Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục Việt Nam: Từ chính sách tới thực tế

ng d ng Công ngh thông tin trong giáo d c Vi t Nam: T chính sách t i th c t
Jef Peeraer (ði u ph i viên H p ph n ñào t o giáo viên – CNTT, VVOB Vi t Nam)
Tr n N Mai Thy (ði u ph i viên H p ph n ñào t o giáo viên – CNTT, VVOB Vi t Nam)
Tóm t t n i dung
Trong năm h c 2008 – 2009, B Giáo d c và ðào t o (B GD-ðT) ñã phát ñ ng “Năm
h c CNTT” nh m t o ra bư c ñ t phá trong ñ i m i giáo d c. Trong b i c nh ñó, các tác gi ñã
ti n hành phân tích chính sách ñ nghiên c u v t m nhìn và nhi m v qu c gia v ng d ng
công ngh thông tin (CNTT) trong giáo d c Vi t Nam. Ph n nghiên c u chính sách t p trung vào
nh ng hư ng d n ñư c xây d ng g n ñây nh t v CNTT và giáo d c trong b i c nh phát ñ ng
phong trào “Trư ng h c thân thi n, h c sinh tích c c”. Ph n phân tích khám phá c p ñ 5
trư ng Cð/ðHSP s làm sáng t quá trình áp d ng các hư ng d n các trư ng và ñánh giá vi c
hi u và th c hi n v các hư ng d n chính sách trong ñào t o giáo viên Vi t Nam.
T khóa: Công ngh giáo d c, phân tích chính sách, ñào t o giáo viên, Vi t Nam

1. Gi i thi u
các nư c ðông Á, CNTT có m t v trí quan tr ng trong chương trình ñ i m i giáo d c.
Các chính sách m i v ñ i m i giáo d c ñư c xây d ng d a trên các ti n ñ và tri n v ng ng
d ng hi u qu CNTT vào d y và h c (Richards, 2004). Tuy nhiên, trên th c t vi c ng d ng
CNTT vào d y h c v n còn h t s c h n ch . Phân tích vi c ng d ng CNTT trong giáo d c
không có kh năng lo i b máy tính kh i các thay ñ i xã h i và chính tr như là m t b i c nh
trư ng h c l n hơn (Selwyn, 1999).
Các chính sách chi n lư c có th ñưa ra cơ s lý lu n, các m c ñích và t m nhìn c a h
th ng giáo d c khi ng d ng CNTT (Kozma, 2008). Pick và Azari (2008) cũng nh n xét r ng các
k t qu mà m t dân t c mu n nâng cao CNTT ph thu c vào ý chí chính tr và cách các nhà lãnh
ñ o ñánh giá s c n thi t c a vi c k t h p các y u t ña chi u vào quá trình phát tri n.

2. M c tiêu nghiên c u
M c tiêu nghiên c u c a bài vi t này là ñi u tra vai trò c a CNTT ñ i v i quá trình ñ i
m i giáo d c Vi t Nam như ñã nêu trong các hư ng d n chính sách; và vi c ñưa t m nhìn này
vào vi c ng d ng CNTT trong các k ho ch CNTT c a các trư ng Cð/ðHSP. Nghiên c u này
s t p trung vào các khía c nh & ñ c ñi m c a các hư ng d n chính sách qu c gia và các cơ s lý
lu n cho t m nhìn và nhi m v qu c gia. ð ng th i, câu h i ñ t ra là t m nhìn và nhi m v này
ñư c hi u và th c hi n như th nào trong th c t ñào t o giáo viên. Phân tích cũng nh m m c
ñích ñánh giá li u t m nhìn và các hư ng d n có th d n t i vi c ng d ng CNTT hi u qu trong
ñào t o giáo viên hay không.

