Xem mẫu
- Th«ng tin 85 Vµi nÐt vÒ ph¸p luËt B×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam NguyÔn Träng H¶i Trưêng §¹i häc Kü thuËt Vinh Lêi tßa so¹n: Bµi viÕt giíi thiÖu vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ nhÊn m¹nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam tõ n¨m 1945 ®Õn nay, chØ ra nh÷ng nç lùc vµ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®ưîc vÒ mÆt ph¸p lý vÒ quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, còng như thÓ hiÖn sù cam kÕt cña chÝnh phñ ViÖt Nam víi céng ®ång quèc tÕ trong nç lùc thùc hiÖn môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. Tõ khãa: Ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi; B×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. 1. §Æt vÊn ®Ò B×nh ®¼ng giíi lµ thuËt ng÷ míi trong x· héi hiÖn ®¹i, vÒ thùc chÊt kh«ng vưît ra khái néi dung cña vÊn ®Ò b×nh ®¼ng nam, n÷ vµ lµ môc tiªu, thưíc ®o tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi. B×nh ®¼ng giíi lµ sù ®èi xö ngang quyÒn gi÷a hai giíi nam vµ n÷, còng như gi÷a c¸c tÇng líp phô n÷ trong x· héi, cã xÐt ®Õn ®Æc ®iÓm riªng cña n÷ giíi, ®ưîc ®iÒu chØnh bëi c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi phô n÷ mét c¸ch hîp lý (Lª ThÞ Chiªu Nghi, 2001). Nãi c¸ch kh¸c, b×nh ®¼ng giíi lµ sù thõa nhËn, sù coi träng ngang nhau ®èi víi c¸c ®Æc ®iÓm giíi tÝnh vµ thiÕt lËp c¸c c¬ héi ngang nhau ®èi víi n÷ vµ nam trong x· héi. ë ViÖt Nam, trong ngành khoa häc ph¸p lý “B×nh ®¼ng giíi lµ viÖc nam, n÷ cã vÞ trÝ, vai trß ngang nhau, ®ưîc t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh cho sù ph¸t triÓn cña céng ®ång, cña gia ®×nh vµ thô hưëng như nhau vÒ thµnh qu¶ cña sù ph¸t triÓn ®ã” (LuËt B×nh ®¼ng giíi, 2006). B×nh ®¼ng giíi thÓ hiÖn ë nhiÒu mÆt: N÷ vµ nam cã ®iÒu kiÖn
- 8 6 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 ngang nhau ®Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vµ thùc hiÖn c¸c mong muèn cña m×nh; N÷ vµ nam cã c¬ héi ngang nhau ®Ó tham gia, ®ãng gãp vµ thô hưëng c¸c nguån lùc cña x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn; N÷ vµ nam cã c¸c quyÒn lîi ngang nhau trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. B×nh ®¼ng giíi kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ sè lưîng cña phô n÷ vµ nam giíi, trÎ em g¸i hay trÎ em trai trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng lµ như nhau, còng kh«ng cã nghÜa lµ nam giíi vµ phô n÷ gièng nhau, mµ b×nh ®¼ng giíi lµ nam giíi vµ phô n÷ ®ưîc c«ng nhËn vµ hưëng c¸c vÞ thÕ ngang nhau trong x· héi, ®ång thêi, sù tư¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷ ®ưîc c«ng nhËn. Tõ ®ã, nam vµ n÷ cã thÓ tr¶i nghiÖm nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng ®Ó ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c tiÒm n¨ng cña hä, cã c¬ héi ®Ó tham gia, ®ãng gãp vµ hưëng lîi b×nh ®¼ng tõ c«ng cuéc ph¸t triÓn cña quèc gia trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ x· héi. Như vËy, b×nh ®¼ng giíi võa lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña quyÒn con ngưêi võa lµ yªu cÇu vÒ sù ph¸t triÓn c«ng b»ng, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. Liªn quan ®Õn b×nh ®¼ng giíi, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®·, ®ang vµ sÏ ®ưîc c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ qu¶n lý tiÕp tôc ®Ò cËp. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, chóng t«i chØ giíi h¹n trong viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ph¸p luËt B×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi Víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo phô n÷ vµ chñ nghÜa n÷ quyÒn ®· t¹o ra c¸c c¬ héi ngang b»ng so víi nam giíi trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Thø nhÊt, nã lµm thay ®æi tư duy vÒ phô n÷, phong trµo tranh ®Êu lµ ®Ó t¹o ra c¬ héi cã viÖc lµm ngang nhau gi÷a phô n÷ vµ nam giíi; VÊn ®Ò phóc lîi x· héi vµ sinh s¶n cña phô n÷ ®· ®ưîc x· héi quan t©m h¬n; Vai trß s¶n xuÊt cña phô n÷ héi nhËp vµo kinh tÕ quèc tÕ ®ưîc ®Ò cao; Vµ ¶nh hưëng s©u s¾c nhÊt cña phong trµo ®Êu tranh cña phô n÷ lµ ®· lµm thay ®æi tư duy x· héi cña c¸c nhµ chÝnh trÞ, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, hä ®· nhËn thÊy r»ng mäi thµnh c«ng cña c¸c chiÕn lưîc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®¹t ®ưîc nÕu kh«ng quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn phô n÷... Thø hai, phong trµo phô n÷ trong ph¸t triÓn ®· h×nh thµnh c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch nghiªn cøu vÒ phô n÷ t¹i c¸c nưíc ®ang ph¸t triÓn, lµm cho ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan ph¸t triÓn t¹i c¸c quèc gia quan t©m ®óng møc vÒ viÖc ®ưa phô n÷ héi nhËp vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn céng ®ång (ñy ban c¸c VÊn ®Ò vÒ x· héi, 2006). Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña phong trµo phô n÷ vµ chñ nghÜa n÷ quyÒn vµo thËp niªn 70, c¸c nưíc trªn thÕ giíi ngµy cµng quan t©m h¬n ®Õn vÊn ®Ò phô n÷, ®©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò cña tõng quèc gia hay tõng khu vùc mµ lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt toµn cÇu. C¸c Héi nghÞ quèc tÕ vÒ phô
- Th«ng tin 87 n÷ lÇn lưît diÔn ra nh»m th«ng qua c¸c chư¬ng tr×nh, môc tiªu, cư¬ng lÜnh ho¹t ®éng ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña phô n÷ vµ thùc hiÖn vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi. Cô thÓ như n¨m 1975, Héi nghÞ Phô n÷ thÕ giíi lÇn thø nhÊt, häp t¹i Mªhic« ®ưîc xem lµ n¨m Quèc tÕ Phô n÷ ®Çu tiªn. N¨m 1976, Liªn hîp quèc ®Ò xưíng “ThËp kû vÒ phô n÷” (1976-1985). N¨m 1979, Liªn hîp quèc phª chuÈn C«ng ưíc vÒ xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi phô n÷ (C«ng ưíc CEDAW). C«ng ưíc CEDAW ®ưîc coi lµ ®Ønh cao sau h¬n 30 n¨m ®Êu tranh cña Uû ban vÒ ®Þa vÞ phô n÷ thuéc tæ chøc Liªn hîp quèc thµnh lËp tõ n¨m 1946, cã chøc n¨ng gi¸m s¸t ®Þa vÞ vµ n©ng cao quyÒn lîi cña phô n÷ trªn thÕ giíi. Trong sè c¸c C«ng ưíc quèc tÕ vÒ quyÒn con ngưêi, C«ng ưíc CEDAW chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong viÖc ®ưa ph©n nöa nh©n lo¹i lµ phô n÷ tiÕn tíi môc tiªu ®Êu tranh v× quyÒn con ngưêi, trong ®ã c¬ b¶n lµ quyÒn b×nh ®¼ng giíi. N¨m 1980, Héi nghÞ Phô n÷ thÕ giíi lÇn thø hai, häp t¹i Copenhagen (§an M¹ch). N¨m 1985, Héi nghÞ Phô n÷ lÇn thø ba häp t¹i Nairobi (Kenya), t¹i Héi nghÞ nµy ®· cã b¸o c¸o tæng kÕt ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i cña “ThËp kû vÒ phô n÷” cña Liªn hîp quèc vµ ®Ò ra môc tiªu “B×nh ®¼ng, ph¸t triÓn vµ hoµ b×nh” (ChiÕn ưíc Nairobi). N¨m 1995, Héi nghÞ Phô n÷ thÕ giíi lÇn IV cña Liªn hîp quèc tæ chøc t¹i B¾c Kinh (Trung Quèc) ®· tæng kÕt ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i cña ChiÕn lưîc Nairobi, th«ng qua “Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng toµn cÇu v× sù tiÕn bé cña phô n÷” (Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh). T¹i Héi nghÞ nµy “Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ®Õn n¨m 2000” ®· ®ưîc Héi nghÞ nhÊt trÝ th«ng qua, nh»m môc tiªu ®Èy m¹nh sù tiÕn bé vµ t¹o quyÒn cho phô n÷ trªn toµn thÕ giíi. Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh nªu râ môc ®Ých lµ b×nh ®¼ng giíi, ph¸t triÓn vµ hoµ b×nh. Cư¬ng lÜnh ®· x¸c ®Þnh 12 lÜnh vùc cÊp thiÕt cÇn ưu tiªn thùc hiÖn v× sù tiÕn bé vµ quyÒn n¨ng cña phô n÷ ®ång thêi ®ưa ra c¸c môc tiªu vµ khuyÕn nghÞ cô thÓ nh»m thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò vÒ gi¶m nghÌo ®ãi, vÒ lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, søc khoÎ, n¹n b¹o lùc, xung ®ét vò trang, lÜnh vùc kinh tÕ, vÒ c¬ chÕ tæ chøc c¸c bé m¸y quèc gia vÒ sù tiÕn bé cña phô n÷, vÊn ®Ò quyÒn con ngưêi, vÒ lÜnh vùc truyÒn th«ng, m«i trưêng, vÊn ®Ò trÎ em g¸i vµ viÖc s¾p xÕp tæ chøc vµ tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ (Bé Tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý, 2004). Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh x¸c ®Þnh môc tiªu phï hîp víi c¸c môc ®Ých vµ nguyªn t¾c cña HiÕn chư¬ng Liªn hîp quèc, ph¸p luËt quèc tÕ, ®ã lµ n©ng cao quyÒn n¨ng cho mäi phô n÷. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh©n quyÒn vµ quyÒn tù do c¬ b¶n cña tÊt c¶ mäi phô n÷ lµ ®iÒu hÕt søc quan träng trong viÖc
- 8 8 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 n©ng cao quyÒn n¨ng cho phô n÷. NhiÖm vô cña c¸c quèc gia lµ thóc ®Èy vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn con ngưêi vµ quyÒn tù do c¬ b¶n, kh«ng ph©n biÖt hÖ thèng chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ v¨n ho¸ song còng cÇn ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña tõng quèc gia vµ khu vùc ®Õn lÞch sö v¨n ho¸ vµ tÝn ngưìng. Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh ®ưîc thùc hiÖn th«ng qua luËt ph¸p cña quèc gia, qua x©y dùng c¸c chiÕn lưîc vµ chÝnh s¸ch, chư¬ng tr×nh vµ c¸c ưu tiªn ph¸t triÓn, trªn tinh thÇn tù chñ cña mçi nưíc, phï hîp víi c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña con ngưêi, hoµn toµn t«n träng c¸c gi¸ trÞ t«n gi¸o vµ ®¹o ®øc, v¨n ho¸ vµ triÕt lý cña tõng c¸ nh©n vµ céng ®ång nh»m gióp phô n÷ hưëng ®Çy ®ñ c¸c quyÒn con ngưêi cña hä vµ gãp phÇn thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi, ph¸t triÓn vµ hoµ b×nh (Bé Tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý, 2004). Cư¬ng lÜnh nµy khuyÕn nghÞ c¸c ChÝnh phñ cña c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c c¬ quan chøc n¨ng t¹i c¸c cÊp triÓn khai thùc hiÖn cư¬ng lÜnh b»ng viÖc so¹n th¶o vµ thùc thi c¸c “KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷” phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng nưíc. N¨m 2000, Kho¸ häp ®Æc biÖt lÇn thø 23 cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc t¹i Trô së Liªn hîp quèc víi chñ ®Ò “Phô n÷ n¨m 2000: B×nh ®¼ng giíi, Ph¸t triÓn vµ Hoµ b×nh cho thÕ kû 21” (Héi nghÞ B¾c Kinh 5). §©y lµ kho¸ häp ®Æc biÖt ®Çu tiªn cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc vÒ vÊn ®Ò phô n÷ nh»m ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh vµ x¸c ®Þnh c¸c s¸ng kiÕn vµ hµnh ®éng tiÕp theo v× b×nh ®¼ng giíi trong thÕ kû 21. §©y còng chÝnh lµ dÞp ®Ó c¸c ChÝnh phñ mét lÇn n÷a t¸i kh¼ng ®Þnh cam kÕt thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c môc tiªu cña Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh. V¨n kiÖn B¾c Kinh +5 gåm 2 v¨n kiÖn: “Tuyªn bè chÝnh trÞ” vµ “Nh÷ng hµnh ®éng vµ s¸ng kiÕn tiÕp theo nh»m thùc hiÖn Tuyªn bè vµ Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh”. Trong “Tuyªn bè chÝnh trÞ”, nh÷ng ChÝnh phñ tham dù kho¸ häp ®Æc biÖt ®· tuyªn bè kh¼ng ®Þnh l¹i cam kÕt ®èi víi nh÷ng môc tiªu nªu trong Tuyªn bè vµ Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh còng như ChiÕn lưîc Nairobi, kh¼ng ®Þnh l¹i cam kÕt ®èi víi viÖc thùc hiÖn 12 lÜnh vùc cÇn quan t©m cña Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh, ®ång thêi c¸c ChÝnh phñ còng thõa nhËn lµ nh÷ng ngưêi chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çu tiªn trong viÖc thùc thi ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c cam kÕt vÒ sù tiÕn bé cña phô n÷, thõa nhËn vai trß vµ sù ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc phô n÷ trong viÖc thùc hiÖn Tuyªn bè vµ Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh. Tuyªn bè chÝnh trÞ nµy còng kh¼ng ®Þnh b¶n th©n nam giíi ph¶i tham gia vµ cïng chia sÎ tr¸ch nhiÖm víi phô n÷ ®Ó xóc tiÕn b×nh ®¼ng giíi, kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña viÖc lång ghÐp quan ®iÓm giíi vµo tiÕn tr×nh thùc hiÖn kÕt qu¶ cña c¸c kho¸ häp vµ héi nghÞ thưîng ®Ønh quan
- Th«ng tin 89 träng kh¸c cña Liªn hîp quèc (Bé Tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý, 2004). 3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam Giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954 ë ViÖt Nam, ngay tõ n¨m 1930, trong “Ch¸nh cư¬ng v¾n t¾t”, §¶ng vµ B¸c Hå ®· ®Ò cËp ®Õn môc tiªu b×nh ®¼ng nam n÷ (nam n÷ b×nh quyÒn) vµ coi ®©y lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cèt yÕu cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Sau n¨m 1945, khi ®Êt nưíc giµnh ®ưîc ®éc lËp, môc tiªu b×nh ®¼ng nam n÷ ®ưîc thÓ chÕ ho¸ mét c¸ch cã hÖ thèng trong luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, môc tiªu, chư¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña nhµ nưíc. N¨m 1946, b¶n HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña nưíc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®· ghi nhËn quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ vÒ mäi mÆt. HiÕn ph¸p kh¼ng ®Þnh “Nưíc ViÖt Nam lµ mét nưíc d©n chñ céng hoµ. Toµn thÓ quyÒn bÝnh trong nưíc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt gièng nßi, trai g¸i, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o” (§iÒu 1). LÇn ®Çu tiªn, trong lÞch sö ViÖt Nam, Ph¸p luËt ®· quy ®Þnh ngưêi phô n÷ ®ưîc hưëng c¸c quyÒn ngang víi nam giíi “TÊt c¶ c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu ngang quyÒn vÒ mäi phư¬ng diÖn: ChÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸” (§iÒu 6) vµ “§µn bµ ngang quyÒn víi ®µn «ng vÒ mäi phư¬ng diÖn” (§iÒu 9). Còng trong thêi gian nµy, cïng víi viÖc thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ - x· héi th× vÊn ®Ò quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ ë khÝa c¹nh kinh tÕ ®· ®ưîc nhµ nưíc b¶o ®¶m. T×nh h×nh ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ - x· héi, chÝnh trÞ, qu©n sù trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng chèng ®Õ quèc vµ phong kiÕn, ®ßi hái ph¶i xo¸ bá mét sè chÕ ®Þnh trong c¸c Bé d©n luËt cò c¶n trë sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng phô n÷. N¨m 1950, Nhµ nưíc ban hµnh hai s¾c lÖnh ®Çu tiªn ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh, ®ã lµ S¾c lÖnh sè 97-SL ngµy 22/5/1950 vÒ söa ®æi mét sè quy lÖ vµ chÕ ®Þnh trong d©n luËt vµ S¾c lÖnh sè 159-SL ngµy 17/11/1950 vÒ vÊn ®Ò ly h«n. Trong S¾c lÖnh sè 97-SL ngµy 22/5/1950, vÊn ®Ò b×nh ®¼ng nam n÷ trong gia ®×nh ®ưîc kh¼ng ®Þnh t¹i §iÒu 5 “Chång vµ vî cã ®Þa vÞ b×nh ®¼ng trong gia ®×nh”; Vµ t¹i §iÒu 6 “Ngưêi ®µn bµ cã chång cã toµn n¨ng lùc vÒ mÆt hé”; “Ngưêi vÞ thµnh niªn lµ con trai hay con g¸i chưa ®ñ 18 tuæi, khi ®· ®Õn tuæi thµnh niªn th× dï ë víi cha mÑ, ngưêi con còng cã quyÒn tù lËp” (§iÒu 7). VÒ vÊn ®Ò ly h«n, S¾c lÖnh sè 159-SL ngµy 17/11/1950 còng thÓ hiÖn sù b×nh ®¼ng nam n÷, như c«ng nhËn quyÒn tù do gi¸ thó vµ tù do ly h«n, xo¸ bá sù ph©n biÖt kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c duyªn cí ly h«n riªng cho vî vµ chång trong c¸c Bé d©n luËt cò, ®ång thêi, quy ®Þnh duyªn cí ly h«n chung cho c¶ hai vî chång như: Vî
- 9 0 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 chång cã quyÒn ly h«n nÕu mét bªn ngo¹i t×nh, mét bªn can ¸n ph¹t giam, mét bªn m¾c bÖnh ®iªn hoÆc mét bÖnh khã ch÷a khái; mét bªn bá nhµ ®i qu¸ hai n¨m kh«ng cã duyªn cí chÝnh ®¸ng; vî chång tÝnh t×nh kh«ng hîp hoÆc ®èi xö víi nhau ®Õn nçi kh«ng thÓ sèng chung ®ưîc. S¾c lÖnh sè 159-SL ngµy 17/11/1950 còng quy ®Þnh ®iÒu kho¶n b¶o vÖ phô n÷ vµ thai nhi mµ kh«ng bÞ xem lµ bÊt b×nh ®¼ng giíi “Trưêng hîp ly h«n mµ ngưêi vî cã thai th× vî hay chång cã thÓ xin Toµ ¸n ho·n ®Õn sau kú sinh në míi xö ly h«n” (§iÒu 5). Giai ®o¹n tõ 1954 ®Õn 1975 N¨m 1954, cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p th¾ng lîi, song ®Êt nưíc ta vÉn t¹m thêi bÞ chia c¾t lµm hai miÒn víi hai chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c biÖt. Sù nghiÖp c¸ch m¹ng nưíc ta trong giai ®o¹n nµy ®· thùc hiÖn hai nhiÖm vô chiÕn lưîc: miÒn B¾c bưíc vµo thêi kú qu¸ ®é x©y dùng chñ nghÜa x· héi; miÒn Nam tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc, d©n chñ, ®Êu tranh thèng nhÊt nưíc nhµ. Trong giai ®o¹n nµy, B¶n HiÕn ph¸p thø hai (HiÕn ph¸p n¨m 1959) cña nưíc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®· ®ưîc Quèc Héi kho¸ I, kú häp thø 11 th«ng qua ngµy 31/12/1959 vµ ®ưîc Chñ tÞch nưíc ký lÖnh c«ng bè ngµy 1/1/1960. HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh vµ ghi nhËn quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ vÒ mäi mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ vÒ h«n nh©n - gia ®×nh t¹i §iÒu 24: “Phô n÷ nưíc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ cã quyÒn b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ c¸c mÆt sinh ho¹t chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ gia ®×nh. C«ng viÖc lµm như nhau, phô n÷ ®ưîc hưëng lư¬ng ngang víi nam giíi. Nhµ nưíc b¶o ®¶m cho phô n÷ c«ng nh©n vµ phô n÷ viªn chøc ®ưîc nghØ trưíc vµ sau khi ®Î mµ vÉn ®ưîc hưëng nguyªn lư¬ng. Nhµ nưíc b¶o hé quyÒn lîi cña ngưêi mÑ vµ trÎ em, b¶o ®¶m ph¸t triÓn cña c¸c nhµ ®ì ®Î, nhµ gi÷ trÎ, nhµ nu«i trÎ. Nhµ nưíc b¶o hé h«n nh©n vµ gia ®×nh”. Ngµy 17/1/1960, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký s¾c lÖnh ban hµnh LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959. NhÊn m¹nh tÇm quan träng cña LuËt nµy ®èi víi sù nghiÖp gi¶i phãng phô n÷, Hå Chñ tÞch ®· nãi: “LuËt lÊy vî lÊy chång nh»m gi¶i phãng phô n÷, tøc lµ gi¶i phãng ph©n nöa x· héi... NÕu kh«ng gi¶i phãng phô n÷ th× kh«ng gi¶i phãng ®ưîc mét nöa loµi ngưêi”. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959 (cßn gäi lµ §¹o luËt sè 13 vÒ h«n nh©n vµ gia ®×nh). LuËt nµy dùa trªn 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n, trong ®ã nguyªn t¾c chung vÒ b×nh ®¼ng nam n÷, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngưêi phô n÷ trong gia ®×nh ®ưîc quy ®Þnh t¹i §iÒu 1, §iÒu 2 vµ §iÒu 3 cña LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959. Nh÷ng ®iÒu tõ §iÒu 12 ®Õn §iÒu 16 quy ®Þnh b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång vÒ nghÜa vô vµ quyÒn trong quan hÖ h«n nh©n.
- Th«ng tin 91 Giai ®o¹n tõ 1975 ®Õn nay N¨m 1975, cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu nưíc giµnh th¾ng lîi, ViÖt Nam chuyÓn sang giai ®o¹n míi: giai ®o¹n ®Êt nưíc ®éc lËp, thèng nhÊt vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi. B¶n HiÕn ph¸p thø ba n¨m 1980 ®· ®ưîc Quèc héi kho¸ VI, kú häp thø 7 chÝnh thøc th«ng qua trong phiªn häp ngµy 18/12/1980 tiÕp tôc lµ nÒn t¶ng cho viÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi. Bªn c¹nh ®ã, LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1986 ®· ®ưîc Quèc héi kho¸ VII, kú häp thø 12 th«ng qua ngµy 29/12/1986 thay thÕ LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1986 ®ưîc x©y dùng trªn nguyªn t¾c h«n nh©n tù nguyÖn tiÕn bé, mét vî mét chång... gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp gi¶i phãng phô n÷. N¨m 1980, ViÖt Nam ký C«ng ưíc CEDAW vµ phª chuÈn C«ng ưíc vµo ngµy 19/3/1982, trë thµnh quèc gia thø 6 trªn thÕ giíi ký C«ng ưíc vµ lµ quèc gia thø 35 phª chuÈn c«ng ưíc nµy. TriÓn khai thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña C«ng ưíc CEDAW vµ ph¸p luËt cña Nhµ nưíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ ®¼ng giíi, c¸c quyÒn cña phô n÷ vµ c¸c quy ®Þnh vÒ b×nh ®¼ng giíi ®ưîc söa ®æi vµ quy ®Þnh trong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt như: HiÕn ph¸p 1992 (söa ®æi bæ sung n¨m 2001), Bé luËt Lao ®éng n¨m 1994 (söa ®æi bæ sung n¨m 2002), Bé luËt D©n sù n¨m 2005, LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 2000. T¹i Héi nghÞ Phô n÷ quèc tÕ lÇn thø IV cña Liªn hîp quèc tæ chøc t¹i B¾c Kinh, Trung Quèc (1995), ChÝnh phñ nưíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· c«ng bè “ChiÕn lưîc ph¸t triÓn v× sù tiÕn bé cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000”. Thùc hiÖn tinh thÇn cña ChiÕn lưîc nµy, ngµy 4/10/1997, Thñ tưíng ChÝnh phñ ®· ký quyÕt ®Þnh sè 822/TTg phª duyÖt “KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000”. Tõ ®©y, vÊn ®Ò giíi ®· thùc sù trë thµnh vÊn ®Ò quèc gia. T¹i Héi nghÞ B¾c Kinh +5 n¨m 2000, mét lÇn n÷a ViÖt Nam ®· cam kÕt trưíc céng ®ång quèc tÕ vÒ nç lùc vµ quyÕt t©m thùc hiÖn môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. N¨m 2003, Thñ tưíng chÝnh phñ ®· phª duyÖt ChiÕn lưîc quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ®Õn