2%; 23,1% vaì 15,4%. Âãún haình vi thæï ba thçquaï mäüt næía (54,5%) læûa choün viãûc mua âuí liãöu thuäúc âãø uäúng; mäüt tyí lãû âaïng kãø mua mäüt pháön liãöu thuäúc vaì âi khaïm tháöy thuäúc cäng (tæång æïng laì 13,0% vaì 15,9%) våïi nhæîng sæû phán hoïa phæïc taûp. Cuäúi cuìng, haình vi thæï tæ cuîng gäöm 53,0% mua âuí liãöu thuäúc vãö duìng, 15,4% mua mäüt pháön vaì 14,1% âãún tháöy thuäúc cäng; trãn 6% åí caïc hai haình vi thæï 3 vaì thæï 4 laì sæû læûa choün tháöy thuäúc tæ. 3. Nhæ váûy, coï thãø hçnh dung bæïc tranh chung vãö caïch æïng xæí cuía dán cæ nängthän trong viãûc chæîa trë bãûnh: khi måïi bë bãûnh ngæåìi ta khäng quantám hoàûc chè nghè ngåi âäi chuït, âäöng thåìi âi khaïm bãûnh åí caïc tháöy thuäúc cäng vaì tæ chuí yãúu âãø biãút xem mçnh bë bãûnh gç, coï nguy hiãøm khäng. Âãún khi tçnh traûng bãûnh nàûng hån ngæåìi ta måïi nghé âãún viãûc âi khaïm vaì mua thuäúc chæîa trë.Caïc giai âoaûn tiãúp theo,khi bãûnh âaî roî raìng vaì caïc caïch æïng xæí lyï ban âáöu khäng giaíi quyãút âæåüc, ngæåìi ta chuí yãúu váùn chè læûa choün viãûc mua thuäúc âãø uäúng. Âaïng læu yï laì caïc chè baïo“ mua mäüt pháön thuäúc”,nhåì âãún tháöy thuäúc tæ nhán chiãúm tyí lãû âang kãø. Mäüt âiãöu næîa ráút âaïng læuyï laì tyí lãû læûa choün thuäúc âäng y khaï tháúp. Coï thãø laì do træåïc âáy, nháút laì trong âiãöu kiãûn chiãún tranh, ngæåìi dán âaî quaï quen vaì tän suìng tándæåüc vaì táy y vç nhu cáöu cáúp cæïu vaì hiãûu quaí chæîa trë nhanh. Vaì báy giåì, ngæåìi ta cuîng cáö chæîa trë nhanh, màût khaïc, cuîng coï thãø laì âäng y chæîa phaït triãøn do nhæîng haûn chãú naìo âoï maì tyí lãû læûa choün âäng y khäng cao. Sæû læûa choün cuía caïc gia âçnh näng thän vãö caïc phæång tiãûn y tãú cuîng cho tháúy âäi âiãöu lyï thuï. Khimåïi caím nháûn tháúy tçnh traûng äúmâau, trung bçnh coï 63,0% khäng sæí duûng caïc phæång tiãûn y tãú (riãngåí Vuî Thæ, tyí l naìy tàng voüt - 87,3%), 16,4% nhåì âãún hiãûu thuäúc tæ nhán, 13,0% âãún traûm xaï; coìn hiãûu thuäúc nhaì næåïc, bãûnh viãûn huyãûn, bãûnh viãûn tènh âãöu coï tyí lãû ráút tháúp.Âiãöu naìy cuîng phuì håüp våïi caïc chè baïo âaî nãu. Ågiai âoaûn tiãúp theo, khiâaî caím nháûn tçnh traûng äúm âau nàûnh lãn,thç hiãûu thuäúc tæ nhánvaì traûm xaï âæåüc nhåì cáûy âãún nhiãöu hån caí. Caïc kãút quaí âiãöu trë phaín aïnh täøng quaït bæïc tranh chung vãö háûu quaí cuía sæû læûa choün caïc caïch æïng xæí vaì phæång tiãûn y tãú âæåüc sæí duûng. Bçnh quán caí 4 huyãûn trong máùu khaío saït, Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn TrÞnh Hßa B×nh 77 tyí lãû khoíi bãûnh hoaìn toaìn laì 66,1%; váùn coìn äúm: 18,6% vaì coìn taûm thåìi chæa laìm vãiûc âæåüc: 13,5%. Âaïng læu yï nháút laì caïc tyí lãû æu träüi roî rãût åí 2 huyãûn cuía tènh Haì Bàõc so våïi Thaïi Bçnh, âàûc biãût laì huyãûn Kiãún Xæång (laì âiãøm âäúi saïnh): Åâáy tyí lãû khoíi bãûnh chè laì 35,5%; coìn äúm