Xem mẫu
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 241
VAÂ CÊY ÀÚÂI
MAÄI MAÄI XANH TÛÚI
(In theo baãn cuãa NXB Vùn hoåc 1971)
- 242 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 243
MUÂA XUÊN 40 NØM
Töi ài vïì Haâ Bù’c trònh baây thú Nhêåt kyá trong tuâ vaâ
nhûäng baâi thú khaác cuãa Baác Höì vúái àöìng baâo, àöìng chñ
úã àêy. Tûâ khi Baác mêët, loâng nhúá yïu thûúng tiïëc vö haån
cuãa nhên dên àöëi vúái Baác Höì àaä tòm caách kïët tinh vaâo
sûå rêët mûåc trên troång yïu thûúng nhûäng thú Baác àïí laåi.
- Töi öm thú Baác vaâo loâng nhû möåt haânh trang diïåu kyâ
vö aãnh, ài vïì huyïån Gia Lêm, huyïån Vônh Tûúâng, xaä Àaåi
Tûâ, xaä Chiïën Thù’ng, ài túái ga Haâ Nöåi, Cêu laåc böå Khu
Ba Àònh, àöåi Cêìu Long Biïn, Xûúãng may Mûúâi, ài sang
Haâ Têy, ài vaâo Thanh Hoáa; trúâi úi töi nhúá thûúng Baác
maâ töi ài, àöìng baâo caác núi nhúá thûúng Baác maâ goåi baão
töi àïën phuåc vuå, töi ài àïí töi gùåp Baác úã trïn àêët nûúác, úã
trong têm höìn töi, úã trong mù’t cuãa àöìng baâo. Ai àêy
ngûúâi baån xö viïët úã têån xa xöi maâ àaä caãm nghe caái niïìm
chi rêët sêu sù’c trong thú Höì Chuã tõch:
Haäy àïí Ngûúâi ài maäi trong thú,
Trong tònh nhên loaåi vúái ûúác mú,
Trong aánh àûúâng àúâi, trong trñ tuïå,
Vônh viïîn trong tim maäi chùèng múâ.
Vaâ nhûäng ngaây àêìu nùm 1970, nhûäng cuöåc bònh thú
Baác àûa töi vïì huyïån Laång Giang, huyïån Yïn Thïë,
- 244 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
huyïån Tên Yïn, tónh Bù’c Giang cuä. Sao xuác caãm vaâo töi
sêu sù’c àïën thïë, nhûäng àöìi, nhûäng àöìi, vaâ nhûäng àöìi, vaâ
trïn nhûäng àöìi lûúån khuác, traãi daâi, cao vûâa, thêëp ñt, nhû
chaåy tiïëp sûác nhau àoá, thò laâ nhûäng cêy baåch àaân, nhûäng
cêy baåch àaân, vaâ nhûäng cêy baåch àaân; thò laâ öng cuå
tröìng cêy, öng cuå tröìng cêy, vaâ öng cuå tröìng cêy... Chù’c
caác baån cuäng biïët caái daáng thên cêy baåch àaân. Noá rêët coá
duyïn, noá àûáng lïn, noá húi uöën eáo möåt tñ, uöën eáo ñt cuäng
hoáa ra uöën eáo nhiïìu, búãi laá noá daâi, gúåi caái daâi cuãa laá liïîu,
vaâ khi gioá àaä thöíi vaâo noá, thò noá bù’t lêëy ngay, laâm nhû
laâ möåt khuác muáa tha thûúát, keâm möåt àiïåu nhaåc lao xao,
lai rai. Vaâ vuä khuác baåch àaân naây chaåy trïn truâng àiïåp
nhûäng ngoån àöìi ba huyïån töi ài qua. “Àêët duyïn daáng
nhûäng vuá àöìi mú möång”, möåt cêu thú trûúác àêy noái thïë,
àuáng lù’m. Nhûng muöën chñnh xaác hún, thò phaãi noái: múái
àuáng coá mûúi nùm laåi àêy thöi, trûúác àêy ba huyïån àöìi
naây àïìu laâ troåc, lêu lù’m, tûâ lêu lêu lù’m, àaä haâng mêëy
trùm nùm, trong xaä höåi cuä, ngûúâi ta àaä phaá rûâng, chùåt
cêy liïn tuåc úã vuâng naây, àïí àïën nöîi liïn miïn nhûäng àöìi
àoã hoáa àaá ong, toãa ra möåt nöîi trú truåi khö khan àïën
vù’ng veã thï lûúng. Thïë maâ bêy giúâ xe àaåp cuãa töi qua
nhûäng ngoeåo àûúâng muâa xuên vïì trïn cêy baåch àaân,
àûúâng àoã, cêy xanh, bao nhiïu laâ sinh söëng àaä phuã lïn
àêët chïët àûúåc höìi sinh, nhòn ra xa xùm laåi caâng àeåp. Tûå
nhiïn töi nghô: Öng-cuå-tröìng-cêy, Öng-cuå-tröìng-cêy. Àoá
laâ Baác Höì yïu quyá cuãa chuáng ta; cêu noái “Baác Höì söëng
maäi” thêåt laâ coá maáu thõt; Baác söëng trong cöng trònh,
trong taác phêím, trong sûå nghiïåp cuãa Baác; Thú Töë Hûäu
noái: Baác söëng nhû trúâi àêët cuãa ta. Taåi sao noái nhû thïë?
Cêu thú rêët àún giaãn, nhûng phaãi suy nghô kyä múái hiïíu
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 245
hïët àûúåc. Baác “lo tröìng cêy vò lo thiïëu cöåt nhaâ”, nùm
1970 naây laâ kyã niïåm 10 nùm Baác Höì kïu goåi Tïët tröìng
cêy; Baác kïu goåi tröìng cêy vò cêy rêët ñch lúåi. Tuy nhiïn
Baác Höì khöng chó nhûäng yïu cêy, quyá cêy vò noá ñch lúåi
maâ thöi. Töi àûúåc nghe kïí laåi chuyïån rùçng: Möåt lêìn, mêëy
àöìng chñ phuåc vuå gêìn Baác, thêëy cêy che cúám boáng lïn
maái nhaâ saân cuãa Baác, súå thiïëu aánh nù’ng, aãnh hûúãng àïën
sûác khoãe Baác, muöën chùåt caái cêy ài. Baác baão: - Sao laåi
chùåt noá? Noá laâ möåt caái cêy kia maâ! - Nhû thïë laâ yá Baác
noái: Noá coá quyïìn söëng búãi noá laâ möåt caái cêy, vúái cûúng võ
laâ möåt caái cêy. Röìi Baác cho yá kiïën laâ nïëu noá cúám boáng
nhiïìu, thò chó nïn tóa búát caânh, laá, chûá khöng àûúåc chùåt.
