Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghệ thuật đàn Bầu trong giai đoạn mới tại Việt Nam

1 Tên đề tài nghiên cứu: “Nghệ thuật đàn Bầu trong giai đoạn mới tại Việt Nam” Mở đầu 1. Lý do chọn đề tài: Đàn Bầu là một cây đàn đặc sắc của Việt Nam, nó có từ lâu đời và vốn sinh ra để phục vụ đời sống tinh thần dân tộc. Khi nhắc tới cây đàn Bầu là nhắc tới một cây đàn có vị trí đặc biệt quan trọng đối với đời sống tinh thần người dân Việt Nam. Chính vì thế, chúng tôi muốn nhìn nhận một cách có hệ thống về hiện trạng nghệ thuật đàn Bầu Việt Nam, trên cơ sở khảo sát thực tế và tham khảo những thành quả nghiên cứu của các học giả đi trước. Đồng thời chúng tôi cũng mong muốn tìm hiểu những vấn đề về giảng dạy, biểu diễn, sự phát triển của cây đàn Bầu hiện nay. 2. Lịch sử đề tài Hiện nay đã có khá nhiều người quan tâm tới những vấn đề về đàn Bầu. Chưa kể rất nhiều băng đĩa CD, chúng tôi đã sưu tập được khoảng 12 cuốn luận văn thạc sĩ, có hơn 16 bài báo viết về đàn Bầu, 9 cuốn giáo trình và sách học viết cho cây đàn này. Tuy nhiên, chưa có một luận án tiến sĩ nào đi sâu về đàn Bầu. Tổng quan những tình hình nghiên cứu của chúng tôi đã sưu tập được, chủ yếu đi vào những vấn đề giảng dạy: 1. Về công tác giảng dạy với đối tượng là các trường học và các bậc học. 2. Về giảng dạy một loại hình âm nhạc truyền thống cho các trường nhạc. 3. Về vận dụng một số tác phẩm giảng dạy tại các trường nhạc. Ngoài ra còn số ít người tìm hiểu về biểu diễn và những vấn đề khác. 3. Mục đích nghiên cứu của luận án ­­ Tổng kết lại sự hình thành và phát triển của nghệ thuật đàn Bầu trong giai đoạn mới tại Việt Nam từ khi thành lập trường Âm nhạc Việt Nam (1956) cho đến cuối thế kỳ XX. Qua đó tìm ra những giải pháp nhằm phát huy những ưu thế của cây đàn trong lĩnh vực âm nhạc đương đại tại Việt Nam và quốc tế, giải quyết các mặt hạn chế, tiếp tục đẩy 2 mạnh, phát triển nghệ thuật đàn Bầu trong hiện tại và tương lai. ­ Phân tích, hệ thống lại những đặc trưng cơ bản nhất về kỹ thuật, khả năng diễn tả âm nhạc đa dạng của đàn Bầu. Phân tích về hiện trạng và vị trí cây đàn trong các thế hệ người dân trong xã hội, đổi mới tư duy nhằm thúc đẩy sự phát triển nghệ thuật đàn Bầu tại Việt Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Trong luận án, chúng tôi mở rộng phạm vi nghiên cứu cả trong nhà trường lẫn ngoài xã hội, trọng tâm nghiên cứu từ năm 1956 cho đến cưới thế kỳ XX. Cây đàn Bầu được xem xét và đánh giá một cách toàn diện, sự tác động tích cực của nó đối với ngành học và ý nghĩa đối với xã hội của nó được nghiên cứu một cách sâu sắc. Phạm vi nghiên cứu đi theo hướng vừa có chiều sâu, vừa có diện rộng. 5. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi có những phương pháp như Phương pháp nghiên cứu lý thuyết, Phương pháp nghiên cứu phi thực nghiệm,Phương pháp quan sát. 6. Những đóng góp mới của luận án Đề tài của chúng tôi là một trong những cố gắng đầu tiên nghiên cứu một cách toàn điện về nghệ thuật đàn Bầu trong giai đoạn mới tại Việt Nam. Dưới đây là những kết quả dự kiến đạt được của luận án. ­ Ngôn ngữ bản địa có quan hệ mật thiết với cây đàn Bầu, đặc biệt là âm thanh phát ra của con người có sự ảnh hưởng lớn đến những vấn đề kỹ thuật của cây đàn. ­ Chúng tôi sẽ triển khai một cuộc điều tra xã hội học về cây đàn Bầu. Từ những kết quả điều tra này, chúng tôi thu dược một số kết luận nhất định, nhắm vào yêu cầu của từng đối tượng, lứa tuổi khác nhau với một số biện pháp khác biệt. ­ Với sự kế thừa và phát triển đàn Bầu, chúng tôi muốn trên cơ sở của người trước đã làm và đề ra vài ý kiến mới, đó là những quan điểm “hoạt hóa”, “tiến hóa” và “tiêu chí hóa”. ­ Phân tích sâu về các vấn đề với cách nhìn nhận của một người nước ngoài. 3 7. Bố cục luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án được chia thành ba chương: Chương I: Đàn Bầu trong đời sống âm nhạc của người Việt. Chương II: Biểu diễn và đào tạo đàn Bầu trong giai đoạn mới tại Việt Nam Chương III: Sự kế thừa và phát triển nghệ thuật đàn Bầu ChươngI:ĐÀNBẦUTRONGĐỜISỐNGÂMNHẠCCỦANGƯỜI VIỆT 1.1VàinétvềcâyđànBầutrongvănhóangườiViệt 1.1.1NhữngtruyềnthuyếtcổtruyềnvềcâyđànBầu Trong lịch sử, có rất nhiều truyền thuyết kỳ diệu về cây đàn Bầu, chẳng hạn như “Cây đàn một dây của Thị Phương”, “Cây đàn một dây của ông Thiện”, “Ông tổ của nghề hát Xẩm với cây đàn Bầu”…Tất cả những câu chuyện trên đều không hẹn mà cùng nói về nghề hát Xẩm. Cuộc sống của những người hát Xẩm đều luôn có những hoàn cảnh khó khăn, oan trái. Tiếng đàn hòa quyện vào tiếng hát xẩm làm cho lời ca càng thêm ai oán. Qua những truyền thuyết ở trên, chúng ta thấy được sự gắn bó mật thiết giữa đàn Bầu và nghề hát xẩm. 1.1.2. Cây đàn Bầu trong thơ ca Khi tôi lần đâu tiên bước sang Việt Nam, tôi đã được nghe trong dân gian kể lại trong một câu thơ: “Đàn Bầu ai gẩy nấy nghe, làm thân con gái chớ nghe đàn Bầu”. Ngoài ra còn có một câu thơ của nhà thơ Tiến Lê hình dung đàn Bầu như:“Một dây nũng nịu đủ lời, Nửa bầu chưa cả đất trời âm thanh”. Ngoài những câu truyền miệng quen thuộc trong nước này, tiếng đàn Bầu đã thu hút được khá nhiều người nước ngoài lắng nghe mà đã có những nhà thơ ca ngợi tới tiếng đàn. trong đó có ghi rõ một nhà thơ Pháp ­ Mary, ngoài ra, còn có một nhà thơ Bungary, Blaga Dimitrova đã viết khi được nghe tiếng đàn Bầu. 1.1.3. Những nhân vật đại diện có đóng góp lớn cho sự phát triển đàn Bầu 4 NSND Vũ Tuấn Đức, Ông đã bổ sung phương pháp ký âm 5 dòng kẻ, thêm nhiều ký hiệu đặc biệt để cố gắng ghi lại những ngón nghề đặc thù của đàn Bầu. NGND Xuân Khải, ông có một số tác phẩm nổi tiếng sáng tác cho đàn Bầu như “Buổi sáng sông Hương”, “Cung