laì 36,4%; taûm thåìi khäng laìm vãiûc âæåüc: 26,8%. Xeït theo quy mä gia âçnhthç caïc tyí lãû naìy keïm nháút vaì roî rãût åí loaûi häü neo âån (1-2 ngæåìi) vaì täút nháút åí loaûi häü âäng ngæåìi (>= 7 ngæåìi). Coï thãø nháûn tháúy æu thãú näøi báût trong chàm soïc sæïc khoíe cuía loaûi häü gia âçnh âäng ngæåìi vaì æu thãú roî rãût cuía caïc loaûi häü gia âçnh âäng ngæåìi vaì æu thãú roî rãût cuía caïc loaûi häü tæì khaï âãún giáöu so våïi nhoïm caïc häü ngheìo. Mæïc âäü vaì sæû læûa choün trong caïcchi phê cuía dán cæ näng thän cho yãu cáöu y tãú phaín aïnh khaí nàng thæûc tãú vãö màût váût cháút cuîng nhæ caïc âiãöu kiãûn xaî häüi cuû thãø. Âäúi våïi khu dëch vuû tãú tæ nhán, bçnh quán coï 56,8% phaíi traí tiãön khaïm bãûnh, våïi sæû chãnhlãûch roî åí caïc âëa phæång âæåüc khaío saït. Trong khi åí Thaïi Bçnh trãn 65% phaíi traí tiãön khaïm bãûnhcho y tãú tæ nhán thç åí Haì Bàõc tyí lãû naìy chè laì 48%, âàûc biãût åí Hiãûp Hoìa - chè laì 39,8%. Xeï theo mæïc thu nháûp, åí caïc häü khaï vaì giáøu tyí lãû phaíi traí tiãön khaïm bãûnh cho tæ nhán tháúp nháút - tæång æïng 53,0 vaì48,2%, trong khi åí caïc häü ngheìo tyí lãû naìy laûi cao nháút: 63,9%. Roî raìng, viãûc sæí duûng dëch vuû y tãú æt nhán åí âáy khäng xuáút phaït tæì yãu cáöu dëch vuû cao cáúp vaì phuûc vuû chu âaïo, maì laì do sæû itãûn låüi vaì giaï reí. Ytãú tæ näng thän thæûc ra måïi chè phaït triãøn åí mæïc âäü ráút bçnh dán, thæûc hiãûn caïc dëch vuû khaïm chæîa bãûnh làût vàût, thäng thæåìng. Tyí lãû nhæîng ngæåìi phaíi traí caïc chi phê åí traûm xaï gáön nhæ nhau åí táút caí 4 huyãûn âæåüc khaío saït - 35,9 - 38,9%. Coï l âiãöu naìy liãn quan âãún chãú âäüquy âënh chung åí cáúp cå såí. Âäúi våïi caïc cáúp bãûnh viãûn, tyí lãû naìy khaïc nhau. Âaïng læu yï laì tyí lãû phaíi traí tiãön coï sæû chãnh lãûch roî vaì giaím dáön tæì cáúp y tãú cå såí lãn trãn:våïi y tãú tæ nhán tyí lãû naìy cao nháút 56,8%; åí traûm xaï 37,0%; tháúp nháút laì åí bãûnh viãûn huyãûn 21,7%. Nguyãn nhán åí âáy coï leî laì tæì viãûc baío hiãøm y tãú: mäüt pháön låïn âãún khaïm -chæîa bãûnh taûi bãûnh viãûn laì nhæîng ngæåìi coï mua baío hiãøm y tãú (chuí yãúu laì do Nhaì næåïc bao cáúp). Khäng nháûn tháúy taïc âäüng phánhoïa thuáûn cuía tçnh traûng kinh tã gia âçnh lãn caïc quan hãû naìy. Mæïc âäü chi phê thuäúc men cho tháúy khaí nàng váût cháút cuía gia âçnh vaì tæång quan giæîa caïc loaûi dëch vuû y tãú trong chàm soïc sæïc khoíe cho cæ dán näng thän. Âäúi våïi våïi y tãú tæ nhán, mæïc chi phê 1-10ngaìn âäöng chiãúm tyí lãû cao nháút 32,7%, våïi nhæîng sæû khaïc biãût låïn giæîa caïc âëa phæång: åíYãn Phong tyí lãû naìy laì 50,3%, trong khi åí Hiãûp Hoìa (trung du - miãön nuïi tènh Haì Bàõc) chè laì 24,2%; tæång tæû, åí Vuî Thæ laì 36,8%, coìn åí Kiãún Xæång laì 16,6%. Caïc chiphê thuäúc men åí traûm xaï cuîng tæång tæû. Âäúi våïi bãûnh viãûn, mæïc chi phêtæì 100 ngaìn