Xem mẫu
1
2
B
GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG
Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG
Ngư i hư ng d n khoa h c: GS.TS. Đào Hùng Cư ng NGUY N TH PHƯƠNG TH O Ph n bi n 1: PGS.TS. Trương Th Minh H nh
NGHIÊN C U THÀNH PH N HÓA H C TRONG LÁ CÂY S NG Đ I QU NG NGÃI
Ph n bi n 2: PGS.TS. Tr n Văn Th ng
Chuyên ngành: Hóa h u cơ Mã s : 60 44 27
Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p th c sĩ khoa h c h p t i Đ i h c Đà n ng vào ngày 30 tháng 6 năm 2012
TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C
* Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng Đà N ng - Năm 2012 - Thư vi n trư ng Đ i h c sư ph m, Đ i h c Đà N ng
3
4
M 1. Lý do ch n ñ tài
Đ U
là ñánh cũng không ch t. Ngư i Trinidad g i cây s ng ñ i là "Never Dead". n Đ cây s ng ñ i m c r t nhi u vùng Bengal. Ti ng Ph n (Sankrit) g i là Parnabija có nghĩa là cây có nhi u r . Ch Parnabija cũng ñ ng nghĩa v i dhanvantari có nghĩa là "thiêng liêng, th n di u". Như v y cây s ng ñ i là "thiên th o" vì m t lý do nào ñó.[25] Nhân lo i không h n nhưng l i g p nhau trong vi c ñ t tên cho cây s ng ñ i qua hi u năng tr li u và s c s ng ngoan cư ng c a nó. Chính nh ng lý do trên, tôi ch n ñ tài: “ Nghiên c u thành ph n hóa h c trong lá cây s ng ñ i 2. M c ñích nghiên c u 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u 3.1. Đ i tư ng nghiên c u 3.2. Ph m vi nghiên c u 4. Phương pháp nghiên c u 4.1. Nghiên c u lí thuy t 4.2. Nghiên c u th c nghi m 5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài 6. C u trúc c a lu n văn Lu n văn g m 81 trang trong ñó có 14 b ng, 52 hình. Ph n m ñ u (3 trang), k t lu n và ki n ngh (2 trang), tài li u tham kh o (3 trang v i 28 tài li u). N i dung c a lu n văn g m 3 chương: Chương 1: T ng quan (23 trang). Chương 2: Nh ng nghiên c u th c nghi m (13 trang). Chương 3: K t qu và th o lu n (37 trang). Qu ng Ngãi”.
Hóa h c các h p ch t thiên nhiên nói chung và các h p ch t có ho t tính sinh h c nói riêng là m t trong nh ng lĩnh v c nghiên c u ñã và ñang ñư c nhi u nhà khoa h c quan tâm. T xa xưa con ngư i ñã khám phá s c m nh c a thiên nhiên và bi t s d ng nhi u lo i th c v t nh m m c ñích ch a b nh, ñ ng th i tránh ñư c m t s tác nhân có h i cho s c kh e con ngư i và ñư c ñ t lên hàng ñ u. Do v y, vi c nghiên c u các ch t mang ho t tính sinh h c cao có trong các loài cây, c có tác d ng thi t th c trong ñ i s ng hàng ngày là v n ñ quan tâm c a toàn xã h i. Vi t Nam là m t nư c có ngu n th c v t phong phú v i kho ng 12000 loài, trong ñó ñã ñi u tra ñư c 3850 loài ñư c s d ng làm thu c thu c 309 h . Đa ph n các cây m c t nhiên và chưa ñư c nghiên c u m t cách ñ y ñ , có h th ng v m t