Töë Hûäu noái: “Baác söëng nhû trúâi àêët cuãa ta”, laâ yá nghôa
nhû thïë, Baác chúã che sûå söëng, Baác laâ öng taåo hoáa.
Bêy giúâ xe töi lûúån giûäa nhûäng àúâi baåch àaân, töi
tröng cêy laåi nhúá àïën Ngûúâi; tûå nhiïn hònh aãnh Baác, rêu
toác Baác chêåp vaâo vúái caãnh àöìi baåch àaân laá daâi kheä rung
rung phú phêët. Vaâ tûâ Baác Höì, Öng-cuå-tröìng-cêy söë möåt,
töi vûâa ài vûâa nhû thêëy biïët bao nhiïu cuå giaâ tröìng cêy
úã nhûäng àöìi ba huyïån naây, àöi deáp cao su bêët huã cuãa Baác
àaä nhên lïn úã dûúái chên nhûäng cuå giaâ tröìng cêy; caác cuå
hoåc têåp Baác Höì, baân tay cuãa caác cuå núi rûâng baåch àaân
naây tûúi töët thêåt, àeåp thêåt!
Bù’t àêìu laâ tûâ Öng cuå tröìng cêy söë Möåt.
Bù’t àêìu laâ tûâ Baác Höì.
Bù’t àêìu tûâ “Àûúâng Kaách mïånh”, Höì Chuã tõch viïët vaâ
cho in nùm 1926 taåi Quaãng Chêu, tûâ “Baãn aán chïë àöå
thûåc dên Phaáp” in taåi Pari, 1925. Tûâ nhûäng baâi giaãng
cuãa àöìng chñ Vûúng (Baác Höì) úã lúáp huêën luyïån chñnh trõ
àêìu tiïn cho nhûäng anh em úã trong nûúác ra (8-1926,
- 246 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
Quaãng Chêu); “Möîi khi Ngûúâi giaãng baâi, caã lúáp hoåc àïìu
say sûa... Lúâi noái cuãa Ngûúâi sao maâ coá sûác hêëp dêîn laå
thûúâng. Noá thu huát àûúåc têm höìn vaâ têåp trung àûúåc tû
tûúãng ngûúâi nghe. Noá ài sêu vaâo lyá trñ, tònh caãm cuãa
tûâng ngûúâi... Nhûäng cêu kïët luêån, nhûäng vñ duå cuãa àöìng
chñ Vûúng giaãng cho úã Quaãng Chêu, cuäng nhû nhûäng
hònh aãnh cuãa Ngûúâi... àïën nay mêëy chuåc nùm röìi maâ sao
vêîn khöng quïn àûúåc”(1). Bù’t àêìu tûâ Höì Chuã tõch saáng
lêåp Àaãng ta (1930), cuöåc hoåp do Baác chuã trò àïí thöëng
nhêët ba nhoám cöång saãn laâ úã ngay trïn möåt baäi àaá boáng
taåi Hûúng Caãng, trong khi ngûúâi ta àaá boáng vaâ chuá yá vaâo
quaã boáng, thò mònh hoåp múái khöng ai àïí yá: “Nhû àûáa treã
sinh nùçm trïn coã” (Töë Hûäu), coã cuãa baäi àaá boáng.
Trong buöíi lïî kyã niïåm ba mûúi nùm thaânh lêåp Àaãng
(1960), Baác Höì noái: “Àaãng ta laâ con noâi, xuêët thên tûâ giai
cêëp lao àöång”. Chûä Baác duâng thêåt laâ hay: “Con noâi”, töng
göëc cuãa Àaãng ta thêåt laâ chên chñnh, nïìn taãng cuãa Àaãng
ta vûäng chaäi ngay tûâ luác àêìu. Nhûäng àöìng chñ laänh tuå
cöång saãn Viïåt Nam àêìu tiïn, do Baác Höì àaâo taåo, laâ
nhûäng ngoån lûãa bûâng bûâng chaáy maäi, truyïìn aánh saáng
vaâ sûác noáng cho àïën ngaây nay vaâ mai sau, Baác Höì noái:
“Chó riïng trong cêëp Trung ûúng cuãa Àaãng àaä coá 14 àöìng
chñ bõ àïë quöëc Phaáp bù’n, cheám, hoùåc àêåp chïët trong nhaâ
tuâ. Maáu àaâo cuãa caác liïåt sô êëy àaä laâm cho laá cúâ caách
maång thïm àoã choái”.
Saáng àeåp thay Trêìn Phuá, àöìng chñ Töíng Bñ thû àêìu
tiïn cuãa Àaãng ta, baãn “Luêån cûúng chñnh trõ” àaä ài vaâo
lõch sûã, lúâi noái cuöëi cuâng àaáp laåi boån quan toâa Phaáp vang
(1) "Nhúá laåi lúáp huêën luyïån àêìu tiïn" - Phan Troång Bònh, Nhên dên
ngaây 10 thaáng 1 nùm 1970.
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 247
döåi maäi trong nhûäng thïë hïå àaãng viïn vïì sau: - “Phaãi,
Trung ûúng tao nhiïìu ngûúâi, vaâ khi laâm viïåc tao coân trûåc
tiïëp vúái nhiïìu àöìng chñ, àöìng baâo tao. Nhûng tao biïët
nhiïìu ngûúâi laâ àïí laâm viïåc cho Àaãng tao, cho Nûúác tao,
chûá khöng phaãi àïí khai vúái chuáng maây”. Öi! baãn anh
huâng ca cuãa nhûäng ngûúâi cöång saãn Viïåt Nam, àûáng giûäa
trúâi àêët khöng theån! Ngö Gia Tûå vûúåt Cön Àaão (1-1935),
biïín caã mïnh möng àaä cûúáp mêët 25 tuöíi thanh xuên àêìy
sûác söëng cuãa ngûúâi àöìng chñ àaä tham gia thaânh lêåp Àöng
Dûúng Cöång saãn Àaãng; bõ bù’t, bõ tra têën chïët ài söëng
laåi, vêîn nhù’c nhuã anh em: “Sinh mïånh cuãa Àaãng quyá
hún sinh mïånh cuãa mònh”. Àöìng chñ Lï Höìng Phong.