1

3. Phương pháp nghiên c u
Phân tích chính sách nghiên c u các hư ng d n chính sách g n ñây nh t c a chính ph v
CNTT và giáo d c. Phân tích nh m m c ñích làm sáng t cơ s lý lu n, t m nhìn và nhi m v
cũng như các ưu tiên cho th i gian t i b ng cách nêu b t nh ng y u t quan tr ng trong các
hư ng d n v ng d ng CNTT trong giáo d c ñ i h c Vi t Nam. Chính ph là cơ quan qu n lý
hành chính nhà nư c cao nh t c a nư c CHXHCN Vi t Nam. B GD & ðT là cơ quan ch u trách
nhi m v giáo d c và ñào t o trư c chính ph và ph trách t t c các c p h c. (Tran, Vu, &
Sloper, 1995).
ð u năm CNTT (2008-2009), năm trư ng Cð/ðHSP ñã ñư c hư ng d n ñ xây d ng k
ho ch công ngh d a trên Hư ng d n l p k ho ch CNTT trong ñào t o giáo viên (UNESCO,
2002). Các k ho ch công ngh này do các nhà qu n lý giáo d c và các ñi u ph i viên CNTT c a
các trư ng Cð/ðHSP xây d ng. D a trên các k ho ch ñó, nghiên c u ñã phân tích v t m nhìn,
nhi m v và c u ph n ho t ñ ng c a các k ho ch CNTT c a các trư ng này. Các “c u ph n ho t
ñ ng c a l p k ho ch CNTT” theo mô t c a Kozma (2008) ñư c áp d ng ñ phân tích và phân
nhóm các ho t ñ ng (xem b ng 1).
B ng 1: Các c u ph n ho t ñ ng c a chính sách CNTT (Kozma, 2008)
Phát tri n cơ s v t ch t

Cung c p và phân b ngân sách cho các ngu n
l c k thu t

ðào t o giáo viên

Phát tri n chuyên môn cho gi ng viên

ð i m i n i dung chương trình và phương Nh ng thay ñ i liên quan ñ n CNTT trong n i
pháp sư ph m
dung chương trình, phương pháp sư ph m và
phương pháp ñánh giá
Phát tri n n i dung

Phát tri n n i dung s hóa

H tr k thu t

H tr k thu t ho t ñ ng

4. Các phát hi n
4.1

Phân tích chính sách CNTT

Ch th 55 c a b GD & ðTGV (B GD & ðT, 2008b) ñã ch ra t p trung vào ng d ng
CNTT trong giáo d c có nghĩa là tăng cư ng d y h c, ñào t o và ng d ng CNTT. Ti p c n v i
CNTT v n là m t ưu tiên. Các S GD & ðT ñư c yêu c u h p tác tích c c v i các chi nhánh c a
công ty vi n thông quân ñ i Viettel ñ th c hi n m ng lư i giáo d c t i ñ a phương. H th ng
qu n lý giáo d c qua email ñã ñư c xây d ng và t t c các cán b , gi ng viên và sinh viên ñư c
cung c p tài kho n email ñ c i thi n vi c trao ñ i thông tin. ð u tư trang thi t b CNTT cũng
ñư c ñ y m nh. Ngoài các ñi m trên, ch th 55 cũng r t phù h p v i ch th 40 c a B GD & ðT
v vi c phát ñ ng phong trào thi ñua “Trư ng h c thân thi n, h c sinh tích c c” cho các trư ng
ph thông giai ño n 2008-2013, v i m c ñích xây d ng m t môi trư ng giáo d c an toàn, thân
thi n và hi u qu (B GD & ðT, 2008a). CNTT có th ñóng m t vai trò nh t ñ nh trong xây
d ng trư ng h c thân thi n và h c sinh tích c c qua vi c h tr m t môi trư ng h c t p phong
phú, s ng ñ ng và cu n hút. CNTT ñư c coi là m t công c có th h tr h u hi u quá trình ñ i
2

