Xem mẫu

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Đinh Như Hoài

BIẾN ĐỔI VĂN HÓA Ở LÀNG NGƯỜI KINH
DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA TÁI ĐỊNH CƯ
KHU KINH TẾ DUNG QUẤT
Chuyên ngành: Nhân học
Mã số : 62 31 03 02

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÂN HỌC

HÀ NỘI - 2016

Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã hội,
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Trần Văn Hà
2. PGS.TS. Bùi Văn Đạo

Phản biện 1: PGS.TS. Lâm Bá Nam
Phản biện 2: PGS.TS. Lê Ngọc Thắng
Phản biện 3: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Thanh
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ
cấp Học viện, họp tại Học viện Khoa học Xã hội, 477 Nguyễn
Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.
Vào hồi ………. giờ …… phút,
năm……..

ngày …… tháng……….

Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội
- Thư viện Viện Khoa học xã hội Vùng Trung Bộ

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ sau Đổi mới (1986) đến nay, nhiều Khu kinh tế (KKT)
trọng điểm được xây dựng ở miền Trung, trong đó có KKT Dung
Quất, được mở rộng và phát triển từ Khu công nghiệp Dung Quất,
diện tích 10.300 ha, thuộc địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.
Đây là KKT tổng hợp, đa ngành, đa lĩnh vực, gồm công nghiệp lọc
dầu - hóa dầu - hóa chất, các ngành công nghiệp có quy mô lớn, công
nghiệp hàng tiêu dùng, gắn với phát triển và khai thác cảng biển.
Hơn một thập niên vừa qua, đã có một số nghiên cứu đánh giá
tác động tích cực và tiêu cực về tình hình đời sống của người dân tái
định cư (TĐC) dưới tác động của KKT Dung Quất. Song, những tiếp
cận từ góc độ dân tộc học/ nhân học về biến đổi văn hóa làng người
Kinh TĐC ở KKT Dung Quất vẫn còn rất ít ỏi và chưa hệ thống. Vấn
đề đặt ra liên quan đến câu chuyện mất đất, ảnh hưởng nặng nề đối
với sự ổn định sinh kế lâu dài và bền vững cũng như sự thích nghi
với môi trường văn hóa mới tại khu TĐC đối với từng loại hình làng
thuần nông, thuần ngư hay bán nông bán ngư của người Kinh ven
biển có lịch sử lập làng và truyền thống văn hóa như thế nào còn bỏ
ngỏ. Vì vậy, đi sâu tìm hiểu biến đổi văn hóa và sự thích nghi của
cộng đồng dân cư trong bối cảnh di dân, TĐC không tự nguyện gắn
với sự hình thành, phát triển của KKT Dung Quất, làm rõ tính đa
dạng và phong phú bức tranh biến đổi của văn hóa làng người Kinh
TĐC ở một địa phương ven biển miền Trung mang ý nghĩa khoa học
sâu sắc.
Ở chiều cạnh khác, trong quá trình phát triển xã hội và quản lý
sự phát triển xã hội ở các loại hình làng ven biển miền Trung dưới
tác động của các dự án phát triển đang cho thấy những tiếp cận liên
ngành không chỉ về văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần và văn hóa xã
hội đối với các cộng đồng mà còn là những vấn đề tạo sinh kế mới,

