Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nâng cao năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội

1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 2 đốc doanh nghiệp sẽ giúp cho các doanh nghiệp thích ứng được với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay. Hội nhập kinh tế quốc tế đang là xu thế tất yếu khách quan trongthếgiới ngàynay. Đối vớicác nước đangvàkémphát triển(trong đó có Việt Nam) thì hội nhập kinh tế quốc tế là con đường tốt nhất để rút ngắn khoảng cách tụt hậu so với các nước khác và có điều kiện phát huy hơn nữa những lợi thế so sánh của mình trong phân công lao động và hợp tác quốc tế. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và đặc biệt là DNNVV Việt Nam nói riêng đang đứng trước một thách thức to lớn là cần làm gì để duy trì và phát triển hoạt động của mình để có thể tồn tại và phát triển trong một môi trường kinh doanh cạnh tranh ngày càng sâu sắc. Trong đó, vai trò giám đốc doanh nghiệp, người tổng chi huy toàn doanh nghiệp đã được nhiều đánh giá, phân tích như là một yếu tố có ý nghĩa quyết định tới sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Giám đốc doanh nghiệp là người trực tiếp quản lý điều hành toàn diện các hoạt động của doanh nghiệp, quyết định sự thành công của doanh nghiệp. Đây là đội ngũ cán bộ quản lý đóng vai trò đầu tàu trong mỗi doanh nghiệp và tham gia điều hành mọi hoạt động của doanh nghiệp. Trước đòi hỏi của đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, yêu cầu phát triển của các DNNVV trên địa bàn Hà Nội đã đặt ra những yêu cầu mới về năng lực quản lý của các giám đốc DNNVV phải được xây dựng đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Bản thân giám đốc các DNNVV cần phải nâng cao tính chuyên nghiệp trong quản lý nhằm tạo nên sự khác biệt trong dịch vụ để nâng cao tính cạnh tranh của doanh nghiệp. Việc nâng cao năng lực quản lý cho các giám Xuất phát từ những lý do và tính cấp thiết như trên, tác giả lựa chọn chủ đề: “Nâng cao năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội” làm đề tài luận án Tiến sĩ kinh tế, chuyên ngành Quản lý kinh tế của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp kết hợp với tìm hiểu đặc thù của các DNNVV để xây dựng mới một hệ thống tiêu chí và khung năng lực thích ứng để đánh giá năng lực quản lý của giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội. - Đánh giá được thực trạng năng lực quản lý của các giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội thông qua khung năng lực quản lý đã được xây dựng. - Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của giám đốc DNNVV tới kết quả hoạt động của doanh nghiệp và lượng hóa mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó tới kết quả hoạt động của doanh nghiệp. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý của giám đốc các DNNVV trên địa bàn Hà Nội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời đưa ra các điều kiện đảm bảo thực hiện các giải pháp đối với Chính phủ, lãnh đạo thành phố Hà Nội,các tổ chức hỗ trợ DNNVV, các đơn vị đào tạo nhằm nâng cao năng lực quản lý cho giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: năng lực quản lý và các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của Giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 3 - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu năng lực quản lý với các yếu tố cấu thành nên năng lực quản lý bao gồm: kiến thức quản lý, kỹ năng quản lý và thái độ/phẩm chất cá nhân. + Về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu năng lực quản lý của Giám đốc các DNNVV ngoài quốc doanh hiện đang hoạt động trên địa bàn Hà Nội trong đó: DNNVV là doanh nghiệp có quy mô vốn và lao độngthỏamãn tiêu chuẩn được quy định trong Nghị định 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009 của Chính phủ về trợ giúp phát triển DNNVV; Doanh nghiệp ngoài quốc doanh được hiểu là doanh nghiệp có tỷ lệ vốn điều lệ do Nhà nước nắm giữ tối đa là 49%. + Về thời gian nghiên cứu: Số liệu thứ cấp phản ánh giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2013 và giải pháp đề xuất đến năm 2020. 4. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra, tác giả đã sử dụng kết hợp hai phương pháp nghiên cứu chính là: phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng 5. Những đóng góp mới của đề tài 5.1. Đóng góp về lý luận Hệ thống hóa và làm rõ khái niệm về năng lực quản lý giám đốc doanh nghiệp với với 3 yếu tố cấu thành là: kiến thức quản lý, kỹ năng quản lý và thái độ/phẩm chất cá nhân, xác định được hệ thống tiêu chí và khung năng lực quản lý của giám đốc DNNVV dùng để đánh giá năng lực quản lý của giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội. Luận án đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng với các công cụ phân tích thống kê để lượng hóa mức độ ảnh hưởng của mỗi yếu tố 4 cấu thành năng lực quản lý của giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội với kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh do chính họ quản lý điều hành. 5.2. Đóng góp về thực tiễn Kết quả khảo sát với qui mô mẫu là 284 DNNVV trên địa bàn Hà Nội đã cho thấy mô hình nghiên cứu tác giả đề xuất là phù hợp. Các giả thuyết đề ra đều được chấp nhận, theo đó tất cả các yếu tố chính cấu thành năng lực quản lý của giám đốc DNNVV đều có tác động cùng chiều đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Kết quả khảo sát cho thấy thực trạng năng lực quản lý của giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội chưa đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế trên cả 3 yếu tố chính cấu thành là: kiến thức quản lý, kỹ năng quản lý và thái đô/phẩm chất cá nhân. Khung năng lực quản lý được xây dựng trong Luận án sẽ cung cấp thêm cơ sở để các giám đốc DNNVV có thể đối chiếu với năng lực quản lý của mình, kết hợp với việctham khảo các nhóm giải pháp được trình bày trong Luận án để nhằm hoàn thiện nâng lực quản lý nâng cao khả năng quản lý, điều hành doanh nghiệp, từ đó nâng cao được kết quả hoạt động của doanh nghiệp do mình quản lý. Kết quả nghiên cứu còn là cơ sở để các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách có liên quan đến phát triển DNNVV trên địa bàn Hà Nội hoàn thiện các chính sách phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt với giám đốc DNNVV ở Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung. 6. Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án gồm 5 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 5 Chương 2: Cơ sở lý luận về năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa Chương 3: Thiết kế nghiên cứu và xử lý dữ liệu 6 động của doanh nghiệp cũng như không có sự gắn kết với các điều kiện kinh tế xã hội, đặc biệt là quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu. Chương 4: Phân tích thực trạng năng lực quản lý của giám đốc doanh 1.2.2. Định hướng nghiên cứu nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội Chương 5: Giải pháp nâng cao năng lực giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa Tổng quan các công trình nghiên cứu ở nước ngoài và ở trong nước liên quan đến đề tài luận án để làm rõ thành công và hạn chế của các nghiên cứu trước. Các nghiên cứu đã được phân chia thành hai nhóm: - Nhóm công trình nghiên cứu về năng lực quản lý - Nhóm công trình nghiên cứu về DNNVVvà giám đốc DNNVV 1.2. Hạn chế của các nghiên cứu trước và định hướng nghiên cứu 1.2.1. Hạn chế 1.2.2.1. Giới hạn nghiên cứu Trong khuôn khổ luận án này, tác giả chỉ giới hạn việc nghiên cứu ở cấp độ năng lực, bởi lẽ đó là cấp độ của hầu hết giám đốc DNNVV trong thực tế. Các cấp độ còn lại như tài năng, thiên tài…tuy việc nghiên cứu chúng rất cần thiết và hấp dẫn, sẽ là đối tượng của những công trình nghiên cứu về sau. 1.2.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Lựa chọn khung lý thuyết Kỹ năng (Skills) Năng lực Quá trình tác giả tổng quan các nghiên cứu đã cho thấy các công trình nghiên cứu đã tập trung nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác Thái độ/Phẩmchất (Attitudes) Kiến thức (Knowledge) nhau về năng lực, năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý,các tiêu chí đánh giá năng lực… Tuy nhiên đa phần các công trình nghiên cứu chỉ đi sâu vào nghiên cứu các tiêu chí hình thành năng lực quản lý nói riêng, hoặc nghiên cứu trong mô hình một doanh nghiệp, một tổ chức, nghiên cứu năng lực quản lý một cách độc lập, chưa định lượng được mối quan hệ của các yếu tố cấu thành năng lực quản lý với kết quả hoạt Hình 1.1 Mô tả năng lực cá nhân theo mô hình ASK (Nguồn: B.M Bass, Handbook of leadership, New York: Free Press, 1990) Năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp được hình thành từ chính năng lực cá nhân người giám đốc đó, vì vậy tác giả lựa chọn PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 7 bộ năng lực cá nhân ASK (Hình 1.1) làm điểm tựa để xây dựng mô hình đánh giá năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp. - Xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực quản lý trên cơ sở khung lý thuyết đã được lựa chọn - Đánh giá thực trạng năng lực quản lý thông qua các tiêu chí đánh giá đã được lựa chọn với yêu cầu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Đánh giá tác động của năng lực quản lý tới kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA GIÁM ĐỐC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 2.1. Giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa 2.1.1. Doanh nghiệp nhỏ và vừa Doanh nghiệp nhỏ và vừa được hiểu là những cơ sở sản xuất – kinh doanh có tư cách pháp nhân kinh doanh vì mục đích lợi nhuận, có quy mô doanh nghiệp trong những giới hạn nhất định tính theo các tiêu chuẩn lợi nhuận, lao động, doanh thu, giá trị gia tăng thu được trong từng thời kỳ theo quy định của từng quốc gia. Ở Việt Nam hiện nay, định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa được nêu trong Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/6/2009 về trợ giúp phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo Nghị định này, DNNVV đã được phân theo khu vực kinh doanh và có phân loại cụ thể cho doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp vừa, cụ thể như sau: 2.1.2. Khái niệm và vai trò của giám đốc doanh nghiệp 8 Giám đốc doanh nghiệp là nhà quản trị cấp cao trong doanh nghiệp, có nhiệm vụ tổng quát là đưa ra các quyết định chiến lược và tổ chức thực hiện quyết định đó để duy trì và phát triển doanh nghiệp, chịu trách nhiệm về những thành quả cuối cùng của doanh nghiệp. Giám đốc doanh nghiệp có vai trò hết sức quan trọng trong sự thành công của doanh nghiệp. Với vai trò là đầu tàu trong mỗi doanh nghiệp, giám đốc doanh nghiệp tham gia vào toàn bộ quá trình quản lý, điều hành mọi hoạt động của doanh nghiệp. 2.1.3. Đặc điểm của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa Ngoài những đặc điểm chung đối với vai trò làgiám đốc doanh nghiệp, giám đốc DNNVV còn có các đặc điểm riêng sau: - Giám đốc DNNVV thường có tầm nhìn trong ngắn hạn hơn là tầm nhìn xa. - Giám đốc DNNVV thường gắn với công việc sản xuất nhiều hơn là công việc quản lý. - Giám đốc DNNVV thường được đào tạo và phát triển cùng với quá trình hình thành và phát triển của DN hơn là được đào tạo trước - Giám đốc DNNVV thích ứng với các chương trình đào tạo ngắn hạn. 2.2. Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa 2.2.1. Quan điểm về năng lực nói chung Năng lực không phải là khái niệm mới nhưng việc hiểu chính xác và đầy đủ khái niệm này đến nay còn chưa thống nhất. 2.2.2. Khái niệm năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa Năng lực quản lý của giám đốc DNNVV là tổng hợp các kiến thức quản lý, kỹ năng quản lý, thái độ /phẩm chất cá nhân của giám PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 9 đốc doanh nghiệp trong hoạt động quản lý để đạt tới mục tiêu đã định 10 2.5. Các giả thuyết nghiên cứu củadoanh nghiệp trong từngthời kỳnhất định. Năng lực quản lý không được đánh giá thông qua bằng cấp mà đánh giá chủ yếu thông qua kết quả thực hiện nhiệm vụ của người đó. 2.2.3. Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý được xác định trên 3 nhóm yếu tố chính cấu thành là: - Kiến thức quản lý - Kỹ năng quản lý Giả thuyết H1 H2 H3 Nội dung Yếu tố thái độ/phẩm chất của giám đốc DNNVV có quan hệ thuận chiều với kết quả hoạt động của doanh nghiệp Yếu tố kỹ năng quản lý của giám đốc DNNVV có quan hệ thuận chiều với kết quả hoạt động của doanh nghiệp Yếu tố kiến thức quản lý của giám đốc DNNVV có quan hệ thuận chiều với kết quả hoạt động của doanh nghiệp - Thái độ/phẩm chất cá nhân 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý của giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa - Yếu tố thuộc về bản thân giám đốc doanh nghiệp - Yếu tố bên trong doanh nghiệp - Yếu tố bên ngoài doanh nghiệp 2.4. Mô hình nghiên cứu của luận án Yếu tố ảnh hưởng CHƯƠNG III: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU VÀ XỬ LÝ DỮ LIỆU 3.1 Các nguồn dữ liệu và phương pháp thu thập dữ liệu - Dữ liệu sơ cấp - Dữ liệu thứ cấp 3.2. Nghiên cứu định tính: Nghiên cứu định tính được thực hiện qua hai phương pháp: phương pháp chuyên gia và phương pháp phỏng vấn sâu để hoàn thiện Bảng khảo sát năng lực giám đốc doanh nghiệp nhỏ và vừa và xác định Kiến thức quản lý Kỹ năng quản lý Thái độ/ phẩm chất Nănglực quảnlý giámđốc DNNVV Yếu tố ảnh hưởng Yêu cầu về năng lựcquản lý GAP Thực trạng năng lựcquản lý DNNVV Giải pháp nâng cao năng lực giám đốc DNNVV Kết quả kinh doanh của DNN VV được yêu cầu về năng lực quản lý của giám đốc DNNVV trên địa bàn Hà Nội để đáp ứng quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. 3.3. Nghiên cứu định lượng 3.3.1. Thiết kế phiếu điều tra Quá trình thiết kế bảng hỏi được thực hiện qua hai bước: xác định các thông tin cần tìm và cách thức sử dụng chúng và xây dựng nội dung thang đo. Thang đo Likert được sử dụng để đánh giá với 5 mức độ từ 1 đến 5. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com ... - tailieumienphi.vn