khoa h c cũng như ho t tính sinh h c. [5] Có m t loài cây r t ph bi n Vi t Nam, h lá rơi xu ng ñ t là bén r hình thành cây con, có s c s ng mãnh li t. Ngư i Vi t Nam g i là cây s ng ñ i hay trư ng sinh vì cây này không bao gi ch t. Lá cây s ng ñ i khi r ng xu ng ñ t thì ra r và ra nhi u cây s ng ñ i con. Đó là ngu n g c c a tên S ng ñ i c a nó. Nó còn ñư c g i là: Lá b ng vì lá dùng ñ ch a ph ng l a hay nư c sôi r t hay. Lá c m máu hay lá thu c hàn vì c m máu r t nhanh. Lá Quan Âm vì có kh năng ch a tr ñư c nhi u th b nh như Đ c B Tát Quán Th Âm c u ñ . Ngư i Tây Ban Nha g i là Angelica (Thiên Th n Di p). Ngư i Trung Hoa g i là: l c di p sinh căn vì lá r ng thì ra r và sinh ra nhi u cây con hay ñ b t t có nghĩa
5
6
Chương 1 T NG QUAN 1.1. Phương pháp nghiên c u h p ch t thiên nhiên 1.1.1. Gi i thi u h lá b ng [26] 1.1.1.1. Sơ lư c h 1.1.1.2. M t s lo i cây thu c h lá b ng 1.1.2. Gi i thi u m t s lo i cây thu c chi kalanchoe 1.1.3. Sơ lư c v cây s ng ñ i Cây s ng ñ i (danh pháp khoa h c: Kalanchoe pinnata hay Bryophyllum calycinum, Bryophyllum pinnatum).Cây s ng ñ i thu c: Gi i (regnum): Plantae B (ordo): Saxifragales( tai hùm) H (familia): Crassulaceae(thu c b ng) Chi (genus): Kalanchoe Đo n (section): Bryophyllum Loài (species): K. pinnata 1.1.3.1. Ngu n g c, thân th và tên g i [25] 1.1.3.2. Đ c ñi m cây s ng ñ i [27] 1.1.4. Công d ng c a cây s ng ñ i 1.1.4.1. Gi i thi u m t s bài thu c dùng lá cây s ng ñ i ta[20] 1.1.4.2. Công d ng c a cây s ng ñ i 1.2.1. Xác ñ nh m t s ch tiêu lý hóa 1.2.1.1. Đ m, hàm lư ng tro 1.2.1.2. Xác ñ nh hàm lư ng kim lo i 1.2.2. Chi t xu t các nư c trên th gi i [1] 1.2. Phương pháp nghiên c u lí thuy t th c nghi m nư c
1.2.2.1. Nguyên t c chi t xu t (ly trích) [2] 1.2.2.2. Chi t các ch t r n [1], [3] 1.2.2.3. Yêu c u dung môi h u cơ s d ng 1.2.3. Phương pháp s c kí khí ghép kh i ph (GC-MS) [6], [7] 1.2.3.1. Đ nh nghĩa 1.2.3.2. ng d ng 1.2.3.3. Chu trình ho t ñ ng 1.2.4. Th ho t tính sinh h c 1.2.4.1. Th ho t tính kháng sinh v t ki m ñ nh 1.2.4.2. Th ho t tính kháng oxi hóa
7
8
Chương 2 NH NG NGHIÊN C U TH C NGHI M 2.1. Thu nguyên li u Cây l y t i xã Đ c Nhu n, huy n M Đ c, t nh Qu ng Ngãi (hình 2.1, 2.2) 2.4.3. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi clorofom 2.4.3.1. Y u t th i gian 2.4.3.2. Y u t r n/l ng 2.4.4. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi metanol 2.4.4.1. Y u t th i gian 2.4.4.2. Y u t r n/l ng 2.5. Xác ñ nh thành ph n hóa h c 2.5.1. Chưng ninh m u lá tươi 2.5.2. Chi t soxhlet m u lá khô 2.5.2.1. Chi t soxhlet b ng dung môi hexan 2.5.2.2. Chi t soxhlet b ng dung môi clorofom 2.5.2.3 Chi t soxhlet b ng dung môi metanol Hình 2.1: Hoa cây s ng ñ i 2.2. X lí nguyên li u 2.3. Xác ñ nh m t s ch tiêu lý hóa 2.3.1. Xác ñ nh ñ 2.3.1.1. Xác ñ nh ñ 2.3.1.2. Xác ñ nh ñ m m lá tươi m lá khô Hình 2.2: Cây s ng ñ i 2.6. Th ho t tính sinh h c 2.6.1. Th ho t tính kháng sinh 2.6.2. Th ho t tính kháng oxi hóa
2.3.2. Xác ñ nh hàm lư ng tro trong lá s ng ñ i 2.3.3. Xác ñ nh hàm lư ng kim lo i 2.4. Kh o sát các y u t 2.4.1.1. Y u t th i gian 2.4.1.2. Y u t r n/l ng 2.4.2. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi hexan 2.4.2.1. Y u t th i gian 2.4.2.2. Y u t r n/l ng nh hư ng ñ n quá trình chi t 2.4.1. Kh o sát chi t chưng ninh b ng dung d ch KOH
9
10
Chương 3 K T QU VÀ TH O LU N 3.1. K t qu xác ñ nh m t s ch tiêu lý hóa 3.1.1. Xác ñ nh ñ 3.1.1.1. Xác ñ nh ñ Nh n xét: Đ 3.1.1.2. Xác ñ nh ñ Nh n xét: Đ m m lá tươi m trung bình trong lá tươi là: 92,777 % m lá khô m trung bình trong lá khô là:14,338 % 8 gi .
Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t soxhlet 20g b t lá s ng ñ i khô trong 200 ml hexan chi t trong 3.2.3. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi clorofom 3.2.3.1. Y u t th i gian 3.2.3.2. Y u t r n/l ng Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t soxhlet 20g b t lá s ng ñ i khô trong 250 ml clorofom chi t trong 8 gi . 3.2.4. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi metanol 3.2.4.1. Y u t th i gian 3.2.4.2. Y u t r n/l ng Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t soxhlet 20g b t lá s ng ñ i khô trong 150 ml metanol chi t trong 6 gi . 3.3. K t qu xác ñ nh thành ph n hóa h c 3.3.1. Chưng ninh m u lá tươi b ng dung d ch KOH K t qu ñ nh danh thành ph n hóa h c c a các c u t trong d ch chi t lá cây s ng ñ i chưng ninh v i dung d ch KOH b ng phương pháp s c kí khí ghép kh i ph (GC-MS) th hi n 3.2, 3.3, b ng 3.13 hình 3.1,
3.1.2. Xác hàm lư ng tro trong lá s ng ñ i Nh n xét: Hàm lư ng tro trung bình trong lá s ng ñ i là: 1,073 %. 3.1.3. Xác ñ nh hàm lư ng kim lo i Căn c vào quy t ñ nh s 867/1998/ QĐ-BYT ngày 04 tháng 4 năm 1998 c a B y t v vi c ban hành ”Danh m c tiêu chu n v sinh ñ i v i lương th c th c ph m”, ñ i chi u v i m c hàm lư ng kim lo i cho phép trong rau qu và b ng k t qu trên ta nh n th y thành ph n kim lo i trong lá cây s ng ñ i có hàm lư ng nh , s không gây ñ c h i ñ n quá trình nghiên c u và s d ng. 3.2. K t qu kh o sát các y u t 3.2.1.1. Y u t th i gian 3.2.1.2. Y u t r n/l ng Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t chưng ninh 200g lá s ng ñ i tươi trong 90 ml dung d ch KOH trong 4 gi . 3.2.2. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi hexan 3.2.2.1. Y u t th i gian 3.2.2.2. Y u t r n/l ng nh hư ng ñ n quá trình chi t 3.2.1. Kh o sát chi t chưng ninh b ng dung d ch KOH
nguon tai.lieu . vn
2
B
GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG
Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG
Ngư i hư ng d n khoa h c: GS.TS. Đào Hùng Cư ng NGUY N TH PHƯƠNG TH O Ph n bi n 1: PGS.TS. Trương Th Minh H nh
NGHIÊN C U THÀNH PH N HÓA H C TRONG LÁ CÂY S NG Đ I QU NG NGÃI
Ph n bi n 2: PGS.TS. Tr n Văn Th ng
Chuyên ngành: Hóa h u cơ Mã s : 60 44 27
Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p th c sĩ khoa h c h p t i Đ i h c Đà n ng vào ngày 30 tháng 6 năm 2012
TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C
* Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng Đà N ng - Năm 2012 - Thư vi n trư ng Đ i h c sư ph m, Đ i h c Đà N ng
3
4
M 1. Lý do ch n ñ tài
Đ U
là ñánh cũng không ch t. Ngư i Trinidad g i cây s ng ñ i là "Never Dead". n Đ cây s ng ñ i m c r t nhi u vùng Bengal. Ti ng Ph n (Sankrit) g i là Parnabija có nghĩa là cây có nhi u r . Ch Parnabija cũng ñ ng nghĩa v i dhanvantari có nghĩa là "thiêng liêng, th n di u". Như v y cây s ng ñ i là "thiên th o" vì m t lý do nào ñó.[25] Nhân lo i không h n nhưng l i g p nhau trong vi c ñ t tên cho cây s ng ñ i qua hi u năng tr li u và s c s ng ngoan cư ng c a nó. Chính nh ng lý do trên, tôi ch n ñ tài: “ Nghiên c u thành ph n hóa h c trong lá cây s ng ñ i 2. M c ñích nghiên c u 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u 3.1. Đ i tư ng nghiên c u 3.2. Ph m vi nghiên c u 4. Phương pháp nghiên c u 4.1. Nghiên c u lí thuy t 4.2. Nghiên c u th c nghi m 5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài 6. C u trúc c a lu n văn Lu n văn g m 81 trang trong ñó có 14 b ng, 52 hình. Ph n m ñ u (3 trang), k t lu n và ki n ngh (2 trang), tài li u tham kh o (3 trang v i 28 tài li u). N i dung c a lu n văn g m 3 chương: Chương 1: T ng quan (23 trang). Chương 2: Nh ng nghiên c u th c nghi m (13 trang). Chương 3: K t qu và th o lu n (37 trang). Qu ng Ngãi”.
Hóa h c các h p ch t thiên nhiên nói chung và các h p ch t có ho t tính sinh h c nói riêng là m t trong nh ng lĩnh v c nghiên c u ñã và ñang ñư c nhi u nhà khoa h c quan tâm. T xa xưa con ngư i ñã khám phá s c m nh c a thiên nhiên và bi t s d ng nhi u lo i th c v t nh m m c ñích ch a b nh, ñ ng th i tránh ñư c m t s tác nhân có h i cho s c kh e con ngư i và ñư c ñ t lên hàng ñ u. Do v y, vi c nghiên c u các ch t mang ho t tính sinh h c cao có trong các loài cây, c có tác d ng thi t th c trong ñ i s ng hàng ngày là v n ñ quan tâm c a toàn xã h i. Vi t Nam là m t nư c có ngu n th c v t phong phú v i kho ng 12000 loài, trong ñó ñã ñi u tra ñư c 3850 loài ñư c s d ng làm thu c thu c 309 h . Đa ph n các cây m c t nhiên và chưa ñư c nghiên c u m t cách ñ y ñ , có h th ng