Vấn đề việc làm trong chiến lược sống của người nông dân vùng ven đô dưới tác động của đô thị hoá - Phan Mai Hương

X· héi häc sè 1 (101), 2008 21 vÊn ®Ò viÖc lµm trong chiÕn l­îc sèng cña ng­êi n«ng d©n vïng ven ®« d­íi t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa Phan Mai H­¬ng 1. §Æt vÊn ®Ò §« thÞ hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ x· héi n«ng th«n truyÒn thèng sang x· héi ®« thÞ hiÖn ®¹i, lµm thay ®æi kh«ng chØ nh÷ng yÕu tè vËt chÊt, mµ cßn chuyÓn biÕn nh÷ng khu«n mÉu trong ®êi sèng x· héi. T¸c ®éng cña nã thÓ hiÖn c¶ ®èi víi khu vùc ®« thÞ vµ n«ng th«n. ë ®« thÞ, bªn c¹nh nh÷ng biÕn ®æi quan träng vµ tÝch cùc vÒ t×nh tr¹ng kinh tÕ, lµ nh÷ng hÖ qu¶ x· héi: thiÕu chç ë, thiÕu viÖc lµm, ph©n hãa giÇu nghÌo, gia t¨ng tÖ n¹n x· héi, « nhiÔm m«i tr­êng, t×nh tr¹ng nhËp c­ lén xén, qu¶n lý x· héi láng lÎo… §èi víi c¸c vïng n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng ven, nh÷ng ¶nh h­ëng thÓ hiÖn ë nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng: biÕn ®æi lao ®éng vµ viÖc lµm; biÕn ®æi lèi sèng vµ phong tôc tËp qu¸n, biÕn ®æi trong quan hÖ x· héi, biÕn ®æi nhËn thøc vµ th¸i ®é ®èi víi c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng… NhiÒu vÊn ®Ò x· héi ®· vµ ®ang ®Æt ra cho c«ng t¸c qu¶n lý c¸c khu vùc: ®« thÞ, ven ®« vµ c¶ nh÷ng vïng n«ng th«n kÒ cËn trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. Sù thay ®æi trong quy m« vµ néi dung ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp dÉn tíi ¸p lùc ®ßi hái ph¶i cã c¬ cÊu nghÒ nghiÖp thÝch øng ë c¸c vïng ngo¹i thµnh. Cïng víi qu¸ tr×nh biÕn ®æi thµnh tè vËt chÊt vµ thµnh tè tæ chøc x· héi cña ®« thÞ cßn lµ sù thay ®æi vÒ lèi sèng... §Êy lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ nghiªn cøu còng nh­ c¸c nhµ qu¶n lý ë c¸c cÊp kh¸c nhau ®Òu quan t©m. Ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®æi t©m lý x· héi cña c¸c nhãm x· héi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ë ViÖt Nam cßn lµ chñ ®Ò ®Ó ngá víi nhiÒu c©u hái cÇn ph¶i lµm s¸ng tá trªn b×nh diÖn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. Ch¼ng h¹n, vÊn ®Ò chuyÓn ®æi c¬ cÊu x· héi, c¬ cÊu nghÒ nghiÖp dÉn ®Õn sù thay ®æi ph­¬ng thøc kiÕm sèng, chiÕn l­îc sèng cña ng­êi n«ng d©n; sù thay ®æi lèi sèng ®Ó thÝch nghi víi nh÷ng biÕn ®æi x· héi; th¸i ®é víi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn x· héi truyÒn thèng; vÊn ®Ò c¸c tÖ n¹n x· héi còng nh­ c«ng t¸c qu¶n lý,.v.v. lµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn rÊt Ýt c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, víi nh÷ng biÕn ®æi x· héi nhanh chãng, t©m lý cña c­ d©n vïng ven kh«ng chØ cã nh÷ng thay ®æi mang tÝnh c¸ nh©n (biÕn ®æi nhu cÇu, biÕn ®æi ®Ó thÝch nghi víi lèi sèng ®« thÞ) mµ c¶ nh÷ng biÕn ®æi mang tÝnh x· héi s©u s¾c. §ã lµ nh÷ng biÕn ®æi liªn quan ®Õn giao tiÕp, quan hÖ x· héi, quan hÖ gia Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 22 VÊn ®Ò viÖc lµm trong chiÕn l­îc sèng cña ng­êi n«ng d©n vïng ven ®«... ®×nh vµ c¶ lèi t­ duy còng nh­ hµnh ®éng trong chiÕn l­îc sèng c¸ nh©n. ChiÕn l­îc sèng cña mçi c¸ nh©n hay hé gia ®×nh tr­íc hÕt g¾n bã chÆt chÏ víi nghÒ nghiÖp, viÖc lµm vµ ph­¬ng kÕ sinh nhai. Cã thÓ nãi nghÒ nghiÖp, viÖc lµm chÝnh lµ sù thÓ hiÖn mét c¸ch râ nÐt nhÊt mèi liªn hÖ cña c¸ nh©n víi x· héi: nh÷ng gi¸ trÞ x· héi, nh÷ng n¨ng lùc c¸ nh©n, tÝnh n¨ng ®éng cña hä, nh÷ng ®Þnh h­íng cña cuéc ®êi hay lµ chiÕn l­îc sèng… ®Òu g¾n kÕt víi nghÒ nghiÖp, viÖc lµm. TÝnh tÝch cùc nghÒ nghiÖp còng thÓ hiÖn tÝnh tÝch cùc x· héi cña mçi c¸ nh©n. Nh÷ng biÕn ®éng vÒ viÖc lµm, nghÒ nghiÖp ®Òu dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®æi t©m lý nhÊt ®Þnh thÓ hiÖn trong c¸ch nghÜ, c¸ch hµnh ®éng ®Ó øng phã víi sù ®æi thay nµy. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÕn ®æi t©m lý liªn quan ®Õn ®éng th¸i trong chiÕn l­îc sèng cña ng­êi n«ng d©n vïng vªn ®« tõ gãc ®é nghÒ nghiÖp, viÖc lµm d­íi ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. 2. Xu h­íng viÖc lµm trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, nguån t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña ng­êi n«ng d©n lµ ®Êt ®ai ®· bÞ thu hÑp ®¸ng kÓ ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ më réng thµnh phè víi nh÷ng khu ®« thÞ míi. Mét bé phËn ng­êi n«ng d©n bÞ mÊt viÖc lµm truyÒn thèng cña m×nh. VËy d­íi ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, viÖc lµm hiÖn t¹i cña hä cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ xu h­íng nh­ thÕ nµo? 2.1. Xu h­íng ®a d¹ng hãa viÖc lµm Cã thÓ nhËn thÊy tr­íc hÕt lµ c¬ cÊu nghÒ kh¸ ®a d¹ng ë c¸c khu vùc ®« thÞ hãa. Kh«ng cã nh÷ng nghÒ chñ ®¹o chiÕm ®a sè nh­ x· héi truyÒn thèng mµ cã ®ñ c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau trong c¬ cÊu nghÒ: c«ng nh©n, n«ng d©n, c¸n bé, viªn chøc, bu«n b¸n, dÞch vô…, vµ tÊt nhiªn lµ cã c¶ nh÷ng ng­êi kh«ng cã viÖc lµm. Sù biÕn ®æi nµy chÞu ¶nh h­ëng ®Ëm nÐt cña møc ®é ®« thÞ hãa. ë nh÷ng n¬i cã møc ®é ®« thÞ hãa cao th× nh÷ng n¬i ®ã viÖc lµm cµng cã møc ®é ®a d¹ng hãa cao h¬n. Sù ®a d¹ng hãa viÖc lµm kh«ng chØ quan s¸t thÊy trªn b×nh diÖn x· héi, mµ cßn ®­îc thÊy ë trong mçi hé gia ®×nh. Sè gia ®×nh mµ trong ®ã c¸c thµnh viªn cã c¸c viÖc lµm kh¸c nhau chiÕm tû lÖ t­¬ng ®èi lín, ®Æc biÖt lµ c¸c gia ®×nh trÎ. §iÓm næi bËt lµ c¸c con trong ®é tuæi ®i häc ®Òu ®­îc c¸c hé gia ®×nh ®Çu t­ häc hµnh tèt. Kh«ng cã tr­êng hîp con c¸i bá häc trong ®é tuæi tiÓu häc. HÇu hÕt c¸c gia ®×nh ®Òu mong muèn cho con c¸i ®­îc häc hµnh ®Õn n¬i ®Õn chèn ®Ó cã c¬ héi v­¬n lªn chø kh«ng muèn tiÕp tôc nghÒ n«ng vµ vÊt v¶ nh­ cha mÑ chóng. 2.2. Xu h­íng ®a d¹ng hãa nguån thu nhËp: Mçi ng­êi cã nhiÒu nguån thu trong mét thêi ®iÓm Mét bé phËn kh«ng nhá sè hé gia ®×nh, c¸c thµnh viªn lµm mét lóc nhiÒu viÖc ®Ó t¨ng thu nhËp. TÝnh ®a d¹ng hãa viÖc lµm ®ång nghÜa víi ®a d¹ng hãa nguån thu nhËp ë c¶ cÊp ®é c¸ nh©n. §iÒu nµy diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nh­ng chñ yÕu vÉn lµ sù kÕt hîp c«ng viÖc. C¸c c«ng viÖc mµ ng­êi d©n th­êng kÕt hîp ®Ó lµm lµ võa lµm n«ng nghiÖp (trång trät, ch¨n nu«i) võa ®i b¸n rau, b¸n qu¶ ngoµi chî, hoÆc b¸n hµng quµ ¨n buæi s¸ng, buæi chiÒu, tèi, hoÆc võa b¸n hµng võa ch¨n Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Phan Mai H­¬ng 23 nu«i. HoÆc cã mét sè th× võa lµm n«ng nghiÖp, tranh thñ nh÷ng ngµy n«ng nhµn th× ®i lµm thî x©y, thî b¶, thî hå ngoµi thµnh phè, ®Õn vô mïa l¹i trë vÒ thu ho¹ch, b¸n s¶n phÈm ë chî vµ gieo cÊy mïa sau. Còng cã khi võa lµm n«ng nghiÖp, võa cã nh÷ng viÖc lµm thªm nh­ trong tr­êng hîp ng­êi d©n võa trång trät, võa ch¨n nu«i, hoÆc võa nÊu r­îu, lµm ®Ëu, võa nu«i lîn… Sù kÕt hîp viÖc lµm lµ kh¸ ®a d¹ng, thÓ hiÖn sù vËn ®éng cña ng­êi d©n hiÖn nay trong bèi c¶nh ph¶i thay ®æi viÖc lµm do ®« thÞ hãa. §©y còng cã thÓ coi lµ sù thÝch nghi nhanh chãng cña ng­êi d©n víi nh÷ng thay ®æi cña hoµn c¶nh. Tuy nhiªn, liÖt kª c¸c viÖc kÕt hîp cña ng­êi d©n còng cho thÊy r»ng nh÷ng viÖc mµ hä cã thÓ kÕt hîp lµm ®Ó kiÕm thªm thu nhËp lµ nh÷ng viÖc kh«ng cho¸n nhiÒu thêi gian, kh«ng cho thu nhËp æn ®Þnh hoÆc chØ cho thu nhËp thÊp mµ th«i. Lý do lµm nhiÒu viÖc mµ ng­êi d©n béc lé chñ yÕu cã thÓ chia thµnh hai nhãm chÝnh: nh÷ng lý do liªn quan ®Õn nhu cÇu cÊp thiÕt cña hé gia ®×nh, b¾t buéc hä ph¶i t×m kiÕm c¸c viÖc kh¸c ®Ó lµm thªm, vµ nh÷ng lý do liªn quan ®Õn viÖc tËn dông c¬ héi thuËn lîi mµ hé gia ®×nh cã ®­îc. Tuy nhiªn, ng­êi d©n chñ yÕu lµm nhiÒu viÖc cã thu nhËp cïng lóc lµ v× lý do kinh tÕ gia ®×nh, ®¶m b¶o viÖc häc hµnh cña con c¸i h¬n lµ v× tËn dông c¸c lîi thÕ cña b¶n th©n ®Ó ph¸t triÓn tiÒm n¨ng. XÐt theo hoµn c¶nh kinh tÕ gia ®×nh, cã thÓ thÊy nh÷ng gia ®×nh lµm nhiÒu viÖc trong mét thêi ®iÓm th­êng lµ nh÷ng gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh«ng d­ dËt, l¹i ®ang nu«i con ®ang ¨n häc. C¸c nghiªn cøu còng cho thÊy nh÷ng gia ®×nh neo ®¬n, nghÌo, thuéc diÖn hé nghÌo th­êng chØ lµm 1 viÖc mµ th«i. Nã cho thÊy r»ng lµm nhiÒu viÖc trong cïng mét thêi ®iÓm lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc gi¶m nghÌo, t¨ng møc sèng gia ®×nh cho c¸c hé d©n. 2.3. Xu h­íng lµm viÖc t¹i chç hoÆc ®i lµm ¨n xa phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph­¬ng §i lµm ¨n xa lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc t­¬ng ®èi phæ biÕn cña ng­êi lao ®éng ë c¸c vïng n«ng th«n ë c¸c