m i d y & h c, qu n lý giáo d c ñóng góp vào nâng cao ch t lư ng và hi u qu giáo d c. Các
nhà qu n lý giáo d c ñư c khuy n khích th c hi n các ng d ng CNTT m t cách h p lý nh m
ñ i m i d y & h c t ng c p, t ng l p. Các nhà giáo d c ñư c khuy n cáo là không nên l m
d ng CNTT và nên suy ng m v các giá tr gia tăng mà ng d ng CNTT mang l i cho vi c d y
h c hàng ngày c a h . Các gi ng viên và giáo viên cũng ñư c khuy n khích thi t k các bài h c
có s d ng các trang trình chi u, bài gi ng ñi n t và k ho ch bài h c trên máy vi tính. M t thư
vi n ñi n t và d li u c n ñư c xây d ng bao g m chương trình & giáo trình ñi n t , các bài
ki m tra, thí nghi m mô t , tài li u ña phương ti n, bài gi ng, trang trình chi u và k ho ch bài
h c c a gi ng viên.
Trong các văn b n B GD & ðT g i các S GD & ðT, các yêu c u trên ñư c ñưa ra c th
và ñi vào ho t ñ ng. Trong năm h c 2008-2009, cùng v i vi c phát ñ ng năm h c CNTT B GD
& ðT cũng kh i ñ ng cu c thi “giáo viên sáng t o” v i kh u hi u “M i giáo viên xây d ng m t
bài gi ng ñi n t ” và các S GD & ðT s t ch c cu c thi. Các cách th c tương t ñư c áp d ng
cho xây d ng n i dung ñi n t , ñ y m nh CNTT cho qu n lý giáo d c, ñào t o và b i dư ng giáo
viên, CNTT như là m t môn h c và ñ u tư trang thi t b cũng ñư c nh c l i cho năm h c 20092010.
4.2

Vi c hi u và th c hi n

giáo d c ñ i h c

Các k ho ch CNTT c a các trư ng Cð/ðHSP ñ u b t ñ u v i ph n vi t v t m nhìn. Các
nhà qu n lý giáo d c và các gi ng viên ñư c yêu c u di n t các m c ñích giáo d c mà trư ng
mình c g ng ñ t ñư c cùng v i vi c th c hi n và ng d ng CNTT. Câu vi t v t m nhìn nên tr
l i câu h i là t m nhìn này s ñư c th c hi n như th nào. Các k ho ch công ngh c a các
trư ng có s khác bi t v tính toàn di n và ch t lư ng.
4.2.1 T m nhìn v giá tr gia tăng c a CNTT
T i năm trư ng Cð/ðHSP chúng tôi nghiên c u, CNTT ñư c coi là quan tr ng ñ i v i t t
c các ho t ñ ng ñang di n ra. CNTT làm gi m kh i lư ng công vi c và nâng cao ch t lư ng
qu n lý c a nhà trư ng như qu n lý nhân s hay k toán. Nó ñư c coi là m t công c giúp nâng
cao kh năng thông tin liên l c gi a gi ng viên và sinh viên cũng như v i ph huynh và c ng
ñ ng. Hơn n a, CNTT còn có giá tr góp ph n giám sát theo dõi, và nghiên c u giáo d c, ví d
thông qua kh năng lưu tr d li u v k t qu tuy n sinh và k t qu t t nghi p. Trong h u h t các
ph n t m nhìn và nhi m v các nhà qu n lý giáo d c ñ u nh c t i giá tr gia tăng mà CNTT mang
l i cho quá trình d y và h c. Tuy nhiên, các ph n vi t này v n chưa ñư c c th và v n còn quá
r ng:
“Thông qua CNTT, các gi ng viên và sinh viên có th theo k p v i n n giáo d c hi n ñ i
nh t, ñáp ng ñư c nhu c u ngày càng tăng v công nghi p hóa và hi n ñ i hóa.” (K
ho ch CNTT c a trư ng Cð/ðHSP s 1, trang 2)
“Trư ng Cð/ðHSP c a chúng tôi coi CNTT là m t trong nh ng ưu tiên ñ t o ra ñ t phá
trong vi c nâng cao ch t lư ng giáo d c” (K ho ch CNTT c a trư ng Cð/ðHSP s 5,
trang1)

