Xem mẫu

Sù kiÖn - NhËn ®Þnh X· héi häc sè 1 (77), 2002 51 T×m hiÓu ph©n tÇng x· héi trong lÞch sö vµ ¸p dông vµo nghiªn cøu ph©n hãa giµu nghÌo ë n−íc ta hiÖn nay §ç Thiªn KÝnh 1. Giíi h¹n lÞch sö cña kh¸i niÖm ph©n tÇng x· héi. Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn vÒ ph©n tÇng x· héi kh¸c nhau trong truyÒn thèng cña x· héi häc. Ch¼ng h¹n K. Marx chó ý ®Õn ph©n tÇng d−íi khÝa c¹nh giai cÊp x· héi. ¤ng cho r»ng, ph©n tÇng lµ do quyÕt ®Þnh cña nh©n tè kinh tÕ: quyÒn së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai. Do vËy, cã thÓ ph©n chia c¸c tÇng líp trong x· héi thµnh giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp v« s¶n trªn c¬ së mèi quan hÖ cña hä víi t− liÖu s¶n xuÊt. Trong khi ®ã, M. Weber cho r»ng ph©n tÇng x· héi lµ mét hÖ thèng xÕp h¹ng cÊp bËc (hierarchical ranking system) c¸c nhãm ng−êi vµo nh÷ng vÞ trÝ x¸c ®Þnh liªn quan ®Õn cña c¶i tµi s¶n, quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ uy tÝn x· héi. HÖ thèng xÕp h¹ng cÊp bËc nµy lµ mét c¬ cÊu bÊt b×nh ®¼ng æn ®Þnh bÒn v÷ng qua c¸c thÕ hÖ. Theo ®ã, ph©n tÇng x· héi lµ sù bÊt b×nh ®¼ng mang tÝnh chÊt c¬ cÊu cña x· héi, trong ®ã c¸c thµnh viªn sÏ kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng th¨ng tiÕn (di ®éng) bëi ®Þa vÞ kh«ng gièng nhau cña hä trong bËc thang x· héi. Nh− vËy, c¸ch tiÕp cËn kinh ®iÓn ®· s¾p xÕp c¸c thµnh viªn trong x· héi theo tèi ®a lµ ba chiÒu c¹nh (dimensions). C¸c chiÒu c¹nh nµy cã mèi quan hÖ vµ ®éc lËp t−¬ng ®èi víi nhau. Sau nµy x· héi cµng ph¸t triÓn, c¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng ph¶i s¾p xÕp c¸c thµnh viªn trong x· héi theo nhiÒu chiÒu c¹nh míi, kh¸c nhau h¬n vµ lµ ®a chiÒu (multidimensions), chø kh«ng ®¬n gi¶n chØ mét vµi chiÒu nh− tr−íc ®©y. VÒ ®¹i thÓ, cã thÓ ph©n chia nh÷ng vÞ thÕ cña c¸c thµnh viªn trong x· héi ®−îc s¾p xÕp theo c¸c chiÒu c¹nh trªn ®©y thµnh hai lo¹i: ®Þa vÞ g¸n cho (ascribed status) vµ ®Þa vÞ ®¹t ®−îc (achieved status). X· héi cµng ph¸t triÓn th× ®Þa vÞ ®¹t ®−îc cµng næi tréi, cßn ®Þa vÞ g¸n cho sÏ mê dÇn, bëi v× tÝnh c¬ ®éng x· héi ë tõng c¸ nh©n ngµy cµng cao. Nh×n chung, trong lÞch sö ®· tån t¹i c¸c hÖ thèng ph©n tÇng x· héi kh¸c nhau: • HÖ thèng n« lÖ ph©n chia thµnh hai tÇng líp chñ n« vµ n« lÖ. • Trong hÖ thèng ®¼ng cÊp, nh÷ng thµnh