Xem mẫu
- Journal of Thu Dau Mot university, No2(4) – 2012 TRUYEÄN NGAÉN VIEÄT NAM 1986 – 2000 TAÙC PHAÅM VAØ KHUYNH HÖÔÙNG SAÙNG TAÙC Traàn Vaên Thaéng Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh TOÙM TAÉT Baøi vieát naøy tìm hieåu vaøi neùt veà taùc phaåm vaø khuynh höôùng saùng taùc chuû ñaïo cuûa truyeän ngaén Vieät Nam giai ñoaïn 1986 – 2000. Truyeän ngaén giai ñoaïn naøy gaây höùng thuù vôùi ngöôøi ñoïc ôû khaû naêng tìm toøi trong hình thöùc theå hieän. Ngoân ngöõ ñôøi thöôøng xuaát hieän trong taùc phaåm moät caùch töï nhieân, nhieàu luùc ta coù caûm giaùc xoaù nhoaø ngoân ngöõ vaên hoïc vôùi ngoân ngöõ ñôøi soáng. Löïc löôïng saùng taùc ñoâng ñaûo vôùi nhöõng khuynh höôùng saùng taùc gaây chuù yù vôùi ngöôøi ñoïc nhö khuynh höôùng nhaän thöùc laïi, khuynh höôùng theá söï, khuynh höôùng trieát luaän. Töø khoaù: truyeän ngaén, khuynh höôùng, löïc löôïng saùng taùc * Keå töø naêm 1986, vôùi Ñaïi hoäi VI cuûa lôùn. Thôøi kì tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm Ñaûng, ñaát nöôùc ta chuyeån töø cô cheá quan naêm 1945 phaûi keå ñeán caùc taùc giaû nhö lieâu bao caáp sang cô cheá thò tröôøng coù söï Phan Boäi Chaâu, Nguyeãn AÙi Quoác, Phaïm quaûn lí cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ Duy Toán, Nguyeãn Coâng Hoan, Thaïch hoäi chuû nghóa. Ñaây ñöôïc xem laø moät böôùc Lam, Nguyeãn Tuaân, Nguyeân Hoàng, Nam ngoaët lôùn trong tieán trình phaùt trieån cuûa Cao, Toâ Hoaøi, Buøi Hieån, Kim Laân…. Töø ñaát nöôùc. Nhöõng ñoåi môùi kinh teá xaõ hoäi Caùch maïng thaùng Taùm 1945 ñeán naêm ñaõ daãn ñeán ñoåi môùi veà tö duy vaên hoùa vaø 1985, baïn ñoïc chuù yù nhieàu ñeán truyeän vaên hoïc. Hoøa chung vôùi tieán trình ñoåi ngaén cuûa caùc taùc giaû Buøi Hieån, Nguyeãn môùi ñoù, söï phaùt trieån cuûa truyeän ngaén töø Khaûi, Hoà Phöông, Höõu Mai, Vuõ Tuù Nam, ñoäi nguõ saùng taùc, taùc phaåm ñaõ coù nhöõng Vuõ Thò Thöôøng, Chu Vaên, Nguyeãn Ñòch ñoùng goùp khoâng nhoû vaøo coâng cuoäc ñoåi Duõng, Nguyeãn Kieân, Ñoã Chu, Leâ Löïu, môùi chung cuûa neàn vaên hoïc nöôùc nhaø. Döông Thu Höông, Nguyeãn Minh Chaâu, 1. Vaøi neùt veà taùc giaû vaø taùc phaåm Nguyeãn Trung Thaønh, Phan Töù, Duy Khaùn, Xuaân Thieàu, Nguyeãn Quang Saùng, Trong neàn vaên xuoâi Vieät Nam, truyeän Anh Ñöùc, Nguyeãn Thi…. ngaén ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu vaø giöõ vai troø khaù quan troïng. Tröôùc naêm 1986, Töø naêm 1986, coâng cuoäc ñoåi môùi toaøn chuùng ta ñaõ coù moät kho taøng truyeän ngaén dieän cuûa ñaát nöôùc ñaõ taùc ñoäng maïnh meõ khaù ñoà soä vôùi raát nhieàu nhöõng teân tuoåi ñeán vaên hoïc noùi chung vaø truyeän ngaén 90
