Xem mẫu
- Trò chơi dân gian - nét văn hóa dân tộc giàu bản sắc
Mỗi người chúng ta ai cũng đã từng là một đứa trẻ và đã từng chơi những trò chơi của trẻ.
Những vòng quay của con quay (chơi cù) hay những bước nhảy lò cò của trò chơi ăn
quan... tất cả như một bức tranh sinh động của cuộc sống. Những điệu nhảy mềm mại,
những cánh diều bay nhè nhẹ trên cao như đưa văn hóa Việt Nam đến khắp năm châu.
Trò chơi trẻ em Việt Nam thường bắt nguồn từ những bài đồng dao, một thể loại văn vần
độc đáo của dân tộc. Đấy là những bài ca có nhịp điệu đơn giản gieo vần một cách thoải
mái, có thể ngắn dài bất kỳ hoặc lặp đi lặp lại không dứt.
Chơi chọi gà là một trong những thú chơi được trẻ
em thích thú vì không chỉ nó là con vật gần gũi với đời sống của trẻ mà nó còn mang ý
nghĩa như một chiến binh khát vọng chiến thắng:
“Con gà cục tác cục ta/ Hay đỗ đầu hè hay chạy rông rông/ Má gà thì đỏ hồng hồng/ Cái
mỏ thì nhịn, cái mồng thì tươi/ Cái chân hay đạp hay bơi/ Cái cánh hay vỗ lên trời gió
bay”.
Hay bài đồng dao của trò chơi ô ăn quan: “Hàng trầu hàng cau/ Là hàng con gái/ Hàng
bánh hàng trái/ Là hàng bà già/ Hàng hương hàng hoa/ Là hàng cúng Phật...”. Vì đặc tính
của trò chơi rất đơn giản, chỉ là những hòn sỏi được rải trên nền đất và khi chơi phải đếm
từng hòn sỏi một nên nó là trò chơi hiền lành, không đòi hỏi nhiều lắm vào trí tuệ, sức lực
nhưng lại yêu cầu tính kiên nhẫn nên người chơi chủ yếu là các em gái.
Rồng rắn lên mây là trò chơi gắn với đồng dao nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo,
phát huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp, có liên quan đến nghi
thức cầu mưa của cư dân nông nghiệp: “Rồng rắn lên mây/ Có cây núc nắc/ Có nhà khiển
binh/ Hỏi thăm thầy thuốc có nhà hay không...” .
Đồng dao được cấu trúc theo một lôgic riêng, đôi khi không có nghĩa gì cả, nhưng bằng
tư duy liên tưởng, trẻ em vẫn có thể nhập vào câu hát để dẫn đến những kết cục bất ngờ:
cái ngược đời, cái phi lý, lại có thể chấp nhận vì đấy là bài hát của trẻ em.
“Cây mốt, cây mai, lá trai, lá hến, con nhện chăng tơ, quả mơ có hạt...” là bài đồng dao
mà các cô bé thường hát để chơi chuyền. Đây là trò chơi chủ yếu dành cho bé gái, dụng
cụ là một quả bóng (có thể được thay bằng một hòn đá hoặc quả ổi xanh) và 10 que tre
được vót tròn (có thể thay bằng đũa).
- “Cút ca cút kít/ Làm ít ăn nhiều/ Nằm đâu ngủ đấy/ Nó lấy mất cưa/ Lấy gì mà kéo...” là
bài đồng dao của trò chơi quay (cù) cũng được trẻ em yêu thích. Ta có thể bắt gặp những
đứa trẻ túm năm tụm ba, bỏ quên hết nhọc nhằn của cuộc sống, những bài học khó để
cuốn theo vòng xoáy của những con quay.
Từng vòng, từng vòng xoay tít, vui thú với những cú đánh lắc bổ nhào trúng quay của đối
phương, cuộc sống của chúng dường như chỉ có vậy. Con quay được tiện hay đẽo bằng
gỗ, hình giống quả ổi; tuỳ theo từng địa phương, dân tộc mà con quay có thể có hoặc
không có núm (còn gọi là tu) ở phía trên. Bên dưới thân quay có “chân” làm bằng gỗ
hoặc bằng đinh hình chóp nón hoặc không có “chân”. Khi chơi, các em quấn dây một
vòng quanh tu, sau đó quấn dần xuống thân. Kẹp đầu dây còn lại có nút thắt vào giữa hai
ngón tay để giữ dây, sau đó vung tay liệng hoặc bổ quay rơi xuống đất. Lúc này, theo
quán tính con quay sẽ quay tít, gần như đứng yên (ngủ), sau đó các em khác ra bổ quay
hoặc cứu quay và xác định người thắng cuộc.
Trò chơi dân gian có nhiều thể loại phù hợp với các sở thích, cá tính khác nhau của nhiều
đối tượng người chơi như sôi nổi, điềm đạm hay trầm tĩnh. Mỗi trò lại có một quy luật
riêng, mang những sắc thái khác nhau khiến trẻ em chơi suốt ngày mà không thấy chán.
Rồng rắn lên mây, cướp cờ... là trò chơi nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo, phát
huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp.
Đẩy gậy lại có nhiều nét tương đồng và gần gũi với môn thi đấu vật hay chọi trâu của
người lớn.
Trò kéo co cũng thể hiện tinh thần thượng võ, rèn luyện thể lực và sự nhanh nhẹn, khéo
léo.
Đánh đáo, chơi chuyền, chơi ô ăn quan lại rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cá nhân, khả năng
tính toán, phán đoán chính xác. Từ chỗ ganh đua mang tính chất tượng trưng, dần dần các
trò chơi trở thành những cuộc thi tài, thi khéo, các cuộc thi đấu thể thao như bi sắt, nhẩy
ngựa, đá cầu...
Trò chơi dân gian chủ yếu dành cho trẻ em ở các vùng nông thôn nên cái tên cũng giản
đơn, nôm na như tên thằng Tí, con Na, thằng Ốc, cái Hến vậy: nào là đánh đáo, đánh
quay, nào là đi cà kheo, nổ pháo đất...
Hơn nữa, các trò chơi dân gian Việt Nam thường giản tiện, không cầu kỳ, tốn kém nên có
thể dễ dàng chơi mọi lúc, mọi nơi, dụng cụ dễ kiếm, dễ làm, chủ yếu lấy từ trong tự
nhiên, thậm chí chỉ là cái gậy, hòn đá, hòn bi chúng có thể nhặt trong vườn, dưới ruộng là
có thể lập được một hội chơi.
Người chơi thường là những trẻ chăn trâu lê la túm tụm ngoài bãi cỏ, ngoài việc vui đùa,
rèn luyện thân thể, còn thể hiện nỗi khát khao chiến thắng tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ.
PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam cho rằng: “Cuộc
- sống đối với trẻ em không thể thiếu những trò chơi. Trò chơi dân gian không đơn thuần là
một trò chơi của trẻ con mà nó chứa đựng cả một nền văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo
và giàu bản sắc. Trò chơi dân gian không chỉ nâng cánh cho tâm hồn trẻ, giúp trẻ phát
triển khả năng tư duy, sáng tạo, sự khéo léo mà còn giúp các em hiểu về tình bạn, tình
yêu gia đình, quê hương, đất nước. Trẻ em ở một xã hội công nghiệp, chỉ quen với máy
móc và không có khoảng trống để chơi cũng là một thiệt thòi. Thiệt thòi hơn khi các em
không được làm quen và chơi những trò chơi dân gian của thiếu nhi thuở trước - đang
ngày càng bị mai một và quên lãng, không chỉ ở các thành phố mà còn ở cả các vùng
nông thôn, nơi mà đang dần bị đô thị hóa mạnh mẽ. Vì thế giúp các em hiểu và tìm về cội
nguồn với những trò chơi dân gian là một việc làm cần thiết”.
hanoi.vnn.vn
Trò chơi dân gian trong hội xuân
Trong hội xuân ở các làng bản Việt Nam, cùng với các nghi lễ, các hình thức diễn
xướng ca múa nhạc và trình diễn sân khấu là các trò chơi dân gian. Tuỳ theo đặc
điểm địa lý, kinh tế và đôi khi là những quan niệm tín ngưỡng, cộng đồng dân cư mỗi
vùng có những sáng tạo riêng, nhưng cũng có thể do giao lưu mà mang tình chung.
Bài viết này giới thiệu một vài trò chơi khá phổ biến vẫn lưu truyền hoặc đã được
khôi phục, mang bản sắc văn hoá của dân tộc ta.
Tung còn
Giữa sân rộng, trông cây tre, trên ngọn buộc một chiếc vòng bịt giấy trắng hoặc giấy
màu. Các tốp người tham dự đứng vòng tròn hoặc chia thành hai hàng. Lần lượt từng
người, bên nam ném quả còn qua chiếc vòng cho bên nữ và hát đối đáp giao duyên.
Cũng có nơi, không cần dùng vòng tre, họ tung còn thẳng cho nhau. Quả còn thường
nhỏ bằng quả cam, làm bằng vải, trong bọc cát, mạt cưa, cám hay thóc, có hình tròn
và hình vuông, đuôi còn có đính những dải tua cho đẹp mắt và định hướng khi bay
trong không gian. Tung còn được người miền núi và trung du Bắc Bộ ưa thích.
Đánh đu
Khen ai khéo dựng đu này
Để cho trai gái chơi ngày, chơi đêm...
Câu ca ấy diễn tả cái thú của đánh đu. Quả thật đu hội tụ cả sức bền, lòng dũng cảm
và việc chọn lựa bạn tình. Đu phải đánh từng đôi, có trai, có gái chứ hiếm khi cùng
giới. Đu có nhiều loại. Đu bay dường như đâu cũng có. Đó là trồng bốn cây tre ở bốn
góc, ép ngọn bởi một chiếc then ngang. Lại thêm một chốt nữa xỏ hai cây trẻ thả dọc
xuống, buộc một bàn đặt chân. Hai người lên đu quay mặt vào nhau, dùng tay vịn
thân đu, nhún đẩy cho đu bay bổng, càng vượt cao càng hay và giật giải treo trên
ngọn đu. Đu cọn, còn gọi là đu tiên, đu xe vì giống chiếc guồng nước của đồng bào
thiểu số miền bắc. Hai cột gỗ trôn chắc dưới đất, giữa cột có trụ gỗ bắc ngang và
một bánh xe xuyên qua trục, có các nan cách đều nhau xếp các bàn ngồi. Người chơi
ngồi trong bàn, cứ xen kẽ một nam, một nữ dùng chân đạp xuống đất cho đu quay
mỗi lúc một nhanh. Đu ngóc được chơi nhiều tại Nghệ An, Hà Tĩnh. Tấm ván gỗ dài 5
mét, rộng độ gang tay, khoét lỗ ở giữa đặt vào mấu của chiếc cột đóng sẵn cao
- khoảng 1m. Hai người ngồi trên hai đầu ván đạp đất, bên đầu này ngóc lên thì đầu
kia hạ xuống kết hợp với quay tròn quanh trục. Đu ngóc là trò chỉ dành cho những
người khoẻ mạnh và lanh lợi.
Đấu vật
Người tham dự là các đô vật cởi trần, đóng khố. Trước khi vào cuộc, hai đấu thủ làm
lễ "se dài" với những động tác co duỗi chân tay đẹp mắt vừa chào người xem vừa tự
giới thiệu và thăm dò. Trong tiếng trống của người cầm chầu, lúc hối thúc, khi dìu
dặt để điều khiển, hai bên lao vào để đua tài. Vật đòi hỏi phải dẻo dai và mưu trí. Có
nhiều miếng vật như "bốc một", "bốc đôi", "bốc trong", "bốc ngoài", "ngóc","ngáng",
"đệm" chủ yếu dùng tay đẩy chân, móc kheo hoặc ôm lưng quật, "gồng" là đột ngột
chuyển từ thế vờn sang quỳ, chui đầu qua nách, bắt tay hất chân và lật đối phương
qua đầu mình, "bò" thì nằm ép sát đất giữ thế chủ động, lừa sự sơ hở nhổ dậy tấn
công dứt điểm. Người thua bị ngã phơi bụng hoặc bị nhấc bổng lên.
Môn vật hình thành từ lâu đời, tục truyền xưa có cách tuyển binh, tuyển tướng. Có
những sới vật nổi tiếng như Yên Nội, Mai Động (Hà Tây), Trung Màu (Bắc Ninh), Vị
Thanh (Vĩnh Yên), Thức Vụ (Nam Định), Phong Châu, Đoan Hùng (Phú Thọ), An Lão
(Hải Phòng)... Giải chính của vật có ba hạng, giữ hàng năm. Năm sau muốn giữ giải
phải thắng tất cả các đô thi đấu trong mùa hội. Còn người phá giải, còn tiếp tục quật
ngã các đô vật khác đến tranh tài.
- Thả chim câu
Người ta chọn loại chim bồ câu thuần chủng và nuôi dưỡng chu đáo, huấn luyện kỹ
càng. Cứ 10 con thành một đàn dự thi. Thi thả chim câu không chỉ bó hẹp trong một
làng mà là cả vùng, bao giờ cũng chọn ngày trời quang mây tạnh và dùng trống
đánh liên hồi nhằm tạo âm thanh thúc chim bay.
Các đàn chim được đánh số thứ tự, nhốt trong lồng có đáy là chiếc mâm gỗ tròn, lần
lượt thả. Giữa sân hội có chiếc chậu lớn đựng nước. Hội đồng chấm giải là những tay
chơi chim sành điệu, theo dõi bóng các đàn chim in hình xuống mặt nước mà cho
điểm. Đàn chim nào bay theo phương thẳng đứng, tụ bên nhau xoắn xuýt, khi lượn
thành các vòng tròn đều đặn và đạt độ cao nhất sẽ giành giải. ở An Bình và Thị Cầu
(Bắc Ninh) có các sân thả chim câu được nhiều người biết đến.
Trò chơi dân gian ngày Tết
So với những dịp lễ hội, trò chơi ngày tết có phần đặc biệt hơn. Vào dịp Tết
Nguyên Đán ở cả ba miền trước đây, thường phổ biến một số trò chơi trong ngày
Tết của người Việt, là những trò chơi dân gian đã được hình thành từ lâu đời ở các
làng quê Việt Nam hiện nay dường như đã bị mai một...
Hội quê. Ảnh: VŨ DŨNG
- Chơi đáo
Là trò chơi rất phổ biến ở khắp các vùng quê xưa. Thú vui đánh đáo không chỉ hấp
dẫn trẻ em mà cả đối với người lớn bởi nó thể hiện sự khéo léo của người chơi và lại còn
có tâm lý ăn thua kích thích dù chỉ là rất ít. Ngày Tết, trẻ em được người lớn mừng tuổi
một ít tiền và cũng được phép tiêu tiền nên dùng nó vào các trò chơi như đánh đáo rất hấp
dẫn.
Trò chơi rất đơn giản trên một bãi đất bằng phẳng. Tùy theo quy định của người chơi
mà khoét lỗ. Dễ thì khoét lỗ to, khó thì khoét lỗ nhỏ. Ngoài lỗ đáo là vạch quy định để từ
đó người chơi đứng ném tiền xu về phía lỗ đáo. Vạch này xa hay gần lỗ đáo cũng do
những người chơi tự quy định, càng xa thì càng khó. Đồng xu nào trúng vào lỗ thì người
ấy được ăn. Cứ như vậy, lần lượt tới người tiếp theo, đến khi nào không còn xu nữa thì
hết ván...
Bịt mắt bắt vịt
Ngày Tết hầu hết các làng Việt xưa đều có các trò vui để dân làng cùng chơi lấy may,
lấy phước. Trò bịt mắt bắt vịt là trò chơi khá phổ biến. Người chơi và người xem tập
trung tại một bãi đất rộng quây thành một vòng tròn. Ai muốn tham gia bắt vịt thì đăng
ký với ban tổ chức. Người ta chọn những con vịt to, khỏe để chúng có thể chạy và bay
nhanh. Hai người chơi bị bịt chặt mắt và đưa vào vòng tròn. Người ta thả vào vòng tròn
một con vịt. Con vịt sợ hãi kêu và bay, chạy loạn xạ. Người bắt vịt cứ theo tiếng vịt kêu
mà chạy theo bắt. Khi con vịt bị bắt thì cuộc chơi kết thúc. Hai người khác lại tiếp tục
vào chơi tiếp.
Bắt vịt dưới ao
Vào những năm Tết ấm trời, một số vùng quê tổ chức bắt vịt dưới ao. Người ta chọn
một khoảng ao sâu, bờ cao hoặc dùng lưới hay que tre quây xung quanh. Người chơi từ 2
đến 4 người tùy theo diện tích của ao rộng hay hẹp. Người ta thả xuống ao 2 con vịt to
khỏe và lần luợt 2 hoặc 4 người đăng ký xuống bắt. Trò chơi này người chơi không bị bịt
mắt nhưng đòi hỏi nhanh nhẹn và bơi giỏi.
Bịt mắt bắt dê
Cùng trên một sân cỏ, người chơi quây xung quanh làm vòng tròn. Trò chơi chủ yếu là
vui, tùy chỗ cũng có thể treo giải thưởng. Những người chơi đăng ký và chia thành các
cặp. Mỗi cặp lần lượt vào sân chơi. Người ta bịt mắt 2 người thật chặt. Một trong 2 người
làm dê, người kia bắt. Người làm dê trong quá trình chạy trốn thỉnh thoảng phải gây ra
tiếng động để người bắt biết mà đuổi theo...
Chơi đu
Từ trong Tết bên cạnh đình hay một thửa ruộng rộng rãi, khô ráo người ta chuẩn bị các
cột đu. Họ chọn cây tre to, dài, để trồng đu. Một cây đu có thể được trồng bởi 4-6 cây tre
to. Cần đu cũng là những cây tre dài nhưng thon nhỏ, thường phải là tre đực) để lúc
người đu nắm vào cho gọn và chắc tránh xảy ra trượt hay tuột tay lúc đu nhanh, mạnh.
Tùy theo sở thích mà người ta đu một hay đu đôi. Khi một người lên cần đu có thể nhờ
một người khác đẩy cho mình có đà. Sau đó là tự người đu nhún tùy ý. Đẹp nhất là đu
đôi, các đôi trai gái ưng ý lựa chọn nhau lên đu, người nhún người đẩy.Tài năng và lòng
- dũng cảm của các chàng trai cô gái được phô bày ở đây như dịp tự thể hiện bản thân. Hồ
Xuân Hương đã miêu tả trò chơi đu rằng :
"Bốn mảnh quần hồng bay phấp phới
Đôi hàng chân ngọc duỗi song song”
Leo cầu lấy thưởng
Trò chơi rất đơn giản mà không kém phần thú vị. Người ta lựa chọn một bờ đất cao
trên một hố đất rộng, bắc một đoạn tre làm cầu. Đoạn tre ấy một đầu nằm ghếch trên bờ
đất, đầu kia buộc vào sợi thừng hay chão, dây buộc vào chiếc cột chôn vững chắc. Làm
sao để chiếc cầu đung đưa khó đi. Người ta treo giải thưởng trên cột. Đến lượt ai, người
đó leo cầu lấy thưởng. Có người mới leo được vài bước thì đã té xuống ao. Có người ra
tới mút đầu cầu lấy được thăng bằng nhưng khi với tay lấy giải thưởng thì loạng choạng
lăn tùm xuống ao. Cuộc chơi càng hấp dẫn và kích thích sự hiếu thắng của mọi người.
Đấu vật
Đấu vật là một trò chơi thượng võ, cũng là một môn thể thao rất nổi tiếng vào các dịp
Tết dịp Hội. ở Việt Nam ngoài đấu vật ngày Tết còn có nhiều hội vật Làng Sình, Liễu
Đôi, Hà Nam, Mai Động... Xưa ở vùng Bắc Ninh, Phú Thọ có những lò vật và những đô
vật nổi tiếng cả một vùng. Để khuyến khích tài năng cũng như sự rèn luyện của trai tráng,
nhiều làng xã đã treo giải vật rất cao trong 3 ngày tết. Tục xưa người ta trao giải bằng
tiền, bằng mâm đồng, nồi đồng hay một số thứ khác. Quy định chung của cuộc đấu là
người chiến thắng phải vật cho đối phương thua trắng bụng (ngã ngửa ra đất) hay nhấc
bổng được đối phương lên. Trong môn vật này không chỉ đòi hỏi sức khỏe mà sự mưu trí
và nhanh nhẹn đóng góp phần đáng kể. Về kỹ thuật cũng có những "miếng" riêng của nó
như đệm, bốc, ghì... mà tùy theo từng hoàn cảnh và điều kiện đô vật phải biết lợi dụng
triệt để các thời cơ quật ngã hay bê bổng đối phương.
Kéo co
Là một trò chơi thu hút được rất nhiều người cùng tham gia, vừa có tác dụng rèn luyện
sức khỏe, lại vừa vui vẻ, thoải mái. Nó đã trở thành trò chơi tập thể, phong tục phổ biến ở
nhiều nơi trong nước ta. Cách chơi đơn giản, số người chơi bao nhiêu tùy ý, chia làm 2
phe bằng nhau, làm mốc đánh dấu vạch vôi để bên nào kéo được đối phương sang qua
vạch mốc bên kia là bên đó thắng.
Chọi gà
Là một thú chơi tao nhã, vừa có tính tiêu khiển lại vừa khuyến khích việc chăn nuôi
của nhà nông xưa. Đó là một thú chơi mà hầu hết ở các ngày Tết, ngày hội đều có. Nhiều
làng nổi tiếng vì chơi gà chọi như Đình Bảng (Bắc Ninh),Thổ Hà, Yên Phụ (Yên Phong)
hay một số nơi khác ở cả 3 miền Trung, Nam, Bắc đều có. Trò chơi chọi gà đòi hỏi một
sự kỳ công lớn của người nuôi từ việc chọn gà giống phải là gà chọi "nhà nòi"! Lựa chọn
kỹ gà bố, gà mẹ rồi đến khi trứng nở ra gà con lại được lựa từ dáng vẻ chân, mỏ, mình,
đầu... Những chú gà nòi được nuôi rất công phu và đưa chúng tập luyện với các chú gà
chọi khác để làm quen dần với những trận chiến đấu. Có những hiệp đấu của những cặp
gà kéo dài tới hàng tiếng đồng hồ không phân thắng bại. Hai con gà chọi đỏ gay lừa mổ
nhau, đập cánh vào nhau, nhảy lên đá móc vào nách, vào cổ họng, vào ức của đối phương
- quyết liệt hoặc ghì nhau đè cánh đạp chân như những đấu thủ trên sàn đấu. Những cú mổ
hiểm hóc vào mắt, vào cổ đối phương đến chảy máu, những cú đá móc với những chiếc
móc sắc nhọn đến toác ngực làm người xem xung quanh thán phục, bàn tán, tranh cãi rất
say sưa. Từ đó dẫn đến những cuộc cá cược rất gay gắt của khán giả mà đôi khi diễn ra
không được lành mạnh. Các sới gà chọi vào dịp Tết Nguyên Đán thường thu hút đông
đảo người xem.
Chơi cờ tướng - cờ người
Đây là thú chơi tao nhã, trí tuệ nhân những lúc trà dư tửu hậu. Các cụ thường gặp nhau
bên chén trà và mở bàn cờ tướng ra giải trí. 32 quân cờ chia thành 2 phe ( 16 quân đỏ và
16 quân đen), bày xong là cuộc đấu trí bắt đầu. Cờ người cũng là cờ tướng mà quân cờ là
người thật, cũng chơi trên sân bãi, 16 nam áo đỏ, 16 nữ mặc áo đen đeo biển (tên quân
cờ) trước ngực, đứng vào vị trí. Hai tướng (Tướng Ông, Tướng Bà) mặc đẹp (như cờ
tướng) có 2 cờ đuôi nheo cắm chéo sau lưng, được che lọng. Gặp buổi trời nắng, thì mỗi
quân cờ được một người che ô, đứng bên và đi theo mỗi lần quân chuyển. Hai đối thủ
ngồi phía sau. Có người chạy cờ, lo việc chuyển quân theo ý định của người chơi.
Mỗi lần đi một nước, đấu thủ (có tiếng trống khẩu) gõ một tiếng. Người chạy cờ tới
nghe lệnh và chuyển quân trên bãi. Nguyên tắc đi quân là mã nhật, tượng điền, xe liền,
pháo cách. Vào cuộc chơi phải bình tĩnh, thận trọng, chủ động không bị phân tán bởi
những người xem mách nước. Đi một nước phải tính trước 2, 3 nước tiếp theo để khỏi bị
bất ngờ trước đối thủ của mình. Cờ tướng, cờ bỏi cờ người thường thấy trong các ngày
hội, ngày Tết, mừng xuân mới.
NGUYỄN TẤN TUẤN
nguon tai.lieu . vn