n¨m 2010 vµ NghÞ ®Þnh sè 19/2003/N§-CP ngµy 07/03/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nhµ nưíc trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Héi phô n÷ tham gia qu¶n lý nhµ nưíc vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña phô n÷, trÎ em. Bưíc vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, quan ®iÓm cña §¶ng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ sù tiÕn bé cña phô n÷ tiÕp tôc ®ưîc kh¼ng ®Þnh trong NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX: “§èi víi phô n÷, thùc hiÖn tèt ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng giíi, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, n©ng cao
- 9 2 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 häc vÊn; cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó phô n÷ tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo c¸c c¬ quan l·nh ®¹o vµ qu¶n lý ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh; ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phô n÷ thùc hiÖn tèt thiªn chøc ngưêi mÑ; x©y dùng gia ®×nh no Êm, b×nh ®¼ng, tiÕn bé, h¹nh phóc”. NghÞ quyÕt sè 23 NQ/TW ngµy 12/3/2003 cña Héi nghÞ Trung ư¬ng 7 kho¸ IX nhÊn m¹nh: “TiÕp tôc n©ng cao nhËn thøc cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ toµn x· héi vÒ c«ng t¸c phô n÷ vµ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi, khÈn trư¬ng cô thÓ ho¸ chñ trư¬ng cña §¶ng thµnh ph¸p luËt, chÝnh s¸ch; lång ghÐp giíi trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chư¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch chung. Coi träng c¸c chÝnh s¸ch x· héi, c¸c chÝnh s¸ch vÒ giíi ®Ó gi¶m nhÑ lao ®éng cho phô n÷…”. LuËt B×nh ®¼ng giíi ®ưîc Quèc héi Nưíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ XI, kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 29/11/2006, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/7/2007 ®· ®¸nh dÊu mét bưíc ph¸t triÓn vưît bËc ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. LuËt ®· cô thÓ ho¸ quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ nưíc ta vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ tiÕn bé phô n÷, t¹o hµnh lang ph¸p lý trong cuéc ®Êu tranh xo¸ bá ph©n biÖt ®èi xö chèng l¹i phô n÷. Thùc hiÖn cam kÕt quèc tÕ vÒ quyÒn con ngưêi nãi chung, quyÒn b×nh ®¼ng nam, n÷ nãi riªng. LuËt B×nh ®¼ng giíi 2006 gåm 44 ®iÒu, chia lµm 6 chư¬ng. LuËt B×nh ®¼ng giíi ®· ®ưa ra quy ®Þnh chung vµ quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c lÜnh vùc b×nh ®¼ng giíi trong ®êi sèng x· héi; c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m b×nh ®¼ng giíi; Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan, tæ chøc, gia ®×nh vµ c¸ nh©n trong viÖc thùc hiÖn vµ b¶o ®¶m b×nh ®¼ng giíi vµ vÒ thanh tra, gi¸m s¸t vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c ®iÒu kho¶n thi hµnh. HiÖn nay, LuËt b×nh ®¼ng giíi lµ v¨n b¶n ph¸p luËt cã hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt sau HiÕn ph¸p vÒ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi. LuËt b×nh ®¼ng giíi kh«ng chØ thÓ hiÖn quyÕt t©m cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc xo¸ bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö nam, n÷ mµ cßn lµ c©u tr¶ lêi ®Çy ®ñ nhÊt vÒ c¸c khuyÕn c¸o cña Uû ban CEDAW víi ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn C«ng ưíc CEDAW, gãp phÇn t¨ng cưêng qu¶n lý nhµ nưíc b»ng ph¸p luËt vµ ph¸t huy vai trß, kh¶ n¨ng cña c¶ nam vµ n÷ trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu “ D©n giµu, nưíc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”. 