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(4) - 2012 noùi rieâng. Truyeän ngaén giai ñoaïn 1986 – Trong quaõng thôøi gian töø 1986 ñeán 2000 cuõng phaùt trieån trong ñaø ñoåi môùi vaø naêm 2000, caùc cuoäc thi truyeän ngaén taêng gaët haùi ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñaùng keå. leân nhieàu, ñaây cuõng laø cô hoäi xuaát hieän Qua caùc taäp truyeän ngaén vaø thöïc teá toàn nhieàu teân tuoåi môùi vaø cuõng chính nhöõng taïi cuûa taùc phaåm, ngöôøi ñoïc coù theå hình teân tuoåi naøy ñaõ laøm cho truyeän ngaén Vieät dung ñöôïc moät löïc löôïng saùng taùc huøng Nam thôøi kì ñoåi môùi trôû neân ña daïng haäu vaø ña daïng cuøng nhieàu truyeän ngaén hôn: Phaïm Thò Hoaøi, Phan Thò Vaøng coù ñoùng goùp khoâng nhoû vaøo söï phaùt trieån Anh, Y Ban, Phaïm Ngoïc Tieán, Nguyeãn cuûa vaên hoïc. Soá löôïng truyeän ngaén taêng Thò AÁm, Töø Nguyeân Tónh, Voõ Thò Haûo, nhanh, caùc ñaàu saùch veà truyeän ngaén Löu Sôn Minh …. chieám tæ leä lôùn trong soá löôïng saùch xuaát Ñieåm qua caùc taäp truyeän ngaén AÙnh baûn haøng naêm cuûa caùc nhaø xuaát baûn Hoäi traêng, Beán traàn gian, Truyeän ngaén hay Nhaø vaên, Phuï nöõ, Thanh nieân, Vaên ngheä, caùc naêm 1993, 1994, 1996, 1997, 1998, Quaân ñoäi nhaân daân, Coâng an nhaân daân..., 2000, deã daøng lieät keâ ñöôïc haøng traêm taùc chöa keå ñeán caùc nhaø xuaát baûn ñòa phöông giaû vôùi haøng traêm truyeän ngaén. Trong soá nhö Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Ñoàng Nai… vaø ñoù coù caùc taùc giaû tieâu bieåu cuøng nhöõng taùc caùc cuoäc thi truyeän ngaén ñöôïc caùc baùo toå phaåm gaây ñöôïc chuù yù cuûa baïn ñoïc nhö chöùc lieân tuïc. Nhöõng taäp truyeän ngaén Phan Thò Vaøng Anh vôùi Hoa muoän, ñöôïc baïn ñoïc tieáp nhaän vaø ñaùnh giaù cao Nguyeãn Thò Thu Hueä vôùi Haäu thieân phaûi keå ñeán: Moät chieàu xa thaønh phoá (Leâ ñöôøng, Muøa ñoâng aám aùp, Löu Sôn Minh Minh Khueâ), Ñoái thoaïi sau böùc töôøng vôùi Duyeân nghieäp, Beán traàn gian, Nguyeãn (Döông Thu Höông), Moät ngaøy ñeïp trôøi Theá Töôøng vôùi Hoài öùc cuûa moät binh nhì, (Ma Vaên Khaùng), Con choù vaø vuï li hoân Moät chuyeän ñau loøng, Hoàng Nhö vôùi Vòt (Daï Ngaân)…. tuaàn baùo Vaên ngheä, taïp chí trôøi loâng tía bay veà trôøi…. Ngoaøi nhöõng Vaên ngheä quaân ñoäi ñaõ ñaêng taûi nhöõng caây buùt quen thuoäc nhö Xuaân Saùch, Trieäu truyeän ngaén ñöôïc ñoâng ñaûo baïn ñoïc quan Boân, Ngoâ Khaéc Taøi, Phan Trieàu Haûi, Voõ taâm: truyeän ngaén Con choù vaø vuï li hoân Thò Xuaân Haø, Phong Ñieäp… ngöôøi ñoïc coøn (Daï Ngaân), Vòt trôøi loâng tía bay veà trôøi baét gaëp nhieàu khuoân maët môùi nhö (Hoàng Nhö), Beán traàn gian (Löu Sôn Nguyeãn Ca, Traàn Leâ Quyønh, Leâ Thanh Minh)…. Soá löôïng taùc giaû tham gia vieát Haûi…. truyeän ngaén ngaøy caøng ñoâng ñaûo. Beân caïnh nhöõng nhaø vaên ñaõ quen thuoäc vôùi Soá löôïng taùc giaû keå treân chæ laø soá ít ñoäc giaû nhö Nguyeãn Khaûi, Nguyeãn Minh so vôùi caùc taùc giaû vaø taùc phaåm döï thi. Coù Chaâu, Ma Vaên Khaùng, Nguyeãn Huy theå ñôn cöû moät vaøi cuoäc thi: Cuoäc thi Thieäp, Hoà Anh Thaùi, Chu Lai, Leâ Vaên truyeän ngaén treân tuaàn baùo Vaên ngheä naêm Thaûo coøn coù nhieàu nhaø vaên khaùc böôùc vaøo 1991, Cuoäc thi truyeän ngaén hai naêm 1992 ngheà nhö Phaïm Trung Khaâu, Leâ Ngoïc – 1994 do taïp chí Vaên ngheä quaân ñoäi toå Minh, Lí Bieân Cöông, Traàn Vaên Tuaán, chöùc vaø Cuoäc thi truyeän raát ngaén do taïp Ngoâ Thò Myõ Trang, Nhaät Tuaán…. chí Theá giôùi môùi toå chöùc. ÔÛ cuoäc thi thöù 91