3

Ch có m t trư ng Cð/ðHSP ñã nêu rõ v giá tr gia tăng mà CNTT mang l i cho quá
trình d y và h c trong tuyên b v nhi m v c a h như sau:
“Nhi m v c a chúng tôi là s d ng CNTT ñ h tr quá trình ñ i m i d y và h c. CNTT
ph i ñư c ñưa vào t t c các môn h c b ng phương pháp hi u qu và sáng t o nh m ñ y
m nh ho t ñ ng, kh năng t h c và tìm tòi c a sinh viên” (K ho ch CNTT c a trư ng
Cð/ðHSP s 1, trang 3)
Các nhà qu n lý giáo d c ñã th y rõ tương lai khi nhà trư ng không còn là m t trung tâm
ki n th c “theo cách truy n th ng” n a, khi mà gi ng viên và sinh viên ñóng nhi u vai trò khác
nhau.
“Nhà trư ng tr thành m t trung tâm h c t p: sinh viên t i trư ng ñ h c cách h c t p.
Gi ng viên là ngư i h tr sinh viên, ch d n cho sinh viên cách h c t p. Gi ng viên là
ngư i qu n lý vi c h c t p c a sinh viên” (K ho ch CNTT c a trư ng Cð/ðHSP s 3,
trang 6)
L p h c trong tương lai ñư c hình dung như m t môi trư ng m và thân thi n, trong ñó
CNTT là công c h tr tính sáng t o và kh năng khám phá:
“L p h c trong tương lai s là m t môi trư ng lý tư ng cho các sinh viên ñư c khám phá,
tr i nghi m và suy ng m v ki n th c toàn c u. Trang b ñ y ñ các phương ti n CNTT
phù h p cho l p h c là t o cơ h i cho sinh viên thu nh n ki n th c nhanh và th u ñáo.
ðây cũng là m t môi trư ng tr i nghi m cho sinh viên ñư c sáng t o. L p h c là m t môi
trư ng cho phép ti p c n v i ngu n ki n th c vô t n. L p h c, gi ng viên và sinh viên là
b ph n c a m t môi trư ng thân thi n, t o cơ h i bình ñ ng cho h c t p và nghiên c u.
M t trư ng h c v i các l p h c ñư c h tr b i các phương ti n CNTT thân thi n ph i là
nơi có công ngh tiên ti n cho phép k t n i v i toàn xã h i” (K ho ch CNTT c a trư ng
Cð/ðHSP s 1, trang 3)
4.2.2 Nh ng v n ñ quan tr ng và k ho ch hành ñ ng ng d ng CNTT
Xây d ng cơ s v t ch t
H u h t các nhà qu n lý giáo d c ñ u nh n m nh vào t m quan tr ng c a vi c ti p c n
CNTT, cũng như s c n thi t ph i t i ña hóa ti m năng c a các phương ti n s n có. ð ñáp ng
các tiêu chu n v ng d ng CNTT trong gi ng d y, các phòng ña phương ti n c n ph i ñư c l p
ñ t ñ y ñ trang thi t b . Ngoài ra, các phòng h c cũng ph i ñư c trang b ñ y ñ phương ti n.
Gi ng viên và sinh viên ph i ñư c ti p c n v i CNTT ñ làm vi c và h c t p. Các nhà qu n lý,
qu n tr c n CNTT ñ nâng cao ch t lư ng qu n lý giáo d c. Các khoa và các phòng ban c n
qu n lý hi u qu và t i ưu hóa ti m năng c a các phương ti n s n có b ng vi c phân lo i và phân
b các phương ti n m t cách phù h p. Ph i t o ñi u ki n thu n l i cho sinh viên có th “h c
b t kỳ nơi nào, b t kỳ th i ñi m nào và có th ti p c n nh ng n i dung phù h p”