Trûúãng àoaân àaåi biïíu Àaãng ta taåi Àaåi höåi Quöëc tïë lêìn
thûá baãy (7-1935), ngûúâi laänh àaåo xuêët sù’c vaâ anh huâng
àaä kiïåt sûác trong nhaâ tuâ àïë quöëc; möåt lêìn àöìng chñ àang
ùn cúm, boån cai tuâ xöng vaâo àaánh tuái buåi, àöìng chñ thaãn
nhiïn ngöìi ùn baát cúm chan maáu: “Chuáng maây noái ngaây
naâo khöng àaánh chuáng tao thêëm maáu, chuáng maây khöng
ùn àûúåc cúm. Chuáng tao phaãi ùn cho coá sûác àïí chöëng laåi
chuáng maây!” Nguyïîn Vùn Tröîi, 23 nùm sau, àaä laâm laåi
cûã chó cuãa àöìng chñ Nguyïîn Vùn Cûâ, ngûúâi Töíng Bñ thû
thûá hai cuãa Àaãng taåi trûúâng bù’n Baâ Àiïím (Gia Àõnh) àaä
giêåt têëm bùng àen bõ mù’t, nhòn thùèng vaâo hoång suáng
quên thuâ maâ hö lúán: “Caách maång Àöng Dûúng thaânh
cöng muön nùm!”. Vaâ cêu noái Hoaâng Vùn Thuå, UÃy viïn
Ban Thûúâng vuå Trung ûúng, ngûúâi dên töåc Taây, trûúác luác
bõ xûã bù’n (5-1944), àaä nhû lúâi baáo trûúác àanh theáp cuãa
Lõch sûã: “Trong cuöåc àêëu tranh sinh tûã giûäa chuáng töi,
nhûäng ngûúâi mêët nûúác, vaâ caác öng, nhûäng keã cûúáp nûúác,
- 248 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
sûå hy sinh cuãa nhûäng ngûúâi nhû töi laâ sûå dô nhiïn. Chó
biïët rùçng, cuöëi cuâng chuáng töi seä thù’ng”.
Vaâ trong 31 àöìng chñ hiïån nay laâ UÃy viïn Trung ûúng
Àaãng ta, trûúác ngaây khúãi nghôa àaä àûúåc àïë quöëc Phaáp
tùång cho 222 nùm tuâ àaây.
Bù’t àêìu tûâ nhûäng àöìng chñ lúáp thûá nhêët ài trûúác veã
vang, tûâ chiïëc aáo göëi chõ Nguyïîn Thõ Minh Khai tûúác
tûâng súåi aáo tuâ àan thaânh àïí gûãi vïì tùång cha meå trûúác
ngaây mònh bõ xûã bù’n, chiïëc aáo göëi tûúång trûng cho daå
dù’t gan vaâng, daå sù’t bïìn bó, gan vaâng yïu thûúng.
Múái coá ngaây nay àöìi ba huyïån Bù’c Giang tha thûúát
boáng daáng baåch àaân. Múái coá ngaây nay chñnh quyïìn ta
vûäng nhû baân thaåch. Múái coá bêy giúâ Viïåt Nam tïn tuöíi
choái loåi giûäa hoaân cêìu.
*
* *
Töi vêën nhúá 17 nùm vïì trûúác (1953), trong höåi trûúâng
lúán úã trong rûâng, giûäa Cùn cûá àõa Trung ûúng, töi cuâng
vúái böën trùm àöìng chñ lù’ng nghe La Vùn Cêìu noái
chuyïån. Nûä anh huâng Nguyïîn Thõ Chiïn, trong baâi kïí
chuyïån cuöåc àúâi cuãa chõ àûúåc in thaânh saách, àaä daåy cho
töi möåt cêu tuåc ngûä rêët laâ hònh tûúång, noái caái khöí cuãa
phuå nûä ngheâo trong caã xoám caã laâng mònh dûúái thúâi cuä:
“Tiïìn vaãi vaáy chõ khöng bùçng tiïìn chó vaáy töi!”, nghe maâ
buöìn cûúâi àïën chaãy nûúác mù’t, thò ra vaáy àuåp ài àuåp laåi,
chó àuã chaåy tiïìn àïí lêìn höìi mua chó vaá maäi! Anh huâng
La Vùn Cêìu thò kïí laåi kiïëp trûúác cuãa mònh, thuúã Àaãng
chûa àûa chñnh quyïìn laåi cho nhên dên.
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 249
- ... Möåt höm, böë töi àang àan möåt caái soåt àûång möåt
con lúån nhoã 5 cên àem ài baán, thò úã huyïån vïì bù’t ài phu.
Böë töi khöng ài. Chuáng noá neám soåt àûång lúán xuöëng saân,
löi böë töi, àem xuöëng troái dûúái cöåt nhaâ àaánh chaãy maáu
muäi, möìm, bù’t meå töi vaâ töi xem vaâ bù’t cûúâi. Chuáng noá
nhòn thïë, cûúâi. Noá löi böë töi ài ba mûúi thûúác, thò maáu
chaãy àoã öìng öåc trïn mùåt àêët. Noá giam hai thaáng. Khi vïì,
thò khöng nhêån ra mùåt böë nûäa, khöng thêëy thõt, chó thêëy
xûúng vaâ da thöi. Khöng tiïìn lêëy thuöëc. Böë töi chïët. - Hai
nùm sau, töi chñn tuöíi. Trong hoå töi coá öng baác, laâm tay
sai cho Phaáp; àaánh baåc thua, öng tõch thu ruöång cuãa meå
töi vaâ töi, àuöíi chuáng töi ra khoãi nhaâ luác 10 giúâ àïm,
khöng àûúåc úã ùn tïët. Meå vaâ töi ùn tïët khöng bùçng giaá
möåt caái muä bï rï cuãa nhaâ giaâu, khöng bùçng möåt caái phaáo
cuãa hoå, phaáo lúán giaá àïën 5 àöìng. Chuáng töi boã caã hai con
trêu. Meå coäng töi, vïì nhaâ öng. Möåt àoaån àûúâng ài ùn xin.