- Journal of Thu Dau Mot university, No2(4) – 2012 nhaát, theo thoáng keâ cuûa ban toå chöùc coù tröôøng nhaân tính ñang coù chieàu giaûm suùt, 1.334 taùc giaû vôùi 1.626 taùc phaåm döï thi. hay leân tieáng baùo ñoäng veà nhöõng thaûm Cuoäc thi thöù hai coù 800 taùc giaû döï thi hoïa coù theå ñeán vôùi con ngöôøi, taát caû nhöng soá löôïng taùc phaåm laø hôn 2.000 nhöõng cung baäc aáy ñeàu toaùt leân töø moät truyeän ngaén. Cuoäc thi thöù ba vôùi 5.000 chuû nghóa nhaân vaên ñaày traùch nhieäm cuûa baøi vieát tham döï, caùc truyeän ngaén tuyeån nhaø vaên tröôùc nhöõng vaán ñeà khoâng theå choïn ñaõ ñöôïc in trong taäp truyeän 40 laûng traùnh‛ [12: 5]. truyeän raát ngaén do Nhaø xuaát baûn Hoäi Quaù trình ñoåi môùi vaø phaùt trieån Nhaø vaên vaø taïp chí Theá giôùi môùi xuaát truyeän ngaén noùi rieâng vaø vaên hoïc Vieät baûn naêm 1994. ÔÛ cuoäc thi naøy, nhaø vaên Nam giai ñoaïn 1986 – 2000 noùi chung ñaõ Nguyeân Ngoïc trong lôøi töïa Truyeän raát dieãn ra trong khoaûng möôøi laêm naêm vôùi ngaén – taùc phaåm ngheä thuaät nhìn nhaän: soá löôïng taùc phaåm lôùn, löïc löôïng saùng taùc ‚Caàn phaûi noùi raèng coù ñöôïc loaït truyeän ñoâng ñaûo. Truyeän ngaén nôû roä, böôùc ñaàu raát ngaén hay nhö theá naøy ngaøy hoâm nay, ñaõ taïo neân moät khoâng khí töôi vui vaø höùa chính laø do caû moät quaù trình thöôøng ñöôïc heïn nhieàu trieån voïng. Cuøng vôùi tieåu goïi laø ñoåi môùi vaên hoïc suoát gaàn möôøi thuyeát, thôøi kì naøy truyeän ngaén ñöôïc coi naêm qua ñaõ coâng phu – vaø caû duõng caûm laø moät theå loaïi ñöôïc muøa; theå hieän ñöôïc nöõa – chuaån bò cho noù: quaù trình vaên hoïc öu theá cuûa mình vì chính chaát ngaén cuûa caøy xôùi caùnh ñoàng hieän thöïc xaõ hoäi phong truyeän laïi phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi coâng phuù, phöùc taïp, ngoån ngang, taïo neân moät nghieäp ngaøy nay. Ñaëc tröng ngaén goïn vôùi khoái löôïng tö lieäu, nguyeân lieäu xaõ hoäi vaø ñoä neùn coâ ñaëc ñaõ chinh phuïc ñöôïc ngöôøi nhaân sinh ñoà soä cho söï chöng caát, chaét ñoïc. loïc naøy‛ [10: 7]. Truyeän ngaén khoâng chæ phaùt trieån veà Söï nghieäp ñoåi môùi ñaát nöôùc ñaõ ñem soá löôïng maø caû chaát löôïng. Hieän thöïc ñeán cho nhaø vaên nhieàu caûm höùng. Caùc taùc cuoäc soáng ñöôïc môû roäng ña dieän hôn. giaû khoâng coøn quaù baên khoaên khi löïa Quan nieäm ngheä thuaät veà con ngöôøi coù choïn nhaân vaät vaø vaán ñeà, gioïng ñieäu vaø chieàu saâu, coù yù nghóa khaùi quaùt toaøn dieän. buùt phaùp, chính ñieàu naøy giuùp cho caùc Nhöõng vaán ñeà nhö khaùt voïng haïnh phuùc, nhaø vaên coù theå göûi gaém nhieàu hôn tình khaùt voïng tình yeâu cuõng nhö nhöõng vaán caûm cuûa mình vôùi con ngöôøi cuõng nhö ñeà bình dò cuûa ñôøi thöôøng bò gaùc laïi ôû caùc nhöõng traên trôû tröôùc cuoäc soáng. Vôùi giai ñoaïn tröôùc nay ñi vaøo caùc saùng taùc truyeän ngaén Vieät Nam giai ñoaïn 1986 – heát söùc töï nhieân. ‚Noù döôøng nhö truùt boû 2000, caùc taùc giaû ñeàu coù