Xem mẫu
- VN NÔNG NGHI P, NÔNG DÂN VÀ NÔNG THÔN -
NHÌN T GÓC
GI V NG NH HƯ NG XÃ H I CH NGHĨA
L i Ng c H i*
Ngu n: T p chí C ng s n, s 16 (160) năm 2008
N n kinh t nư c ta sau hơn 20 năm i m i, tuy t ư c nh ng thành t u
h t s c to l n nhưng nhìn t ng th v n chưa thoát kh i tính ch t c a m t n n
kinh t nông nghi p. ng, Nhà nư c và nhân dân ta ang n l c ph n u
“… n năm 2020 nư c ta cơ b n tr thành m t nư c nư c công nghi p theo
hư ng hi n i”(1). M t trong nh ng y u t b o m th c hi n m c tiêu nói
trên là, ph i gi v ng nh hư ng xã h i ch nghĩa trong quá trình phát tri n
t nư c. Là m t qu c gia nông nghi p, gi i quy t t t v n nông nghi p,
nông dân và nông thôn ã, ang và s còn là v n có gi v trí n n t ng i
v i quá trình gi v ng nh hư ng xã h i ch nghĩa.
Nh ng b c xúc trong nông nghi p, nông thôn và nông dân nư c ta hi n
nay
Trong hơn 20 năm th c hi n công cu c i m i, nông nghi p, nông dân và
nông thôn nư c ta ã có bư c phát tri n khá toàn di n và to l n. Nông nghi p
phát tri n n nh và có xu hư ng tái s n xu t theo chi u sâu, i s ng v t
ch t, tinh th n nông dân ư c c i thi n, b m t nông thôn thay i theo chi u
hư ng lành m nh hoá các quan h kinh t - xã h i, góp ph n quan tr ng vào
s n nh c a t nư c, t o cơ s cho s phát tri n b n v ng. Tuy nhiên, th c
ti n cho th y, nông nghi p, nông dân, nông thôn ang ng trư c nh ng khó
khăn, thách th c r t l n. S phát tri n c a nông nghi p có d u hi u tăng
trư ng ch m l i và thi u tính b n v ng; nông thôn ang có chi u hư ng t t
h u; i s ng c a nông dân nhìn chung còn th p, nhi u vùng ch m ư c c i
thi n, t l h nghèo còn cao, phát sinh nhi u v n xã h i b c xúc.
Có nhi u cách ti p c n nh n di n các nguyên nhân, song nhìn t ng th và
suy n cùng thì nguyên nhân ch quan là ch y u. Nó ư c th hi n trong
ho t ng lãnh o và qu n lý, s quan tâm chưa x ng t m v i vai trò c a
nông nghi p, nông dân và nông thôn trong i s ng kinh t - xã h i và nh ng
òi h i t ra t th c ti n.
tăng GDP, các a phương m i ch chú tr ng phát tri n các
Th i gian qua,
khu công nghi p, c m công nghi p và phát tri n các khu ô th m i. Vi c thu
- h i t nông nghi p ã làm cho di n tích t canh tác b thu h p. Bài toán toàn
d ng lao ng trong nông nghi p, nông thôn và các v n xã h i n y sinh do
vi c thu h i t nông nghi p chưa tìm ra l i gi i tho áng. T l th i gian lao
ng trong nông nghi p t m c th p (ch kho ng 65%). Tình hình ó ã
làm xu t hi n m t ng thái khác - s di d ch ngu n lao ng t phát t các
v các ô th tìm k mưu sinh. Nh ng dòng lao ng di
vùng nông thôn
d ch ó ã “kéo” l c lư ng lao ng tr kho và có ki n th c ra kh i a bàn
nông thôn làm xu t hi n tình tr ng lao ng nông nghi p t i nhi u a phương
ch còn l i ch y u là ph n và ngư i cao tu i, nh hư ng không nh ns
tăng t c và tính b n v ng c a s phát tri n nông nghi p và nông thôn.
L c lư ng lao ng không ư c toàn d ng, m c th i gian lao ng th p d n
n gi m thu nh p. Hi n có ý ki n cho r ng m c thu nh p bình quân c a
ngư i dân nông thôn ch t trên dư i 500.000 ng/tháng, trong khi, vi c chi
cho ăn, m c chi m t i 80 - 90%. Trong i u ki n l m phát tăng cao như hi n
nay, v n càng tr nên h t s c b c xúc. Hi n tr ng v kho ng cách giàu
nghèo gi a khu v c thành th và nông thôn có xu hư ng tăng lên do s doãng
ra v cánh kéo giá c gi a các s n ph m công nghi p và nông nghi p cũng là
m t th c t . S li u năm 2006 là 47/100; t l h nghèo (theo chu n m i) v n
còn m c 18% ( nhi u vùng sâu, vùng xa t i 40%).
M c tiêu c a chúng ta là tr thành nư c công nghi p theo hư ng hi n i,
mu n v y, ch c ch n chúng ph i làm thay i các ch s v a nêu theo chi u
ngư c l i. i u ó có nghĩa là, b ng nh ng n l c t i a, chúng ta nh t nh
ph i gi i quy t m t cách khoa h c nh t v n phát tri n nông nghi p, nông
thôn, c i thi n i s ng nông dân.
S không ph i là quá khi nói r ng, gi i quy t v n nông nghi p, nông dân,
nông thôn như th nào có quan h nhân qu v i gi v ng nh hư ng xã h i
ch nghĩa i v i nư c ta hi n nay.
C lý lu n và th c ti n u ch ra r ng, ngăn ch n xu hư ng phát tri n thi u
tính b n v ng c a nông nghi p, ngăn ch n chi u hư ng t t h u c a nông thôn,
t o bư c t phá trong xây d ng nông thôn m i, gi i quy t úng n v n
nông dân - trung tâm c a h th ng chính sách kinh t - xã h i ang là v n
t ra trư c m t chúng ta.
C n làm gì gi i quy t nh ng b c xúc trongnông nghi p, nông dân và
nông thôn hi n nay?
- gi i quy t nh ng b c xúc c a v n nông nghi p, nông dân và nông thôn
hi n nay, v i tính cách là bư c chuy n căn b n, gi i pháp quan tr ng nh t hi n
này là t ch c quán tri t và tri n khai th c hi n t t Ngh quy t H i ngh Ban
Ch p hành Trung ương l n th b y ng C ng s n Vi t Nam (khoá X) v
“V n nông nghi p, nông dân, nông thôn”.
Vi c quán tri t và tri n khai th c hi n t t Ngh quy t Trung ương l n th b y,
s là bư c i mang tính t phá và cũng mang ý nghĩa cơ b n cùng v i quá
trình công nghi p hoá, hi n i hoá gi i quy t m t các tri t vn “tam
nông” hư ng t i m c tiêu tr thành nư c công nghi p vào năm 2020.
Th nh t, ti p t c i m i nh n th c v nông nghi p, nông dân và nông
thôn
Quá trình i m i c a t nư c, trên cơ s i m i tư duy lý lu n, chính sách
c a chúng ta ư c b t u tư nông nghi p, nông thôn và nông dân, và chính
lĩnh v c này ã m ư ng cho các chính sách i m i. Nhưng th c t th i
gian qua cho th y, dư ng như nh n th c c a chúng ta i v i v n nông
nghi p, nông dân, nông thôn chưa theo k p nh ng òi h i c a th c ti n.
Nh ng chính sách v i nông nghi p, nông thôn và nông dân ư c ho ch nh
như, v n cho s n xu t - kinh doanh, vi c làm, phát tri n th trư ng, xây d ng
k t c u h t ng..., l i chưa ph n ánh l trình phát tri n c a n n kinh t th
trư ng và h i nh p qu c t c a n n kinh t cũng như nh ng v n m i t ra
t quá trình y m nh công nghi p hoá, hi n i hoá. ã n lúc, nh n th c
c a chúng ta v nông nghi p, nông thôn và nông dân c n ph i i m i so v i
hi n nay. Th c ti n b c xúc trong khu v c nông nghi p, nông dân, nông thôn
và cu c kh ng ho ng lương th c trên th gi i n ra t u năm 2006 cho th y
rõ nhu c u khách quan này.
N i dung c a i m i nh n th c v nông nghi p, nông dân và nông thôn hi n
nay t p trung hai v n chính:
1- Nh n th c m i v m c tiêu phát tri n nông nghi p trong i u ki n s bi n
i v môi trư ng s ng trên hành tinh ang di n ra h t s c ph c t p, e do s
s ng c a hàng t ngư i, nh t là i v i các nư c nghèo. S phát tri n c a
nông nghi p trong i u ki n như v y ph i áp ư c ng m c tiêu và các yêu
c u phát tri n nông nghi p b n v ng. n lư t nó, s phát tri n nông nghi p
b n v ng ph i m b o: b n v ng v sinh thái; l i ích v kinh t ; l i ích xã
h i i v i nông dân và c ng ng.