Bïn phaãi nuái àaá cao, bïn traái: con söng to xanh biïëc; coá
nhiïìu höí, caáo; saáng trùng, gùåp con caáo meå cuäng súå, ngaä
xuöëng. Chim to ùn caá bùçng con ngöîng nhaãy vaâo cù’n, meå
vaâ töi cuâng ngaä. Con chim khaãm khù’c kïu, gúåi meå töi
nhúá böë töi. Meå töi öm töi toan nhaãy xuöëng söng. Nghô laåi
mònh laâ ngûúâi, thiïn haå cuäng laâ ngûúâi. Luác êëy àaä nhaãy
xuöëng söng röìi, nhûng meå laåi búi öm töi lïn búâ àêët, ûúát
hïët, reát cêìm cêåp..."
“... Khi töi 11 tuöíi, coá phong traâo boån nhaâ giaâu ài hoåc.
Töi ài xin hoåc núå vúái ngûúâi ta, àïën núi van, nhûng hoå
mù’ng: ”Khöng coá tiïìn thò cuát vïì nhaâ!". Töi ài xin lêìn
nûäa, heån seä lêëy cuãi baán traã tiïìn cho, ba lêìn àïìu bõ àuöíi
ra. Töi naãy ra yá: hoåc tröåm. Luác ngûúâi ta ön, thò töi gheá
nhòn vaâo chûä hoå, luác hoå quay laåi, thò töi laåi chaåy ài...".
- 250 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
“... Khi töi 13 tuöíi, töi àaánh vúä àöì cuãa nhaâ giaâu. Boån
chuáng nùm ngûúâi àaánh töi mï man, röìi boã chaåy caã. Khi
meå töi vaâ böë dûúång töi úã rûâng vïì, súâ thêëy thên töi laånh,
tûúãng töi chïët röìi. Nhúâ anh chõ trong hoå àem ài chön. Bïë
àïën mùåt höë, àùåt xaác xuöëng höë, thò töi ho möåt caái, söëng
laåi”
“... 1945, Caách maång thaáng Taám, khöng khñ múái meã.
Biïíu tònh, mñt tinh. Töi tham gia thiïëu nhi cûáu quöëc, vaác
chên dung Cuå Höì vúái caác anh, chõ. meå vaâ töi thêëy treã
hùèn, yïu àúâi hùèn. Laâng maåc khöng êm thêìm nhû trûúác
nûäa. Naån àoái vêîn coân, nhûng khöng ai haânh haå, khöng
ai mù’ng chûãi.
Anh böå àöåi daåy töi ba thaáng biïët àoåc, biïët viïët, biïët
suáng. Àïën nùm 1948, 16 tuöíi, töi baão meå: “Con xin pheáp
meå ài toâng quên vúái böå àöåi”.
Chuyïån cuöåc àúâi cuä cuãa La Vùn Cêìu, ngûúâi anh huâng
chùåt caánh tay bõ thûúng cuãa mònh àïí tiïëp tuåc lao böåc phaá
vaâo lö cöët chñnh cuãa àõch, goáp phêìn xûáng àaáng vaâo chiïën
thù’ng Àöng Khï (1950), cuäng laâ chuyïån cuãa mêëy chuåc
triïåu cuöåc àúâi ngûúâi, trûúác khi Àaãng laänh àaåo vaâ töí chûác
Caách maång thaáng Taám thaânh cöng. Àúái anh Cêìu àaä àoái
khöí möåt caách àiïín hònh.
*
* *
Höm nay töi giúã laåi nhûäng trang ghi cheáp thaânh têm
cuãa mònh àaä 17 nùm qua, khöng thêëy cuä möåt chuát naâo,
maâ laåi thêëy caái luön luön nguyïn múái cuãa sûå saáng mù’t,
saáng loâng, cuãa sûå giaác ngöå caách maång.
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 251
Öi! Vui sûúáng lúán lao thay, laâ sûå hiïíu biïët, hiïíu biïët
caái gò seä qua vaâ caái gò seä túái, caái gò seä taân vaâ caái gò seä
núã, sûå hiïíu biïët àoá laâ khöíng löì. Giùåc àïë quöëc Myä coá khoa
hoåc vaâ kyä thuêåt, nhûng chuáng noá phaãn khoa hoåc vïì cùn
baãn; àöëi vúái lõch sûã, chuáng noá cöë ruác àêìu vaâo caánh nhû
con àaâ àiïíu, cöë khöng nhòn thêëy caái gò àang ruång vaâ caái
gò àang moåc, nhêët quyïët töìn taåi, laåi hïët sûác nñu caãn thúâi
gian, ngùn chùån lõch sûã. Búãi vêåy chuáng noá múái laâ tïn
khöíng löì hai chên bùçng àêët seát, nhû Lïnin àaä noái.
Àaãng Maác - Lïnin cuãa chuáng ta àaä cho chuáng ta sûå
hiïíu biïët, trûúác hïët laâ sûå hiïíu biïët vïì bûúác ài cuãa xaä höåi
loaâi ngûúâi, cuãa xaä höåi Viïåt Nam. Maånh meä thay laâ bûúác
ài tiïëp nöëi cuãa böën muâa, böën muâa laâ sûác quay cuãa Traái
àêët, Traái àêët coá lõch sûã tiïën lïn khöng gò cûúäng laåi àûúåc.
Trong nhûäng thúâi kyâ àen töëi nhêët trûúác thaáng Taám 1945,
Àaãng ta àaä thêëy vûâng höìng cuãa sûå cûúáp chñnh quyïìn
thù’ng lúåi. Trong cuöåc Khaáng chiïën lêu daâi, nhûäng luác
gay go gian khöí nhêët. Baác Höì àaä nhêët quyïët sûå thaânh
cöng.