tØnh hiÖn nay. Tuy nhiªn t¹i c¸c vïng ven ®« l¹i cã xu h­íng lµm viÖc t¹i chç. C¶ 2 xu h­íng nµy phô thuéc nhiÒu vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph­¬ng, sù ®Çu t­ cña Nhµ n­íc vÒ h¹ tÇng c¬ së, chÝnh s¸ch kªu gäi ®Çu t­ cña ®Þa ph­¬ng còng nh­ sù n¨ng ®éng cña ng­êi d©n. Kh«ng kÓ ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i thùc hiÖn t¹i ®Þa ph­¬ng, cã nh÷ng viÖc lµm liªn quan ®Õn bu«n b¸n, kinh doanh, më hµng t¹p hãa, hµng x©y dùng, lµm dÞch vô… còng ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu t¹i ®Þa bµn hä sinh sèng. §« thÞ hãa ®· phÇn nµo më ra nh÷ng c¬ héi míi cho mét sè hé gia ®×nh cã vÞ trÝ nhµ ë thuËn lîi, t¹o c¬ héi cho ph¸t triÓn mét sè viÖc lµm vÒ dÞch vô cho ng­êi d©n ven ®«. Kh¶o s¸t viÖc lµm cña c­ d©n ven ®« cho thÊy, víi mét sè hé gia ®×nh kh«ng cã ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× cã mét sè kh«ng Ýt ng­êi th­êng ®i b¸n rong (b¸n rau, qu¶, b¸n giÊy vÖ sinh, b¸n hoa…) trong néi thµnh. Tuy nhiªn, víi khu vùc n«ng th«n kÒ cËn vïng ®« thÞ hãa th× th­êng cã nh÷ng dßng xuÊt c­ víi møc ®é lín. Nh÷ng viÖc lµm kh¸c khiÕn hä vµo thµnh phè lµm viÖc Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 24 VÊn ®Ò viÖc lµm trong chiÕn l­îc sèng cña ng­êi n«ng d©n vïng ven ®«... lµ lµm c«ng nh©n, lµm thî hoÆc lµm thuª thêi vô, ®¸nh giµy (chñ yÕu r¬i vµo c¸c ®èi t­îng lµ nam giíi, vµ trÎ em trai), ®i chî, lµm nghÒ gióp viÖc gia ®×nh hoÆc phô b¸n hµng…(chñ yÕu lµ phô n÷ vµ trÎ em g¸i). 2.4. Xu h­íng nghÒ nghiÖp chÞu ¶nh h­ëng cña møc ®é ®« thÞ hãa C¸c ®Þa ph­¬ng cã møc ®é ®« thÞ hãa kh¸c nhau sÏ cã c¸c xu h­íng nghÒ nghiÖp kh¸c nhau t­¬ng øng. C¬ cÊu viÖc lµm cã sù kh¸c biÖt râ nÐt gi÷a c¸c ®Þa bµn cã møc ®é ®« thÞ hãa kh¸c nhau. T¹i n¬i cã tèc ®é ®« thÞ hãa thÊp th­êng cã tû lÖ sè hé lµm n«ng nghiÖp cao nhÊt. Mét bøc tranh ng­îc l¹i ®èi víi sè hé lµm kinh doanh, bu«n b¸n, dÞch vô. T¹i n¬i cã møc ®é ®« thÞ hãa cao, sè hé lµm c«ng viÖc bu«n b¸n, kinh doanh, dÞch vô chiÕm tû lÖ cao h¬n h¼n. Nh­ vËy cã thÓ thÊy mét qui luËt lµ cïng víi møc ®é ®« thÞ hãa, sè hé lµm ¨n bu«n b¸n, dÞch vô t¨ng lªn vµ sè hé g¾n bã víi n«ng nghiÖp gi¶m ®i. Tøc lµ mét bé phËn ng­êi n«ng d©n chuyÓn tõ lµm n«ng nghiÖp sang lµm dÞch vô, bu«n b¸n trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. Qui m« cña sù chuyÓn ®æi nµy còng t¨ng dÇn theo møc ®é ®« thÞ hãa. T¹i n¬i cã møc ®é ®« thÞ hãa cao, sè l­îng c¸c cöa hµng dÞch vô (c¾t tãc, géi ®Çu, cho thuª ¸o c­íi, hiÖu ¶nh, hµng qu¸n ¨n uèng, cöa hµng Internet, game…) ®ang t¨ng nhanh vÒ sè l­îng vµ qui m«. Trong khi ®ã, ë nh÷ng n¬i cã møc ®é ®« thÞ hãa thÊp th­êng chØ phæ biÕn b¸n ®å ¨n s¸ng, vµ t¹p phÈm, thùc phÈm, cßn c¸c hµng qu¸n dÞch vô cao cÊp h¬n th× cã thÓ ch­a cã. Nh­ vËy, xu h­íng viÖc lµm khi ®« thÞ hãa lµ ®a d¹ng hãa vµ c¸ nh©n hãa. §« thÞ hãa më ra nhiÒu c¬ héi viÖc lµm cho nh÷ng c¸ nh©n biÕt n¾m b¾t c¬ héi, cã ý thøc vµ nç lùc b¶n th©n. 3. Sù chuyÓn ®æi viÖc lµm nh­ lµ mét chiÕn l­îc sèng Thay ®æi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp cña ®Þa ph­¬ng ph¶n ¸nh râ xu thÕ chuyÓn ®æi viÖc lµm cña ng­êi d©n. Tõ ng­êi n«ng d©n víi nghÒ n«ng lµm gèc, hä chØ cã kü n¨ng lµm nghÒ n«ng. Nay chuyÓn sang nghÒ kh¸c lµ c¶ mét th¸ch thøc lín. Hä ph¶i thay ®æi c¶ thãi quen, c¶ lÒ lèi lµm viÖc còng nh­ c¶ c¸ch nghÜ, c¸ch lµm. Sù chuyÓn ®æi nh­ lµ mét nhu cÇu vµ còng lµ ®iÒu b¾t buéc khi nã t¸c ®éng th¼ng ®Õn miÕng c¬m, manh ¸o. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng míi, ng­êi d©n b¾t buéc ph¶i tÝnh kÕ sinh nhai míi víi rÊt nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau tïy thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cña mçi ng­êi. Mét chiÕn l­îc sèng míi h×nh thµnh mµ trong ®ã kh«ng chØ cã con tr©u vµ c¸i cµy. NhiÒu kÕ ho¹ch ®­îc v¹ch ra thùc hiÖn, vµ tÊt nhiªn víi nh÷ng ng­êi ch­a ®­îc chuÈn bÞ kü n¨ng th× kh«ng tr¸nh khái nh÷ng lóng tóng vµ thÊt b¹i. §©y còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc ®Æt ra cho c¸c cÊp qu¶n lý x· héi t¹i nh÷ng khu vùc ®« thÞ hãa. ChiÕn l­îc sèng cña ng­êi d©n ven ®« trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa thÓ hiÖn ë sù chuyÓn ®æi viÖc lµm. Trong khi sù di ®éng ë c¸c nhãm nghÒ kh¸c chñ yÕu lµ t¨ng lªn, tøc lµ t¨ng sè l­îng ®Çu vµo, gi¶m sè l­îng ®Çu ra, th× ë ngµnh n«ng nghiÖp l¹i cã t×nh h×nh ng­îc l¹i: sè l­îng ng­êi thay ®æi nghÒ, chuyÓn sang nghÒ kh¸c chiÕm tû lÖ cao nhÊt. Thùc tÕ cho thÊy ®©y chÝnh lµ nh÷ng ng­êi chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ cña t×nh tr¹ng thu håi ®Êt n«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së, ph¸t triÓn c¸c Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Phan Mai H­¬ng 25 khu c«ng nghiÖp vµ më réng ®« thÞ. Cã thÓ coi chuyÓn ®æi nghÒ nh­ lµ mét ph­¬ng thøc, mét chiÕn l­îc sèng tÊt yÕu cña ng­êi n«ng d©n trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. Trong khi ®ã, ë c¸c nhãm kh¸c, sù chuyÓn ®æi diÔn ra rÊt yÕu. HÇu nh­ kh«ng cã ng­êi chuyÓn tõ bu«n b¸n, dÞch vô sang lµm nghÒ kh¸c, mµ chØ thay ®æi ë chç më réng lÜnh vùc dÞch vô, t¨ng mÆt hµng hoÆc chuyÓn ®æi mÆt hµng. T×nh tr¹ng t­¬ng tù còng diÔn ra víi nhãm c«ng nh©n, lµm thuª, lµm c«ng ¨n l­¬ng. Khi ®· lµm nghÒ nµy, hä Ýt thay ®æi sang nghÒ kh¸c mµ chØ lµ nh÷ng thay ®æi néi trong nghÒ: di chuyÓn chç lµm viÖc, häc tËp n©ng cao tr×nh ®é… Tèc ®é chuyÓn ®æi còng cã sù kh¸c nhau ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ chÝnh. Phï hîp víi gi¶ thuyÕt vÒ møc ®é ®« thÞ hãa cña c¸c ®Þa ph­¬ng, sù chuyÓn ®æi ë n¬i cã tèc ®é ®« thÞ hãa cao diÔn ra nhanh nhÊt, ®Æc biÖt ®èi víi sù gi¶m c¸c hé thuÇn n«ng nghiÖp. T¹i mçi ®Þa ph­¬ng lu«n cã c¸c ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp kh¸c hç trî, ®Æc biÖt lµ c¸c hé cã kÕt hîp gi÷a c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Th«ng th­êng lµ sè hé lµm nghÒ hçn hîp võa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp võa bu«n b¸n, dÞch vô hay TCN/CBVC t¨ng lªn theo thêi gian. Sè hé thuÇn n«ng gi¶m ®¸ng kÓ. Nh×n chung, cã thÓ thÊy c¬ cÊu nghÒ nghiÖp t¹i nh÷ng vïng ®« thÞ hãa cao cã nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña mét vïng ®« thÞ. Mét ®iÒu ®¸ng l­u ý vÒ c¬ cÊu nghÒ nghiÖp cña d©n c­ c¸c ®Þa bµn kh¶o s¸t lµ sù thay ®æi trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §©y lµ mét nÐt ®Æc tr­ng cho ho¹t ®éng trång lóa. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i c¸c vïng ven kh«ng cßn tËp trung vµo trång lóa theo truyÒn thèng mµ dÇn chuyÓn sang c¸c ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp kh¸c nh­ trång c©y l©u n¨m, c©y c¶nh, trång rau s¹ch vµ nu«i trång thuû s¶n víi c¸c s¶n phÈm chÊt l­îng cao h¬n, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng vµ cho thu nhËp cao h¬n. 4. ChiÕn l­îc sèng vµ mong muèn vÒ nghÒ nghiÖp cho con c¸i Nh×n chung, viÖc thay ®æi nghÒ nghiÖp cña ng­êi d©n vïng ®« thÞ hãa diÔn ra kh«ng dÔ dµng. ViÖc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ®· lµm thay ®æi chøc n¨ng truyÒn thèng cña ®Þa ph­¬ng. Thay vµo ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi c«ng nghÖ cao vµ c¸c dÞch vô ®« thÞ. C¸c ho¹t ®éng nµy ®ßi hái ng­êi lao ®éng ph¶i cã mét tr×nh ®é häc vÊn nhÊt ®Þnh vµ ph¶i ®­îc ®µo t¹o nghÒ míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ tuyÓn dông lao ®éng. Tuy nhiªn, do qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nhanh ®· lµm cho ng­êi n«ng d©n kh«ng cã ®ñ thêi gian chuÈn bÞ ®Ó thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ - x· héi. V× vËy, hä kh«ng ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu tuyÓn dông lao ®éng cña c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, c¬ quan trªn ®Þa bµn, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng d­ thõa lao ®éng, ®Æc biÖt lµ sè lao ®éng ë ®é tuæi ngoµi 40. §©y ®ang lµ th¸ch thøc lín ®èi víi chÝnh quyÒn c¸c x· vµ chÝnh quyÒn thµnh phè trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho bé phËn trung niªn lµm n«ng nghiÖp bÞ mÊt ®Êt cho viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh quèc gia, ®· trë thµnh mét khã kh¨n chung cho tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. NhiÒu s¬ së s¶n xuÊt ®­îc x©y dùng trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nh­ng kh«ng thÓ tuyÓn ng­êi ë ®Þa ph­¬ng ®ã do ng­êi lao ®éng kh«ng ®¸p øng ®ñ c¸c yªu cÇu cña Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn