Xem mẫu
TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 5 - Thaùng 01/2011
TÌM HIỂU VỀ NGHỀ HƯỚNG DẪN VIÊN DU LỊCH
ĐÀO THỊ DIỄM TRANG (*)
NGUYỄN HỮU SƠN (**)
TÓM TẮT
Du lịch đang trở thành một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn không chỉ của
Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng mà của Việt Nam nói chung. Với một hệ thống di tích
lịch sử - văn hoá và danh lam thắng cảnh thiên nhiên phong phú và đa dạng, Việt Nam trở
thành điểm đến tham quan không chỉ của khách du lịch quốc tế mà còn là của du khách
nội địa tạo nên một nguồn thu không nhỏ và các dịch vụ đi kèm theo với nó. Điều này đòi
hỏi chúng ta cần phải có một đội ngũ những hướng dẫn viên chuyên nghiệp về mọi mặt,
mà điều đầu tiên đó chính là kiến thức và kĩ năng của hướng dẫn viên.
ABSTRACT
Tourism is becoming one of the key industries not only in Ho Chi Minh City in
particular but also in Vietnam in general. With a system of cultural and historic heritages
and diversified landscapes, Vietnam is now a destination not only for international tourists
but also for local tourists, which will create a large income and services that go with it.
Therefore, professional staff with knowledge and skills of tour guides are required.
(*)
Hướng dẫn viên du lịch tuy được xem Service), được phục vụ người khác theo
là nghề “làm dâu trăm họ”, nghề “nuôi chúng tôi thì đó là một trong những vinh dự
con mọn” nhưng cũng không kém phần lớn lao đối với người làm việc trong lĩnh vực
hấp dẫn (thu nhập tương đối, có cơ hội đi du lịch – dịch vụ. Hoạt động hướng dẫn du
đây đó, được giao tiếp, học hỏi…), vì vậy lịch không chỉ góp phần quan trọng vào kinh
đã thu hút sự quan tâm của không ít sinh doanh du lịch nói chung, mà còn là nhân tố
viên ngành Du lịch trong lúc học và khi thúc đẩy quá trình giao lưu và hội nhập văn
ra trường. Tuy nhiên, các Hướng dẫn hoá giữa các quốc gia, dân tộc, các vùng,
viên du lịch thường chưa ý thức được miền… Bên cạnh đó, hoạt động hướng dẫn
rằng công việc của mình có tầm quan du lịch không chỉ thoả mãn những nhu cầu
trọng như một “đại sứ văn hoá” (Cultural của khách du lịch theo mục đích cuả chuyến
Ambassador) mà chỉ xem nó đơn thuần là du lịch, của loại hình du lịch họ lựa chọn,
truyền lại cho du khách kinh nghiệm của theo những đối tượng mà họ cần tìm hiểu,
một người đã tham quan trước đó. Đó là cần sử dụng mà còn góp phần giải quyết
chưa nói đến một khái niệm mà hiện nay những vấn đề phát sinh trong quá trình du
dường như trở thành châm ngôn cho tất lịch của họ. Với sự bùng nổ của thông tin và
cả mọi hoạt động trong lĩnh vực Du truyền thông, hoạt động hướng dẫn du lịch
lịch(*– Khách sạn – Nhà hàng đó là khái có được sự trợ giúp của nhiều yếu tố nên
niệm “Văn hoá phục vụ” (Cultural thuận lợi hơn, đặc biệt là các thông tin tới
khách du lịch. Song hoạt động hướng dẫn du
(*)
ThS, Trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân lịch vẫn rất cần thiết và đòi hỏi nghiệp vụ
văn, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh hướng dẫn ngày càng cao hơn, chuyên
(**)
Trường Đại học Sài Gòn
114
nghiệp hơn. như tích luỹ một số kinh nghiệm về điểm
Hiện nay, số lượng sinh viên trực tham quan v.v. Mặc dù vậy, các ưu điểm trên
thuộc các khoa, ngành đào tạo về du lịch cũng chưa thể lấp đầy một mẫu hình hướng
làm công tác hướng dẫn viên du lịch khá dẫn viên hoàn hảo, mang lại sự hài lòng cao
nhiều. Mặc dù đã được đào tạo các kiến độ cho khách hàng. Vậy hạn chế của các
thức tổng quát về Địa lí, Lịch sử, Văn hướng dẫn viên hiện nay là gì? Theo chúng
hoá, Xã hội, v.v. cũng như một số kĩ năng tôi, những người mới làm công tác hướng
về công tác hướng dẫn du lịch nhưng dẫn viên du lịch, thậm chí cả những người đã
nhiều hướng dẫn viên vẫn thiếu hụt các kĩ làm công tác này lâu năm vẫn thường vướng
năng trong vai trò hướng dẫn du khách. phải các hạn chế sau:
Do đó, từ kinh nghiệm ít ỏi của mình 1. VỀ KIẾN THỨC
trong cuộc sống, chúng tôi xin được chỉ 1.1. Giới thiệu, diễn giải quá chi tiết
ra một số hạn chế về kĩ năng hướng dẫn hoặc quá sơ sài về điểm tham quan
của hướng dẫn viên du lịch, cũng như vài Khi được giao nhiệm vụ hướng dẫn du
gợi ý để khắc phục tình trạng này. khách đến một địa điểm tham quan, hướng
Theo Đinh Trung Kiên – Khoa Du dẫn viên (HDV) chắc chắn phải có những
lịch, Trường Đại học Khoa học Xã hội và kiến thức nhất định về đặc điểm địa lí, văn
Nhân văn Hà Nội - khái niệm hướng dẫn hoá, lịch sử… về địa điểm đó và giới thiệu
viên du lịch cần được hiểu như sau: một cách rõ ràng, chọn lọc cho du khách.