Theo töi àûúåc biïët vaâ seä àûúåc àoåc, nùm 1950, trïn baãn
töíng quaát tònh hònh nûãa thïë kyã do Baác thaão lêëy, in àaá,
töi coân nhúá roä sù’c giêëy maâu xanh, Baác Höì nhòn laåi caã
lõch sûã thïë giúái 50 nùm. Baác múã àêìu bùçng möåt suy nghô
lúán röång sêu xa:
Sûå àúâi tröng thêëy maâ ... loâng,
Möîi trang lõch sûã, möåt truâng biïín dêu;
Khöng phaãi “maâ àau àúán loâng” y nhû cêu thú Nguyïîn
Du; Baác chó gúåi cho ta nghô ngúåi, theo löëi viïët àöåc àaáo
cuãa Baác; àûáng chöî nûãa cuãa thïë kyã 20, Baác laâ nhaâ caách
- 252 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
maång lúán vaâ nhaâ nhên àaåo lúán. Chñnh trong baâi viïët àoá,
Baác Höì yïu quyá àaä dêîn ra cêu ca dao cuãa töí tiïn ta xûa:
Con sù’t àaánh ngaä öng Àuâng
Àù’p mûúâi chiïëc chiïëu khöng cuâng baân tay;
Cêu ca dao cöí truyïìn thêåt laâ coá möåt khöng khñ anh
huâng ca: öng Àuâng, tûác laâ möåt thûá khöíng löì, to, cao, lúán,
àïën nöîi möîi baân tay xoâe cuãa y, àù’p àïën mûúâi chiïëc chiïëu
maâ vêîn khöng cuâng, khöng che kñn hïët àûúåc; êëy thïë maâ
con chim sùn sù’t àaánh caái öng Àuâng ngaä lùn kïình ra! -
Öi! ai coá ngúâ àêu lõch sûã, 15 nùm sau baâi cuãa Baác viïët,
laåi chûáng toã sûå vö têån cuãa cêu ca dao Viïåt Nam; öng
Àuâng trûúác, laâ àïë quöëc Phaáp, àaä ngaä lùn àuâng, àaânh röìi;
àïën bêy giúâ öng Àuâng sau, kinh khuãng hún, laâ àïë quöëc
Myä, laåi lùn àuâng ra nûäa. Àaä nhû vêåy, thò têët caã moåi thûá
öng Àuâng coá thïí coá úã trïn àúâi naây àïìu coá thïí bõ nhên
dên Viïåt Nam àaánh cho ngaä lùn àuâng kïình! Khöng phaãi
ngêîu nhiïn, khöng phaãi chó laâ möåt sûå saáng taåo hònh
tûúång cho thêåt hay, maâ laâ caái thêìn, caái baãn lônh, caái
thiïn taâi, caái thûåc tïë cuãa dên töåc ta tûâng àaåi phaá quên
Nguyïn, vaâo trong cêu ca dao àaä àûúåc Baác thuöåc.
*
* *
Anh baån thiïët cöët cuãa töi ài dûå Höåi nghõ vùn hoáa thïë
giúái úã La Habana (Cu Ba 1968) vïì, coá kïí cho töi nghe
nhûäng lúâi lyá thuá trao àöíi nhûäng luác giaãi lao, nhûäng mêíu
chuyïån yá nghôa khi gùåp gúä trong caác haânh lang; nhûäng
lúâi phaát biïíu khöng chñnh thûác êëy, lù’m khi múái àïí löå hïët
nhûäng suy nghô trong thêm têm cuãa caác àaåi biïíu. Coá
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 253
nhûäng trñ tuïå àïën tûâ nùm chêu böën biïín têm tònh vúái
baån töi, noái: “Lõch sûã loaâi ngûúâi coá nhûäng chùång, nhûäng
bûúác ngoùåt quyïët àõnh; coá nhûäng àêët nûúác xûá súã vaâ
nhûäng dên töåc àaä tûâng laâ núi thaáo ra möåt àiïím nuát cho
lõch sûã nhên loaåi, núi múã nhûäng chên trúâi phaát triïín
röång lúán cho tûúng lai, chuáng ta haäy goåi àoá laâ nhûäng
”thúâi àiïím" cuãa lõch sûã thïë giúái. ÚÃ cöí xûa, Hy Laåp àaä laâ
möåt “thúâi àiïím” cuãa nhên loaåi, maâ La Maä khöng àûúåc laâ
möåt thúâi àiïím, mùåc duâ rêët mûåc huâng maånh, La Maä chó
tiïëp nhêån vaâ phaát huy Hy Laåp, coân chñnh Hy Laåp, vúái tû
tûúãng, triïët hoåc, nghïå thuêåt trong saáng, hoâa àöëi cuãa
mònh, múái múã àêìu cho möåt kyã nguyïn múái cho nïìn vùn
minh, lêëy con ngûúâi laâm trung têm. ÚÃ thïë kyã 16, nûúác YÁ
laâ möåt “thúâi àiïím”, vò àêy laâ núi phaát nguyïn chñnh cuãa
thúâi àaåi Phuåc hûng, vúái sûå àöíi múái tên kyâ cuãa vùn hoåc,
nghïå thuêåt vaâ khoa hoåc, aãnh hûúãng lúán lao àïën trñ tuïå
loaâi ngûúâi. Sang cuöëi thïë kyã 18, nûúác Phaáp laåi laâ möåt
“thúâi àiïím”, búãi àêy laâ núi nöí ra Caách maång tû saãn dên
quyïìn 1789. Vaâ phaãi chúâ àïën àêìu thïë kyã 20, nùm 1917,
thò nûúác Nga laâ möåt “thúâi àiïím” maänh liïåt, àêy laâ caái noái
cuãa Caách maång Thaáng Mûúâi, àûa gioâng lõch sûã nhên loaåi
chaãy vaâo möåt àûúâng hûúáng múái hoaân toaân". - Àïën àêy,
nhûäng ngûúâi hiïíu biïët úã böën phûúng trúâi, mûúâi phûúng
àêët têm sûå bïn tai baån töi: “- Vaâ bêy giúâ, Viïåt Nam laâ
möåt ”thúâi àiïím" cuãa lõch sûã nhên loaåi". Cêu noái vù’n tù’t
cuãa nhûäng ngûúâi tri kyã trïn thïë gian laâm cho baån töi suy
nghô rêët nhiïìu, búãi anh muöën khaách quan vaâ rêët mûåc
khiïm töën, chuyïån naây khöng dung naåp sûå huïnh hoang.
Sau khi àaä cên kyä laåi cêu noái trïn àêy, baån töi thêëy têm
höìn, trñ tuïå mònh ngên run möåt luöìng sûác àiïån thêåt laâ
- 254 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
kyâ diïåu, Viïåt Nam àaánh thù’ng àïë quöëc Myä xêm lûúåc, àoá
laâ chùån laåi möåt tai hoåa cho loaâi ngûúâi; àoá laâ múã àêìu cho
möåt kyã nguyïn: Con ngûúâi sau khi àaä saáng taåo àûúåc möåt
sûác maånh cuãa maáy moác, khoa hoåc vaâ kyä thuêåt ghï gúám
coá thïí tranh quyïìn vúái taåo hoáa, thò cuäng àöìng thúâi bõ
nguy cú caái sûác maånh vêåt chêët êëy noá àeâ mònh, noá biïën
mònh thaânh maáy, thêåm chñ thaânh suác sinh, thò cuäng
àöìng thúâi nhûäng thïë lûåc phaãn àöång nhêët duâng sûác maånh
àoá khöng phaãi àïí giaãi phoáng con ngûúâi, maâ àïí àeâ beåp àöåc
lêåp tûå do cuãa con ngûúâi, thêìn sêëm, con ma, giùåc nhaâ trúâi
söíng chuöìng ra gaâo ruá, giïët doác vúái möåt töëc àöå siïu êm.
Viïåt Nam àaánh thù’ng vaâo àïë quöëc Myä, àaánh cho noá sûát
àêìu meã traán, ruát lui, co laåi, xeåp ài, laâ chûáng minh bùçng
hai nùm roä mûúâi rùçng: Thiïn tai àaä khöng àaáng súå thò
nhên hoåa cuäng khöng àaáng súå, con ngûúâi laâ maånh nhêët,
laâ saáng nhêët, àeåp nhêët, vöën ngûúâi laâ quyá baáu nhêët.
Viïåt Nam laâ möåt “thúâi àiïím” cuãa nhên loaåi: khöng
cêìn phaãi noái daâi hún nûäa, tûå nhiïn tûâ cêu êëy toaát ra lúâi
ca ngúåi khöng cuâng Àaãng Maác - Lïnin cuãa Viïåt Nam,
Àaãng cuãa chuáng ta, ngûúâi laänh àaåo, töí chûác sûå nghiïåp
chöëng Myä cûáu nûúác chiïën thù’ng kyâ vô naây.
*
* *
Ngaây kyã niïåm Àaãng ta ra àúâi àaä 40 nùm, möìng 3
thaáng 2 dûúng lõch nùm nay, àuáng vaâo ngaây 27 thaáng
chaåp Kyã Dêåu trûúác tiïët lêåp xuên möåt ngaây. Kyã niïåm 40
nùm Àaãng ta gùåp vaâo àêìu xuên, xuên Canh Tuêët laâ muâa
xuên Böën mûúi nùm àúâi ta coá Àaãng. Àaãng laâ xuên cuãa
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 255
têët caã moåi muâa xuên, Àaãng laâ xuên dên töåc, xuên nhên
loaåi. Àaãng ta àaä saáng taåo ra lõch sûã hiïån àaåi veã vang cuãa
nûúác ta. Àûúåc nhû thïë, laâ nhúâ Àaãng coá àûúâng löëi àuáng
vaâ nhúâ Àaãng ta àaä taåo ra nhûäng con ngûúâi cöång saãn chuã
nghôa. Phaát triïín möåt lúâi noái cuãa Stalin, àöìng chñ
Phuxñch viïët trong baâi in bñ mêåt nùm 1942 chöëng Àûác
Hñtle: - “Chuáng ta laâ nhûäng ngûúâi àûúåc töi luyïån àùåc
biïåt”. Phaãi, vò chuáng ta laâ nhûäng con ngûúâi; chuáng ta,
nhûäng ngûúâi cöång saãn, chuáng ta yïu àúâi. Vaâ chñnh vò thïë,
maâ chuáng ta khöng do dûå hy sinh àúâi söëng cuãa baãn thên
chuáng ta, àïí chiïën thù’ng vaâ múã àûúâng cho möåt àúâi söëng
thêåt, möåt àúâi söëng tûå do, àêìy àuã vaâ tûúi vui, möåt àúâi
söëng xûáng àaáng vúái tïn cuãa noá...". Àêy laâ chên lyá phöí
biïën cuãa tñnh caách cöång saãn chuã nghôa... Thúâi àêëu tranh
bñ mêåt trûúác Caách maång thaáng Taám, caác liïåt sô cöång saãn
àaä laâm nhû thïë, trong Khaáng chiïën chöëng Phaáp, caác
chiïën sô khaáng chiïën àaä noi theo nhû thïë; Töë Hûäu viïët,
ngaây kyã niïåm 30 tuöíi Àaãng sinh:
Nhûäng höìn Trêìn Phuá vö danh
Soáng xanh biïín caã, cêy xanh nuái ngaân,
vö têån anh huâng, khöng thïí naâo kïí xiïët.