viªn trong cïng ®¼ng cÊp ®Òu cã chung mét ®Þa vÞ ®−îc g¸n cho cã s½n, chø kh«ng ph¶i lµ ®Þa vÞ ®¹t ®−îc (tøc lµ ph¶i phÊn ®Êu míi giµnh ®−îc). VÝ dô, hÖ thèng ®¼ng cÊp ë Ên §é gåm cã: brahmane (t¨ng l÷), kshatriya (chiÕn binh), vaisya (thî thñ c«ng, n«ng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 52 T×m hiÓu ph©n tÇng x· héi trong lÞch sö vµ ... d©n vµ th−¬ng nh©n), oudra (t«i tí). • HÖ thèng phong kiÕn ph©n chia thµnh ®Þa chñ vµ n«ng d©n lµm thuª • HÖ thèng t− b¶n ph©n chia thµnh giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp c«ng nh©n. Trong c¸c hÖ thèng ph©n tÇng trªn, nh÷ng hÖ thèng ®Çu (n« lÖ vµ ®¼ng cÊp) cã tÝnh c¬ ®éng thÊp. Do vËy, c¸c c¸ nh©n th−êng ë nh÷ng ®Þa vÞ g¸n cho. X· héi cµng ph¸t triÓn vÒ sau (phong kiÕn, t− b¶n chñ nghÜa) do cã tÝnh c¬ ®éng cao, nªn c¸c c¸ nh©n th−êng chiÕm gi÷ nh÷ng ®Þa vÞ ®¹t ®−îc. Trong x· héi c«ng nghiÖp hiÖn nay, tÝnh ®a chiÒu trong ph©n tÇng x· héi cµng næi râ, do vËy c¸ch tiÕp cËn kinh ®iÓn ë trªn cã phÇn h¹n chÕ. Kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®−a ra nhiÒu chiÒu c¹nh vµ tiªu chuÈn kh¸c nhau ®Ó x©y dùng nh÷ng m« h×nh ph©n tÇng kh¸c nhau cho tõng x· héi cô thÓ. VÝ dô ë Mü, ng−êi ta s¾p xÕp c¸c thµnh viªn trong x· héi vµo c¸c giai cÊp trªn c¬ së thu nhËp vµ nghÒ nghiÖp. C¨n cø vµo hai chiÒu c¹nh (tiªu chÝ) nµy, phÇn lín c¸c nhµ x· héi häc ®Òu thõa nhËn ë Mü cã c¸c giai cÊp nh− sau (Ian Robertson: Sociology): - Giai cÊp th−îng l−u: 1 % ~ 3 % (d©n sè) - Trung l−u líp trªn: 10 % ~ 15 %. - Trung l−u líp d−íi: 30 % ~ 35 %. - Giai cÊp lao ®éng: - Giai cÊp h¹ l−u: 40 % ~ 45 %. 20 % ~ 25 %. ë NhËt B¶n, cã nhiÒu c¸ch ph©n chia tÇng líp x· héi n−íc nµy sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Trong ®ã, c¸ch ph©n chia thµnh 7 tÇng líp lµ t−¬ng ®èi ®iÓn h×nh. C¸ch nµy dùa trªn c¬ së ®Þa vÞ lµm viÖc (ng−êi chñ, hoÆc ng−êi lµm thuª), quy m« kinh doanh vµ nghÒ nghiÖp (Tominaga Kenichi, 1996): - Nhµ kinh doanh (thuª 5 ng−êi trë lªn) - Ng−êi lao ®éng trÝ ãc (viªn chøc) xÝ nghiÖp lín (cã 300 lao ®éng trë lªn). - Ng−êi lao ®éng trÝ ãc xÝ nghiÖp võa vµ nhá. - C«ng nh©n xÝ nghiÖp lín. - C«ng nh©n xÝ nghiÖp võa vµ nhá. - Ng−êi tù doanh quy m« nhá (5 ng−êi trë xuèng) ngoµi n«ng nghiÖp. - N«ng d©n. Trong hai x· héi Mü vµ NhËt B¶n võa kÓ, tÝnh di ®éng cña c¸c