“Hướng dẫn viên du lịch (Tour Guide, Thế nhưng, đa số các HDV hiện nay thường
Tour Manager, Guideur Touristique) là giới thiệu một cách máy móc, dông dài
người thực hiện hướng dẫn khách du lịch không cần thiết về điểm tham quan. Chẳng
trong chuyến tham quan du lịch hay tại hạn như, một cô HDV tour An Giang – Hà
các điểm du lịch nhằm đáp ứng những Tiên – Châu Đốc vừa bước lên xe đã giới
nhu cầu được thỏa mãn của khách trong thiệu với chúng tôi “Đồng bằng sông Cửu
thời gian nhất định và thay mặt tổ chức Long là một bộ phận của châu thổ sông Mê
kinh doanh du lịch giải quyết những phát Kông có diện tích 39.734 km², nằm liền kề
sinh trong chuyến du lịch với phạm vi và với vùng Đông Nam Bộ, phía Bắc giáp
khả năng của mình”. Campuchia, phía Tây Nam là vịnh Thái Lan,
Tất nhiên, trước khi đi vào trình bày phía Đông Nam là Biển Đông, bao gồm 12
về cái gọi là thiếu - kĩ - năng - hướng - tỉnh thành…”, tiếp đó, cô HDV này say sưa
dẫn của hướng dẫn viên du lịch, chúng nói về diện tích của từng tỉnh. Vì phải nói
tôi không thể phủ nhận ưu điểm của các con số cụ thể nên có lúc cô phải ngập ngừng
hướng dẫn viên chuyên nghiệp Việt Nam để nhớ, còn du khách thì có cảm giác như
hiện nay là: nhiệt tình, chu đáo trong việc đang nghe một học sinh trả bài môn Địa lí.
tập hợp, đưa đón khách, giao trả phòng Nếu cô HDV trên chỉ giới thiệu ngắn gọn về
khách sạn; chăm lo bữa ăn, sức khoẻ của diện tích tổng quát, những nét chính của
du khách; trang phục tươm tất, nói năng đồng bằng sông Cửu Long, sau đó giải thích
chừng mực, biết lắng nghe và ghi nhận thêm ý nghĩa của chữ “Cửu Long” rồi đi vào
các ý kiến của du khách; thực hiện giới thiệu đặc điểm, thắng cảnh, sản vật nổi
nghiêm túc các nội quy của công ti lữ bật của các tỉnh thành An Giang, Hà Tiên,
hành; biết trang bị các kiến thức cũng Cần Thơ mà du khách sắp tham quan thì
115
hiệu quả sẽ cao hơn nhiều. định về tôn giáo, lịch sử, văn hoá, pháp luật,
Tuy nhiên, lại có trường hợp HDV tộc người… để tránh bị sượng khi du khách
giới thiệu quá sơ sài và không chính xác bất ngờ có câu hỏi. Một điểm yếu khác nữa
về địa điểm tham quan khiến du khách của HDV là ngoại ngữ chưa lưu loát và từ
không khỏi bị “ức chế”. Có một lần, chuyên môn nhiều khi không chính xác.
người viết bài này được một anh HDV 2. VỀ CUNG CÁCH ỨNG XỬ
tour Singapore – Malaysia giới thiệu về Vì đã được huấn luyện trước khi hành
đất nước Singapore như sau “Khoảng thế nghề nên đa số các HDV đều có thái độ thân
kỉ 17 hay 18 gì đó, người Anh xâm chiếm ái, hoà nhã, lễ phép với du khách. Tuy nhiên,
Singapore, tiếp đến khoảng năm một những yếu tố trên hoàn toàn chưa đủ. Do các
ngàn chín trăm mấy mươi thì Singapore HDV không có điều kiện tiếp xúc với du
giành được độc lập”. Những thông tin khách trước hành trình nên chưa thể nắm bắt
không chính xác như thế khiến du khách được đối tượng phục vụ của mình, nhất là
không có ấn tượng gì, thậm chí là mù mờ với khách lẻ ghép đoàn. Thông thường, một
về đất nước này, còn nếu như du khách là đoàn du lịch thường tập trung cả nam, phụ,
người am hiểu về Singapore thì càng khó lão, ấu nên cách xưng hô cũng là một trong
chấp nhận những lời thuyết minh kiểu đó. những yếu tố quan trọng nhưng ít được HDV
1.2. Chưa trang bị đầy đủ kiến thức quan tâm. Có HDV xưng tên, gọi khách là
tổng quát “các bạn”, có HDV lại xưng “anh” hoặc
Có lần, một anh HDV đưa chúng tôi xưng “em”. Trong trường hợp này, thiết
đến chùa Sư Muôn ở Phú Quốc. Cả đoàn nghĩ, HDV sau khi quan sát đối tượng phục
háo hức nghe HDV giới thiệu về lịch sử vụ của mình nên chọn một cách xưng hô mà
hình thành chùa, ý nghĩa của hai từ Sư mình thấy phù hợp nhất và xin phép thống
Muôn… Do thấy HDV trình bày rất trôi nhất với cả đoàn lối xưng hô của mình.
chảy, hấp dẫn nên tôi hỏi thêm “Đây là Lại có trường hợp HDV nói quá nhiều,
chùa theo phái Nam tông hay Bắc tông?”. kể chuyện tiếu lâm “mặn” để mua vui cho
Anh HDV trả lời “Theo phái Nam tông khách du lịch nhưng lại gây sự ồn ào, phản
chứ, vì đây là chùa toàn đàn ông tu mà”. cảm. Không ít du khách tỏ ra khó chịu hoặc
Nhiều người trong đoàn không giấu được nhại lại các HDV có cách phát âm không
thất vọng, cảm tình dành cho HDV cũng chính xác, chẳng hạn như gụ (rượu), chong
vơi đi ít nhiều. Giá như HDV này có chút (trong), On Gion (An Giang)… Ngoài ra,
kiến thức tổng quát về Phật giáo thì hiện tượng HDV dùng tiếng lóng hoặc chọc
trường hợp đáng tiếc trên đã không xảy ghẹo các du khách nữ cũng không phải là
ra. Nhưng đáng lo ngại hơn cả là trường không có. Bên cạnh đó, nhiều HDV hiện nay
hợp HDV nói sai hoặc bịa ra một câu còn chọn cách mở băng đĩa hài hoặc những
chuyện nào đó để giải đáp thắc mắc của bài nhạc sến giúp khách giải trí trên xe nhưng
du khách, đặc biệt là với các địa danh có không phải ai cũng ưa chuộng các thể loại đó
tính hình tượng như bãi Cháy, hồ Ba Bể, và điều quan trọng là chúng tra tấn những du
núi Chứa Chan… Như vậy, bên cạnh việc khách cần sự yên tĩnh để nghỉ ngơi.