đàn đất nước”, “Hồi tưởng”… NSƯT Mạnh Thắng, Năm 1957, ông Mạnh Thắng cùng cây đàn Bầu lần đầu tiên có mặt ở cuộc thi Quốc tế và đạt được huy chương vàng. Đến năm 1964, ông Mạnh Thắng đã bắt đầu mang đàn Bầu điện bước lên sân khấu chuyên nghiệp. NSƯT Đức Nhuận, Ông là người đầu tiên sáng tạo ra và đưa các kỹ thuật cho đàn Bầu như: Kỹ thuật gẩy hai chiều, gẩy thực âm, tạo tiếng chuông,. NS Hồ Khắc Chí, Trong 20 năm giảng dạy ông đã góp phần đào tạo nhiều học sinh, sinh viên ngành nhạc dân tộc. Ông sáng tác hoặc chuyển soạn hơn 35 bản nhạc không lời, được thu thanh tại đài phát thanh và truyền hình Việt Nam. Nhiều bản đàn trong số này hiện vẫn còn đangđượcsửdụng. NSND Thanh Tâm, với hơn 40 năm giảng dạy, bà đã góp phần đào tạo nhiều học sinh, sinh viên ngành nhạc dân tộc hiện đang công tác tại các trường nghệ thuật, các đoàn ca múa nhạc trung ương và địa phương trong cả nước. Bà còn là người phụ nữ đầu tiên đem vinh quang về cho Việt Nam, cho ngành nhạc dân tộc nói chung và bộ môn đàn Bầu nói riêng bằng nhiều tấm Huy chương vàng của các cuộc thi, liên hoan quốc tế được tổ chức ở nhiều nơi trên thế giới. Bà đã xuấn bản 8 giáo trình đàn Bầu. 1.1.4. Những quá trình cải tiến đàn Bầu đáng ghi nhớ Nhìn chung, sự cải tiến đàn Bầu nhằm vào 3 mục đích: làm cho âm thanh to hơn, làm cho hình dáng đẹp hơn, làm cho màu âm phong phú hơn. Việc cải tiến đã làm phong phú và thúc đẩy cho sự phát triển của cây đàn Bầu. Chúng tôi mong muốn nhiều người có tâm huyết về việc 5 cải tiến đàn Bầu, tuy nhiên phương thức cải tiến không nên mất những đặc trưng “nguyên chất” của nó. 1.2MốiquanhệgiữangônngữngườiViệtvớiâmthanhcâyđàn 1.2.1.NhữngđặctrưngcơbảnvềngônngữvàkỹthuậtđànBầu TT Dấu hiệu 1 Không dấu 2 Dấu huyền (\) 3 Dấu ngã (~) 4 Dấu hỏi (?) 5 Dấu sắc (/) 6 Dấu nặng (∙) Tên gọi Đoản bình thanh Tràng bình thanh Khứ thanh Hối thanh Thượng thanh Hạ thanh Chữ số 5­5/3­3 3­2/2­1 3­2­5/ 3­2.5­5 3­2­3/ 2.5­1­1.5 4­5/2­4.5 3­1/3­2 Ghi chú Âm ngang ngắn Âm đi ngang và kéo dài Âm lên cao một chút rồi xuống rồi lại lên cao Âm từ trên xuống dưới rồi lại lượn lên cao Âm lên cao Âm đi xuống Thanh điệu tiếng Việt được phân thành 3 loại âm vực khác nhau: Nhóm cao có hai thanh (dấu giọng): sắc và ngã Nhóm trung chỉ có một thanh bằng ngang Nhóm trầm có ba thanh: huyền, nặng, hỏi.[I.41.246] Cùng với động tác gẩy tạo âm của tay phải, tay trái điều khiển cần đàn để căng lên hoặc chùng xuống sợi dây duy nhất, tạo ra những cao độ khác nhau, đồng thời cũng thể hiện các ngón kỹ thuật như: rung, luyến, láy, vỗ, chạm, giật… đã tạo nên phần hồn trong diễn tấu đàn Bầu. Bởi vậy, nhiệm vụ của tay trái khi sử dụng cần đàn trong diễn tấu các bài bản truyền thống sẽ khó khăn hơn và đa dạng hơn. 1.2.2. Những yếu tố ảnh hưởng tới điễn tấu của cây đàn Bầu Bài bản Chèo “Lới Lơ”: ... - tailieumienphi.vn