v m t khoa h c cũng như ho t tính sinh h c. [5] Có m t loài cây r t ph bi n Vi t Nam, h lá rơi xu ng ñ t là bén r hình thành cây con, có s c s ng mãnh li t. Ngư i Vi t Nam g i là cây s ng ñ i hay trư ng sinh vì cây này không bao gi ch t. Lá cây s ng ñ i khi r ng xu ng ñ t thì ra r và ra nhi u cây s ng ñ i con. Đó là ngu n g c c a tên S ng ñ i c a nó. Nó còn ñư c g i là: Lá b ng vì lá dùng ñ ch a ph ng l a hay nư c sôi r t hay. Lá c m máu hay lá thu c hàn vì c m máu r t nhanh. Lá Quan Âm vì có kh năng ch a tr ñư c nhi u th b nh như Đ c B Tát Quán Th Âm c u ñ . Ngư i Tây Ban Nha g i là Angelica (Thiên Th n Di p). Ngư i Trung Hoa g i là: l c di p sinh căn vì lá r ng thì ra r và sinh ra nhi u cây con hay ñ b t t có nghĩa
5
6
Chương 1 T NG QUAN 1.1. Phương pháp nghiên c u h p ch t thiên nhiên 1.1.1. Gi i thi u h lá b ng [26] 1.1.1.1. Sơ lư c h 1.1.1.2. M t s lo i cây thu c h lá b ng 1.1.2. Gi i thi u m t s lo i cây thu c chi kalanchoe 1.1.3. Sơ lư c v cây s ng ñ i Cây s ng ñ i (danh pháp khoa h c: Kalanchoe pinnata hay Bryophyllum calycinum, Bryophyllum pinnatum).Cây s ng ñ i thu c: Gi i (regnum): Plantae B (ordo): Saxifragales( tai hùm) H (familia): Crassulaceae(thu c b ng) Chi (genus): Kalanchoe Đo n (section): Bryophyllum Loài (species): K. pinnata 1.1.3.1. Ngu n g c, thân th và tên g i [25] 1.1.3.2. Đ c ñi m cây s ng ñ i [27] 1.1.4. Công d ng c a cây s ng ñ i 1.1.4.1. Gi i thi u m t s bài thu c dùng lá cây s ng ñ i ta[20] 1.1.4.2. Công d ng c a cây s ng ñ i 1.2.1. Xác ñ nh m t s ch tiêu lý hóa 1.2.1.1. Đ m, hàm lư ng tro 1.2.1.2. Xác ñ nh hàm lư ng kim lo i 1.2.2. Chi t xu t các nư c trên th gi i [1] 1.2. Phương pháp nghiên c u lí thuy t th c nghi m nư c
1.2.2.1. Nguyên t c chi t xu t (ly trích) [2] 1.2.2.2. Chi t các ch t r n [1], [3] 1.2.2.3. Yêu c u dung môi h u cơ s d ng 1.2.3. Phương pháp s c kí khí ghép kh i ph (GC-MS) [6], [7] 1.2.3.1. Đ nh nghĩa 1.2.3.2. ng d ng 1.2.3.3. Chu trình ho t ñ ng 1.2.4. Th ho t tính sinh h c 1.2.4.1. Th ho t tính kháng sinh v t ki m ñ nh 1.2.4.2. Th ho t tính kháng oxi hóa
7
8
Chương 2 NH NG NGHIÊN C U TH C NGHI M 2.1. Thu nguyên li u Cây l y t i xã Đ c Nhu n, huy n M Đ c, t nh Qu ng Ngãi (hình 2.1, 2.2) 2.4.3. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi clorofom 2.4.3.1. Y u t th i gian 2.4.3.2. Y u t r n/l ng 2.4.4. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi metanol 2.4.4.1. Y u t th i gian 2.4.4.2. Y u t r n/l ng 2.5. Xác ñ nh thành ph n hóa h c 2.5.1. Chưng ninh m u lá tươi 2.5.2. Chi t soxhlet m u lá khô 2.5.2.1. Chi t soxhlet b ng dung môi hexan 2.5.2.2. Chi t soxhlet b ng dung môi clorofom 2.5.2.3 Chi t soxhlet b ng dung môi metanol Hình 2.1: Hoa cây s ng ñ i 2.2. X lí nguyên li u 2.3. Xác ñ nh m t s ch tiêu lý hóa 2.3.1. Xác ñ nh ñ 2.3.1.1. Xác ñ nh ñ 2.3.1.2. Xác ñ nh ñ m m lá tươi m lá khô Hình 2.2: Cây s ng ñ i 2.6. Th ho t tính sinh h c 2.6.1. Th ho t tính kháng sinh 2.6.2. Th ho t tính kháng oxi hóa