trang bị cho mình những kiến thức về Một hạn chế nữa của HDV rất dễ gây
điểm tham quan, người HDV thực thụ mất lòng du khách là phát ngôn thiếu suy
còn cần phải có một số kiến thức nhất nghĩ. Có lần, chúng tôi được HDV đưa đi
116
tham quan lăng Mạc Cửu, Thạch Động tiên của chuyến đi, giá cả bồi dưỡng do
và chùa Phù Dung (Hà Tiên). Buổi tham HDV đề ra cũng không thua kém gì các công
quan không được thuận lợi vì trời nắng ti khác. Như vậy, việc công ti Saigontourist
nóng. Anh HDV vừa quệt mồ hôi vừa chủ trương tăng thù lao cho HDV để không
phân bố thời gian tham quan hết sức thiếu làm phiền du khách xem ra không khả quan.
hợp lí: lăng và động mỗi nơi không quá Đó là chưa kể các HDV thường đưa du
15 phút, riêng chùa Phù Dung thì rất nhỏ khách vào những điểm bán hàng mà HDV đã
và không có gì để xem nên khỏi vào, móc nối trước đó để có tiền hoa hồng. Khi
giành thời gian về tắm biển mát hơn. Anh đến Kuala Lumpur, chúng tôi cảm thấy rất
này còn phát biểu một câu rất động trời phiền lòng khi HDV chỉ cho đoàn dừng
“Lăng nào cũng là lăng, chùa nào cũng là trước tháp đôi Petronas - niềm kiêu hãnh của
chùa, phải không quý vị?”. Nhiều khách cư dân Malaysia - để chụp ảnh mà không
trên xe tỏ vẻ không hài lòng và tiếc nuối cho vào trong tham quan, chỉ để sau đó, xe
vì ai cũng muốn thưởng ngoạn ngôi chùa vội vã đưa cả đoàn đến một cửa hàng đá quý
gắn liền với những cái tên Mạc Thiên tư nhân, một cửa hàng bánh kẹo và dừng
Tích, Xuân Tự, Tô Châu… Cũng với lí chân ở đó gần hai giờ đồng hồ.
do “không có gì để xem”, một anh HDV Một điểm đáng tiếc khác ở phần lớn
tour Phan Thiết kiên quyết không cho HDV du lịch là… lười vận động. Đối với các
dừng xe để du khách tham quan trường HDV, việc phải liên tục lui tới một địa điểm
Dục Thanh. Anh này lí giải rằng ngôi nào đó là điều không tránh khỏi. Vì vậy,
trường nhỏ bé, cũ kĩ mà không hề quan trong các tour thường có tình trạng du khách
tâm đến chi tiết lịch sử: đây là ngôi hồ hởi chụp ảnh, tham quan, khám phá…
trường mà Bác Hồ đã từng sống và dạy còn HDV lại thờ ơ, ngao ngán, chỉ mong sao
học vào năm 1910. thời gian qua nhanh. Nhiều HDV không ý
Bên cạnh đó, khi đi tour, phần lớn thức rằng dù có quen thuộc hay nhàm chán
các HDV tập trung quá nhiều vào lợi thì vẫn phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm
nhuận. Dẫu biết rằng “có thực mới vực của mình, dẫn đến tình trạng không thuyết
được đạo” và ai cũng hiểu rằng HDV minh hoặc bỏ mặc khách ở các điểm tham
sống nhờ tour chứ không phải nhờ lương quan, nhất là những điểm tham quan có địa
nhưng hiện tượng HDV “móc túi” du hình hiểm trở như thác, núi… Việc HDV của
khách một cách trắng trợn khiến nhiều Vietravel bỏ rơi cô giáo bị khuyết tật tên
người cũng phải ngao ngán khi nghĩ đến Nguyễn Lê Phương Thảo của trường THPT
việc đi tour. Saigontourist là một công ti Gia Định tại Singapore trong mùa hè năm
du lịch tầm cỡ của TP.HCM với giá tour 2009 vừa qua mà báo chí đã đưa tin là một
cao nhất nhì cả nước. Vì vậy, công ti này tiếng chuông cảnh báo cho sự cẩu thả và
không quy định du khách phải trả tiền bồi ngại khắc phục các tình huống phát sinh
dưỡng cho HDV trong các tour quốc tế trong tour của HDV du lịch. Trước tình
(trong khi những công ti khác quy định là huống cô Thảo bị mất ví và hộ chiếu, giá
vài USD một ngày). Tuy nhiên, khi có như HDV này có tâm hơn một chút, tận tụy
dịp đi tour quốc tế của Saigontourist, hơn một chút thì đã không gây ra sự hoang
chúng tôi thường bị HDV đề nghị bồi mang cho cả đoàn cũng như nỗi sợ hãi cho
dưỡng cho “bác tài” ngay từ ngày đầu cô Thảo mà có lẽ phải mất không ít thời gian
117
cô mới có thể quên được. HDV cần có thông tin chính xác, ngắn gọn,
Với một số điểm yếu như trên, chúng nhất là thời điểm, sự kiện. Với điều kiện sách
tôi thấy rằng không thể đổ lỗi hoàn toàn báo, internet như hiện nay, việc thu thập
cho HDV du lịch. Nền tảng kĩ năng thông tin là không khó. Nếu cần, HDV có thể
hướng dẫn của HDV phụ thuộc phần lớn lập cho mình một kho tư liệu trên máy tính
vào quá trình đào tạo của nhà trường và với những tập tin riêng về từng vùng miền,
công ti du lịch. Khung chương trình đào đất nước hoặc đơn giản hơn là ghi chú vào
tạo ngành du lịch cần có những môn học, những cuốn sổ tay. Khi đi tour, HDV nên có
chuyên đề sát sao, gần gũi với nghề, tránh một bản đồ màu sắc tươi sáng, to rõ để người
tình trạng lí thuyết suông, xa rời thực tế. cuối xe có thể nhìn thấy. Chúng tôi từng rất
Đối với những người giảng dạy các môn thú vị khi được HDV tour Campuchia cho
lịch sử, văn hoá cho sinh viên ngành du xem một bản đồ với các hình ảnh cụ thể, sinh
lịch, nên chọn kiểu cung cấp kiến thức cô động về vùng địa lí Phnompenh, Siamriep,
đọng, có điểm nhấn. Chẳng hạn như khi Tonle Sap …, từ đó cũng hiểu hơn về lộ trình
giới thiệu với sinh viên về địa hình của và những điểm đến.
vương quốc Thái Lan, người dạy nên đưa Không chỉ trau dồi kiến thức mà người
ra hình ảnh bản đồ Thái Lan và so sánh HDV còn phải rèn luyện kĩ năng ứng xử,
với “chiếc đầu voi” hay “chiếc rìu” để giao tiếp, giữ đạo đức nghề nghiệp. HDV
sinh viên hình dung và ghi nhớ được hình hoàn toàn có quyền tìm kiếm thêm thu nhập
dáng ¾ lục địa, ¼ hải đảo; và giả dụ sau từ khách hàng của mình nhưng phải trung
này sinh viên có giới thiệu với du khách thực và có văn hoá. Chúng tôi xin đơn cử
về đất nước này thì hình ảnh ví von một vài ví dụ về sự sáng tạo và quảng cáo
“chiếc đầu voi” vẫn có thể tạo ấn tượng trong việc kiếm thêm thu nhập mà không
cho du khách tốt hơn là những lời thuyết gây khó chịu cho du khách.
giảng lê thê. Đối với các môn về thực Thứ nhất, tổ chức thêm mini tour trong
hành hướng dẫn du lịch, cần bổ sung các giờ nghỉ của khách. Khi chúng tôi đến
chuyên đề, các khoá học về kĩ năng giao Singapore, chương trình đêm đầu tiên là ăn
tiếp, ứng xử và luôn luôn đưa ra những tối và dạo phố tự do. HDV địa phương đã
tình huống sinh động để thử tài xử trí của giới thiệu với chúng tôi một mini tour giá 35
sinh viên. SGD cho đêm đó là đi thuyền trên dòng sông
Riêng HDV – linh hồn của những Singapore và đi xe điện ngầm. Đa số du
hành trình – phải luôn ý thức không khách Việt Nam đều chưa đi xe điện ngầm
ngừng học và tự học. Chẳng hạn như, nên sẵn sàng tìm hiểu cách thức di chuyển
trước khi hướng dẫn tour, HDV không chỉ của phương tiện giao thông này. Thêm vào
nắm vững các yếu tố kinh tế, văn hoá, đó, được ngồi trên thuyền ngắm nhìn thành
vùng địa lí… mà còn có thể tìm hiểu một phố đèn màu về đêm cũng là một thú tiêu
vài giai thoại, truyền thuyết về vùng đất khiển thoải mái nên không ai từ chối tham
đó, tìm cách giải thích tên gọi, đặc điểm dự mini tour cả. Tương tự, trong giờ nghỉ
của một số địa danh trong vùng. Chẳng trưa của tour Campuchia, HDV mời khách
hạn như tại sao vùng đất này được gọi là tham quan Biển Hồ với giá 20 USD. Không
Mũi Nai, tại sao bãi biển kia là Bãi Sao… ai không muốn tới nơi “sóng nước bạc đầu
Đối với các di tích và danh nhân lịch sử, với những ngôi nhà nổi, trường học Việt
118
Nam, những con người quanh năm tần là tấm gương học tập của các khách hàng
tảo mà cũng không đủ tiền cho một cuộc nhí, để các em thấy mà học theo”. Một công
lên bờ” như lời của HDV. ti du lịch đã đặt câu sau đây trên trang web
Thứ hai, khuyến mãi để có sự tín dành cho HDV của mình: “Thành ại của
nhiệm của khách. Có lần, HDV tour tour, ấn tượng tốt xấu của khách hàng dẫn
Malaysia tuyên bố sẽ tặng cho mỗi người đến sự tồn tại l u hay ngắn của một doanh
trong đoàn một suất massage cá miễn phí. nghiệp lữ hành phụ thuộc phần lớn vào
Khách chỉ cần rửa chân sạch, ngâm chân HDV”. Có thể nói, đây là những tâm tư,
trong hồ nước ấm sẽ có cá bu đến nguyện vọng chính đáng của xã hội đối với
massage. Cả đoàn háo hức vào ngôi nhà nghề HDV, để mỗi HDV khi hành nghề đều
cá, sau đó, chủ nhân của ngôi nhà này từ phải ý thức mình đang mang trọng trách “sứ
tốn mời khách massage vai, chân, toàn giả” trên hành trình đưa con người đến cái
thân… có tính phí. đẹp chứ không chỉ là một cuộc mưu sinh
Như vậy, những hạn chế của HDV thông thường.
mà chúng tôi vừa nêu trên hoàn toàn có Như vậy, hướng dẫn viên có vai trò to
khả năng khắc phục nếu như bản thân lớn trong kinh doanh du lịch nói chung,
người HDV có quyết tâm cũng như nhận trong hoạt động hướng dẫn nói riêng. Để trở
được sự quan tâm, đào tạo bài bản của cơ thành hướng dẫn viên giỏi, ngoài khả năng
sở đào tạo, cơ quan chủ quản. Trong bài nghiệp vụ, phẩm chất, hướng dẫn viên phải
viết Đừng để Hướng dẫn viên du lịch thực hiện tốt các vai trò của mình, xứng đáng
xuống dốc trên báo Tuổi trẻ, du khách là người bạn đường tin mến và linh hồn của
Nguyễn Ngọc Hà phát biểu “Dù là HDV đoàn khách du lịch. Đó cũng là những yêu
nội địa, chúng ta cũng nên tuyển người cầu để hình thành các tố chất cần có của
có trình độ tối thiểu về những địa danh hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp.
lịch sử hay danh lam thắng cảnh. Và hơn Có thể nói, hướng dẫn viên du lịch giữ
hết phải phát âm chuẩn. HDV du lịch vai trò không thể thiếu trong hoạt động
không chỉ giúp người dân tham quan mà hướng dẫn của các tổ chức kinh doanh du
còn tạo sợi dây liên kết giữa người dân và lịch. Và để hoàn thành nhiệm vụ của mình,
lịch sử cũng như cảnh đẹp đất nước, là hướng dẫn viên du lịch phải là những người
người tạo nên sự tự hào về lịch sử, đất giỏi nghiệp vụ, có đủ các yếu tố mà nghề
nước, con người. Hơn thế, HDV còn phải nghiệp đòi hỏi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đinh Trung Kiên (2008), Nghiệp vụ hướng dẫn du lịch, NXB ĐHQG Hà Nội.