giai cÊp vµ tÇng líp rÊt m¹nkh, do vËy vÞ thÕ cña c¸c c¸ nh©n th−êng ®−îc thÓ hiÖn qua ®Þa vÞ ®¹t ®−îc. Hai n−íc trªn (®Æc biÖt lµ NhËt B¶n), sù ph©n tÇng x· héi ®· kh¸c nhiÒu so víi lý thuyÕt kinh ®iÓn cña K. Max vµ M. Weber. Hai n−íc ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa cao ®é nªn chiÒu c¹nh biÕn ®æi nghÒ nghiÖp trë thµnh mét trong nh÷ng tiªu chÝ chñ yÕu ®Ó ph©n h¹ng c¸c tÇng líp trong x· héi. NhiÒu nghiªn cøu chØ ra r»ng, sù di ®éng liªn thÕ hÖ trong c¬ cÊu ph©n tÇng ë c¸c x· héi c«ng nghiÖp Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn §ç Thiªn KÝnh 53 ph¸t triÓn ®Òu ®−îc thÓ hiÖn qua sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp. Do vËy, xu h−íng c¬ ®éng theo c¬ cÊu nghÒ nghiÖp (tøc lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nh÷ng ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp truyÒn thèng sang nh÷ng ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp cña thêi kú c«ng nghiÖp hãa) ë c¸c n−íc ®Òu t−¬ng tù nhau. TiÕp ®ã lµ yÕu tè häc vÊn, gi¸o dôc còng ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh nµy vµ trë thµnh tiªu chÝ quan träng bªn c¹nh nghÒ nghiÖp (Ian Robertson: Sociology). Nh− vËy, trong x· héi c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ngµy nay, yÕu tè häc vÊn vµ nghÒ nghiÖp trë thµnh nh÷ng tiªu chÝ rÊt quan träng trong nghiªn cøu cÊu tróc x· héi. Bëi v× ®©y lµ hai yÕu tè ®ãng gãp chÝnh vµo viÖc giµnh ®Þa vÞ ®¹t ®−îc cña c¸c c¸ nh©n. Cßn ë ViÖt Nam th× sao? Chóng ta h·y ®iÓm qua lÞch sö d−íi ®©y. 2. Ph©n tÇng x· héi ë ViÖt Nam trong lÞch sö (xem: NguyÔn Quang Ngäc, 1998). 2.1. X· héi ViÖt Nam tõ thêi kú dùng n−íc V¨n Lang - ¢u L¹c ®Õn thêi kú ®Çu ®éc lËp (thÕ kû thø X): Trong thêi kú nµy cã h¬n 1000 n¨m B¾c thuéc cña phong kiÕn ph−¬ng B¾c (tõ n¨m 179 tr−íc CN, sau thÊt b¹i cña An D−¬ng V−¬ng cho ®Õn n¨m 938, chiÕn th¾ng B¹ch §»ng). §Õn cuèi thêi kú nµy, x· héi ViÖt Nam vÉn thuéc lo¹i h×nh c«ng x· n«ng th«n (hoÆc cßn gäi lµ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt ch©u ¸) vµ bao gåm ba tÇng líp chÝnh: - TÇng líp thèng trÞ: bao gåm quý téc, quan l¹i vµ mét sè "thæ hµo", "hµo tr−ëng", "lÖnh téc". - TÇng líp n«ng d©n c«ng x·: lµ nhãm ng−êi gi÷ vai trß lùc l−îng s¶n xuÊt chñ yÕu trong x· héi. Hä cã nghÜa vô ®ãng gãp ®èi víi c«ng x· m×nh