moät moái quan moät gaùnh naëng lòch söû ñaõ qua, ñeå chìa vai taâm chung ‚Moái quan taâm khaéc khoaûi veà gaùnh moät gaùnh naëng lòch söû môùi ñaày söï hoaøn thieän nhaân caùch, veà nhöõng xoùi naëng nhoïc vaø bôõ ngôõ, ñoù laø vaên hoïc cuûa moøn trong loái soáng, trong ñaïo lí, trong ñôøi soáng thoâng tuïc, vôùi nhöõng con ngöôøi ngoõ ngaùch taän cuøng cuûa ñôøi soáng caù nhaân, bình thöôøng vaø vôùi nhöõng chaát lieäu vaø caû nhöõng baên khoaên khoâng döùt veà moâi hình thöùc ngheä thuaät coù tính ‚ñôùi tuïc‛ 92
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(4) - 2012 hôn [15: 345]. Moãi cuoäc ñôøi, moãi soá phaän nhöõng vaán ñeà môùi‛, ‚nhìn toång quaùt ñaõ coù hieån hieän roõ neùt trong caùi day döùt, traên nhöõng böôùc phaùt trieån ñaùng möøng‛, ‚saùng trôû suy ngaãm cuûa caùc nhaø vaên. Hoï traên taùc vaên hoïc trôû neân naêng ñoäng haáp daãn trôû, quan taâm ñeán söï hoaøn thieän nhaân taïo neân moät khoâng khí soâi ñoäng thu huùt caùch, nhöõng xoùi moøn trong loái soáng, trong ñöôïc söï quan taâm roäng raõi cuûa xaõ hoäi‛ [4, ñaïo lí cuõng nhö trong caù nhaân moãi con tr 8]. ngöôøi…. Taát caû nhöõng quan taâm aáy noùi leân 2. Maáy khuynh höôùng saùng taùc chuû tinh thaàn nhaân vaên cao caû vaø ñaày traùch ñaïo nhieäm cuûa ngöôøi caàm buùt tröôùc caùc vaán Caên cöù vaøo chuû ñeà vaø caûm höùng, ñeà hieån hieän haøng ngaøy trong cuoäc soáng. nhieàu nhaø nghieân cöùu cuøng chung quan Truyeän ngaén coù nhieàu tìm toøi trong ñieåm raèng, caùc khuynh höôùng chuû ñaïo hình thöùc theå hieän, trong vieäc xaây döïng trong vaên hoïc noùi chung, truyeän ngaén noùi coát truyeän, keát caáu, nhaân vaät, ngoân ngöõ…. rieâng thôøi kì ñoåi môùi laø: khuynh höôùng Moät trong nhöõng vaán ñeà gaây höùng thuù ñoái nhaän thöùc laïi, khuynh höôùng theá söï vaø vôùi baïn ñoïc cuûa truyeän ngaén thôøi kì naøy khuynh höôùng trieát luaän. laø khaû naêng tìm toøi trong hình thöùc theå 2.1. Khuynh höôùng nhaän thöùc laïi hieän. Tröïc giaùc cuûa nhaø vaên ñöôïc phaùt huy toái ña trong truyeän ngaén. Hoï ñeán vôùi Ñaây laø khuynh höôùng saùng taùc truyeän truyeän ngaén baèng meänh leänh cuûa traùi tim ngaén laáy nhöõng phaàn saâu kín chöa ñöôïc lí ngöôøi caàm buùt. Đoä nhaïy caûm tinh teá cuûa giaûi thoûa ñaùng trong quaù khöù laøm ñoái caùc nhaø vaên trôû thaønh yeáu toá quan troïng töôïng phaân tích. Vieäc laáy caùi nhìn mang goùp phaàn hình thaønh neân nhöõng taùc nhieàu öu ñieåm cuûa hieän taïi ñeå soi roïi vaøo quaù khöù nhaèm tìm laïi nhöõng baøi hoïc ñaõ phaåm truyeän ngaén coù loái keå chuyeän phong qua laø moät vieäc laøm quan troïng vaø caàn phuù. Ngheä thuaät xaây döïng nhaân vaät trong thieát. Tröôùc yeâu caàu nhìn thaúng söï thaät, truyeän ngaén cuõng ñöôïc chuù yù khai thaùc noùi ñuùng söï thaät, caùc caây buùt truyeän ngaén noäi taâm nhaân vaät. Ngoân ngöõ ñôøi thöôøng ñaõ nhìn laïi hieän thöïc cuûa thôøi ñaõ qua, chæ xuaát hieän trong taùc phaåm moät caùch töï ra nhöõng khuaát laáp cuûa cuoäc soáng. Nhöõng nhieân, nhieàu luùc coù caûm giaùc xoaù nhoøa sai laàm aáu tró, nhöõng ñònh kieán heïp hoøi ngoân ngöõ vaên hoïc vaø ngoân ngöõ ñôøi soáng. cuûa thôøi kì quan lieâu bao caáp laø nhöõng Maëc duø dö luaän coøn nhieàu choã chöa vaät caûn treân böôùc ñöôøng phaùt trieån cuûa thoáng nhaát, thaäm chí coù nhöõng yù kieán xaõ hoäi, gaây neân khoâng ít nhöõng bi kòch traùi ngöôïc trong nhaän ñònh, bình luaän veà cho con ngöôøi ñaõ ñöôïc moå xeû, pheâ phaùn truyeän ngaén giai ñoaïn naøy. Tuy nhieân xu thoâng qua caùc taùc phaåm Böôùc qua lôøi höôùng khaúng ñònh söï ñoåi môùi maïnh meõ nguyeàn cuûa Taï Duy Anh, Bi kòch nhoû cuûa cuûa truyeän ngaén Vieät Nam laø moät söï thaät Leâ Minh Khueâ, Maûnh ñaïn, Toùc huyeàn hieån nhieân. ‚Ñôøi soáng vaên hoïc ñang coù maøu baïc traéng cuûa Ma Vaên Khaùng…. ÔÛ nhöõng chuyeån bieán môùi mang nhieàu höùa caùc giai ñoaïn tröôùc, neáu truyeän ngaén duøng heïn vaø ñoàng thôøi cuõng ñang naûy leân con ngöôøi laøm phöông tieän ñeå bieåu ñaït 93
- Journal of Thu Dau Mot university, No2(4) – 2012 lòch söû thì ôû giai ñoaïn naøy truyeän ngaén rieâng. Neáu tröôùc 1975 khuynh höôùng söû laïi döïa vaøo nhöõng thaêng traàm cuûa lòch söû thi ñoäc chieám treân vaên ñaøn thì giôø ñaây ñeå khaéc hoïa soá phaän con ngöôøi. Chieán cuoäc soáng ñôøi thöôøng ñaõ laøm cho noù môø tranh cuõng ñöôïc caùc nhaø vaên theå hieän qua nhaït daàn, xen vaøo ñoù laø khuynh höôùng caùch nhìn môùi. Beân caïnh nhöõng chieán theá söï ñöôïc ñeà cao. Vôùi söï soâi ñoäng trong coâng oanh lieät, theå hieän nieàm kieâu haõnh, kinh teá xaõ hoäi cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi, con töï haøo cuûa daân toäc vaãn coøn ñoù nhöõng eùo ngöôøi phaûi ñoái dieän vôùi nhieàu vaán ñeà cuûa le, nhöõng bi kòch maø con ngöôøi phaûi gaùnh cuoäc soáng ñôøi thöôøng vôùi caùc quan heä theá chòu. Caùc taùc phaåm theå hieän roõ nhaát vaán söï ñan xen. Caùc nhaø vaên coù söï maãn caûm ñeà naøy phaûi keå ñeán Muøa traùi coùc ôû mieàn vôùi cuoäc soáng ñaõ khoâng theå ñöùng ngoaøi Nam vaø Coû lau cuûa Nguyeãn Minh Chaâu, caùi hieän thöïc ñôøi thöôøng ñoù, baèng söï Töôùng veà höu cuûa Nguyeãn Huy Thieäp, nhaïy caûm cuûa ngöôøi caàm buùt hoï ñaõ nhìn Moät chuyeän ñau loøng, Hoài öùc cuûa moät ra nhieàu vaán ñeà coù yù nghóa caàn ñöôïc quan binh nhì cuûa Nguyeãn Theá Töôøng…. taâm. Caùc truyeän ngaén saùng taùc theo Vôùi khuynh höôùng nhaän thöùc laïi, caùc khuynh höôùng naøy coù ñeà taøi khaù ña daïng nhaø vaên cho ra ñôøi nhieàu hôn nhöõng vaø phong phuù, thöôøng laáy tröïc tieáp töø truyeän ngaén mang yù nghóa nhaân baûn saâu cuoäc soáng thöïc taïi. Neáu khuynh höôùng saéc, theå hieän noãi xoùt xa, thöông caûm vôùi nhaän thöùc laïi laáy ñieåm töïa cho keát caáu laø soá phaän cuûa nhöõng con ngöôøi baát haïnh. nhöõng söï kieän lòch söû thì khuynh höôùng Nhieàu nhaø vaên cho raèng, nhaän thöùc laïi laø theá söï laáy nhöõng chuyeän haøng ngaøy, ñoâi phaûi laøm moät cuoäc ñoái chöùng trong tö khi laø nhöõng chuyeän nhoû nhö moät coâ gaùi töôûng ñeå tìm ra nhöõng nhìn nhaän sai laàm laáy phaûi ngöôøi choàng khoâng ra gì, chuyeän veà con ngöôøi vaø xaõ hoäi. Quaù trình nhaän maát ñieän, chuyeän meï choàng – naøng daâu… thöùc laïi cuõng ñoøi hoûi tinh thaàn pheâ phaùn ñeán nhöõng quan heä nhaân sinh, nhöõng öùng nghieâm khaéc, thaáy ñöôïc caùi ñuùng, caùi sai. xöû mang tính phoå bieán cuûa con ngöôøi Vôùi yù thöùc traùch nhieäm cuûa mình, raát trong xaõ hoäi. Caùc tình huoáng haønh ñoäng, nhieàu nhaø vaên trong ñoù coù Nguyeãn Minh caùc taâm traïng con ngöôøi phaàn lôùn ñöôïc Chaâu, Nguyeãn Khaûi, Ma Vaên Khaùng, soi chieáu qua noãi khaéc khoaûi cuûa ngöôøi Nguyeãn Huy Thieäp, Phaïm Thò Hoaøi, Phan caàm buùt veà haønh trình con ngöôøi töï hoaøn Thò Vaøng Anh… ñaõ theå hieän noãi traên trôû thieän baûn thaân. Nhöõng truyeän ngaén cuûa mình tröôùc cuoäc soáng vaø nhìn nhaän thaønh coâng laø nhöõng taùc phaåm xöû lí toát raèng moïi phaùn xeùt caàn coù caùi nhìn khaùch moái quan heä giöõa caù nhaân vôùi caù nhaân, caù quan, nhieàu chieàu, khoâng ñònh kieán. nhaân vôùi gia ñình, vôùi coäng ñoàng, giöõa 2.2. Khuynh höôùng theá söï con ngöôøi vôùi hoaøn caûnh soáng. So vôùi caùc Beân caïnh khuynh höôùng nhaän thöùc khuynh höôùng khaùc, caùc saùng taùc truyeän laïi, vieäc saùng taùc truyeän ngaén theo ngaén theo khuynh höôùng theá söï thu huùt khuynh höôùng theá söï khaù phoå bieán trong ñöôïc ñoâng ñaûo ngöôøi vieát hôn caû. Ñieån vaên hoïc noùi chung vaø truyeän ngaén noùi hình nhö Nguyeãn Khaûi, Nguyeãn Minh 94
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(4) - 2012 Chaâu, Ma Vaên Khaùng, Nguyeãn Huy luaän coøn trôû thaønh ñaëc ñieåm cuûa nhieàu Thieäp, Phaïm Thò Hoaøi, Nguyeãn Thò Thu caây buùt truyeän ngaén thuoäc theá heä sau nhö Hueä, Phan Thò Vaøng Anh, Traàn Ñöùc Tieán, Nguyeãn Huy Thieäp, Phaïm Thò Hoaøi, Hoaø Phaïm Trung Khaâu, Löu Sôn Minh…. Vang, Phan Thò Vaøng Anh…. 2.3. Khuynh höôùng trieát luaän Coù theå noùi, ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi Khuynh höôùng trieát luaän cuõng ñöôïc trong thôøi kì ñoåi môùi ñaõ taùc ñoäng to lôùn xem laø khuynh höôùng coù söï phaùt trieån tôùi söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc vaên hoïc noùi khaù maïnh trong truyeän ngaén thôøi kì naøy. chung, theå loaïi truyeän ngaén noùi rieâng. Vaán ñeà chieâm nghieäm, trieát lí ñaõ trôû Caùc caây buùt truyeän ngaén cuõng coù nhieàu thaønh moät nhu caàu khoâng theå thieáu cuûa höôùng ñi cho theå loaïi cuûa mình. Hoaø nhöõng nhaø vaên töøng traûi nhö Nguyeãn chung vôùi khoâng khí vaên hoïc, truyeän Khaûi, Nguyeãn Minh Chaâu. Caûm höùng ngaén giai ñoaïn 1986 – 2000 ñaõ môû roäng trieát luaän höôùng vaøo caùc vaán ñeà theá söï, phaïm vi phaûn aùnh ñoàng thôøi theå hieän xem xeùt qui luaät nhaân sinh töø cuoäc soáng ñöôïc nhieàu hình thöùc môùi. Ña phaàn caùc ñôøi thöôøng (Ngöôøi giuùp vieäc, Moät choán nhaø vaên coù ñoä chín veà tuoåi taùc cuõng nhö nöông thaân cuûa Ma Vaên Khaùng, Haäu tuoåi ngheà coäng vôùi taøi naêng vaên chöông thieân ñöôøng, Muøa ñoâng aám aùp cuûa ñích thöïc ñaõ taïo ñöôïc ‚söùc baät‛ cho truyeän Nguyeãn Thò Thu Hueä, Tieáng vaïc saønh, ngaén Vieät Nam. Hoï luoân yù thöùc tìm kieám Boâng hoàng caøi aùo rieâng ai cuûa Phaïm nhöõng caùi môùi, duø vieát veà thôøi kì naøo, quaù Trung Khaâu, Doøng ñôøi voâ taän cuûa Phaïm khöù, hieän taïi hay töông lai hoï cuõng ñeàu Vaên Khoâi, Cuûa hoài moân cuûa Vuõ Ngoïc nhaän thöùc ñöôïc raèng vaán ñeà con ngöôøi laø Thanh…). Beân caïnh nhöõng truyeän ngaén thieâng lieâng, cao caû vaø luoân ñöôïc ñaët leân theå hieän khaùt voïng cuûa con ngöôøi veà leõ treân heát. Thoâng qua caùc saùng taùc cuûa coâng baèng cuõng nhö lí giaûi nhöõng vaán ñeà mình, caùc taùc giaû luoân theå hieän ñöôïc tinh cuûa cuoäc soáng (Nhöõng baøi hoïc noâng thoân thaàn nhaân vaên, nhaân baûn ñoái vôùi con cuûa Nguyeãn Huy Thieäp, Keû saùt nhaân ngöôøi. löông thieän cuûa Laïi Vaên Long….) laø nhöõng Ñaùnh giaù veà truyeän ngaén giai ñoaïn truyeän ngaén giuùp con ngöôøi tìm hieåu söùc 1986 – 2000, caùc cuïm töø ‚nôû roä‛, ‚ñöôïc maïnh cuûa giôùi töï nhieân, veà moái quan heä muøa‛, ‚leân ngoâi‛, ‚thaêng hoa‛ laø nhöõng giöõa con ngöôøi vôùi thieân nhieân (Con nai ghi nhaän xöùng ñaùng vôùi nhöõng ñoùng goùp vaøng cuûa Hoaøng Vaên Boån, Möa ñeâm, Chôï to lôùn cuûa caùc nhaø vaên teân tuoåi Nguyeãn hoa phieân aùp teát cuûa Ma Vaên Khaùng…). Khaûi, Nguyeãn Minh Chaâu, Ma Vaên Khuynh höôùng trieát luaän theå hieän nhöõng Khaùng, Nguyeãn Huy Thieäp, Phaïm Thò kinh nghieäm töøng traûi vaø nhu caàu nhaän Hoaøi, Nguyeãn Quang Thieàu, Phan Thò thöùc ñôøi soáng töø qui luaät phoå quaùt ñöôïc Vaøng Anh, Y Ban, Phaïm Ngoïc Tieán, xem laø öu ñieåm cuûa ngoøi buùt Nguyeãn Nguyeãn Thò AÁm, Töø Nguyeân Tónh, Voõ Thò Khaûi, Nguyeãn Minh Chaâu, Ma Vaên Haûo, Bích Ngaân, Ñoaøn Bích Hoàng, Löu Khaùng… Beân caïnh ñoù khuynh höôùng trieát Sôn Minh…. Caùc nhaø vaên ñaõ ‚phaû‛ vaøo 95
- Journal of Thu Dau Mot university, No2(4) – 2012 trang vaên hôi thôû cuûa hieän thöïc môùi vôùi meâ vaø taøi naêng coäng vôùi söï xoâng xaùo, caùc nhieàu ñoùng goùp veà ñeà taøi cuõng nhö thi nhaø vaên ñaõ thaâm nhaäp vaøo töøng ngoõ phaùp. Beân caïnh vieäc tieáp thu noäi löïc cuûa ngaùch cuûa cuoäc soáng, xôùi laät töøng maûng theá heä tröôùc, caùc nhaø vaên thôøi kì ñoåi môùi hieän thöïc cuûa cuoäc soáng hoâm nay, gôïi leân ñaõ bieát taïo cho mình nhöõng phong caùch trong taâm hoàn ñoäc giaû nhieàu suy tö vaø ñoäc ñaùo. Ñaëc bieät vôùi söùc treû, nieàm say traên trôû veà cuoäc soáng. * VIETNAMESE SHORT STORIES IN THE PERIOD OF 1986 – 2000 LITERARY AND TENDENCISE TO COMPOSE Tran Van Thang University of Social Sciences and Humanities Vietnam National University Hochiminh City ABSTRACT The paper aims at studying some characteristics of Vietnamese short stories in the period of 1986 – 2000. These stories of this particular period inspire their readers in terms of new writing style. It analyzes the ways everyday language are processed and used as a new literary genre in these works. This new writing style erased the barrier between everyday and literary language. The prolific number of writers of this new style has made the reader to recast the forms of realism and philosophy in literature. Keywords: short stories, periods, trends, writers TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] Phan Thò Vaøng Anh, Khi ngöôøi ta treû (taäp truyeän ngaén) NXB Hoäi Nhaø vaên, 1993. [2] Phan Thò Vaøng Anh, Hoäi chôï (taäp truyeän ngaén), NXB Treû, 1995. [3] Leâ Huy Baéc, Truyeän ngaén: lí luaän, taùc gia vaø taùc phaåm (taäp 1), NXB Giaùo duïc, 2004. [4] Nguyeãn Thò Bình, Vaên xuoâi Vieät Nam 1975 – 1995, nhöõng ñoåi môùi cô baûn, NXB Giaùo duïc, 2007. [5] Nguyeãn Minh Chaâu, Tuyeån taäp Truyeän ngaén, NXB Vaên hoïc, 1994. [6] Phan Cöï Ñeä (chuû bieân), Truyeän ngaén Vieät Nam – Lòch söû, thi phaùp, chaân dung, NXB Giaùo duïc, 2007. [7] Haø Minh Ñöùc, Nhöõng thaønh töïu cuûa vaên hoïc Vieät Nam trong thôøi kì ñoåi môùi, Taïp chí Vaên hoïc, soá 7, 2002. [8] Nhieàu taùc giaû, Nguyeãn Huy Thieäp, taùc phaåm vaø dö luaän, NXB Treû, 1989. [9] Nhieàu taùc giaû, Beán traàn gian (taäp truyeän ngaén choïn loïc 1992-1994), NXB Quaân ñoäi nhaân daân, 1994. [10] Nhieàu taùc giaû, 40 truyeän raát ngaén, NXB Hoäi Nhaø vaên, 1994. 96
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(4) - 2012 [11] Nhieàu taùc giaû, Truyeän ngaén hay Baéc – Trung – Nam, NXB Hoäi Nhaø vaên, 1995. [12] Nhieàu taùc giaû, AÙnh traêng (taäp truyeän ngaén ñöôïc giaûi 1991), NXB Hoäi Nhaø vaên, 1995. [13] Nguyeãn Troïng Hoaøn, Nguyeãn Minh Chaâu veà taùc gia vaø taùc phaåm, NXB Giaùo duïc, 2002. [14] Nguyeãn Thò Hueä, Tö duy môùi veà ngheä thuaät trong saùng taùc cuûa Ma Vaên Khaùng nhöõng naêm 80, Taïp chí Vaên hoïc, soá 2, 1998. [15] Nguyeãn Phaïm Huøng, Vaên hoïc Vieät Nam (Töø theá kyû X ñeán theá kyû XX), NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, 2001. [16] Mai Höông, Ñoåi môùi tö duy vaên hoïc vaø ñoùng goùp cuûa moät soá caây buùt vaên xuoâi, Taïp chí Nghieân cöùu Vaên hoïc, soá 11, 2006. [17] Nguyeãn Vaên Kha, Ñoåi môùi quan nieäm veà con ngöôøi trong truyeän ngaén Vieät Nam 1975 – 2000, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh, 2006. [18] Nguyeãn Khaûi, Tuyeån taäp truyeän ngaén Nguyeãn Khaûi, NXB Hoäi Nhaø vaên, 2002. [19] Phong Leâ (chuû bieân), Vaên hoïc vaø coâng cuoäc ñoåi môùi, NXB Hoäi Nhaø vaên, 1994. [20] Nguyeãn Vaên Long, Laõ Nhaâm Thìn (chuû bieân), Vaên hoïc Vieät Nam sau 1975 – Nhöõng vaán ñeà nghieân cöùu vaø giaûng daïy, NXB Giaùo duïc, 2006. [21] G.N. Poâxpeâloáp chuû bieân, Traàn Ñình Söû, Laïi Nguyeân AÂn, Leâ Ngoïc Traø dòch, Daãn luaän nghieân cöùu vaên hoïc, NXB Giaùo duïc, 1998. [22] Traàn Höõu Taù, Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng vaên hoïc, NXB TP Hoà Chí Minh, 2000. [23] Buøi Vieät Thaéng, Truyeän ngaén – Nhöõng vaán ñeà lí thuyeát vaø thöïc tieãn theå loaïi, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, 2000. [24] Bích Thu, Nhöõng thaønh töïu cuûa truyeän ngaén sau 1975, Taïp chí Vaên hoïc, soá 9, 1996. 97
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học