2. Bùi Thị Hải Yến (2008), Tuyến điểm du lịch Việt Nam, NXB Giáo dục, Hà Nội.
3. Trường Du lịch Sài Gòn (2005), T m lí Du khách (Tham khảo), Lưu hành nội bộ.
4. Hồng Vân 2006, Đường vào nghề du lịch, NXB Trẻ, TP.HCM.
5. Tổng cục du lịch (2009), Non nước Việt Nam, NXB Thống kê, Hà Nội.
6. www.vtr.org.vn
7. www.vietnamopentour.com.vn
8. www.diendandulich.net
9. www.tuoitre.com.vn
119
nguon tai.lieu . vn
TÌM HIỂU VỀ NGHỀ HƯỚNG DẪN VIÊN DU LỊCH
ĐÀO THỊ DIỄM TRANG (*)
NGUYỄN HỮU SƠN (**)
TÓM TẮT
Du lịch đang trở thành một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn không chỉ của
Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng mà của Việt Nam nói chung. Với một hệ thống di tích
lịch sử - văn hoá và danh lam thắng cảnh thiên nhiên phong phú và đa dạng, Việt Nam trở
thành điểm đến tham quan không chỉ của khách du lịch quốc tế mà còn là của du khách
nội địa tạo nên một nguồn thu không nhỏ và các dịch vụ đi kèm theo với nó. Điều này đòi
hỏi chúng ta cần phải có một đội ngũ những hướng dẫn viên chuyên nghiệp về mọi mặt,
mà điều đầu tiên đó chính là kiến thức và kĩ năng của hướng dẫn viên.
ABSTRACT
Tourism is becoming one of the key industries not only in Ho Chi Minh City in
particular but also in Vietnam in general. With a system of cultural and historic heritages
and diversified landscapes, Vietnam is now a destination not only for international tourists
but also for local tourists, which will create a large income and services that go with it.
Therefore, professional staff with knowledge and skills of tour guides are required.
(*)
Hướng dẫn viên du lịch tuy được xem Service), được phục vụ người khác theo
là nghề “làm dâu trăm họ”, nghề “nuôi chúng tôi thì đó là một trong những vinh dự
con mọn” nhưng cũng không kém phần lớn lao đối với người làm việc trong lĩnh vực
hấp dẫn (thu nhập tương đối, có cơ hội đi du lịch – dịch vụ. Hoạt động hướng dẫn du
đây đó, được giao tiếp, học hỏi…), vì vậy lịch không chỉ góp phần quan trọng vào kinh
đã thu hút sự quan tâm của không ít sinh doanh du lịch nói chung, mà còn là nhân tố
viên ngành Du lịch trong lúc học và khi thúc đẩy quá trình giao lưu và hội nhập văn
ra trường. Tuy nhiên, các Hướng dẫn hoá giữa các quốc gia, dân tộc, các vùng,
viên du lịch thường chưa ý thức được miền… Bên cạnh đó, hoạt động hướng dẫn
rằng công việc của mình có tầm quan du lịch không chỉ thoả mãn những nhu cầu
trọng như một “đại sứ văn hoá” (Cultural của khách du lịch theo mục đích cuả chuyến
Ambassador) mà chỉ xem nó đơn thuần là du lịch, của loại hình du lịch họ lựa chọn,
truyền lại cho du khách kinh nghiệm của theo những đối tượng mà họ cần tìm hiểu,
một người đã tham quan trước đó. Đó là cần sử dụng mà còn góp phần giải quyết
chưa nói đến một khái niệm mà hiện nay những vấn đề phát sinh trong quá trình du
dường như trở thành châm ngôn cho tất lịch của họ. Với sự bùng nổ của thông tin và
cả mọi hoạt động trong lĩnh vực Du truyền thông, hoạt động hướng dẫn du lịch
lịch(*– Khách sạn – Nhà hàng đó là khái có được sự trợ giúp của nhiều yếu tố nên
niệm “Văn hoá phục vụ” (Cultural thuận lợi hơn, đặc biệt là các thông tin tới
khách du lịch. Song hoạt động hướng dẫn du
(*)
ThS, Trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân lịch vẫn rất cần thiết và đòi hỏi nghiệp vụ
văn, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh hướng dẫn ngày càng cao hơn, chuyên
(**)
Trường Đại học Sài Gòn
114
nghiệp hơn. như tích luỹ một số kinh nghiệm về điểm
Hiện nay, số lượng sinh viên trực tham quan v.v. Mặc dù vậy, các ưu điểm trên
thuộc các khoa, ngành đào tạo về du lịch cũng chưa thể lấp đầy một mẫu hình hướng
làm công tác hướng dẫn viên du lịch khá dẫn viên hoàn hảo, mang lại sự hài lòng cao
nhiều. Mặc dù đã được đào tạo các kiến độ cho khách hàng. Vậy hạn chế của các
thức tổng quát về Địa lí, Lịch sử, Văn hướng dẫn viên hiện nay là gì? Theo chúng
hoá, Xã hội, v.v. cũng như một số kĩ năng tôi, những người mới làm công tác hướng
về công tác hướng dẫn du lịch nhưng dẫn viên du lịch, thậm chí cả những người đã
nhiều hướng dẫn viên vẫn thiếu hụt các kĩ làm công tác này lâu năm vẫn thường vướng
năng trong vai trò hướng dẫn du khách. phải các hạn chế sau:
Do đó, từ kinh nghiệm ít ỏi của mình 1. VỀ KIẾN THỨC
trong cuộc sống, chúng tôi xin được chỉ 1.1. Giới thiệu, diễn giải quá chi tiết
ra một số hạn chế về kĩ năng hướng dẫn hoặc quá sơ sài về điểm tham quan
của hướng dẫn viên du lịch, cũng như vài Khi được giao nhiệm vụ hướng dẫn du
gợi ý để khắc phục tình trạng này. khách đến một địa điểm tham quan, hướng
Theo Đinh Trung Kiên – Khoa Du dẫn viên (HDV) chắc chắn phải có những
lịch, Trường Đại học Khoa học Xã hội và kiến thức nhất định về đặc điểm địa lí, văn
Nhân văn Hà Nội - khái niệm hướng dẫn hoá, lịch sử… về địa điểm đó và giới thiệu
viên du lịch cần được hiểu như sau: một cách rõ ràng, chọn lọc cho du khách.
“Hướng dẫn viên du lịch (Tour Guide, Thế nhưng, đa số các HDV hiện nay thường
Tour Manager, Guideur Touristique) là giới thiệu một cách máy móc, dông dài
người thực hiện hướng dẫn khách du lịch không cần thiết về điểm tham quan. Chẳng
trong chuyến tham quan du lịch hay tại hạn như, một cô HDV tour An Giang – Hà
các điểm du lịch nhằm đáp ứng những Tiên – Châu Đốc vừa bước lên xe đã giới
nhu cầu được thỏa mãn của khách trong thiệu với chúng tôi “Đồng bằng sông Cửu
thời gian nhất định và thay mặt tổ chức Long là một bộ phận của châu thổ sông Mê
kinh doanh du lịch giải quyết những phát Kông có diện tích 39.734 km², nằm liền kề
sinh trong chuyến du lịch với phạm vi và với vùng Đông Nam Bộ, phía Bắc giáp
khả năng của mình”. Campuchia, phía Tây Nam là vịnh Thái Lan,
Tất nhiên, trước khi đi vào trình bày phía Đông Nam là Biển Đông, bao gồm 12
về cái gọi là thiếu - kĩ - năng - hướng - tỉnh thành…”, tiếp đó, cô HDV này say sưa
dẫn của hướng dẫn viên du lịch, chúng nói về diện tích của từng tỉnh. Vì phải nói
tôi không thể phủ nhận ưu điểm của các con số cụ thể nên có lúc cô phải ngập ngừng
hướng dẫn viên chuyên nghiệp Việt Nam để nhớ, còn du khách thì có cảm giác như
hiện nay là: nhiệt tình, chu đáo trong việc đang nghe một học sinh trả bài môn Địa lí.
tập hợp, đưa đón khách, giao trả phòng Nếu cô HDV trên chỉ giới thiệu ngắn gọn về
khách sạn; chăm lo bữa ăn, sức khoẻ của diện tích tổng quát, những nét chính của
du khách; trang phục tươm tất, nói năng đồng bằng sông Cửu Long, sau đó giải thích
chừng mực, biết lắng nghe và ghi nhận thêm ý nghĩa của chữ “Cửu Long” rồi đi vào
các ý kiến của du khách; thực hiện giới thiệu đặc điểm, thắng cảnh, sản vật nổi
nghiêm túc các nội quy của công ti lữ bật của các tỉnh thành An Giang, Hà Tiên,
hành; biết trang bị các kiến thức cũng Cần Thơ mà du khách sắp tham quan thì
115
hiệu quả sẽ cao hơn nhiều. định về tôn giáo, lịch sử, văn hoá, pháp luật,
Tuy nhiên, lại có trường hợp HDV tộc người… để tránh bị sượng khi du khách
giới thiệu quá sơ sài và không chính xác bất ngờ có câu hỏi. Một điểm yếu khác nữa
về địa điểm tham quan khiến du khách của HDV là ngoại ngữ chưa lưu loát và từ
không khỏi bị “ức chế”. Có một lần, chuyên môn nhiều khi không chính xác.
người viết bài này được một anh HDV 2. VỀ CUNG CÁCH ỨNG XỬ
tour Singapore – Malaysia giới thiệu về Vì đã được huấn luyện trước khi hành
đất nước Singapore như sau “Khoảng thế nghề nên đa số các HDV đều có thái độ thân
kỉ 17 hay 18 gì đó, người Anh xâm chiếm ái, hoà nhã, lễ phép với du khách. Tuy nhiên,
Singapore, tiếp đến khoảng năm một những yếu tố trên hoàn toàn chưa đủ. Do các
ngàn chín trăm mấy mươi thì Singapore HDV không có điều kiện tiếp xúc với du
giành được độc lập”. Những thông tin khách trước hành trình nên chưa thể nắm bắt
không chính xác như thế khiến du khách được đối tượng phục vụ của mình, nhất là
không có ấn tượng gì, thậm chí là mù mờ với khách lẻ ghép đoàn. Thông thường, một
về đất nước này, còn nếu như du khách là đoàn du lịch thường tập trung cả nam, phụ,
người am hiểu về Singapore thì càng khó lão, ấu nên cách xưng hô cũng là một trong
chấp nhận những lời thuyết minh kiểu đó. những yếu tố quan trọng nhưng ít được HDV
1.2. Chưa trang bị đầy đủ kiến thức quan tâm. Có HDV xưng tên, gọi khách là
tổng quát “các bạn”, có HDV lại xưng “anh” hoặc
Có lần, một anh HDV đưa chúng tôi xưng “em”. Trong trường hợp này, thiết
đến chùa Sư Muôn ở Phú Quốc. Cả đoàn nghĩ, HDV sau khi quan sát đối tượng phục
háo hức nghe HDV giới thiệu về lịch sử vụ của mình nên chọn một cách xưng hô mà
hình thành chùa, ý nghĩa của hai từ Sư mình thấy phù hợp nhất và xin phép thống
Muôn… Do thấy HDV trình bày rất trôi nhất với cả đoàn lối xưng hô của mình.
chảy, hấp dẫn nên tôi hỏi thêm “Đây là Lại có trường hợp HDV nói quá nhiều,
chùa theo phái Nam tông hay Bắc tông?”. kể chuyện tiếu lâm “mặn” để mua vui cho
Anh HDV trả lời “Theo phái Nam tông khách du lịch nhưng lại gây sự ồn ào, phản
chứ, vì đây là chùa toàn đàn ông tu mà”. cảm. Không ít du khách tỏ ra khó chịu hoặc
Nhiều người trong đoàn không giấu được nhại lại các HDV có cách phát âm không
thất vọng, cảm tình dành cho HDV cũng chính xác, chẳng hạn như gụ (rượu), chong
vơi đi ít nhiều. Giá như HDV này có chút (trong), On Gion (An Giang)… Ngoài ra,
kiến thức tổng quát về Phật giáo thì hiện tượng HDV dùng tiếng lóng hoặc chọc
trường hợp đáng tiếc trên đã không xảy ghẹo các du khách nữ cũng không phải là
ra. Nhưng đáng lo ngại hơn cả là trường không có. Bên cạnh đó, nhiều HDV hiện nay
hợp HDV nói sai hoặc bịa ra một câu còn chọn cách mở băng đĩa hài hoặc những
chuyện nào đó để giải đáp thắc mắc của bài nhạc sến giúp khách giải trí trên xe nhưng
du khách, đặc biệt là với các địa danh có không phải ai cũng ưa chuộng các thể loại đó
tính hình tượng như bãi Cháy, hồ Ba Bể, và điều quan trọng là chúng tra tấn những du
núi Chứa Chan… Như vậy, bên cạnh việc khách cần sự yên tĩnh để nghỉ ngơi.
trang bị cho mình những kiến thức về Một hạn chế nữa của HDV rất dễ gây
điểm tham quan, người HDV thực thụ mất lòng du khách là phát ngôn thiếu suy
còn cần phải có một số kiến thức nhất nghĩ. Có lần, chúng tôi được HDV đưa đi
116
tham quan lăng Mạc Cửu, Thạch Động tiên của chuyến đi, giá cả bồi dưỡng do
và chùa Phù Dung (Hà Tiên). Buổi tham HDV đề ra cũng không thua kém gì các công
quan không được thuận lợi vì trời nắng ti khác. Như vậy, việc công ti Saigontourist
nóng. Anh HDV vừa quệt mồ hôi vừa chủ trương tăng thù lao cho HDV để không
phân bố thời gian tham quan hết sức thiếu làm phiền du khách xem ra không khả quan.