sinh sèng vµ ®ãng gãp ®èi víi nhµ n−íc th«ng qua tÇng líp thèng trÞ ë c«ng x·. Nh×n chung hä t−¬ng ®èi tù do. - TÇng líp n« tú: nhãm ng−êi phôc vô trong gia ®×nh quý téc, hµo tr−ëng. Ba tÇng líp trªn thÓ hiÖn ®Þa vÞ g¸n cho trong x· héi lµ chñ yÕu. C¬ cÊu ph©n tÇng x· héi trong thêi kú nµy cã lÏ thÓ hiÖn theo tiªu chuÈn xÕp h¹ng tµi s¶n vµ quyÒn lùc cña M. Weber. 2.2. X· héi ViÖt Nam thêi kú phong kiÕn (tõ khi tho¸t khái B¾c thuéc cho tíi tr−íc khi Ph¸p x©m l−îc n¨m 1858): ThÕ kû XI-XV, bøc tranh toµn c¶nh ph©n tÇng x· héi ë ViÖt Nam bao gåm hai m¶ng chÝnh lµ vua-quan vµ b×nh d©n. Vua quan lµ ®¼ng cÊp bªn trªn, cÇm quyÒn vµ thèng trÞ. §¹i bé phËn cßn l¹i lµ ®¼ng cÊp b×nh d©n bÞ trÞ, hä võa lµ thÇn d©n vµ võa bÞ bãc lét. Nhµ vua ®øng ë ®Ønh tèi cao, tÇng líp th−îng l−u tiÕp theo lµ hµng ngò quan l¹i c¸c cÊp (gåm quý téc vµ quan liªu). §«ng ®¶o quÇn chóng b×nh d©n ë d−íi ®¸y, bao gåm n«ng d©n cµy ruéng c«ng lµng x· vµ nép t« thuÕ; n«ng d©n tiÓu t− h÷u vµ ®Þa chñ b×nh d©n; thî thñ c«ng vµ th−¬ng nh©n. Riªng tÇng líp quý téc - quan liªu, ®Þa vÞ trong x· héi ®−îc nhµ vua g¸n cho. §Þa vÞ nµy kh«ng æn ®Þnh vµ th−êng thay ®æi khi triÒu vua thay ®æi. Sù di ®éng cña tÇng líp nµy kh«ng theo chuÈn lý thuyÕt cña c¸c nhµ x· héi häc kinh ®iÓn. Cuèi giai ®o¹n nµy cã xuÊt hiÖn nh÷ng ng−êi quan liªu nho sÜ ®øng trong hµng ngò quan Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 54 T×m hiÓu ph©n tÇng x· héi trong lÞch sö vµ ... l¹i. TÇng líp nho sÜ xuÊt hiÖn lµ do n¨ng lùc häc tËp vµ phÊn ®Êu cña hä. Nh− vËy, trong hµng ngò quý téc - quan liªu ®· xuÊt hiÖn ®Þa vÞ ®¹t ®−îc ë tÇng líp nho sÜ do yÕu tè häc vÊn t¸c ®éng. Nãi c¸ch kh¸c, nh©n tè häc vÊn ®· t¸c ®éng h×nh thµnh nªn tÇng líp nho sÜ. Sù di ®éng x· héi cña tÇng líp quan liªu nho sÜ ch¾c sÏ æn ®Þnh h¬n tÇng líp quý téc ®−îc nhµ vua g¸n cho (ban cho). ThÕ kû XVI - gi÷a XIX (1858), bøc tranh toµn c¶nh ph©n tÇng x· héi ë ViÖt Nam ®−îc nh×n theo hai gãc ®é c¬ cÊu lµ giai cÊp vµ ®¼ng cÊp. XÐt theo mèi quan hÖ kinh tÕ - giai cÊp ®¬n tuyÕn, giai cÊp phong kiÕn (®Þa chñ) vµ n«ng d©n phô thuéc lµ hai giai cÊp trung t©m cña x· héi ViÖt Nam. XÐt theo c¬ cÊu ®¼ng cÊp, tiªu chuÈn ®Ó ph©n biÖt ®¼ng cÊp lµ sù kÕt hîp c¸c yÕu tè vÒ chøc t−íc, tuæi t¸c vµ ®Þa vÞ. ë n«ng th«n cã ba ®¼ng cÊp chÝnh: quan viªn (quan l¹i v¨n vâ, nho sÜ), d©n chÝnh c− (d©n ®inh) vµ d©n ngô c−. ë ®« thÞ ®−îc ph©n chia thµnh tÇng líp quan liªu (vua quan thuéc triÒu ®×nh trung −¬ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng), thî thñ c«ng-th−¬ng nh©n-n«ng d©n (bé phËn ®«ng ®¶o vµ lµ ®¼ng cÊp bÞ trÞ) vµ nho sÜ. Trong hai lo¹i quan hÖ c¬ cÊu trªn, th× quan hÖ ®¼ng cÊp lµ næi tréi, cßn quan hÖ giai cÊp kh«ng ph¸t triÓn. Ngoµi hai gãc ®é c¬ cÊu trªn, x· héi ViÖt Nam cßn tån t¹i c¬ cÊu ph©n tÇng theo tiªu chÝ nghÒ nghiÖp: sÜ - n«ng - c«ng - th−¬ng. Sù xuÊt hiÖn râ rÖt cña tÇng líp nho sÜ thêi kú nµy lµ tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh yÕu tè t¸c ®éng cña häc vÊn tõ thêi kú tr−íc. Sù t¸c ®éng nµy ®· dÉn tíi h×nh thµnh tÇng líp nho sÜ næi tréi: "nhÊt sÜ, nh× n«ng", nh−ng ch−a bÒn v÷ng. Bëi v× vÉn cã t×nh tr¹ng ®¶o ng−îc: "nhÊt n«ng, nh× sÜ". Nh− vËy, c¸c c¬ cÊu giai tÇng (giai cÊp vµ tÇng líp) thêi kú phong kiÕn ë ViÖt Nam lµ ®an xen vµ chång chÐo nhau. TÝnh ®a chiÒu (multidimensions) trong ph©n tÇng x· héi ®−îc thÓ hiÖn rÊt râ. Chóng dùa trªn nhiÒu tiªu chÝ ph©n chia: chøc t−íc, ®Þa vÞ, quyÒn lùc, tµi s¶n, nghÒ nghiÖp, tuæi t¸c vµ häc vÊn. Cã lÏ di ®éng x· héi chñ yÕu lµ di ®éng ngang gi÷a c¸c giai tÇng, riªng tÇng líp nho sÜ thÓ hiÖn sù di ®éng däc kh¸ râ, v× tÇng líp nµy ngµy cµng næi tréi vµ ®Þa vÞ ®¹t ®−îc ë hä còng râ nÐt. 2.3. X· héi ViÖt Nam thêi kú thuéc Ph¸p (1858-1945): Thêi kú nµy, c¬ cÊu giai tÇng trong x· héi phong kiÕn cò vÉn gi÷ nguyªn. Do bÞ Ph¸p cai trÞ, cho nªn giai cÊp t− b¶n thuéc ®Þa ®· bao trïm toµn bé c¬ cÊu giai tÇng cò, ®ång thêi xuÊt hiÖn thªm mét sè tÇng líp míi lµ giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp tiÓu t− s¶n d©n téc (nho sÜ vµ trÝ thøc míi). Cã thÓ nãi, bæ sung vµo tÝnh ®a chiÒu trong ph©n tÇng x· héi ë giai ®o¹n tr−íc, thêi kú nµy xuÊt hiÖn thªm chiÒu c¹nh ph©n tÇng x· héi theo lý thuyÕt giai cÊp cña K. Marx. TÝnh ®a chiÒu trong ph©n tÇng x· héi ë ViÖt Nam ngµy cµng phøc t¹p thªm. 2.4. X· héi ViÖt Nam thêi kú tõ 1945 ®Õn tr−íc khi "®æi míi" (1988): §Çu thêi kú nµy (1945-1954), cã sù gi¶m dÇn c¬ cÊu nhiÒu giai tÇng. Cµng vÒ cuèi giai ®o¹n (1955-1988), c¬ cÊu giai cÊp cµng næi tréi vµ thu gän l¹i trong kÕt cÊu giai cÊp c«ng nh©n, n«ng d©n tËp thÓ vµ tÇng líp trÝ thøc x· héi chñ nghÜa. C¸c giai cÊp nµy t−¬ng øng víi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ ®èi víi t− liÖu s¶n xuÊt. §©y lµ kÕt cÊu giai cÊp h×nh thøc. C¸c giai cÊp ®Òu lµ anh em. Kh«ng cã sù ®èi Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn §ç Thiªn KÝnh 55 lËp vµ xung ®ét vÒ ý thøc giai cÊp. Bëi v× c¬ së kinh tÕ quy ®Þnh kÕt cÊu giai cÊp thêi kú nµy lµ chÕ ®é c«ng h÷u duy nhÊt. §a sè d©n c− trong c¸c giai tÇng ®Òu sèng trong t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi. Còng cã sù chªnh lÖch møc sèng vËt chÊt gi÷a c¸c tÇng líp, nh−ng kh«ng lín. KÕt cÊu h×nh thøc nµy ®−îc x©y dùng theo lý thuyÕt h−íng tíi mét x· héi kh«ng cßn giai cÊp (chñ nghÜa céng s¶n). §Æc ®iÓm næi bËt ë thêi kú nµy lµ chiÒu c¹nh ph©n tÇng x· héi theo lý thuyÕt giai cÊp cña Marx - Lenin gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ tuyÖt ®èi. §ång thêi, cã lÏ di ®éng x· héi còng chñ yÕu lµ di ®éng ngang trong giai cÊp. Di ®éng däc b−íc ®Çu ®¹t ®−îc ë tÇng líp nho sÜ tr−íc ®©y cã lÏ ph¶i t¹m dõng, ®iÒu kiÖn x· héi ®· kiÒm chÕ sù th¨ng tiÕn cña c¸c c¸ nh©n. §iÒu nµy ®· t¹o nªn sù tr× trÖ trong c¶ thêi kú quan liªu bao cÊp vµ dÉn tíi sù thay ®æi trong thêi kú "®æi míi" ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y. Qua qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn c¸c giai tÇng trong lÞch sö trªn ®©y, chóng t«i xin trÝch dÉn nguån t− liÖu lÞch sö ®· dùa vµo nh− sau: "Qu¸ tr×nh biÕn chuyÓn cña c¬ cÊu x· héi trong tiÕn tr×nh lÞch sö ViÖt Nam cho ®Õn tr−íc thêi ®iÓm ®æi míi lµ hÕt søc l©u dµi, chËm ch¹p, bÞ chi phèi bëi qu¸ nhiÒu nh÷ng t¸c ®éng kh¸ch quan (...) Nã lu«n bÞ ng¾t qu·ng vµ biÕn d¹ng do nh÷ng yÕu tè ngo¹i sinh t¸c ®éng (...) ®Æc biÖt quan träng lµ sù x©m l−îc vµ thèng trÞ cña c¸c thÕ lùc phong kiÕn vµ ®Õ quèc ngo¹i bang. Nh÷ng yÕu tè ph¸t triÓn néi t¹i, tù nhiªn cña x· héi ViÖt Nam hoÆc lµ kÕt hîp, hoÆc lµ bÞ chi phèi bëi c¸c yÕu tè ngo¹i lai (...) ®· t¹o nªn nh÷ng nÐt ®Æc thï cña c¬ cÊu x· héi ViÖt Nam trong suèt qu¸ tr×nh biÕn chuyÓn (...) Qu¸ tr×nh nµy ®· t¹o nªn ®Æc ®iÓm næi bËt cña c¬ cÊu x· héi ViÖt Nam lµ mét c¬ cÊu x· héi cã nhiÒu nÐt ®Æc thï víi sù ph©n hãa x· héi, sù ph©n tÇng giai cÊp kh«ng râ rµng, triÖt ®Ó, víi sù b¶o l−u qu¸ l©u dµi cña tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i x· héi ®· tõng tån t¹i trong lÞch sö (...) V× thÕ, nÕu ph©n tÝch cÊu tróc x· héi ViÖt Nam ta thÊy rÊt râ t×nh tr¹ng chång chÊt, ®an xen cña nhiÒu h×nh th¸i x· héi kh¸c nhau (...). X· héi ViÖt Nam vèn lµ mét x· héi cña c− d©n n«ng nghiÖp, tr¶i qua tr−êng kú biÕn ®æi cho ®Õn ngµy nay mµ tØ lÖ c− d©n n«ng nghiÖp vÉn cßn chiÕm kho¶ng 80 % d©n sè c¶ n−íc th× cã nghÜa lµ x· héi ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn cßn lµ x· héi cña c− d©n n«ng nghiÖp - n«ng d©n. §iÒu nµy ®· chØ ra mét thùc tÕ kh«ng thÓ phñ nhËn ®−îc lµ mÆc dï chóng ta ®· hoµn thµnh cuéc c¸ch m¹ng thay ®æi ®Þa vÞ c¸c giai cÊp mét c¸ch triÖt ®Ó, nh−ng vÒ mÆt tr×nh ®é x· héi ta vÉn cßn thÊp kÐm, l¹c hËu. C¬ cÊu x· héi ViÖt Nam kÓ tõ trong chiÒu s©u cña lÞch sö ®Êt n−íc chuyÓn ®æi mét c¸ch hÕt søc nÆng nÒ, chËm ch¹p. Chóng ta ®· tõng bÞ tôt hËu qu¸ xa so víi thêi ®¹i vµ nguy c¬ bÞ tôt hËu kh«ng ph¶i lµ kh«ng cßn ®e däa cuéc sèng ngµy nay! X· héi ViÖt Nam lµ mét x· héi n«ng nghiÖp trång lóa n−íc, trong ®ã n«ng nghiÖp lu«n lu«n ®ãng vai trß c¬ së cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gia ®×nh n«ng d©n lµ tÕ bµo, lµ ®¬n vÞ nÒn t¶ng cña x· héi. §ã chÝnh lµ h»ng sè xuyªn suèt lÞch sö x· héi ViÖt Nam tõ buæi b×nh minh cña lÞch sö cho ®Õn nay. Trªn ®Êt n−íc ta qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi (...) diÔn ra (...) hÕt søc chËm ch¹p vµ kh«ng râ rµng g¾n theo ®ã lµ sù mê nh¹t, tr× trÖ c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa (...) Khuynh h−íng kÕt hîp mét c¸ch chÆt chÏ c¶ ba thµnh phÇn kinh tÕ n«ng - c«ng - th−¬ng nghiÖp trong mçi gia ®×nh n«ng d©n, mçi lµng x· vÉn lµ khuynh h−íng chñ ®¹o (...) Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi ViÖt Nam, kÓ c¶ khu vùc n«ng th«n lÉn thµnh thÞ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trªn c¸i trôc c¬ b¶n kinh tÕ tiÓu n«ng. X· héi tiÓu n«ng lµ mét x· héi mang nÆng tÝnh b×nh qu©n (chóng t«i nhÊn m¹nh - §.T.K). Tuy trong x· héi vÉn lu«n lu«n x¶y ra t×nh tr¹ng ph©n hãa giµu - nghÌo, ph©n hãa giai cÊp, ®¼ng cÊp (...) nh−ng sù ph©n hãa ®ã kh«ng râ rµng, triÖt ®Ó (...) ranh giíi gi÷a c¸c giai cÊp, tÇng líp trong x· héi kh«ng r¹ch rßi, kh«ng døt kho¸t vµ rÊt t−¬ng ®èi (...) §ã lµ ch−a kÓ ®Õn mét thùc tÕ lµ trong mçi giai cÊp, Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn