Xem mẫu
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
--------------------------------
HÀ VĂN ĐỊNH
DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG ĐỂ SỬ DỤNG KHÔN KHÉO ĐẤT
NGẬP NƯỚC TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRƯỜNG HỢP ĐẤT LÚA NƯỚC CỦA
HUYỆN GÒ CÔNG ĐÔNG, TỈNH TIỀN GIANG
CHUYÊN NGÀNH: MÔI TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
MÃ SỐ: CHUYÊN NGÀNH ĐÀO TẠO THÍ ĐIỂM
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
Hà Nội, 2017
1
Công trình được hoàn thành tại Viện Tài nguyên và Môi trường –
Đại học Quốc gia Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Lê Diên Dực
2. TS. Nguyễn Võ Linh
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam.
- Thư viện Trung tâm Thông tin – Thư viện, ĐHQGHN.
- Viện Tài nguyên và Môi trường.
2
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Kinh nghiệm ở nhiều nước cho thấy những hệ thống quản lý
tập trung hóa hay phương thức quản lý theo hướng áp đặt từ trên
xuống chưa sát thực tế tỏ ra không đem lại hiệu quả đối với việc
quản lý tài nguyên ven biển theo cách bền vững [Lê Diên Dực, 2000;
Trần Thị Út và cs., 2014]. Trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu
(BĐKH) thì cộng đồng có vai trò vô cùng quan trọng, nếu không có
sự tham gia của họ thì quá trình thích ứng sẽ gặp khó khăn, thậm chí
thất bại. Tầm quan trọng của cộng đồng trong thích ứng với BĐKH
đã khẳng định rõ tại Nghị quyết Trung ương 24-NQ/TW ngày
3/6/2013 của Ban chấp hành Trung ương đảng về “Chủ động ứng
phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ
môi trường” [BCHTW, 2013] và Chiến lược Quốc gia về BĐKH
[Thủ tướng Chính phủ, 2011].
Gò Công Đông là một huyện ven biển của tỉnh Tiền Giang
thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, là khu vực nhạy cảm dễ bị
tổn tương do BĐKH và nước biển dâng (NBD). Lúa nước là cây
trồng nông nghiệp chủ lực của huyện, đồng thời chịu những tác động
khá mạnh mẽ do BĐKH gây nên [Hà Văn Định, 2012].
Việc thực hiện Đề tài Luận án “Dựa vào cộng đồng để sử
dụng khôn khéo đất ngập nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu –
trường hợp đất lúa nước của huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền
Giang” là cần thiết.
1
2. Mục tiêu của luận án
2.1. Mục tiêu chung
Đề xuất được các giải pháp sử dụng khôn khéo đất lúa nước
dựa vào cộng đồng để khắc phục những bất cập trong quản lý sử
dụng đất lúa và tác động tiêu cực của BĐKH.
2.2. Mục tiêu cụ thể
(i) Đánh giá thực trạng tài nguyên đất lúa nước huyện Gò
Công Đông và những bất cập trong quản lý sử dụng.
(ii) Đánh giá tác động của BĐKH đến đất lúa nước huyện
Gò Công Đông và những vấn đề đặt ra.
(iii) Đánh giá được cộng đồng người sản xuất áp dụng tri
thức bản địa để sử dụng khôn khéo đất lúa nước và sự tham gia của
các cộng đồng liên quan.
(iv) Đề xuất các giải pháp phát huy tri thức bản địa sử dụng
khôn khéo đất nước thích ứng với BĐKH có sự tham gia của cộng
đồng.
3. Luận điểm bảo vệ của luận án
(i) BĐKH tác động đến lúa nước gây thu hẹp diện tích canh
tác, diện tích gieo trồng lúa.
(ii) Cộng đồng có vai trò quan trọng đối với việc xây dựng
các giải pháp sử dụng khôn khéo đất lúa nước thích ứng với BĐKH.