hợp lí: lăng và động mỗi nơi không quá Đó là chưa kể các HDV thường đưa du
15 phút, riêng chùa Phù Dung thì rất nhỏ khách vào những điểm bán hàng mà HDV đã
và không có gì để xem nên khỏi vào, móc nối trước đó để có tiền hoa hồng. Khi
giành thời gian về tắm biển mát hơn. Anh đến Kuala Lumpur, chúng tôi cảm thấy rất
này còn phát biểu một câu rất động trời phiền lòng khi HDV chỉ cho đoàn dừng
“Lăng nào cũng là lăng, chùa nào cũng là trước tháp đôi Petronas - niềm kiêu hãnh của
chùa, phải không quý vị?”. Nhiều khách cư dân Malaysia - để chụp ảnh mà không
trên xe tỏ vẻ không hài lòng và tiếc nuối cho vào trong tham quan, chỉ để sau đó, xe
vì ai cũng muốn thưởng ngoạn ngôi chùa vội vã đưa cả đoàn đến một cửa hàng đá quý
gắn liền với những cái tên Mạc Thiên tư nhân, một cửa hàng bánh kẹo và dừng
Tích, Xuân Tự, Tô Châu… Cũng với lí chân ở đó gần hai giờ đồng hồ.
do “không có gì để xem”, một anh HDV Một điểm đáng tiếc khác ở phần lớn
tour Phan Thiết kiên quyết không cho HDV du lịch là… lười vận động. Đối với các
dừng xe để du khách tham quan trường HDV, việc phải liên tục lui tới một địa điểm
Dục Thanh. Anh này lí giải rằng ngôi nào đó là điều không tránh khỏi. Vì vậy,
trường nhỏ bé, cũ kĩ mà không hề quan trong các tour thường có tình trạng du khách
tâm đến chi tiết lịch sử: đây là ngôi hồ hởi chụp ảnh, tham quan, khám phá…
trường mà Bác Hồ đã từng sống và dạy còn HDV lại thờ ơ, ngao ngán, chỉ mong sao
học vào năm 1910. thời gian qua nhanh. Nhiều HDV không ý
Bên cạnh đó, khi đi tour, phần lớn thức rằng dù có quen thuộc hay nhàm chán
các HDV tập trung quá nhiều vào lợi thì vẫn phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm
nhuận. Dẫu biết rằng “có thực mới vực của mình, dẫn đến tình trạng không thuyết
được đạo” và ai cũng hiểu rằng HDV minh hoặc bỏ mặc khách ở các điểm tham
sống nhờ tour chứ không phải nhờ lương quan, nhất là những điểm tham quan có địa
nhưng hiện tượng HDV “móc túi” du hình hiểm trở như thác, núi… Việc HDV của
khách một cách trắng trợn khiến nhiều Vietravel bỏ rơi cô giáo bị khuyết tật tên
người cũng phải ngao ngán khi nghĩ đến Nguyễn Lê Phương Thảo của trường THPT
việc đi tour. Saigontourist là một công ti Gia Định tại Singapore trong mùa hè năm
du lịch tầm cỡ của TP.HCM với giá tour 2009 vừa qua mà báo chí đã đưa tin là một
cao nhất nhì cả nước. Vì vậy, công ti này tiếng chuông cảnh báo cho sự cẩu thả và
không quy định du khách phải trả tiền bồi ngại khắc phục các tình huống phát sinh
dưỡng cho HDV trong các tour quốc tế trong tour của HDV du lịch. Trước tình
(trong khi những công ti khác quy định là huống cô Thảo bị mất ví và hộ chiếu, giá
vài USD một ngày). Tuy nhiên, khi có như HDV này có tâm hơn một chút, tận tụy
dịp đi tour quốc tế của Saigontourist, hơn một chút thì đã không gây ra sự hoang
chúng tôi thường bị HDV đề nghị bồi mang cho cả đoàn cũng như nỗi sợ hãi cho
dưỡng cho “bác tài” ngay từ ngày đầu cô Thảo mà có lẽ phải mất không ít thời gian
117
cô mới có thể quên được. HDV cần có thông tin chính xác, ngắn gọn,
Với một số điểm yếu như trên, chúng nhất là thời điểm, sự kiện. Với điều kiện sách
tôi thấy rằng không thể đổ lỗi hoàn toàn báo, internet như hiện nay, việc thu thập
cho HDV du lịch. Nền tảng kĩ năng thông tin là không khó. Nếu cần, HDV có thể
hướng dẫn của HDV phụ thuộc phần lớn lập cho mình một kho tư liệu trên máy tính
vào quá trình đào tạo của nhà trường và với những tập tin riêng về từng vùng miền,
công ti du lịch. Khung chương trình đào đất nước hoặc đơn giản hơn là ghi chú vào
tạo ngành du lịch cần có những môn học, những cuốn sổ tay. Khi đi tour, HDV nên có
chuyên đề sát sao, gần gũi với nghề, tránh một bản đồ màu sắc tươi sáng, to rõ để người
tình trạng lí thuyết suông, xa rời thực tế. cuối xe có thể nhìn thấy. Chúng tôi từng rất
Đối với những người giảng dạy các môn thú vị khi được HDV tour Campuchia cho
lịch sử, văn hoá cho sinh viên ngành du xem một bản đồ với các hình ảnh cụ thể, sinh
lịch, nên chọn kiểu cung cấp kiến thức cô động về vùng địa lí Phnompenh, Siamriep,
đọng, có điểm nhấn. Chẳng hạn như khi Tonle Sap …, từ đó cũng hiểu hơn về lộ trình
giới thiệu với sinh viên về địa hình của và những điểm đến.