4

Vi c trang b cho các trư ng ch y u ñư c lên k ho ch theo giai ño n. Các trư ng
thư ng lên k ho ch b t ñ u v i m t gói thi t b cơ b n dành cho t ng khoa bao g m m t s máy
tính, máy chi u, màn chi u, máy in, máy fax và m ng n i b . Sau ñó, các phòng h c s ñư c
trang b màn chi u c ñ nh và ñôi khi c máy chi u. M t s trư ng còn th nghi m v i m ng
internet không dây. Trư c tiên, t t c các trư ng ñ u t p trung tăng kh năng ti p c n CNTT cho
các nhà qu n lý, gi ng viên và các cán b hành chính. Các phòng máy tính chưa dành cho sinh
viên ho c ch khi nào các em c n ñư c ch d n v CNTT cho môn công ngh và/ho c môn
CNTT. M t trư ng Cð/ðHSP có k ho ch trang b cho m i gi ng viên m t máy tính xách tay.
V ph n m m, h u h t các trư ng ñ u không th cung c p gi i pháp tích c c. Hi n nay, các
trư ng v n dùng h ñi u hành chu n v i ng d ng Microsoft Office ñ ng th i ý th c v các kh
năng c a ng d ng các ngu n m .
Phát tri n chuyên môn
T p hu n các k năng v CNTT ñư c coi là yêu c u b t bu c ñ i v i các gi ng viên và
giáo viên tương lai. T t c các gi ng viên ñ u ph i tích c c h c h i k năng CNTT và trao ñ i
ki n th c, kinh nghi m v i ñ ng nghi p. Ph i t ch c t p hu n trên cơ s ng d ng CNTT trong
công tác gi ng d y, ñ ng th i t p hu n các k năng như s d ng thi t b hay tìm ki m thông tin
trên Internet. Ph i khuy n khích sinh viên s d ng CNTT. CNTT ñư c coi như là m t môn h c.
Theo các nhà qu n lý giáo d c, ñ i ngũ gi ng viên cũng c n ñư c h tr ng d ng CNTT trong
d y & h c ñ ng th i c n khuy n khích h thi t k các bài trình chi u và k ho ch bài h c trên
máy vi tính. Các chương trình t p hu n thi t th c và c p nh t ph i ñư c thi t k d a trên ng
d ng CNTT cho công tác gi ng d y.
T t c các trư ng Cð/ðHSP ñ u có k ho ch t p hu n k năng cho gi ng viên, thư ng
b t ñ u t t p hu n các k năng cơ b n và k năng s d ng, b o trì thi t b . Ngoài ra, các gi ng
viên ñ ng th i ñư c t p hu n v
ng d ng CNTT trong công tác gi ng d y. M t trư ng
Cð/ðHSP (K ho ch CNTT c a trư ng Cð/ðHSP s 1, trang 8) d ñ nh t ch c t p hu n cho
hai nhóm ñ i tư ng: các gi ng viên có tu i (t t nghi p trư c năm 1975) và các gi ng viên tr tu i
hơn (t t nghi p sau 1975). T m quan tr ng c a vi c t o ñi u ki n thu n l i cho cán b tham gia
và ch ñ h tr cho t p hu n viên ñư c nêu ra, tuy nhiên còn thi u các ý tư ng c th . M t
phương pháp ti p c n quý báu b tr thêm cho ñ u vào t các chuyên gia bên ngoài và các khoá
t p hu n t i trư ng là tích c c t h c và chia s ki n th c, kinh nghi m. Mô hình bài gi ng ñi n
t ñư c xây d ng, thu th p và chia s . M t s trư ng xây d ng k ho ch phát tri n và thi t k l i
tài li u t p hu n. ð i v i sinh viên, gi i pháp có th là vi c t o m t môi trư ng cho phép h có
th t h c t p và làm nghiên c u qua m ng internet. ði u này d a trên gi ñ nh là m t khi sinh
viên ñã có cách ti p c n, h có th t tìm tòi. N u t p hu n cho sinh viên, c n thi t ph i k t n i
tr c ti p v i lĩnh v c h c c a h .
Thay ñ i v phương pháp sư ph m và chương trình h c
Ngoài vi c ñưa CNTT thành m t môn h c trong chương trình h c, có th khai thác kh
năng l ng ghép CNTT trong các môn h c khác. C n ñ i m i phương pháp d y & h c và CNTT
c n ñư c tăng cư ng là m t công c cho xây d ng các phương pháp d y & h c l y h c sinh làm
trung tâm. Theo các nhà qu n lý giáo d c và cán b ñi u ph i CNTT, m t trong nh ng y u t
quan tr ng là suy ng m v giá tr gia tăng c a CNTT. C n ñ y m nh nghiên c u như m t công c

5