4. KÕt luËn Qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam, tõ gãc ®é khoa häc ph¸p lý cho thÊy b×nh ®¼ng giíi lµ môc tiªu quan träng trong c¸c v¨n kiÖn quèc tÕ vÒ quyÒn con ngưêi, ®Æc biÖt lµ C«ng ưíc cña Liªn hîp quèc vÒ xo¸ bá c¸c h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷ (CEDAW); C«ng ưíc quèc tÕ vÒ quyÒn trÎ em (CRC); C¸c Môc tiªu thiªn niªn kû…
- Th«ng tin 93 HÖ thèng ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ kh¸ ®ång bé vµ hoµn chØnh, ®ưîc sù ký kÕt, phª chuÈn cña nhiÒu quèc gia, t¹o ra mét khung ph¸p lý ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ x· héi cã liªn quan. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn hÖ thèng ph¸p luËt cña nhiÒu quèc gia. §Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu nưíc kÓ c¶ nh÷ng nưíc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan như: Thôy §iÓn, NhËt B¶n, Hµn Quèc, PhÇn Lan, §an M¹ch, Lµo, Trung Quèc, Kosovo… ë ViÖt Nam sù ra ®êi cña LuËt b×nh ®¼ng giíi n¨m 2006 thÓ hiÖn th¸i ®é nhÊt qu¸n, nh÷ng nç lùc kh«ng mÖt mái vµ nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam víi céng ®ång quèc tÕ trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. §Ó ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña LuËt B×nh §¼ng Giíi trong ®êi sèng, cÇn rµ so¸t, bæ sung vµ hoµn thiÖn nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan như: Bé luËt H×nh sù, Bé luËt D©n sù, Bé luËt Lao ®éng, LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh… t¹o ra mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, cã hiÖu lùc ph¸p lý cao trong viÖc thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi.n Tµi liÖu tham kh¶o Bé luËt D©n sù. 2005. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. Bé luËt Lao ®éng n¨m 1994 (söa ®æi bæ sung n¨m 2002). 2002. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. Bé tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý. 2004. C«ng ưíc cña Liªn Hîp quèc vµ ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ xãa bá ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. HiÕn ph¸p ViÖt Nam (1946, 1959, 1980, 1992). 2002. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. Lª ThÞ Chiªu Nghi. 2001. Giíi vµ dù ¸n ph¸t triÓn. Nxb. Thµnh phè Hå ChÝ Minh. LuËt B×nh giíi n¨m 2006. 2007. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m. 2001. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. NghÞ ®Þnh sè 19/2003/N§-CP ngµy 07/3/2003. Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ nưíc c¸c cÊp trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cÊp héi phô n÷ tham gia qu¶n lý nhµ nưíc. ñy ban c¸c VÊn ®Ò vÒ x· héi, Dù ¸n VIE. 2006. Héi th¶o ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi. HuÕ. ñy ban quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam. 2004. Hưíng dÉn lång ghÐp giíi trong ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch. Hµ Néi. Trưêng §¹i häc LuËt Hµ Néi. 2009. Gi¸o tr×nh LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh. Nxb. Tư ph¸p. Hµ Néi.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học