(iii) Sử dụng khôn khéo đất lúa nước là giải pháp sử dụng tri
thức bản địa của cộng đồng người sản xuất và sự tham gia của các
2
bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất lúa, khắc phục
được những bất cập trong quản lý sử dụng và có thể biến tác động
tiêu cực của BĐKH thành những cơ hội mà không làm thay đổi
những tính chất cơ bản của hệ sinh thái.
4. Điểm mới của luận án
(i) Trên cơ sở sử dụng cách tiếp cận dựa vào cộng đồng và
tiếp cận hệ sinh thái, luận án đã đưa vấn đề cộng đồng vào thích ứng
với BĐKH trong sử dụng đất lúa nước tại khu vực ven biển. Từ cơ
sở lý luận và thực tiễn đã chứng minh được vai trò quan trọng của
cộng đồng trong sử dụng hiệu quả đất lúa nước và thích ứng với
BĐKH tại khu vực ven biển.
(ii) Đề xuất được các mô hình sử dụng đất lúa nước thích
ứng với BĐKH để khẳng định quan điểm BĐKH có thề là cơ hội để
thay đổi mô hình sinh kế nông nghiệp trên nền đất lúa nước có hiệu
quả hơn so với trồng lúa độc canh.
(iii) Đề xuất được các giải pháp áp dụng tri thức bản địa để
sử dụng khôn khéo đất lúa nước thích ứng với tác động tiêu cực của
BĐKH có sự đồng thuận, chia sẻ lợi ích giữa các cộng đồng liên
quan trên cơ sở thực hiện 9 bước tham gia của cộng đồng vào một dự
án cụ thể và 5 nguyên tắc quản lý tài nguyên ven biển dựa vào cộng
đồng.
(iv) Phát hiện ra được những bất cập của chính sách sử dụng
đất lúa trong bối cảnh BĐKH từ đó đưa ra những khuyến nghị điều
chỉnh để tạo điều kiện cho việc sử dụng đất lúa được hiệu quả hơn.
3
nguon tai.lieu . vn
VIỆN TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
--------------------------------
HÀ VĂN ĐỊNH
DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG ĐỂ SỬ DỤNG KHÔN KHÉO ĐẤT
NGẬP NƯỚC TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRƯỜNG HỢP ĐẤT LÚA NƯỚC CỦA
HUYỆN GÒ CÔNG ĐÔNG, TỈNH TIỀN GIANG
CHUYÊN NGÀNH: MÔI TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
MÃ SỐ: CHUYÊN NGÀNH ĐÀO TẠO THÍ ĐIỂM
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
Hà Nội, 2017
1
Công trình được hoàn thành tại Viện Tài nguyên và Môi trường –
Đại học Quốc gia Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Lê Diên Dực
2. TS. Nguyễn Võ Linh
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam.
- Thư viện Trung tâm Thông tin – Thư viện, ĐHQGHN.
- Viện Tài nguyên và Môi trường.
2
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Kinh nghiệm ở nhiều nước cho thấy những hệ thống quản lý
tập trung hóa hay phương thức quản lý theo hướng áp đặt từ trên
xuống chưa sát thực tế tỏ ra không đem lại hiệu quả đối với việc
quản lý tài nguyên ven biển theo cách bền vững [Lê Diên Dực, 2000;
Trần Thị Út và cs., 2014]. Trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu
(BĐKH) thì cộng đồng có vai trò vô cùng quan trọng, nếu không có
sự tham gia của họ thì quá trình thích ứng sẽ gặp khó khăn, thậm chí
thất bại. Tầm quan trọng của cộng đồng trong thích ứng với BĐKH
đã khẳng định rõ tại Nghị quyết Trung ương 24-NQ/TW ngày
3/6/2013 của Ban chấp hành Trung ương đảng về “Chủ động ứng
phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ
môi trường” [BCHTW, 2013] và Chiến lược Quốc gia về BĐKH
[Thủ tướng Chính phủ, 2011].