- 2- Tư duy v nông nghi p, nông dân, nông thôn ph i i m i theo hư ng nh n
hơn v vai trò, v trí c a m i th c th ó. khía c nh th hai này,
th c y
nông nghi p ph i ư c coi là n n t ng n nh phát tri n kinh t xã h i, và
chính sách i nông dân ph i ư c coi là trung tâm trong h th ng
vn
chính sách c a chúng ta. Bi u hi n c a nh n th c ó ph i ư c th hi n b ng
các bi n pháp phát tri n nông nghi p, nông thôn b n v ng, thu h p c v
kho ng cách và c v t c s phát tri n gi a khu v c nông thôn, i s ng
nông dân so v i khu v c ô th . Trong ho ch nh chính sách phát tri n t
nư c, xác nh bư c i, cách làm, cũng như l trình th c hi n nh t nh ph i
t nó trong m i quan h v i v n nông nghi p, nông dân, nông thôn có
nh ng quy t sách úng n. M i chính sách, bư c i, cách làm gây hi u ng
tiêu c c theo hư ng nông nghi p, nông dân, nông thôn t t h u, “hy sinh”
s phát tri n c a nông nghi p, nông thôn, cho dù ó ch là s t t h u, s hy
sinh t m th i, c n ư c coi là không phù h p v i nh n th c m i i v i khu
v c chi n lư c này trong i u ki n hi n nay.
Th hai, c n tăng u tư hơn n a cho nông nghi p, nông dân và nông thôn
t nư c ang y m nh công nghi p hoá, hi n i hoá, ây v a là i u ki n,
v a l à cơ h i u tư c a
nông nghi p, nông dân và nông thôn ti p nh n s
Nhà nư c. V a qua, Nhà nư c ã tăng cư ng u tư cho s phát tri n c a khu
v c này c trong phát tri n l c lư ng s n xu t, và trong xây d ng quan h s n
xu t m i. Các chính sách giao t cho nông dân s n xu t cùng v i t do hoá
thương m i và u tư m nh v xây d ng h th ng k t c u h t ng, ng d ng
công ngh sinh h c, b o v môi trư ng, xoá ói, gi m nghèo ..., ã ư c quan
u tư ó v n chưa t o ư c bư c t phá cho lĩnh v c này khi
tâm. Song s
m c u tư c a Nhà nư c v nông thôn m i chi m 14% t ng u tư và u tư
tr c ti p nư c ngoài (FDI) vào lĩnh v c này không áng k (3% t ng u tư
FDI c nư c). u tư vào nông nghi p, nông dân, nông thôn, thư ng t su t
v tính sinh l i và hi u qu không cao n u xét t góc l i nhu n thu n túy,
nhưng n u xét t ng th v hi u qu kinh t - xã h i thì l i không h th p chút
nào. Nhà nư c cũng c n y m nh u tư cho khoa h c - công ngh (hi n
chi m 0,13% GDP nông nghi p, trong khi các nư c tương t là 4%).
Ngoài ra, trong i u ki n Vi t Nam là thành viên chính th c c a WTO, chính
sách c a Nhà nư c i v i khu v c nông nghi p, nông dân và nông thôn cũng
c n ư c i m i theo hư ng khai thác các nh ch c a WTO h tr , ưu
ãi cho lĩnh v c nông nghi p, nông dân, nông thôn. Vi c Vi t Nam gia nh p
WTO ã em l i cho n n kinh t nh ng cơ h i phát tri n m i trong ó có nông
dân, nông nghi p, nông thôn. Tuy nhiên, quá trình ti n n ài vinh quang,
- bao gi cũng có nh ng có nh ng “hy sinh”, m t mát nh t nh. Nh ng quy
nh c a WTO cho th y nông nghi p, nông thôn, nông dân là lĩnh v c ch u s
hy sinh nhi u nh t trư c nh ng tác ng t bên ngoài khi chúng ta th c hi n
các cam k t v i WTO. Do ó, c n có chính sách h tr nông nghi p, nông
dân, nông thôn, chính sách ó m t m t ph i b o m phù h p v i các nh ch
c a WTO, phù h p v i i u ki n n n kinh t ang trong quá trình chuy n i,
m t khác khai thác tri t nh ng quy nh c a WTO i v i nh ng n n kinh
i v i lĩnh
t ang trong quá trình chuy n i có th t i a hoá s h tr
v c nông nghi p, nông dân, nông thôn.
nh ch c a WTO quy nh xoá b m i tr c p cho các s n ph m nông
nghi p xu t kh u, nhưng i v i các nư c ang phát tri n cho phép h tr
m c t i thi u phát tri n nông nghi p (kho ng 10% GDP c a nông nghi p)
như th y l i, h th ng tư i tiêu, c i t o t ai, nghiên c u áp d ng khoa h c -
công ngh … Khai thác nh ng n i dung có l i trong nh ch c a WTO
tăng u tư cho khu v c này c n ư c coi là m t hư ng ưu tiên, m t cơ h i
c n “ch p” l y trong gi i quy t các v n c a th c ti n.
Th ba, xây d ng i ngũ chuyên gia làm nòng c t và huy ng l c lư ng
c a toàn xã h i tham gia gi i quy t v n nông nghi p, nông dân và nông
thôn.
làm chuy n bi n khu v c nông nghi p, nông dân, nông thôn, v n tiên
quy t là ph i có ch trương chính sách úng. Chúng ta ã có Ngh quy t m i
do H i ngh l n th b y Ban Ch p hành Trung ương (khoá X). Tuy nhiên, sau
khi có ch trương chính sách úng, nhân t quy t nh l i là con ngư i. Do ó
c n ào t o, b i dư ng, t ch c ư c i ngũ cán b và các chuyên gia -
nh ng ngư i, nh ng b ph n, nh ng l c lư ng có tr ng trách chính trong vi c
“chèo lái” con thuy n “tam nông”. B ph n nòng c t này bao g m các nhà
lãnh o, qu n lý, các nhà khoa h c, i ngũ cán b khuy n nông...làm công
o Trung ương và tr c ti p làm vi c nông thôn, và trong lĩnh v c
tác ch
i ngũ cán b c a các cơ quan ng, Nhà nư c
nông nghi p (bao g m c
Trung ương và các a phương).
Trách nhi m ư c ây ư c hi u là nh ng vi c làm thi t th c và có
cp
hi u qu ch không ph i là m t ph m trù o c. Sau i ngũ cán b , ph i
t o bư c chuy n bi n m i trong ào t o ngh cho ngư i nông dân. B n ch t
ang ư c bàn lu n t n ư c v a p h i ào t o ư c
c av n ây là ch
i ngũ nh ng “chuyên gia” gi i v chuyên môn th c s gi i quy t v n
nông nghi p, nông dân, nông thôn, v a ph i toàn d ng l c lư ng lao ng
- nông thôn. Ti p n là ph i phát ng cho ư c trách nhi m c a toàn xã h i,
toàn xã h i ph i tham gia gi i quy t v n nông nghi p, nông dân, nông thôn.
Phát tri n nông nghi p và kinh t nông thôn, c i thi n i s ng nông dân
không ph i ch là trách nhi m, vi c làm riêng c a ng, Chính ph hay c a
giai c p nông dân, mà là trách nhi m chung c a toàn xã h i. T p trung n l c
c a toàn ng, toàn dân, m i c p m i ngành, m i thành ph n kinh t , m i th
nhân và pháp nhân; n l c c a t t c các doanh nghi p không phân bi t thành
ph n kinh t , quy mô ngành ngh kinh doanh, n u có liên quan n ngành
nông nghi p, ngư i nông dân và khu v c nông thôn thì u ph i có trách
nhi m chung tay v i Nhà nư c, chung s c v i ngư i nông dân gi i quy t.
Không th nh ng chuy n bu n c a nông dân c ba mi n B c, Trung,
Nam v chuy n h t lúa ư c mùa nhưng r t giá, con cá nuôi ã quá l a, cây
mía, qu d a, qu v i thi u vào mùa thu ho ch, nhưng bán không có ngư i
mua, c tái di n mãi. Hơn lúc nào h t, ây là lúc ph i huy ng s liên k t
ch t ch gi a các “nhà” thúc y khu v c nông thôn, nông nghi p b t lên,
vư t qua khó khăn thách th c, t o bư c phát tri n mang tính t phá. ó m i
chính là phát huy s c m nh c a c kh i i oàn k t dân t c trong vi c tìm
ki m nh ng gi i pháp kh thi gi i quy t v n nông nghi p, nông dân,
nông thôn m t cách thi t th c./.
i tá PGS.TS. Vi n Khoa h c Xã h i Nhân văn quân s , B Qu c phòng
*
(1) Năm 2007, s n lư ng lương th c t 40,1 tri u t n, so v i năm 2000 tăng
13,96%; kim ng ch xu t kh u t 49,6 t USD, trong cơ c u kinh t nônbg
thôn t tr ng h công nghi p tăng so năm 2000 kho ng 60%; thu nh p bình
quân u ngư i c a h nông dân năm 2006 t 2,7 tri u ng/năm tăng g p 10
l n so v i 10 năm trư c.
nguon tai.lieu . vn