tråí lãn chiãúm tyí lãû cao aïp âaío: 42,2% vaì gáön nhæ âäöng âãöu åí caïc âëa phæång, træì mäüt ngoaûi lãû vaì huyãûn Hiãûp Hoìa: 27,1%. Tiãúp theo laì caïc mæïc trong khoaíng 20-50 ngaìn âäöng- 18,8%, våïi sæû chãnh lãûch nhoí, træì ngoaûi lãû laì Kiãún Xæång. Màûc duì, vãö màût suy lyï, mæïc chi phê coï sæû lãû thuäüc nháút âënhvaìo hoaìn caính kinh tãú cuía gia âçnh, nhæng caïc kãút quaí khaío saït cho tháúy yãúu täú quyãút âënh åí âáy laì tçnh traûng bãûnh táût vaì nhæîng âoìi hoíi tæång æïng cho yãu cáöu âiãöu trë:chi phê cao (tæì 100 ngaìn tråí lãn) coï tyí lãû cao åí caïc nhoïm häü ngheìo vaì gáön nhæ nhau (trãn 40%) åí táút caí caïc nhoïm khiâiãöu trë taûi bãûnh viãûn.Chênh åí âáy, coï thãø nháûn tháúy mäüt váún âãö bæïc xuïc: mäüt pháön âäng dáncæ ngheìo, khäng âuí khaí nàng chi tr theo mæïc“xoïa bap cáúp”,coï thãø bë chãút oan hoàûc mang bãûnh suäút âåìi do khäng coï tiãön chæîa bãûnh. 4. Hoaìn caính kinh tãú thãø hiãûn taïc âäüng ráút roî lãn caïch thæïc æïng xæí âãø lo tiãön cho viãûc chæîa trë bãûnh. Khi cáön chi phê cho viãûc chàm soïc sæïc khoíe,træåïc hãút ngæåìi ta duìng âãún tiãön Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 78 VÒ øng xö cña gia ®×nh n«ng th«n trong phßng vµ ch÷a bÖnh tiãút kiãûm 45,0%. Tyí lãû naìy tháúp nháút åí Kiãún Xæång (11,0%) vaì caonháút åí Yãn Phong (68,8%) laì âiãöu dãù hiãøu, nãúu læu yï âãún tyí lãû gæíi tiãön tiãút kiãûm thæåìng xuyãn åí Kiãún Xæång tháúp nháút (5,5%), coìn åí Yãn Phong cao nháút (42,9%). Sau tiãön tiãút kiãûm alì âãún viãûc baïn luïa (13,9%). Nãúu læu yï âãún tám lyï phäø biãún cuía ngæåìi näng dánâäöng bàòng Bàõc Bäü“têch cäúc phoìng cå”,thç coï thãø hiãøu ràòng ngæåìi ta chè baïn luïa khi tháût cáön kêp. Coï thãø tháúy âiãöu naìy qua caïc giai âoaûn æïng xæí tiãúp theo.Å giai âoaûn 2, caïc nguäön tiãön âæåüc sæí duûng cho chæîa bãûnh âaî coï nhæîng tyí lãû phán taïn rng vaì phæïc taûp: giaímchi phê caïc khoaín khäng cáön thiãút (24,1%), baïn luïa (20,3%), giaím chitiãu àn uäúng (17,1%),baïn suïc váût, vay baûn beì (trãn 12%).Å mæïc thæï ba, yãu cáöu chi tiãu cho chæîa bãûnh âaî càng thàóng, tyí lãû häü baïn luïa tàng lãn 32,2%, baïn suïc váût 20,0%, vay baûn beì, 15,6%. Åmæïc cuäúi cuìng, baïn luïa 34,6%,baïn suïc váût 26,9%, giaím chi tiãu 15,4%, baïn tæ trang 11,5 %, vay baûn beì 7,7%, vay ngæåìi cho vay laîi 3,8%. Ráút âaïng læu yï åí âáy laì sæû khaïc nhau cuía caïc âiãöu kiãûn kinhtãú âëa phæång. Tæì giai âoaûn 2 tråí âi, chè baïo“baïn luïa”åí caïc huyãûn träöng luïa âäöng bàòng cao hånhàón so våïi caïc huyãûn Haì Bàõc, vaì sæû chãnh lãûch âaût tåïi täúi âa (75% åí Vuî Thæ) vaì ti thiãøu (0% åí Yãn Phong,Hiãûp Hoìa) vaìo giai âoaûn 4. Hoaìn caính kinh tãú cuía gia âçnh cuîng taïc âäüng låïn âãún sæû læûa choün. Nhoïm gáiöu sæí duûng tiãön tiãút kiãûm alì chuí yãúu (68,7% so våïi 31,0% åí nhoïm ngheìo);“baïn luïa”chiãúm tyí lãû tháúp hån so våïi caïc nhoïm ngheìo,háöu nhæhoü khäng phaíi vay mæåün vaì khäng lám vaìo caính bæïc baïch vãö tiãön chæîa bãûnh (táút caí caïc chè baïo åí giai âoaûn 4 âãöu bàòng khäng). Nhoïm khaï giaí cuîng coï æu thãú tæång tæû, nhæng tháúp hånroî rãût so våïi nhoïm gáiöu (coìn 50% phaíi baïn luïa vaì 50% baïn suïc váût åí giai âoaûn 4). 