2
khởi nghiệp, giải quyết công ăn việc làm với lao động trẻ và an ninh
xã hội, v.v… còn hạn chế. Tuy nhiên, đây là những vấn đề bức thiết
có ý nghĩa thực tiễn cao đối với sự phát triển bền vững ở các làng
người Kinh TĐC KKT Dung Quất cần được tìm tòi, đánh giá ở các
chiều cạnh trong quan hệ tổng thể: sinh kế, xã hội, môi trường và
văn hóa.
Trên cơ sở nhận thức như vậy, và với khuôn khổ của đề tài
luận án tiến sỹ Nhân học, NCS chỉ lựa chọn vấn đề “Biến đổi văn
hoá ở làng người Kinh dưới tác động của tái định cư khu kinh tế
Dung Quất” làm luận án của mình. Hy vọng, luận án sẽ góp thêm
những tư liệu, đánh giá mới từ góc nhìn của khoa học chuyên ngành
Nhân học.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Thứ nhất, giới thiệu thực trạng văn hóa làng người Kinh KKT
Dung Quất trước TĐC (năm 1995).
Thứ hai, làm sáng tỏ quá trình và thực trạng biến đổi văn
hóa làng người Kinh TĐC từ khi TĐC đến thời điểm nghiên cứu
(2012-2015).
Thứ ba, phân tích, đánh giá tác động của TĐC đến biến đổi
văn hóa làng TĐC KKT Dung Quất.
Thứ tư, đề xuất một số kiến nghị, giải pháp góp phần xây dựng
chính sách phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển văn hóa
làng nói riêng theo hướng bền vững ở các khu TĐC của người Kinh
KKT Dung Quất.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
Đối tượng nghiên cứu. Luận án tập trung nghiên cứu biến đổi
văn hóa làng người Kinh ở địa bàn TĐC dưới tác động của KKT
Dung Quất. Khái niệm văn hóa làng trong luận án được hiểu theo
nghĩa rộng, bao gồm bốn thành tố là sinh kế, văn hóa xã hội, văn hóa
vật chất và văn hóa tinh thần.

3
Phạm vi nghiên cứu. Về thời gian, luận án nghiên cứu thực
trạng văn hóa làng của người Kinh TĐC trước thời điểm TĐC (năm
1995) và những biến đổi của văn hóa làng người Kinh tại các điểm
nghiên cứu dưới tác động của KKT Dung Quất trong thời gian từ khi
TĐC (1995) đến năm 2015. Tức là, so sánh sự biến đổi văn hoá trước
và sau khi TĐC, chứ không phải so sánh sau TĐC với làng cổ.
Về địa điểm, luận án chọn 3 khu TĐC thuộc địa bàn huyện
Bình Sơn, gồm khu TĐC An Quang, thôn Thạnh Thiện xã Bình
Thanh Tây; khu TĐC Giếng Hố, thôn Lệ Thuỷ, xã Bình Trị và khu
TĐC Vĩnh Trà, thôn Vĩnh Trà xã Bình Thạnh. Đây là 3 cộng đồng
người Kinh có thời điểm di dân, chính sách đền bù giải toả và mức
độ giao lưu tiếp biến văn hoá khác nhau; đồng thời, khả năng “thích
ứng” văn hoá khi TĐC không giống nhau.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1 Phương pháp luận
Luận án được hoàn thành dựa trên quan điểm triết học của chủ
nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử để nhìn nhận sự vật, hiện
tượng trong biến đổi văn hoá dưới tác động của dự án phát triển phải
TĐC. Trên cơ sở nền tảng tư tưởng của Hồ Chí Minh và những quan
điểm tiếp cận mới của Đảng, Nhà nước, nhất là chính sách di dân,
TĐC của Chính phủ Việt Nam, có tham khảo chính sách TĐC của
các tổ chức quốc tế lớn, luận án đã tiếp cận nghiên cứu và giải quyết
các vấn đề khoa học từ góc nhìn nhân học. Hơn nữa, các chính sách
đặc thù đối với các dự án phát triển kinh tế trọng điểm, chính sách
phát triển văn hoá trong bối cảnh xây dựng nông thôn mới hiện nay,
đặc biệt là ở địa bàn ven biển Nam Trung Bộ được luận án tiếp thu
để có đề xuất, kiến nghị về giải pháp.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Sử dụng, đánh giá nguồn tài liệu thứ cấp. Luận án có phân
tích, tham khảo, kế thừa các nguồn tài liệu có sẵn liên quan đến đề
tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, Nghị quyết, Quyết định của

nguon tai.lieu . vn