Tûâ êëy àïën nay, tiïëp theo mûúâi nùm, trong cuöåc Khaáng
chiïën chöëng Myä, cûáu nûúác hiïån nay, Àaãng ta àaä xêy
dûång nhûäng con ngûúâi ngang têìm vúái lõch sûã bêy giúâ àoâi
hoãi, nhûäng duäng sô diïåt Myä hiïíu nghôa trûåc tiïëp vaâ nghôa
röång, nhûäng con ngûúâi anh huâng hiïån taåi cuãa dên töåc
Viïåt Nam ngaân thuúã anh huâng. Töi àaä àûúåc gùåp nhûäng
cö gaái 16, 17 tuöíi, mùåc aáo thanh niïn xung phong, àaä úã
Cua chûä A, caái Cua chûä A aác liïåt, nöíi tiïëng laâ “Cöìn Coã
cuãa Trûúâng Sún”, bom àaån nung toaân àêët àoã, khoái xaåm
- 256 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
àen, nhû möåt töí ong khöíng löì, coá àïm noá àaánh chñn lêìn,
àaánh toåa àöå, àaánh böí nhaâo, noá duâng B52; caác cö gaái luác
ra ài, coân tñnh hay khoác, nhêån àûúåc thû nhaâ: khoác;
khöng nhêån àûúåc thû: cuäng khoác; múái vaâo Trûúâng Sún,
sïn vù’t baám àêìy chên, dêîy nêíy: khoác. Nhûng tûâ àiïím
xuêët phaát êëy, nhûäng tû tûúãng àeåp nhêët cuãa thúâi àaåi
chuáng ta, nhûäng tû tûúãng cuãa Àaãng àaä reân luyïån hoå; hoå
lêåp thaânh töí nûä àaánh mòn, duâng böåc phaá thaåo, múã àûúâng;
chiïëm lônh võ trñ trïn Cua chûä A, 60 phêìn trùm laâ nûä.
Xûa ba Nûä Oa àöåi àaá vaá trúâi, nay caác cö gaái Viïåt Nam
khuên àaá vaâ àûúâng, xuöëng dûúái thang àûa àaá lïn; phuå
nûä laát àaá coân cêín thêån hún caã con trai; “quyïët tûã cho
àûúâng quyïët thöng, maáu àöí nhûng àûúâng khöng tù’t”.
Àûúâng naây do thanh niïn veä trûúác nhêët trïn baãn àöì Töí
quöëc röìi laâm ra àêìu tiïn, phaãi baão vïå cho kyâ àûúåc! Àïm
Giao thûâa, Chi àoaân Thanh niïn ra ba xe caãi tiïën, saáng
möìng möåt laâm ngay. Caác cö thanh niïn xung phong vûâa
kïí caái aác liïåt cho töi nghe, B52 thaã bom khoái muâ mõt,
trùng toã tûå nhiïn töëi om, vûâa àiïím xuyïët nhûäng hònh
aãnh hoå caãi thiïån àúâi söëng trïn Trûúâng Sún êëy; trïn êëy
gaâ khöng toi, gaâ nuöi nhiïìu quaá, möîi khi muöën goåi dêy
noái phaãi àuöíi gaâ ài, gaâ rûâng nhêåp bêìy ùn vúái gaâ cuãa àöåi.
- Töi lù’ng nghe, töi nhòn thùèng nhûäng ngûúâi con gaái
duäng caãm êëy, maâ bom Myä àaä tûâng thaãy lïn nhû haåt gaåo
trïn saâng, nhûäng ngûúâi thù’ng Myä àaä tûâng thaãy lïn nhû
haåt gaåo trïn saâng, nhûäng ngûúâi thù’ng Myä êëy vêîn giûä
nhûäng neát thuây mõ cuãa ngûúâi con gaái Viïåt Nam.
*
* *
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 257
Töi xin caãm ún Àaãng cuãa töi vúái cûúng võ laâ möåt ngûúâi
laâm thú. Töi coân nhúá höm êëy, 17 nùm vïì trûúác, töi bù’t
àêìu nghô möåt baâi thú vïì anh huâng La Vùn Cêìu. Töi caãm
àöång nhêët laâ anh Cêìu chaâo chuáng töi maâ chó giú lïn caánh
tay duy nhêët cuãa anh
La Vùn Cêìu giú möåt caánh tay...
töi bù’t àêìu möåt baâi luåc baát vúái cêu êëy. Nhûng laå quaá!
Töi khöng laâm tiïëp àûúåc nûäa. Noái thaânh thêåt laâ vù’n tù’t:
laâ àïën àêëy röìi töi bñ. Búãi noái chung laâm thú laâ khoá, vaâ
laâm thú vïì caái múái rêët khoá. Töi nhù’c laåi caái khoá cuä, àïí
thêëy rùçng àïën bêy giúâ thúâi gian àaä uãng höå töi, búãi töi
kiïn trò theo chiïìu tiïën thuêån cuãa thúâi gian! Bêy giúâ töi
khöng cêm, buát cuãa töi khöng cêm vúái caái múái; sung
sûúáng thêåt! noái àûúåc caái múái, cuãa chuáng ta, cuãa thïë gian,
caái múái nhúâ Àaãng maâ coá! Àöìng chñ La Vùn Cêìu, àïm êëy
úã àöìn Àöng Khï, nhúâ tiïíu àöåi trûúãng cuãa mònh chùåt höå
caánh tay bõ thûúng; tiïíu àöåi trûúãng laâ anh hoå, coá tònh gia
àònh, aái ngaåi. Cêìu baão: “Khöng phaãi viïåc gia àònh, maâ
viïåc nhên dên”! Tiïíu àöåi trûúãng nhù’m mù’t chùåt tay
Cêìu, caánh tay rúi xuöëng haâo giao thöng. Caánh tay coân
laåi cuãa anh àaä phaá tan lö cöët àõch. - Nhûäng tû tûúãng cuãa
Àaãng khi vaâo têm trñ La Vùn Cêìu, coân tiïëp tuåc thêëm sêu
hún nûäa sau chiïën cöng cuãa anh. Ban chó huy haå lïånh
anh phaãi vïì phña sau àiïìu trõ. Möåt àöìng chñ liïn laåc dòu
anh ài. Cêìu baão: “Dõp àêy laâ àïí traã thuâ cho anh em vaâ
lêåp cöng, àöìng chñ úã laåi, töi coá hai chên àïí vïì”. Àöìi thoai
thoaãi coã gianh, Cêìu trûúåt chên rúi xuöëng lùn daâi, möåt
quaã àaåi baác nöí caách anh 10 thûúác, anh mï ài. Saáu chõ
dên cöng àïën caáng anh. Tónh dêåy, Cêìu baão: - Caáng cêìn
chúã caác baån töi nùçm trïn kia". Caác chõ lêëy khùn xeá ra
- 258 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
buöåc caánh tay cho anh, vò bùng tuöåt caã. Cêìu ngùn laåi:
“Caác chõ àaä khöng noán, xeá khùn thò sûúng xuöëng bõ caãm,
khöng laâm àûúåc nhiïåm vuå”. Vaâ nhû thïë Cêìu tûå mònh ài
vïì phña sau; nhòn lïn àaä thêëy laá cúâ chiïën thù’ng cuãa ta
bay trïn àöìn àõch. Töi nghô: Caái chùång nhûúâng nhõn thûá
hai cuãa La Vùn Cêìu cuäng àeåp nhû caái chùång hy sinh vaâ
duäng caãm thûá nhêët cuãa anh, àoá laâ caái àeåp cuãa tû tûúãng
vö saãn chñ cöng vö tû cuãa Höì Chuã tõch. - Trong chöëng Myä
cûáu nûúác, 17 nùm sau, Buâi Ngoåc Dûúng, ngûúâi chiïën sô
cöng binh, àaä laâm àuáng nhû gûúng La Vùn Cêìu, cuäng
chùåt caánh tay bõ thûúng cuãa mònh, tiïëp tuåc diïåt Myä trong
chiïën thù’ng Khe Sanh.