2.3.2. Xác ñ nh hàm lư ng tro trong lá s ng ñ i 2.3.3. Xác ñ nh hàm lư ng kim lo i 2.4. Kh o sát các y u t 2.4.1.1. Y u t th i gian 2.4.1.2. Y u t r n/l ng 2.4.2. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi hexan 2.4.2.1. Y u t th i gian 2.4.2.2. Y u t r n/l ng nh hư ng ñ n quá trình chi t 2.4.1. Kh o sát chi t chưng ninh b ng dung d ch KOH
9
10
Chương 3 K T QU VÀ TH O LU N 3.1. K t qu xác ñ nh m t s ch tiêu lý hóa 3.1.1. Xác ñ nh ñ 3.1.1.1. Xác ñ nh ñ Nh n xét: Đ 3.1.1.2. Xác ñ nh ñ Nh n xét: Đ m m lá tươi m trung bình trong lá tươi là: 92,777 % m lá khô m trung bình trong lá khô là:14,338 % 8 gi .
Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t soxhlet 20g b t lá s ng ñ i khô trong 200 ml hexan chi t trong 3.2.3. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi clorofom 3.2.3.1. Y u t th i gian 3.2.3.2. Y u t r n/l ng Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t soxhlet 20g b t lá s ng ñ i khô trong 250 ml clorofom chi t trong 8 gi . 3.2.4. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi metanol 3.2.4.1. Y u t th i gian 3.2.4.2. Y u t r n/l ng Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t soxhlet 20g b t lá s ng ñ i khô trong 150 ml metanol chi t trong 6 gi . 3.3. K t qu xác ñ nh thành ph n hóa h c 3.3.1. Chưng ninh m u lá tươi b ng dung d ch KOH K t qu ñ nh danh thành ph n hóa h c c a các c u t trong d ch chi t lá cây s ng ñ i chưng ninh v i dung d ch KOH b ng phương pháp s c kí khí ghép kh i ph (GC-MS) th hi n 3.2, 3.3, b ng 3.13 hình 3.1,
3.1.2. Xác hàm lư ng tro trong lá s ng ñ i Nh n xét: Hàm lư ng tro trung bình trong lá s ng ñ i là: 1,073 %. 3.1.3. Xác ñ nh hàm lư ng kim lo i Căn c vào quy t ñ nh s 867/1998/ QĐ-BYT ngày 04 tháng 4 năm 1998 c a B y t v vi c ban hành ”Danh m c tiêu chu n v sinh ñ i v i lương th c th c ph m”, ñ i chi u v i m c hàm lư ng kim lo i cho phép trong rau qu và b ng k t qu trên ta nh n th y thành ph n kim lo i trong lá cây s ng ñ i có hàm lư ng nh , s không gây ñ c h i ñ n quá trình nghiên c u và s d ng. 3.2. K t qu kh o sát các y u t 3.2.1.1. Y u t th i gian 3.2.1.2. Y u t r n/l ng Sau khi kh o sát y u t v th i gian và t l r n/l ng, ta ch n chi t chưng ninh 200g lá s ng ñ i tươi trong 90 ml dung d ch KOH trong 4 gi . 3.2.2. Kh o sát chi t soxhlet b ng dung môi hexan 3.2.2.1. Y u t th i gian 3.2.2.2. Y u t r n/l ng nh hư ng ñ n quá trình chi t 3.2.1. Kh o sát chi t chưng ninh b ng dung d ch KOH