vương quốc Thái Lan, người dạy nên đưa Không chỉ trau dồi kiến thức mà người
ra hình ảnh bản đồ Thái Lan và so sánh HDV còn phải rèn luyện kĩ năng ứng xử,
với “chiếc đầu voi” hay “chiếc rìu” để giao tiếp, giữ đạo đức nghề nghiệp. HDV
sinh viên hình dung và ghi nhớ được hình hoàn toàn có quyền tìm kiếm thêm thu nhập
dáng ¾ lục địa, ¼ hải đảo; và giả dụ sau từ khách hàng của mình nhưng phải trung
này sinh viên có giới thiệu với du khách thực và có văn hoá. Chúng tôi xin đơn cử
về đất nước này thì hình ảnh ví von một vài ví dụ về sự sáng tạo và quảng cáo
“chiếc đầu voi” vẫn có thể tạo ấn tượng trong việc kiếm thêm thu nhập mà không
cho du khách tốt hơn là những lời thuyết gây khó chịu cho du khách.
giảng lê thê. Đối với các môn về thực Thứ nhất, tổ chức thêm mini tour trong
hành hướng dẫn du lịch, cần bổ sung các giờ nghỉ của khách. Khi chúng tôi đến
chuyên đề, các khoá học về kĩ năng giao Singapore, chương trình đêm đầu tiên là ăn
tiếp, ứng xử và luôn luôn đưa ra những tối và dạo phố tự do. HDV địa phương đã
tình huống sinh động để thử tài xử trí của giới thiệu với chúng tôi một mini tour giá 35
sinh viên. SGD cho đêm đó là đi thuyền trên dòng sông
Riêng HDV – linh hồn của những Singapore và đi xe điện ngầm. Đa số du
hành trình – phải luôn ý thức không khách Việt Nam đều chưa đi xe điện ngầm
ngừng học và tự học. Chẳng hạn như, nên sẵn sàng tìm hiểu cách thức di chuyển
trước khi hướng dẫn tour, HDV không chỉ của phương tiện giao thông này. Thêm vào
nắm vững các yếu tố kinh tế, văn hoá, đó, được ngồi trên thuyền ngắm nhìn thành
vùng địa lí… mà còn có thể tìm hiểu một phố đèn màu về đêm cũng là một thú tiêu
vài giai thoại, truyền thuyết về vùng đất khiển thoải mái nên không ai từ chối tham
đó, tìm cách giải thích tên gọi, đặc điểm dự mini tour cả. Tương tự, trong giờ nghỉ
của một số địa danh trong vùng. Chẳng trưa của tour Campuchia, HDV mời khách
hạn như tại sao vùng đất này được gọi là tham quan Biển Hồ với giá 20 USD. Không
Mũi Nai, tại sao bãi biển kia là Bãi Sao… ai không muốn tới nơi “sóng nước bạc đầu
Đối với các di tích và danh nhân lịch sử, với những ngôi nhà nổi, trường học Việt
118
Nam, những con người quanh năm tần là tấm gương học tập của các khách hàng
tảo mà cũng không đủ tiền cho một cuộc nhí, để các em thấy mà học theo”. Một công
lên bờ” như lời của HDV. ti du lịch đã đặt câu sau đây trên trang web
Thứ hai, khuyến mãi để có sự tín dành cho HDV của mình: “Thành ại của
nhiệm của khách. Có lần, HDV tour tour, ấn tượng tốt xấu của khách hàng dẫn
Malaysia tuyên bố sẽ tặng cho mỗi người đến sự tồn tại l u hay ngắn của một doanh
trong đoàn một suất massage cá miễn phí. nghiệp lữ hành phụ thuộc phần lớn vào
Khách chỉ cần rửa chân sạch, ngâm chân HDV”. Có thể nói, đây là những tâm tư,
trong hồ nước ấm sẽ có cá bu đến nguyện vọng chính đáng của xã hội đối với
massage. Cả đoàn háo hức vào ngôi nhà nghề HDV, để mỗi HDV khi hành nghề đều
cá, sau đó, chủ nhân của ngôi nhà này từ phải ý thức mình đang mang trọng trách “sứ
tốn mời khách massage vai, chân, toàn giả” trên hành trình đưa con người đến cái
thân… có tính phí. đẹp chứ không chỉ là một cuộc mưu sinh
Như vậy, những hạn chế của HDV thông thường.
mà chúng tôi vừa nêu trên hoàn toàn có Như vậy, hướng dẫn viên có vai trò to
khả năng khắc phục nếu như bản thân lớn trong kinh doanh du lịch nói chung,
người HDV có quyết tâm cũng như nhận trong hoạt động hướng dẫn nói riêng. Để trở
được sự quan tâm, đào tạo bài bản của cơ thành hướng dẫn viên giỏi, ngoài khả năng
sở đào tạo, cơ quan chủ quản. Trong bài nghiệp vụ, phẩm chất, hướng dẫn viên phải
viết Đừng để Hướng dẫn viên du lịch thực hiện tốt các vai trò của mình, xứng đáng
xuống dốc trên báo Tuổi trẻ, du khách là người bạn đường tin mến và linh hồn của
Nguyễn Ngọc Hà phát biểu “Dù là HDV đoàn khách du lịch. Đó cũng là những yêu
nội địa, chúng ta cũng nên tuyển người cầu để hình thành các tố chất cần có của
có trình độ tối thiểu về những địa danh hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp.
lịch sử hay danh lam thắng cảnh. Và hơn Có thể nói, hướng dẫn viên du lịch giữ
hết phải phát âm chuẩn. HDV du lịch vai trò không thể thiếu trong hoạt động
không chỉ giúp người dân tham quan mà hướng dẫn của các tổ chức kinh doanh du
còn tạo sợi dây liên kết giữa người dân và lịch. Và để hoàn thành nhiệm vụ của mình,
lịch sử cũng như cảnh đẹp đất nước, là hướng dẫn viên du lịch phải là những người
người tạo nên sự tự hào về lịch sử, đất giỏi nghiệp vụ, có đủ các yếu tố mà nghề
nước, con người. Hơn thế, HDV còn phải nghiệp đòi hỏi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đinh Trung Kiên (2008), Nghiệp vụ hướng dẫn du lịch, NXB ĐHQG Hà Nội.
2. Bùi Thị Hải Yến (2008), Tuyến điểm du lịch Việt Nam, NXB Giáo dục, Hà Nội.
3. Trường Du lịch Sài Gòn (2005), T m lí Du khách (Tham khảo), Lưu hành nội bộ.
4. Hồng Vân 2006, Đường vào nghề du lịch, NXB Trẻ, TP.HCM.
5. Tổng cục du lịch (2009), Non nước Việt Nam, NXB Thống kê, Hà Nội.
6. www.vtr.org.vn
7. www.vietnamopentour.com.vn
8. www.diendandulich.net
9. www.tuoitre.com.vn
119