ÖÌ! sung sûúáng biïët bao nhiïu, “Àaãng cho ta traái tim
giaâu”, Àaãng cho ngûúâi laâm thú caái gioång noái cêët lïn trong
gioá baäo, àua to vúái tiïëng soáng, thò röång vúái khöng gian,
caái gioång noái loåt àûúåc vaâo tai nhûäng triïåu ngûúâi, cöí voä
àûúåc hoå laâm nïn lõch sûã, ca ngúåi nhûäng La Vùn Cêìu vö
têån do Àaãng sinh ra!
Xuên nùm nay, Böën mûúi nùm cuãa Àaãng caâng àûa
möåt sûác múái cho thiïn nhiïn vaâ con ngûúâi.
Möí, möí nûäa ài,
Húäi caái moã son cuãa chiïëc chöìi non nhoån hoù’t
Rêët muåc mùng tú, tûúãng yïëu nhû sïn, nhûng
cûúâng hún sù’t,
Bao nhiïu voã cêy giaâ khêëc - tûâ trong cuâng bêåt
tung ra!
Bao nhiïu bïì daây cuãa voã cêy cuäng bõ caái moã chim cuãa
mêìm chöìi tûâ phña trong phaá ra àïí laâm muâa xuên cho
àúâi. Àoá laâ Caách maång thaáng Mûúâi, àoá laâ Caách maång
thaáng Taám, àoá laâ Chöëng Myä, cûáu nûúác cuãa Viïåt Nam.
- VAÂ CÊY ÀÚÂI MAÄI MAÄI XANH TÛÚI 259
Cuöåc söëng cuãa chuáng ta hiïån nay, tûâ hêåu phûúng ra
tiïìn tuyïën, tûâ nöng thön àïën thaânh thõ luön luön sinh ra
nhûäng mêìm xuên múái. Nhêët àõnh chuáng ta chiïën thù’ng
hoaân toaân giùåc Myä, nhêët àõnh chuáng ta xêy dûång chuã
nghôa xaä höåi thaânh cöng. Chuáng ta yïu sûå söëng, chuáng
ta laâ sûå söëng. Töi ài trïn phöë Thuã àö, thêëy möåt caãnh naây
cuãa muâa xuên cuöåc àúâi. ÚÃ chöî chù’n ngang àûúâng cho xe
lûãa qua, àeân àoã àaä thù’p, möåt thiïëu nûä nhên viïn hoãa xa
bù’t àêìu àêíy caái chù’n àûúâng ra, nhû caái thaânh cêìu. Phña
bïn kia, mêëy chuåc anh böå àöåi treã àang ài túái trong haâng
nguä, thêëy thïë, nhanh nhû àiïån, hoå xin phaá haâng vaâ chaåy
vûúåt qua. Hoå chaåy cho kõp thúâi cú nhû thïë, thò lyá thuá
lù’m, vûâa goåi nhau vûâa cûúâi ra raã; àïën ngang cö gaái àêíy
chù’n, hoå nhòn cö nhû “xin löîi thïë naây cuäng khöng àuáng
lù’m”, àùång cö gaái truâng trònh cho möåt tñ chuát; cö gaái treã
xinh thò hai caái bñm toác lù’c lû hai bïn àêìu nhû khöng
àöìng yá, nhûng tay àêíy thò chuân laåi, thïë laâ böå àöåi treã àaä
bay qua chöî chù’n àûúâng nhû möåt àaân chim, àïí laåi trïn
möi cö gaái àêíy chù’n möåt chuám chñm bêët tuyïåt.
Töi xin chaâo mûâng Àaãng ta bùçng caái chuám chñm möi
cuãa muâa xuên naây.
20-1-1970
- 260 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
BAÁC HÖÌ THÛÚNG YÏU
... Baác Höì nùçm trong traái tim thïë giúái
Baác Höì ài giûäa trúâi àêët bao la
Chuáng chaáu thûúng yïu Baác lù’m, Baác aâ;
Tûâ nhûäng cûãa söí cuãa thïë gian
múã trïn nhûäng trang baáo lúán
Àûáng tûåa thúâi gian, Baác nhòn chuáng con
tûúi tù’n,
Têët caã Baác Höì tûâ khi tuöíi treã àïën 79
muâa xuên...
X.D.
Xem triïín laäm “Nhên dên
thïë giúái thûúng tiïëc Baác Höì”
“Neát mùåt Höì Chuã tõch tröng coá veã rêët treã nïëu khöng
coá àöi mù’t saáng ngúâi vaâ choâm rêu daâi”; höm 15 thaáng 7
nùm 1969, Saáclú Fuöcniö àûúåc Baác Höì tiïëp, kïí laåi nhû
thïë. “... Con ngûúâi maâ sûå coá mùåt phi thûúâng nhû choaán
hïët caã gian phoâng, coá thïí noái laâm xoáa nhoâa sûå coá mùåt
cuãa nhûäng ngûúâi khaác; nhûng sûå sùn soác, thaái àöå ên cêìn
hïët sûác lõch thiïåp vaâ hoâa nhaä cuãa ngûúâi àöëi vúái khaách
laâm cho ngûúâi ta trong nhûäng phuát àêìu thêëy àöi chuát
nguon tai.lieu . vn