Gò Công Đông là một huyện ven biển của tỉnh Tiền Giang
thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, là khu vực nhạy cảm dễ bị
tổn tương do BĐKH và nước biển dâng (NBD). Lúa nước là cây
trồng nông nghiệp chủ lực của huyện, đồng thời chịu những tác động
khá mạnh mẽ do BĐKH gây nên [Hà Văn Định, 2012].
Việc thực hiện Đề tài Luận án “Dựa vào cộng đồng để sử
dụng khôn khéo đất ngập nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu –
trường hợp đất lúa nước của huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền
Giang” là cần thiết.
1
2. Mục tiêu của luận án
2.1. Mục tiêu chung
Đề xuất được các giải pháp sử dụng khôn khéo đất lúa nước
dựa vào cộng đồng để khắc phục những bất cập trong quản lý sử
dụng đất lúa và tác động tiêu cực của BĐKH.
2.2. Mục tiêu cụ thể
(i) Đánh giá thực trạng tài nguyên đất lúa nước huyện Gò
Công Đông và những bất cập trong quản lý sử dụng.
(ii) Đánh giá tác động của BĐKH đến đất lúa nước huyện
Gò Công Đông và những vấn đề đặt ra.
(iii) Đánh giá được cộng đồng người sản xuất áp dụng tri
thức bản địa để sử dụng khôn khéo đất lúa nước và sự tham gia của
các cộng đồng liên quan.
(iv) Đề xuất các giải pháp phát huy tri thức bản địa sử dụng
khôn khéo đất nước thích ứng với BĐKH có sự tham gia của cộng
đồng.
3. Luận điểm bảo vệ của luận án
(i) BĐKH tác động đến lúa nước gây thu hẹp diện tích canh
tác, diện tích gieo trồng lúa.
(ii) Cộng đồng có vai trò quan trọng đối với việc xây dựng
các giải pháp sử dụng khôn khéo đất lúa nước thích ứng với BĐKH.
(iii) Sử dụng khôn khéo đất lúa nước là giải pháp sử dụng tri
thức bản địa của cộng đồng người sản xuất và sự tham gia của các
2
bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất lúa, khắc phục
được những bất cập trong quản lý sử dụng và có thể biến tác động
tiêu cực của BĐKH thành những cơ hội mà không làm thay đổi
những tính chất cơ bản của hệ sinh thái.
4. Điểm mới của luận án
(i) Trên cơ sở sử dụng cách tiếp cận dựa vào cộng đồng và
tiếp cận hệ sinh thái, luận án đã đưa vấn đề cộng đồng vào thích ứng
với BĐKH trong sử dụng đất lúa nước tại khu vực ven biển. Từ cơ
sở lý luận và thực tiễn đã chứng minh được vai trò quan trọng của
cộng đồng trong sử dụng hiệu quả đất lúa nước và thích ứng với
BĐKH tại khu vực ven biển.
(ii) Đề xuất được các mô hình sử dụng đất lúa nước thích
ứng với BĐKH để khẳng định quan điểm BĐKH có thề là cơ hội để
thay đổi mô hình sinh kế nông nghiệp trên nền đất lúa nước có hiệu
quả hơn so với trồng lúa độc canh.
(iii) Đề xuất được các giải pháp áp dụng tri thức bản địa để
sử dụng khôn khéo đất lúa nước thích ứng với tác động tiêu cực của
BĐKH có sự đồng thuận, chia sẻ lợi ích giữa các cộng đồng liên
quan trên cơ sở thực hiện 9 bước tham gia của cộng đồng vào một dự
án cụ thể và 5 nguyên tắc quản lý tài nguyên ven biển dựa vào cộng
đồng.
(iv) Phát hiện ra được những bất cập của chính sách sử dụng
đất lúa trong bối cảnh BĐKH từ đó đưa ra những khuyến nghị điều
chỉnh để tạo điều kiện cho việc sử dụng đất lúa được hiệu quả hơn.
3