5. Âäúi våïi ngæåìi näng dán Viãût Nam, trong nhæîg æïng xæí våïi bãûnh táût, våïi sæïc khoíe cuía baín thán vaì gia âçnh coìn bao gäöm caí kho taìng tri thæïc vãö phoìng bãûnh, dæåîng sinh, giaíi trêv..v Nhiãöu kiãún thæïc phoìng - chæîa bãûnh âaî tråí thaình truyãön thäúng cuía cäüng âäöng (phaûm vilåïn), vaì cuîng coï nhiãöu kiãún thæïc tråí thaình gia truyãön trong hoü täüc.v.v. Âi vaìo phán têch truyãön thäúng dán gian Viãût Nam trong lénh væûc chàm soïc sæïc khoíe quaí tháût laì viãûc laìm khäng âån giaín. Màûc duì váûy, âoï váùn laì mäüt chuí âãö lyï thuï, nháút laì trong bäúi caính âäøi måïi,khi maì nãön kinh tãú thë træåìng, kãø caí åí näng thän âang âoìi hoíi maûnh meî hån bao giåì hãút nhng sæû huy âäüng täøng håüp sæïc maûnh cuía gia âçnh - cäüng âäöng - xaî häüi trãn nhiãöu lénh væûc, ngay tæì viãûc chàm soïc sæïc khoíe cho con ngæåìi.Coï thãø chè ra âæåüc nhiãöu baìi hoüc quyï cuía kho taìng kinh nghiãûm phong phuï dán gian. Tæì læûa choün hæåïng nhaì khi xáy cáút, ngæåìi näng dán noïi chung âaî choün hæåïng nam, cäút yãúu âãø traïnh nàõng, coï âæåüc caïi maït meí .v.v. âiãöu âoï tháût sæû coï låüi cho viãûc baío vãû sæïc khoíe,âãö phoìng táût bãûnh. Trong säø tay ghi cheïp cuía taïc giaí, taûi caïc vuìng näng thän âaî thæûc haình caïc nghiãn cæïu xaî häüi hoüc cuía mçnh, chuïng täi tháúy coï tåïi trãn 80% säú häü gia âçnh näng dán âaî læûa choün hæåïng nam âãø äú trê khuän viãn. Loaûi træì caïc mã tên, dë âoan cuía mäüt bäü pháûn dán cæ maì âaî buäüc phaíi choün hæåïng âäng, hæåïng bàõc... Coìn thç tuyãût âaûi bäü pháûn,khi vë trê quáön cæ cho pheïp, caïc gia âçnh âãöu âaî choün caïch xæí sæû“láúy våü âaìn baì, alìm nhaì hæåïng Nam”. Kinh nghiãûm alìm nhaì hæåïng Nam âæåüc xem nhæ mäüt chuáøn mæûc æïng xæí, nhàòm taûo thuáûn låüi cho sæû phaït âaût cuía mäùi gia âçnh näng dán, træåïc tiãn laì giæî gçn sæïc khoíe,chäúng laûi khê háûu, thåìi tiãút vaì ngoaûi caính khàõc nghiãût. Tri thæïc phoìng - chæîa bãûnh cuía caïc gia âçnh näng thän Viãût Nam hiãûn nay ngay trong Âäøi måïi,våïi sæû häúi thuïc cuía kinh tãú thë træåìng cuîng váùn luän luän coï æû goïp màût cuía nhæîng phæång caïch phoìng bãûnh, chæîa bãûnh cuía cáy thuäúc nam sàôn saìng trong gia âçnh. Nhæîng baûc haì, têa tä, hæång nhu, laï tre, cuïc táön, laï boíng, ngaíi cæïu,.v.v. dæåìng nhæ sàôn coï âáu âoï trong væåìn, trong haìng raìo cuía mäùi gia âçnh, cuía haìng xoïm âãø sàôn saìng giuïp mäùi gia âçnh æïng phoï khi caím säút, âau mnçh, nhæïc moí.i.. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn