Xem mẫu
- §Ò tµi: VÊn ®Ò con ngêi - Nguån lùc con ngêi trong
qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ míi
---------------------------
A. Giíi thiÖu ®Ò tµI
HiÖn nay níc ta ®ang trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH, ®©y lµ mét thêi
k× tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh tiÕn lªn CNXH cña c¸c níc XHCN nãi chung
trong ®ã cã ViÖt Nam. Nh×n chung thêi k× qu¸ ®é ë c¸c níc XHCN ®Òu ®i
tõ CNTB lªn CNXH cßn ë ViÖt Nam vµ mét sè Ýt c¸c níc kh¸c thêi k× qu¸
®é l¹i lµ qu¸ ®é tiÕn th¼ng lªn CNXH vµ bá qua chÕ ®é TBCN. ChÝnh v×
vËy c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ta cßn rÊt yÕu kÐm. Do ®ã toµn §¶ng
toµn d©n ta trong nh÷ng n¨m qua ®ang ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
hãa, hiÖn ®¹i hãa. Víi nh÷ng hoµn c¶nh riªng cña níc m×nh còng nh nhËn
ra ®îc nh÷ng bµi häc tõ sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c níc XHCN ë §«ng
¢u ta ®· kÞp thêi cã nh÷ng chuyÓn ®æi trong ®Þnh híng vµ ho¹t ®éng. Tõ
§¹i héi VI cña §¶ng ( 1986) ta ®· cã nh÷ng thay ®æi kÞp thêi vÒ viÖc
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ. Ph¸t huy tinh thÇn cña ®¹i héi VI ®Õn ®¹i héi VII,
VIII, IX ta tiÕp tôc x©y dùng nÒn kinh tÕ míi – kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n
lÝ, ®iÒu tiÕt cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN.
Qu¸ tr×nh ®æi míi ®ã nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn
cña nh©n d©n. V× vËy, con ngêi chÝnh lµ môc tiªu cho sù ®æi míi ®ã vµ
còng lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Con ngêi cã t¸c ®éng
rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi
®Òu nh»m phôc vô lîi Ých cña con ngêi. §· kh«ng Ýt s¸ch, kh«ng Ýt bµi b¸o
bµn vÒ vÊn ®Ò con ngêi trªn c¸c ph¬ng diÖn kh¸c nhau. §Ò tµi vÒ con ng-
êi cã thÓ nãi lµ kh«ng ph¶i míi song nh÷ng vÊn ®Ò khai th¸c vÒ ®Ò tµi
nµy trªn c¸c lÜnh vùc qua tõng giai ®o¹n lu«n lu«n lµ míi mÎ. Bëi lÏ cïng víi
thêi gian con ngêi ngµy cµng ph¸t huy ®îc vai trß cña m×nh víi t c¸ch lµ ng-
êi chñ x· héi.
Nghiªn cøu vÒ con ngêi cã rÊt nhiÒu mÆt, nhiÒu vÊn ®Ò vµ do sù
ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña con ngêi th× mçi vÊn ®Ò lu«n lu«n lµ sù míi mÎ
1
- vµ quan träng, cÇn thiÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ – x· héi cña níc
ta. Trong giíi h¹n bµi viÕt nµy, xin ®îc nghiªn cøu con ngêi vµ nguån lùc
con ngêi trªn c¸c ph¬ng diÖn :
+ TruyÒn thèng con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay
+ Nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay
+ Nguån lùc con ngêi.
Trªn c¬ së nghiªn cøu con ngêi trªn nh÷ng mÆt nµy ta thÊy ®îc vai
trß to lín ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt níc theo h-
íng míi
2
- B néi dung chÝnh
I. C¬ së cña viÖc nghiªn cøu :
1. C¬ së lý luËn ( TriÕt häc M¸c – Lªnin )
a, B¶n chÊt con ngêi :
Cïng víi thêi gian, víi lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i ®· cã rÊt nhiÒu
quan ®iÓm kh¸c nhau xung quanh vÊn ®Ò con ngêi. §øng trªn c¸c lËp tr-
êng kh¸c nhau ngêi ta cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy.
-PhÇn lín c¸c t«n gi¸o ®Òu cho r»ng con ngêi do thÇn th¸nh, th-
îng ®Õ sinh ra, cuéc sèng cña hä do ®Êng tèi cao s¾p ®Æt, an bµi. Con
ngêi lµ sù kÕt hîp gi÷a linh hån vµ thÓ x¸c. ThÓ x¸c cã thÓ mÊt ®i nhng
linh hån cßn l¹i m·i m·i. Ngêi ta ph¶i ch¨m lo phÇn linh hån cña m×nh v×
cho r»ng linh hån lµ phÇn cao quý cña con ngêi cßn thÓ x¸c lµ phÇn thÊp
hÌn.
-C¸c trµo lu triÕt häc duy t©m trong ®ã ®Æc biÖt lµ duy t©m
kh¸ch quan tuy kh«ng trùc tiÕt gi¶i thÝch nguån gèc b¶n chÊt cña con ngêi
tõ trêi, thÇn th¸nh sinh ra nhng c¸c gi¶i thÝch còng kh«ng kÐm phÇn bÝ
hiÓm. Theo Hªghen, ý niÖm tuyÖt ®èi tù tha hãa thµnh tù nhiªn, thµnh con
ngêi.
- §Õn quan niÖm duy vËt tríc Mac mµ tiªu biÓu lµ Phoi¬b¾c
«ng ®· tiÕn ®îc mét bíc ®¸ng kÓ vÒ nhËn thøc con ngêi. ¤ng kh¼ng ®Þnh
r»ng ý thøc còng nh t duy cña con ngêi chØ lµ s¶n phÈm cña khÝ quan vËt
chÊt nhôc thÓ, tøc lµ bé ãc, r»ng vËt chÊt kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña
tinh thÇn mµ chÝnh tinh thÇn lµ s¶n phÈm tèi cao cña vËt chÊt. Song khi
xem xÐt con ngêi, «ng l¹i t¸ch con ngêi ra khái c¸i mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh
cña hä, kh«ng ®Æt hä trong nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t nhÊt ®Þnh cña hä
nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm cho hä trë thµnh nh÷ng con ngêi ®óng nh ®ang tån
t¹i. ¤ng chØ coi con ngêi lµ “®èi tîng c¶m tÝnh” mµ kh«ng ph¶i lµ “ ho¹t
®éng c¶m tÝnh” tøc lµ chØ coi con ngêi lµ mét sinh vËt thuÇn tuý.
- KÕ thõa nh÷ng quan ®iÓm tríc ®ã vµ khi phª ph¸n quan
®iÓm cña Phoi¬b¾c, M¸c ®· kh¸i qu¸t b¶n chÊt con ngêi qua mét c©u nãi
3
- næi tiÕng “ Phoi¬b¾c hoµ tan b¶n chÊt t«n gi¸o vµo b¶n chÊt con ngêi.
Nhng b¶n chÊt con ngêi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu tîng cè h÷u cña c¸ nh©n
riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã, b¶n chÊt con ngêi lµ tæng hoµ
nh÷ng quan hÖ x· héi ”. M¸c ®· ®a ra mét quan niÖm hoµn chØnh vÒ kh¸i
niÖm con ngêi, b¶n chÊt con ngêi «ng chØ râ hai mÆt cña con ngêi lµ
mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi. Nãi c¸ch kh¸c con ngêi lµ mét sinh vËt x· héi.
a1. B¶n chÊt sinh häc cña con ngêi :
M¸c ®· xem xÐt con nhêi víi t c¸ch lµ nh÷ng c¸ nh©n sèng. M¸c
viÕt “ V× vËy ®iÒu cô thÓ ®Çu tiªn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh lµ tæ chøc c¬ thÓ
cña nh÷ng c¸ nh©n Êy vµ mèi quan hÖ mµ tæ chøc c¬ thÓ Êy t¹o ra gi÷a
hä víi phÇn cßn l¹i cña giíi tù nhiªn ”. Tríc hÕt M¸c thõa nhËn con ngêi lµ
mét ®éng vËt cao cÊp nhÊt. Còng nh mäi ®éng vËt kh¸c con ngêi lµ mét
bé phËn cña tù nhiªn nªn con ngêi chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt kh¸ch
quan trong ®ã cã c¶ nh÷ng quy luËt sinh häc ( ®ång ho¸ - dÞ hãa ; biÕn
dÞ - di truyÒn ; t¬ng quan gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng...). Vµ cïng víi c¸c ®iÒu
kiÖn kh¸ch quan ®· t¹o nªn nhu cÇu sinh häc cña con ngêi nh ¨n, ngñ, giao
tiÕp, nhËn thøc, duy tr× nßi gièng ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña con ngêi. §Ó
thùc hiÖn ®îc nh÷ng nhu cÇu ®ã th× còng nh bao loµi vËt kh¸c con ngêi
còng ph¶i ®Êu tranh. Nh÷ng nhu cÇu ®ã cña con ngêi ®ßi hái ph¶i ®îc
®¸p øng t¹o nªn lîi Ých cho con ngêi tõ ®ã ®Þnh ra môc ®Ých vµ híng dÉn
ho¹t ®éng cña con ngêi. Tuy nhiªn M¸c kh«ng thõa nhËn quan ®iÓm cho
r»ng : c¸i duy nhÊt t¹o nªn b¶n chÊt con ngêi lµ ®Æc tÝnh sinh häc lµ b¶n
n¨ng sinh vËt cña con ngêi. Con ngêi cã ®Çy ®ñ c¸c ®Æc trng cña sinh vËt
tuy nhiªn còng l¹i cã nhiÒu ®iÓm ph©n biÕt víi c¸c sinh vËt kh¸c. Tríc M¸c
còng ®· cã nhiÒu nhµ t tëng lín ®· cã nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ph©n biÖt
gi÷a con ngêi víi c¸c ®éng vËt kh¸c nh : con ngêi kh¸c con vËt ë chç con
ngêi biÕt sö dông c«ng cô lao ®éng ( Phrankim) Arixtèt ®· gäi con ngêi lµ “
mét ®éng vËt cã tÝnh x· héi ”,Pascal th× nhÊn m¹nh ®Æc ®iÓm cña con
ngêi vµ søc m¹nh cña con ngêi lµ ë chç con ngêi biÕt suy nghÜ. C¸c nhËn
®Þnh ®ã ®Òu ®óng khi nªu lªn mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña con ngêi tuy
nhiªn l¹i phiÕn diÖn v× kh«ng nãi kªn ®îc nguån gèc cña nh÷ng ®Æc
4
- ®iÓm Êy vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng víi nhau. M¸c vµ ¡ngghen ®· ph©n
tÝch vai trß cña lao ®éng s¶n xuÊt ë con ngêi “ B¶n th©n con ngêi b¾t
®Çu b»ng sù ph©n biÖt víi sóc vËt ngay khi con ngêi b¾t ®Çu s¶n xuÊt ra
nh÷ng t liÖu sinh ho¹t cña m×nh - ®ã lµ m«t bíc tiÕn do tæ chøc c¬ thÓ
cña con ngêi quy ®Þnh ”. Bªn c¹nh ®ã viÖc ®¸p øng nhu cÇu sinh häc cña
con ngêi diÔn ra trong m«i trêng x· héi vµ diÔn ra theo ph¬ng thøc ngêi
( c¸c QHXH ®· quy ®Þnh viÖc lùa chän trong tæng thÓ c¸c nhu cÇu ®ã
®Ó ®¸p øng ), ph¬ng thøc ®¸p øng nhu cÇu sinh häc cña con ngêi ®·
mang tÝnh chÊt x· héi. Nh vËy tuy lµ mét bé phËn cña tù nhiªn nhng trong
mèi quan hÖ víi tù nhiªn con ngêi hoµn toµn kh¸c con vËt. M¸c nãi “ con vËt
chØ t¸i s¶n xuÊt ra b¶n th©n nã, cßn con ngêi th× t¸i s¶n xuÊt ra toµn bé
giíi tù nhiªn ”. Nh vËy chÝnh ®i tõ nhu cÇu con ngêi ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng
®Ó t¸i s¶n xuÊt ra toµn bé giíi tù nhiªn. Vµ ta còng thÊy ®îc r»ng b¶n chÊt
sinh häc sÏ lµ nÒn t¶ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn b¶n chÊt x·
héi cña con ngêi.
KÕt luËn: Nh vËy lµ mét mÆt cña b¶n chÊt con ngêi cÇn ph¶i t«n
träng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®¸p øng thùc hiÖn quyÒn con ngêi ( sèng, lao
®éng...)
a2. B¶n chÊt x· héi cña con ngêi
Con ngêi lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ x· héi
- Con ngêi lµ chñ thÓ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. Con ngêi tù t¹o nªn c¸c
mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi mµ quan hÖ ®Çu tiªn vµ c¬ b¶n nhÊt lµ
QHSX. VËy con ngêi cã tÝnh x· héi tríc hÕt bëi b¶n th©n ho¹t ®éng s¶n
xuÊt cña con ngêi lµ ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi. Trong ho¹t ®éng s¶n
xuÊt con ngêi kh«ng thÓ t¸ch khái x· héi. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi
lµ ®Ó phôc vô cho con ngêi vµ cho toµn bé x· héi. TÝnh x· héi cña con ng-
êi cßn thÓ hiÖn ë c¸c ho¹t ®éng vµ giao tiÕp x· héi. Con ngêi lu«n cã nhu
cÇu trao ®æi giao tiÕp ®iÒu ®ã ®îc thùc hiÖn b»ng ng«n ng÷. Ng«n ng÷
chÝnh lµ c¸i vá vËt chÊt cña t duy vµ t duy còng chÝnh lµ ®iÓm ph©n biÖt
gi÷a con ngêi vµ con vËt. T duy cña con ngêi ph¸t triÓn trong ho¹t ®éng vµ
giao tiÕp x· héi mµ tríc hÕt lµ trong ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt. Nh vËy
5
- tõ quan hÖ s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh nªn c¸c quan hÖ kh¸c. Do ®ã con ngêi
lµ chñ thÓ cña x· héi, con ngêi t¹o nªn x· héi.
- Con ngêi lµ s¶n phÈm cña c¸c mèi quan hÖ x· héi, con ngêi
chÞu sù chi phèi cña c¸c quan hÖ x· héi sèng vµ ho¹t ®éng
theo c¸c quy ®Þnh cña x· héi. Thùc vËy v× lµ mét bé phËn
cña x· héi còng nh lµ mét bé phËn cña tù nhiªn con ngêi
kh«ng t¸ch khái ®îc x· héi. Vµ do mçi chÕ ®é x· héi kh¸c
nhau sÏ ®Þnh ra nh÷ng yªu cÇu riªng ®èi víi con ngêi. Nh
trong chÕ ®é phong kiÕn vµ trong XHCN hoµn toµn cã
nh÷ng yªu cÇu rÊt kh¸c nhau vÒ con ngêi nh quan niÖm vÒ
c«ng – dung – ng«n – h¹nh cña ngêi phô n÷ ngµy nay
kh«ng cßn gièng nh xa n÷a mµ ®· cã thay ®æi cho phï hîp.
Tõ ®ã con ngêi cã c¸c nhu cÇu x· héi ®îc h×nh thµnh vµ
®¸p øng trªn nÒn t¶ng ®¸p øng c¸c nhu cÇu sinh häc. C¸c
nhu cÇu x· héi lµ c¸c nhu cÇu ho¹t ®éng x· héi trong ®ã
chøa ®ùng nhu cÇu tù kh¼ng ®Þnh vµ nhu cÇu tù do. Nh
vËy c¸c nhu cÇu x· h«i cña con ngêi lµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu
sinh häc. MÆt x· héi cña con ngêi cßn thÓ hiÖn ë b¶n n¨ng
x· héi - ®ã chÝnh lµ ý thøc. XuÊt ph¸t tõ b¶n n¨ng sinh häc
trong m«i trêng x· héi b¶n n¨ng ®ã ®· trë thµnh ý thøc. §iÒu
®ã gióp tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi vÒ nhËn thøc thÕ
giíi xung quanh.
KÕt luËn: Lµ mÆt thø hai cña b¶n chÊt con ngêi nªn còng cÇn t«n träng
b¶n chÊt x· héi cña con ngêi vµ thùc hiÖn c¸c quyÒn lîi x· héi cña con ngêi.
a3. Mèi quan hÖ gi÷a mÆt tù nhiªn vµ mÆt x· héi
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng gi÷a b¶n
chÊt x· héi vµ b¶n chÊt sinh häc cña con ngêi lµ mét sù thèng nhÊt kh«ng
t¸ch rêi. MÆt sinh häc vµ mÆt x· héi lu«n g¾n bã víi nhau. ChÝnh mÆt
sinh häc ®· th«i thóc con ngêi hµnh ®éng ®Ó thÓ hiÖn ®îc mÆt x· héi cña
m×nh. Lao ®éng x· héi quyÕt ®Þnh ®êi sèng cña con ngêi nªn b¶n n¨ng
sinh vËt ®îc thu hót vµ héi nhËp vµo b¶n n¨ng lao ®éng x· héi, c¸i b¶n n¨ng
6
- x· héi ®Æc thï cña con ngêi. Nh vËy khi nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt con ngêi
cÇn nghiªn cøu ë hai mÆt tù nhiªn vµ x· héi, cÇn ph¶i ®Æt con ngêi trong
c¸c hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ ®Ó nghiªn cøu.
b. Nguån lùc con ngêi :
Con ngêi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh
Con ngêi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh nhng con ngêi ë ®©y lµ
mét vµo c¸ nh©n hay lµ quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng.
_ T tëng t«n gi¸o cho r»ng mäi sù thay ®æi trong x· héi lµ do ý
chÝ cña ®Êng tèi cao, lµ do “ mÖnh trêi “, ý chÝ ®ã ®îc c¸ nh©n thùc hiÖn.
_ Chñ nghÜa duy t©m cho r»ng lÞch sö nh©n lo¹i lµ lÞch sö cña
c¸c bËc vua chóa, anh hïng hµo kiÖt, thiªn tµi lçi l¹c. Cßn quÇn chóng
nh©n d©n chØ lµ lùc lîng tiªu cùc,lµ “ ph¬ng tiÖn” mµ c¸c vÜ nh©n cÇn
®Õn ®Ó ®¹t môc ®Ých cña m×nh.
_ Nh÷ng nhµ duy vËt tríc M¸c tuy kh«ng tin vµo thîng ®Õ, thÇn
linh nhng l¹i cho r»ng nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi lµ t tëng,
®¹o ®øc, lµ c¸c vÜ nh©n sím nhËn thøc ®îc ch©n lý vÜnh cöu.
_ Còng cã nh÷ng nhµ t tëng ®Ò cao vai trß cña quÇn chóng
nh©n d©n nhng kh«ng nhËn thøc ®îc mét c¸ch khoa häc vai trß ®ã. Cã ng-
êi ®Ò cao vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n nhng l¹i phñ nh©n hoµn toµn
vai trß cña c¸ nh©n ®Æc biÖt.
_ Chñ nghÜa Mac- Lªnin ®· chøng minh m«t c¸ch khoa häc vai
trß quyÕt ®Þnh cña quÇn chóng nh©n d©n trong lÞch sö vµ x¸c ®Þnh
®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a vai trß c¸ nh©n vµ vai trß quÇn chóng trong
sù ph¸t triÓn x· héi.
QuÇn chóng nh©n d©n lµ ngêi s¸ng t¹o ch©n chÝnh cña lÞch sö.
Vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n thÓ hiÖn ë c¸c mÆt :
*QuÇn chóng nh©n d©n lµ lùc lîng s¶n xuÊt c¬ b¶n cña x· héi
Muèn tån t¹i th× con ngêi ph¶i ®îc ®¸p øng c¸c nhu cÇu ¨n, mÆc, ë... muèn
vËy hä ph¶i kh«ng ngõng s¶n xuÊt v× s¶n xuÊt vËt chÊt lµ ®iÒu kiÖn c¬
b¶n quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Lùc lîng s¶n xuÊt dÉn tíi
sù thay ®æi vÒ mÆt ph¬ng thøc s¶n xuÊt vµ toµn bé ®êi sèng x· héi. Qu¸
7
- tr×nh s¶n xuÊt lµ cña toµn x· héi. Thùc tiÔn s¶n xuÊt cña loµi ngêi cña
quÇn chóng nh©n d©n lµ c¬ së vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn khoa häc kÜ
thuËt vµ khoa häc kÜ thuËt l¹i lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao
kh«ng ngõng. NÕu tµi n¨ng trÝ tuÖ n¨ng suÊt lao ®éng cña ®«ng ®¶o
nh÷ng ngêi lao ®«ng kh«ng ®îc ph¸t huy, n©ng cã th× nÒn s¶n xuÊt sÏ
gi¶m sót, kÐm hiÖu qu¶.
* QuÇn chóng nh©n d©n lµ ®éng lùc c¬ b¶n cña mäi cuéc c¸ch
m¹ng x· héi
Trong x· héi cã giai cÊp m©u thuÉn gi÷a LLSX vµ QHSX
biÓu hiÖn thµnh m©u thuÉn gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ.
C¸ch m¹ng x· héi sÏ x¶y ra khi QHXH kh«ng cßn phï hîp víi LLSX ®Ó xo¸
bá QHSX cò thiÕt lËp QHSX míi phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña LLSX míi.
QuÇn chóng nh©n d©n lu«n lµ lùc lîng c¬ b¶n vµ quyÕt ®Þnh th¾ng lîi
cña c¸ch m¹ng. §ã thùc sù lµ sù nghiÖp cña quÇn chóng nh©n d©n chø
kh«ng ph¶i cña mét vµi c¸ nh©n.
* QuÇn chóng nh©n d©n cã vai trß to lín, kh«ng thÓ thay thÕ
trong s¶n xuÊt tinh thÇn.
Hå ChÝ Minh nhËn ®Þnh “ QuÇn chóng lµ nh÷ng ngêi s¸ng
t¹o, c«ng n«ng lµ nh÷ng ngêi s¸ng t¹o. Nhng, quÇn chóng kh«ng ph¶i chØ
s¸ng t¹o ra nh÷ng cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. QuÇn chóng cßn lµ ngêi s¸ng
t¸c n÷a...Nh÷ng s¸ng t¸c Êy lµ nh÷ng hßn ngäc quý”.
VËy quÇn chóng nh©n d©n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong sù
ph¸t triÓn lÞch sö, vai trß ®ã ®îc ph¸t huy cao ®é mét khi ®«ng ®¶o quÇn
chóng tho¸t khái sù trãi buéc cña nh÷ng t tëng ph¶n ®éng, ph¶n khoa häc,
nh÷ng tËp qu¸n cßn l¹c hËu vµ ®îc gi¸c ngé nh÷ng t tëng khoa häc vµ c¸ch
m¹ng.
Theo quan ®iÓm M¸c- Lªnin vai trß cña quÇn chóng vµ vai trß
cña c¸ nh©n trong lÞch sö kh«ng t¸ch rêi nhau tr¸i l¹i cã quan hÖ kh¨ng khÝt
víi nhau. C¸ nh©n u tó l·nh tô kiÖt xuÊt lµ s¶n phÈm lµ con ®Î cña phong
trµo quÇn chóng nªn søc m¹nh cña hä, trÝ tuÖ cña hä b¾t nguån tõ quÇn
chóng nh©n d©n. Lªnin viÕt “ Trong lÞch sö, cha hÒ cã mét giai cÊp nµo
8
- giµnh ®îc thèng trÞ, nÕu nã kh«ng ®µo t¹o ra ®îc trong hµng ngò cña
m×nh nh÷ng l·nh tô chÝnh trÞ nh÷ng ®¹i biÓu tiªn phong cóa ®ñ kh¶ n¨ng
tæ chøc vµ l·nh ®¹o phong trµo ”. Chñ nghÜa Mac- Lªnin ®¸nh gi¸ rÊt cao
vai trß cña c¸ nh©n anh hïng cña l·nh tô trong sù phÊt triÓn cña lÞch sö nh-
ng kiªn quyÕt chèng l¹i tÒ sïng b¸i c¸ nh©n. C¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ
nghÜa Mac- Lªnin lu«n coi sïng b¸i c¸ nh©n lµ hiÖn tîng hoµn toµn xa l¹ víi
hÖ t tëng cña giai cÊp v« s¶n.
2, C¬ së thùc tÕ:
Níc ta ®ang trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH trong thêi k× nµy
gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi cßn cha cã sù ph©n chia râ rµng. Nh÷ng tµn d cña
chÕ ®é x· héi cò vÉn cßn vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi còng bíc ®Çu ®-
îc h×nh thµnh. C¶ níc ®ang tiÕn hµnh qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ míi
kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ, ®iÒu tiÕt cña nhµ níc theo ®Þnh híng
XHCN. Trong nÒn kinh tÕ míi khi mµ vai trß cña con ngêi cã ®ñ mäi kh¶
n¨ng ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó ph¸t huy tµi n¨ng cña m×nh th× vÊn ®Ó
con ngêi cµng trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. Víi nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn con ngêi sÏ tham gia vµo c¸c m«i trêng kh¸c nhau. VÊn ®Ò lµ
cïng víi sù thay ®æi ®ã th× con ngêi sÏ thay ®æi ra sao ®Ó phï hîp víi nã.
Con ngêi lµ môc tiªu ®ång thêi còng lµ ®éng lùc cña sù ph¸t
triÓn KT- XH. Sù ph¸t triÓn cña x· héi ®Òu nh»m phôc vô lîi Ých cña con
ngêi. Lµ chñ thÓ s¸ng t¹o nªn lÞch sö con ngêi ®· tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña
m×nh b»ng c¸c ho¹t ®éng tõ ®ã gãp phÇn ®a x· héi ®i lªn. TiÒm n¨ng
phong phó ®a d¹ng cña x· héi loµi ngêi v¨n minh lµ nguån tµi nguyªn v«
tËn, v« gi¸, quý b¸u nhÊt vµ ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña
nªn v¨n minh nh©n lo¹i ®ã chÝnh lµ con ngêi. Nh vËy, mäi ho¹t ®éng kinh
tÕ – x· héi ®Òu ph¶i b¾t nguån ®Òu ph¶i dùa trªn nguån lùc con ngêi vµ
còng v× con ngêi mµ ph¸t triÓn. Trong c¬ chÕ thÞ trêng th× ®éng lùc con
ngêi vµ môc tiªu v× con ngêi cµng thÓ hiÖn râ h¬n, nÒn s¶n xuÊt mµ hµng
ho¸ s¶n xuÊt ra ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi, nÒn s¶n xuÊt trong
®ã cã sù øng dông réng r·i cña c¸c tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt th× nguån
9
- lùc con ngêi ®Æc biÖt lµ trÝ tuÖ cña mçi con ngêi cµng trë nªn quan träng
h¬n.
Trong ®iÒu kiÖn míi víi c¸c thµnh tùu ®îc øng dông ngµy cµng
nhiÒu trong c¸c ngµnh, nghÒ trong nÒn s¶n xuÊt ®ßi hái tr×nh ®é lµnh
nghÒ, kh¶ n¨ng thµnh th¹o cña con ngêi, cña ngêi lao ®éng ngµy cµng cao
h¬n. Khi mµ hÇu hÕt c¸c c«ng viÖc ®Òu lµm trªn m¸y mãc th× chØ cÇn
mét s¬ suÊt nhá cña ngêi c«ng nh©n ®Òu khiÓn còng cã thÓ dÉn tíi
nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. Cã c¸c ph¬ng tiÖn lao ®éng tiªn tiÕn mµ
kh«ng cã ®éi ngò lao ®éng t¬ng øng vÒ tr×nh ®é sö dông th× hiÖu qu¶
s¶n xuÊt sÏ kh«ng cao. Do ®ã cÇn ph¶i chó träng vÊn ®Ò n©ng cao tr×nh
®é ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã th¸i ®é cña ngêi lao ®éng còng cã vai trß
quan träng. Ngêi lao ®éng cã tËn t×nh víi c«ng viÖc th× hiÖu qu¶ lao ®éng
míi cao vµ ngîc l¹i. Do ®ã khi xem xÐt vÊn ®Ò con ngêi còng cÇn ph¶i
xem xÐt trªn khÝa c¹nh nµy.
Trong mét thêi gian dµi sau chiÕn tranh n íc ta ®· duy tr× nÒn
kinh tÕ bao cÊp. Víi nÒn kinh tÕ ®ã th× ta ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ sa
sót. §· cã lóc ta lóng tóng kh«ng biÕt c¸i nµo lµ ®éng lùc thùc sù nªn ®·
kh«ng tËp trung t¸c ®éng ®óng môc tiªu. Sù yÕu kÐm ®ã ®· kÐo níc ta
vµo t×nh tr¹ng v« cïng khã kh¨n cø m·i tiÕp tôc s©u h¬n cña hè thÊt b¹i vµ
kÕt qu¶ lµ nÒn kinh tÕ kÐo theo lµ ®êi sèng x· héi cña nh©n d©n rÊt yÕu
kÐm.Tõ thùc tr¹ng ®ã t¹i §¹i héi VI §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ta ®· nh×n l¹i
mét chÆng ®êng ®· qua vµ xem xÐt suy nghÜ l¹i tõ ®ã ®· cã nh÷ng bíc ®i
míi ®Çy t¸o b¹o khi chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ sang c¬ chÕ th× trêng cã
sù qu¶n lÝ cña nhµ níc. Còng tõ ®ã ta ®· ph¶i thõa nhËn tÇm quan träng
cña ®éng lùc con ngêi, vÊn ®Ò con ngêi ®· ®îc quan t©m, chó träng
nhiÒu h¬n. Tõ sù thay ®æi quan ®iÓm ®ã cña §¶ng th× con ngêi ®· cã
nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t huy vai trß cña m×nh, ph¸t huy tiÒm n¨ng to lín cña
m×nh.
II Thùc tr¹ng c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu :
1. TruyÒn thèng con ngêi ViÖt Nam.
10
- NhËn thøc s©u s¾c vµ ®Þnh híng ®óng ®¾n viÖc kÕ thõa
c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó t¹o dùng nªn ®¹o
®øc lµnh m¹nh cña x· héi gãp phÇn gi÷ g×n vµ n©ng cao b¶n s¾c v¨n ho¸
d©n téc ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt mÆt tr¸i
cña c¬ chÕ thÞ trêng.
a. ¦u ®iÓm – Thµnh c«ng :
* TiÕp tôc kÕ thõa vµ ph¸t huy c¸c truyÒn thèng d©n téc trong
giai ®o¹n hiÖn nay. C¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng lµ bé phËn cèt lâi
trong c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn truyÒn thèng ViÖt Nam.
Con ngêi ViÖt Nam cã truyÒn thèng yªu níc tõ bao ®êi nay.
Chñ nghÜa yªu níc lµ cèt lâi cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, lµ gi¸ trÞ cao
nhÊt trong hÖ gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña d©n téc, lµ t×nh c¶m, t tëng lín nhÊt cña
nh©n d©n ta. Lªnin ®· viÕt chñ nghÜa yªu níc lµ “... mét trong nh÷ng t×nh
c¶m s©u s¾c nhÊt ®îc cñng cè qua hµng tr¨m n¨m, hµng ngµn n¨m cña c¸c
tæ quèc biÖt lËp ”. Chñ nghÜa yªu níc cña nh©n d©n ta hoµn toµn xa l¹ víi
chñ nghÜa d©n téc hÑp hßi vµ chñ nghÜa s«vanh níc lín.Yªu níc víi mçi
ngêi d©n ViÖt Nam lµ ®Æt lîi Ých cña Tæ quèc vµ nh©n d©n lªn trªn hÕt,
ch¨m lo x©y dùng ®Êt níc kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng ®« hé vµ x©m lîc
b¶o vÖ toµn vÑn l·nh thæ quèc gia gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Yªu
níc lµ tiªu chuÈn cao nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña hµnh vi c¸
nh©n trong t¬ng quan víi lîi Ých d©n téc. Lßng yªu níc lµ ®éng lùc tinh
thÇn to lín cã søc cæ vò m¹nh mÏ nh©n d©n ta trong sù nghiÖp x©y dùng
®Êt níc vµ b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc. Yªu níc bao giê còng g¾n liÒn víi lßng
yªu th¬ng vµ quý träng, tin tëng ë søc m¹nh cña con ngêi, nhÊt lµ ngêi lao
®éng. Th¬ng yªu quý träng, tin tëng ë søc m¹nh cña con ngêi lµ mét néi
dung chñ yÕu cña quan hÖ ®¹o ®øc gi÷a ngêi víi ngêi. Lßng th¬ng ngêi
truyÒn thèng cña nh©n d©n ta mang néi dung hiÖn thùc tÝch cùc – võa
kh«ng khíc tõ ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng kÎ ®i ngîc víi lîi Ých cña céng
®ång võa chøa ®ùng lßng vÞ tha, tÝnh bao dung cao c¶ vµ sù hoµ nhËp
réng lín. Cã thÓ nãi tinh thÇn yªu níc, lßng th¬ng ngêi lµ gi¸ trÞ ®Þnh híng
cña c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc tinh thÇn truyÒn thèng ViÖt Nam, lµ c¬ së cña chñ
11
- nghÜa anh hïng, tinh thÇn ®oµn kÕt... cña nh©n d©n ta. Bªn c¹nh ®ã ngêi
ViÖt Nam cßn cã ý thøc tù t«n d©n téc tù hµo d©n téc rÊt cao.
HiÕu häc, träng häc, ham t×m tßi, hiÓu biÕt còng lµ mét truyÒn
thèng quan träng cña ngêi ViÖt Nam. MÆc dï ViÖt Nam lµ mét quèc gia
®ang ph¸t triÓn víi nh÷ng chØ sè cßn rÊt thÊp vÒ møc sèng vµ thu nhËp
nhng sè ngêi cã nguyÖn väng cho con häc cao chiÕm mét tØ lÖ kh¸ lín. Tõ
xa xa ta còng ®· cã nh÷ng tÊm g¬ng hiÕu häc vµ ngµy nay ph¸t huy tinh
thÇn ®ã líp trÎ ngµy nay kh«ng ngõng muèn trau dåi kiÕn thøc, më mang
thªm tÇm hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi xung quanh m×nh. Hä ngµy cµng tiÕp cËn
víi hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, víi c¸c tiÕn bé kÜ thuËt trªn thÕ giíi nhanh
nh¹y h¬n. G¾n víi truyÒn thèng hiÕu häc träng häc lµ truyÒn thèng t«n s
träng ®¹o.
C¸c mèi quan hÖ céng ®ång nh quan hÖ trong gia ®×nh, hä hµng,
lµng xãm tiÕp tôc ®îc ph¸t triÓn ngµy cµng tèt ®Ñp. §©y lµ mét nÐt ®Ñp
trong v¨n ho¸ cña d©n téc ta. Trong gia ®×nh, hä hµng cã c¸c mèi quan hÖ
rµng buéc lÉn nhau ra ngoµi x· héi cã hµng xãm “ tèi löa t¾t ®Ìn cã nhau “.
§¹o hiÕu còng lµ mét tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ mét con ngêi. §¹o hiÕu,
lèi sèng thanh b¹ch, lßng nh©n ¸i, s½n sµng gióp ®ì ngêi kh¸c khi gÆp khã
kh¨n ho¹n n¹n vÉn lµ nh÷ng khuynh híng chñ ®¹o chi phèi t©m thøc vµ
hµnh vi cña ngêi ViÖt Nam hiÖn nay
Ngêi ViÖt Nam cã truyÒn thèng cÇn cï, siªng n¨ng. §Õn nay truyÒn
thèng ®ã vÉn tiÕp tôc ®îc ph¸t huy.
* Bªn c¹nh nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®ã th× trong ®iÒu kiÖn nÒn
kinh tÕ míi hiÖn nay mét thang trËt tù x· héi míi vµ mét thang gi¸ trÞ míi
®ang h×nh thµnh. Trong thang gi¸ trÞ nµy nh÷ng truyÒn thèng c¬ b¶n tiªu
biÓu cho b¶n s¾c vµ phÈm gi¸ d©n téc vÉn ®îc tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n
ta t«n träng vµ tù hµo, vÉn lµm nh÷ng ®Þnh híng chñ ®¹o cho t©m thøc,
hµnh vi cña con ngêi ViÖt Nam ; nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng còng ph¶i ®îc
kÕ thõa vµ ph¸t huy theo híng hiÖn ®¹i ho¸ phï hîp vµ ®¸p øng môc tiªu
d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh.
b, H¹n chÕ – thÊt b¹i :
12
- Do sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña quy luËt c¹nh tranh cña lîi Ých nªn c¬
chÕ thÞ trêng “ cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc m©u thuÉn víi b¶n chÊt cña chñ
nghÜa x· héi ”( §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ) lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n
g©y nªn hiÖn tîng suy tho¸i ®¹o ®øc ë mét bé phËn d©n c. Kh¸t väng lµm
giÇu b»ng mäi gi¸, chñ nghÜa thùc dông víi viÖc sïng b¸i ®ång tiÒn t©m lÝ
thÝch hëng thô... ®· dÉn mét sè ngêi ®Õn nh÷ng hµnh vi vi ph¹m lîi Ých
cña céng ®ång nh tham nhòng lµm ¨n bÊt l¬ng ( bu«n lËu, lµm hµng gi¶...)
vµ sa vµo c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c ( trém cíp, cê b¹c...). §¸ng chó ý lµ tÖ n¹n x·
héi tríc ®©y chØ diÔn ra tù ph¸t, quy m« nhá th× nay cã nguy c¬ lan réng
vµ mang tÝnh téi ph¹m cã tæ chøc cao, nh h×nh thµnh c¸c b¨ng nhãm chñ
chøa.... víi quy m« quèc gia vµ quèc tÕ.
Bªn c¹nh ®ã lµ thùc tr¹ng th¸i ®é ®èi víi c¸c di s¶n v¨n ho¸ d©n téc.
KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy sè ngêi quan t©m th¨m viÕng c¸c c«ng tr×nh
v¨n ho¸, di tÝch lÞch sö cña quª h¬ng vµ ®Êt níc chiÕm tØ lÖ rÊt nhá
( kho¶ng díi 10%) Vµ ®èi víi c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt truyÒn thèng sè ngêi
ham thÝch còng ë nh÷ng con sè rÊt khiªm tèn ( chÌo 18,59%, tuång
6,8%...).
Cuéc sèng theo c¬ chÕ thÞ trêng lµm cho nhiÒu gi¸ trÞ truyÒn
thèng trong lèi sèng còng thay ®æi theo híng ®ã, dÇn lµm mÊt ®i b¶n s¾c
d©n téc, mét thang gi¸ trÞ míi ®ang ®îc h×nh thµnh. Nh÷ng quan niÖm vÒ
gi¸ trÞ ®¹o ®øc míi còng ngµy cµng ph¸t triÓn, con ngêi míi b©y giê ®·
nh×n x· héi theo c¸ch riªng cña hä mµ ®«i khi xem nhÑ c¸c gi¸ trÞ truyÒn
thèng.
MÆc dï hiÖn nay nÒn gi¸o dôc cña ta ®ang ph¸t triÓn m¹nh, viÖc
tiÕn hµnh gi¸o dôc phæ cËp tiÓu häc ®· hoµn thµnh vµ ®ang tiÕn tíi phæ
cËp gi¸o dôc cÊp II, nhng do chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p cña ta cßn cã nh÷ng
s¹i lÖch nhÊt ®Þnh nªn sù hiÓu biÕt vÒ lÞch sö d©n téc vÒ c¸c gi¸ trÞ
truyÒn thèng kh¸c cña d©n téc cña con ngêi cßn rÊt h¹n hÑp. Ch¬ng tr×nh
gi¸o dôc qu¸ nÆng khiÕn cho trÎ suèt ngµy ph¶i häc kh«ng cã thêi gian
nghØ ng¬i, kh«ng cã thêi gian ®Ó tù t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh chóng
mµ chØ biÕt tíi s¸ch vë. Chóng cã thÓ tÝnh to¸n rÊt nhanh sö dông vi tÝnh
13
- rÊt thµnh th¹o nhng kh«ng biÕt mét chót g× vÒ lÞch sö d©n téc. §©y lµ
t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn hiÖn nay trong giíi trÎ.
Nh÷ng thùc tr¹ng trªn ®©y ®ang lµ th¸ch thøc lín ®èi víi sù nghiÖp
®æi míi theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta.
c, Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng :
Con ngêi sèng trong m«i trêng nÒn kinh tÕ míi nÒn kinh tÕ theo
c¬ chÕ thÞ trêng coi nÆng vËt chÊt tinh thÇn. Con ngêi ngµy nay sèng
trong m«i trêng kinh tÕ lu«n cã sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó tån t¹i, chÝnh
tõ lîi Ých chÝnh ®¸ng ®ã nªn dÇn h×nh thµnh nªn mét nÐt míi cña con ngêi
®ã lµ xem nÆng gi¸ trÞ vËt chÊt. Dêng nh víi hä c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn ®Òu
cã thÓ quy ®æi ra gi¸ trÞ vËt chÊt.
Cïng víi xu thÕ chung cña c¶ nh©n lo¹i, c¸c níc trªn thÕ giíi ®ang
t¨ng cêng giao lu trao ®æi v¨n ho¸. Sù më réng quan hÖ quèc tÕ bªn c¹nh
nh÷ng nÐt ®Ñp, nÐt míi ®¸ng häc hái tõ níc b¹n cßn cã c¶ nh÷ng luång v¨n
ho¸ xÊu x©m nhËp vµo mµ ®èi tîng dÔ x©m nhËp nhÊt chÝnh lµ giíi trÎ.
B»ng c¸c con ®êng kh¸c nhau c¸c luång v¨n ho¸ xÊu x©m nhËp vµo níc ta
t¸c ®éng ®Õn giíi trÎ _ løa tuæi lu«n thÝch sù míi mÎ lµm thay ®æi dÇn c¸c
quan niÖm sèng cña hä vµ h×nh thµnh nªn nh÷ng quan niÖm sèng míi.
Sù thê ¬, thiÕu quan t©m cña mäi ngêi, cña c¸c cÊp c¸c ngµnh
®Õn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng. §· cã nh÷ng giai ®o¹n nhµ níc ®· kh«ng quan
t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy mét c¸ch ®óng møc, ®Ó nã tù nã nªn ®· lµm cho nã
ngµy mét mai mét ®i. Mçi ngêi ®Òu coi c«ng viÖc cña m×nh lµ quan träng
nhÊt nªn ®· l·ng quªn, kh«ng quan t©m ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ chung cña x·
héi.
Nh vËy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña nh©n d©n ta tõ tríc
tíi nay vÉn ®ang ®îc ph¸t huy. Tuy nhiªn do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau
mµ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña nã ®ang cã xu híng t¨ng lªn.
2. Nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam :
Nh©n c¸ch lµ tæng hîp tÊt c¶ c¸c yÕu tè n¨ng lùc, nguyÖn väng së
trêng, thÓ chÊt, phÈm chÊt cña mçi c¸ nh©n xÐt theo yªu cÇu x· héi.
14
- Mçi con ngêi ®¹t tíi sù trëng thµnh x· héi ph¶i lµ mét con ngêi cã
nh©n c¸ch. Nh©n c¸ch lµ nh©n c¸ch cña tõng ngêi trong tÝnh c¸ thÓ sinh
®éng cña nã trong sù biÓu hiÖn vµ tù kh¼ng ®Þnh chÊt lîng cña nã víi t
c¸ch lµ mét c¸ nh©n. Mçi c¸ nh©n mang c¸i t«i nh©n c¸ch nh mét h×nh ¶nh
thu nhá c¶u nh©n c¸ch x· héi.
a, ¦u ®iÓm – Thµnh c«ng :
Kh¼ng ®Þnh lßng yªu níc, ý thøc b¶o vÖ Tæ quèc cña con ngêi
ViÖt Nam h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së lÞch sö v÷ng ch¾c vµ ®îc t«i
luyÖn trong ®Êu tranh dùng níc vµ gi÷ níc hµng ngh×n n¨m. Tõ khi cã
§¶ng, lßng yªu níc, ý thøc b¶o vÖ Tæ quèc ph¸t triÓn cao, biÓu hiÖn rùc rì
trë thµnh chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng, biÕn thµnh søc m¹nh to lín chiÕn
th¾ng hai ®Õ quèc Ph¸p vµ MÜ giµnh ®éc lËp tù do cho Tæ quèc.
X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vÒ lÏ sèng ®èi víi mét con ngêi lµ ®iÓm tùa
tinh thÇn ®Çu tiªn ®Ó con ngêi ph¸t triÓn thµnh mét nh©n c¸ch víi nghÜa
lµ biÕt sèng l¬ng thiÖn, tö tÕ, cã tr¸ch nhiÖm víi chÝnh m×nh vµ x· héi.
M«i trêng x· héi, ho¹t ®éng cña con ngêi vµ nh÷ng quan hÖ x· héi cña nã lµ
nh÷ng nh©n tè trùc tiÕp nhÊt tham gia vµo sù h×nh thµnh vµ thùc hiÖn
nh©n c¸ch cña mçi c¸ nh©n. TÝnh hiÖn thùc nµy cña nh©n c¸ch x¸c ®Þnh
h×nh thøc biÓu hiÖn cña nh©n c¸ch ë lÏ sèng, lèi sèng vµ nÕp sèng. ý thøc
vµ tù ý thøc vÒ m×nh tríc hÕt ®îc ®Þnh h×nh ë lÏ sèng.
Trong x· héi hiÖn nay khi ®êi sèng cña con ngêi ngµy cµng ®îc
n©ng cao th× tinh thÇn c¸ch m¹ng còng ®îc n©ng cao. Ngêi ta nhËn ra
r»ng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ sù qu¶n lÝ cña nhµ níc th× cuéc sèng cña
nh©n d©n ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn, ngµy cµng ®îc ch¨m lo ®Çy ®ñ h¬n do
®ã hä cµng tin vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng.
Khi ®êi sèng vËt chÊt, c¸c nhu cÇu vÒ ¨n ë ®· ®îc n©ng cao th×
con ngêi ViÖt Nam l¹i tiÕp tôc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña m×nh. Sù
hiÓu biÕt ngµy cµng ®îc n©ng cao, ngµy cµng më réng. Con ngêi b©y giê
nh×n nhËn mét vÊn ®Ò ®· cã kh¸ ®Çy ®ñ c¸c tri thøc cÇn thiÕt. Líp ngêi
trÎ mang t©m lÝ vµ tÝnh c¸ch míi ®ang h×nh thµnh nªn mét kiÓu nh©n c¸ch
míi kh«ng phñ nhËn qu¸ khø cña d©n téc, hä nh×n cuéc sèng hiÖn nay víi
15
- con m¾t riªng cña thÕ hÖ m×nh. NÕu tríc ®©y c¸c thÕ hÖ cha «ng ®Êu
tranh ®Ó giµnh ®äc lËp tù do cho d©n téc th× ngµy nay líp trÎ nèi tiÕp ý
chÝ ®ã lu«n s½n sµng b¶o vÖ Tæ quèc. B¸c Hå ®· viÕt “ níc ®éc lËp mµ
d©n kh«ng ®îc h¹nh phóc th× ®éc lËp Êy còng kh«ng cã nghÜa lý g× ”. V×
vËy hiÖn nay mét mÆt líp trÎ lu«n s½n sµng chiÕn ®Êu b¶o vÖ Tæ quèc
hä cßn h¨ng h¸i tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y
dùng ®Êt níc ph¸t triÓn. Mét nÒn kinh tÕ æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó
ph¸t triÓn c¸c mÆt ho¹t ®éng kh¸c cña ®Êt níc. Sù h×nh thµnh nªn nh©n
c¸ch níi lµ hiÖn tîng tÊt nhiªn, hîp quy luËt. Nguån nh©n lùc ngµy cµng ®îc
ph¸t triÓn, ph¸t huy hÕt vai trß cña m×nh.ChÝnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®·
thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh nªn nh÷ng thang gi¸ trÞ ®¹o ®øc míi, con ngêi
míi sèng cã lÝ tëng lµnh m¹nh, trung thùc giµu lßng nh©n ¸i. NÒn kinh tÕ
®ã thóc ®Èy con ngêi ta ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o h¬n tù m×nh ph¶i lµm
chñ m×nh, tù m×nh quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña m×nh.Tõ ®ã ta ®· dÇn
kh¾c phôc tÝnh tr× trÖ û l¹i vµo nhµ níc nh thêi bao cÊp.
Cïng víi sù ph¸t triÓn chung ®ã lµ ý thøc ph¸p luËt ®îc n©ng cao râ
rÖt. Ngêi d©n ®· cïng c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña nhµ níc cïng ph¸t
hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. ý thøc chÊp hµnh c¸c quy
®Þnh cña ph¸p luËt còng n©ng cao h¬n tríc. Hä ®· biÕt dùa vµo luËt ®Ó
vµ ®Ó tù b¶o vÖ m×nh b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi chÝnh ®¸ng do ph¸p luËt quy
®Þnh.
b, ThÊt b¹i – H¹n chÕ :
MÆt xÊu cña c¬ chÕ thÞ trêng ®· t¸c ®éng ®ªn nh©n c¸ch con ng-
êi : xu thÕ ®éng c¬ vËt chÊt lÊn ¸t nhu cÇu ®¹o ®øc vµ chÝnh trÞ. Con
ngêi ngµy nay ch¹y theo lîi nhuËn ®«i khi ®¸nh mÊt b¶n th©n m×nh lóc nµo
kh«ng biÕt. Kh«ng Ýt ngêi s½n sµng chµ ®¹p lªn c¸c quan hÖ x· héi, quan
hÖ ®¹o ®øc tèt ®Ñp ®Ó thùc hiÖn ®îc tham väng cña m×nh. Kh«ng ngõng
n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn lµ nhu cÇu tÊt yÕu nhng v× thÕ
mµ lßng tham cña nhiÒu ngêi ®· ®i qu¸ giíi h¹n cho phÐp lµ ®iÒu ®¸ng lo
ng¹i. V× ®Þa vÞ x· héi, v× sù giµu cã ®«i khi hä ®· ®i”®êng t¾t ”, kh«ng tù
n©ng cao tr×nh ®é cña m×nh nhng l¹i muèn ngåi trªn cao h¬n mäi ngêi.
16
- Mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi bÞ ®ång tiÒn vµ lîi Ých vËt chÊt len lái vµ
chi phèi. Kh«ng Ýt c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh, b¹n bÌ... ®îc gi¶i quyÕt theo
lèi sßng ph¼ng g¾n liÒn víi tiÒn b¹c bµ c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt kh¸c. Lèi sèng
thùc dông võa lµ nguyªn nh©n võa lµ hËu qu¶ cña sù xung ®ét gi÷a c¸c
thÕ hÖ, c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, c¸c tÇng líp x· héi do sù nhËn thøc,
tiÕp thu, lÜnh héi vµ xö lÝ lÖch l¹c vÒ gi¸ trÞ ®¹o ®øc. Sù t¸c ®éng do thay
®æi c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc ®· t¹o nªn sù mÊt ph¬ng híng, khñng ho¶ng
niÒm tin vµo cuéc sèng cña bé phËn d©n c trong x· héi, nhÊt lµ tÇng líp
thanh thiÕu niªn. Vai trß gi¸o dôc ®¹o ®øc cña gia ®×nh, nhµ trêng x· héi
bÞ bu«ng láng, kÐm hiÖu qu¶. T×nh tr¹ng thanh thiÕu niªn ph¹m ph¸p ngµy
mét gia t¨ng vµ cã xu híng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang
gãp phÇn lµm h×nh thµnh nªn lèi sèng thùc dông, dèi tr¸, Ých kØ, ¨n b¸m,
ch¹y theo ®ång tiÒn vµ lîi Ých vËt chÊt. Nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc còng
thay ®æi. VÝ nh tríc ®©y c¸c hµnh vi suy ®åi vÒ ®¹o ®øc nh trai g¸i, ®éc
¸c, gian dèi bÞ x· héi lªn ¸n m¹nh mÏ th× ngµy nay sù ph¶n øng cña d luËn
x· héi còng cã møc ®é. Sù suy ®åi vÒ lèi sèng t¹o nªn sù li t¸n gia ®×nh,
con c¸i cã chiÒu híng t¨ng lªn. §ã lµ mét trong nh÷ng t¸c ®éng lµm t¨ng tØ
lÖ ph¹m téi ë phô n÷ vµ trÎ em. Nh vËy mÆt tr¸i cña nªn kinh tÕ thÞ trêng
®· lµm biÕn d¹ng nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng. Nh÷ng hµnh vi lÖch
chuÈn phæ biÕn h¬n ®ång thêi nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc còng cã nh÷ng
thay ®æi nhÊt ®Þnh. ChÝnh nh÷ng thay ®æi nµy trong ý thøc, ®¹o ®øc
gãp phÇn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh trËt tù an toµn x· héi ë níc ta
khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Bªn c¹nh ®ã t×nh tr¹ng thi hµnh
ph¸p luËt kh«ng nghiªm thiÕu ®ång bé trong c¸c c¬ quan thùc thi ph¸p luËt
vµ c«ng d©n ®· gãp phÇn t¹o nªn t©m lÝ coi thêng ph¸p luËt. Díi t¸c ®éng
cña c¬ chÕ thÞ trêng nhiÒu chÕ tµi ph¸p luËt kh«ng ®îc thùc hiÖn nghiªm
chØnh t¹o cho quÇn chóng sù hoµi nghi vÒ tÝnh c«ng minh cña ph¸p luËt,
kh«ng tin vµo chÝnh quyÒn. Do tÝnh nghiªm minh cña ph¸p luËt kh«ng ®îc
b¶o ®¶m nªn nhiÒu kÎ ph¹m téi vÉn sèng nhën nh¬ ngoµi vßng ph¸p luËt
khuyÕn khÝch ph¹m téi hoÆc l«i kÐo kÎ kh¸c ph¹m téi. Mï qu¸ng tríc nh÷ng
17
- ®ång tiÒn téi lçi nhiÒu ngêi ®· quªn ®i tÊt c¶ c¸c lý tëng m¬ íc vµ tÝnh
nh©n b¶n.
c, Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng :
§Êt níc ®ang trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò
cha cã sù ph©n chia râ rµng, vÉn ®an xen nhau, con ngêi míi vµ con ngêi
cò tån t¹i nhiÒu m©u thuÉn. Sù ®Êu tranh gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò lµ qu¸ tr×nh
l©u dµi vµ ®«i khi con ngêi ta bÞ l¹c híng, ®i lÖch ®êng, x¸c ®Þnh sai lÖch
nh÷ng chÈn mùc vÒ lÏ sèng tøc lµ lÖch l¹c vÒ quan niÖm sèng nhÊt lµ ë
nh÷ng ngêi trÎ tuæi ®ã lµ mét trë ng¹i c¨n b¶n ®Ó h×nh thµnh nh©n c¸ch
cña hä ®Æt hä tríc nguy c¬ h háng cã khi h háng c¶ mét ®êi. Víi mu«n
mÆt cña cuéc sèng hiÖn nay trong c¬ chÕ kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn th×
viÖc lùa chän ®óng ®¾n lèi sèng cña m×nh ®ßi hái con ngêi ph¶i cÈn
träng vµ ®îc gi¸o dôc trong m«i trêng tèt.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nÕu b¶n th©n mçi ngêi kh«ng tù cè
g¾ng, kh«ng biÕt gi÷ m×nh th× sÏ tù ®µo th¶i m×nh ra khái cuéc sèng.
VËy mµ hiÖn nay trong mçi b¶n th©n cña kh«ng Ýt ngêi ®· qu¸ dÔ d·i víi
b¶n th©n m×nh, tù bu«ng láng kh«ng cho m×nh vµo khu«n khæ cuéc sèng
®Ó cho b¶n th©n tiÕp xóc víi nh÷ng nÕp sèng míi nh÷ng luång v¨n ho¸ míi
trong ®ã cã c¶ xÊu vµ tèt mµ kh«ng cã chän läc. Nh÷ng ¶nh hëng cña v¨n
hãa lèi sèng thùc dông, ®åi truþ tõ bªn ngoµi x©m nhËp vµo níc ta qua
nhiÒu ®êng kh¸c nhau lµm « nhiÔm ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña x· héi
mµ ®èi tîng nh¹y c¶m nhÊt lµ tÇng líp thanh thiÕu niªn.
Ch¹y theo lîi nhuËn cña c¬ chÕ thÞ trêng con ngêi cã khi ®¸nh mÊt
chÝnh m×nh khi mµ ®· mÊt ®i nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc tèt ®Ñp ®îc x©y
dùng tõ ngµn xa. Lèi sèng tiªu dïng ®· t¹o nªn mét m«i trêng x· héi lu«n
kÝch thÝch con ngêi nghÜ tíi cuéc sèng hëng thô. Mét bé phËn giÇu cã
lµm ¨n ph¸t ®¹t bÞ sa ®o¹ biÕn chÊt thêng tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng tÖ
n¹n x· héi nh cê b¹c, nghiÖn hót... Mét bé phËn muèn cã cuéc sèng hëng
thô nhng l¹i vît qu¸ kh¶ n¨ng cña b¶n th©n th× con ®êng ng¾n nhÊt ®Ó ®¹t
®îc môc ®Ých lµ vi ph¹m ph¸p luËt. §ã còng lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn
sù t¨ng gia téi ph¹m trong thêi gian qua.
18
- 3. Nguån lùc con ngêi :
Thùc tiÔn cho thÊy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè, nhiÒu ®iÒu kiÖn nhng chñ yÕu nhÊt vÉn lµ phô thuéc vµo
con ngêi. §iÒu kh¼ng ®Þnh trªn l¹i cµng ®óng víi hoµn c¶nh ®Êt níc ta
®ang trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc. So s¸nh c¸c nguån lùc víi t c¸ch lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó phÊt
triÓn ®Êt níc vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× nguån nh©n
lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh. Do vËy h¬n bÊt cø nguån lùc nµo kh¸c nguån
nh©n lùc ph¶i chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi níc ta. NhËn thøc râ ®iÒu ®ã §¶ng ta x¸c ®Þnh con ngêi võa lµ môc
tiªu võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi bÒn v÷ng. §©y lµ nguån lùc
cña mäi nguån lùc lµ nh©n tè quan träng bËc nhÊt ®Ó ®a níc ta nhanh
chãng trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc §¶ng ta ®· :
“ lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho viÖc ph¸t
triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng ” cßn viÖc “ n©ng cao d©n trÝ båi dìng vµ ph¸t
huy nguån lùc to lín cña con ngêi ViÖt Nam lµ nh©t tè quyÕt ®Þnh th¾ng
lîi cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ” ( trÝch v¨n kiÖn §¹i héi
§¶ng VIII). Do vËy khai th¸c sö dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn
®Ò quan träng gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. Trong ®ã trÝ tuÖ trong mçi con ngêi lµ quan räng
nhÊt.
a, ¦u ®iÓm – Thµnh c«ng :
Tríc hÕt ph¶i nãi r»ng níc ta cã nguån nh©n lùc rÊt dåi dµo. Sè ng-
êi ë ®é tuæi lao ®éng chiÕm tØ lÖ cao trong x· héi. Hµng n¨m tØ lÖ ngêi
lao ®éng cµng ngµy cµng cao h¬n. Con ngêi ®îc coi lµ nguån lùc c¬ b¶n
®Ó t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau nhËn
thøc vÒ vai trß cña con ngêi cã kh¸c nhau. Giai ®o¹n ®Çu cña cuéc c¸ch
m¹ng khoa häc vai trß cña con ngêi ®· bÞ che lÊp bëi giíi tù nhiªn hay kÜ
thuËt. §Õn nay vai trß cña con ngêi ngµy cµng ®îc cñng cè vµ thÓ hiÖn lµ
vai trß cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Khi mµ c¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n kh¸c
trong tù nhiªn ®ang bÞ c¹n kiÖt dÇn th× trong x· héi loµi ngêi v¨n minh l¹i
19
- cã mét nguån tµi nguyªn v« tËn, v« gi¸, quý b¸u nhÊt vµ ngµy cµng ph¸t
triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. §ã lµ tiÒm n¨ng
phong phó ®a d¹ng con ngêi. §Êt níc ®ang trong thêi k× ®æi míi nguån lùc
con ngêi cµng cã vai trß quan träng h¬n. Ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn nµy ra
søc ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ®µo t¹o nh©n tµi lµ ®êng híng ®i tíi t¬ng lai
cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa.Mµ ®éi ngò lao ®éng cña n-
íc ta lµ kh¸ ®«ng nªn ®ã lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®Êt níc trong c«ng
cuéc ®æi míi hiÖn nay. Con ngêi kh«ng nh÷ng lµ ®éng lùc mµ cßn lµ môc
tiªu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ChÝnh con ngêi ®· thóc ®Èy
s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ do ®ã víi mét lùc lîng ®«ng ®¶o níc ta sÏ kÝch cho
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh chãng tõ ®ã n©ng cao ®êi sèng nh©n
d©n.
Víi mét nguån lùc nh vËy ®· lµ mét thÕ m¹nh cña ta. H¬n n÷a ngêi
ViÖt Nam cßn cã truyÒn thèng ch¨m chØ cÇn cï khÐo lÐo ham häc hái vµ
chÞu ®ùng tèt. §ã lµ truyÒn thèng tõ xa xa cña «ng cha ta vµ ®Õn nay vÉn
tiÕp tôc ®îc ph¸t huy. Lu«n lu«n cã ý chÝ phÊn ®Êu n©ng cao tr×nh ®é
häc tËp, tiÕp cËn víi c¸c tiÕn bé khoa häc, cã ý thøc häc hái ngêi ®i tríc,
häc hái c¸c níc b¹n. Kh«ng ngõng häc hái n©ng cao tay nghÒ vµ tr×nh ®é
cña m×nh. Sè ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ sau ®¹i häc ngµy cµng
t¨ng, tay nghÒ cña ®éi ngò c«ng nh©n còng ®îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. Ngµy
nay ngµy cµng cã nhiÒu c¸c xÝ nghiÖp, c«ng ti øng dông c¸c m¸y mãc tiªn
tiÕn trªn thÕ giíi vµo quy tr×nh s¶n xuÊt cña m×nh.
TiÕp cËn víi nh÷ng tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt nhanh, kh«ng chØ
thÕ bíc ®Çu ta ®· cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khen ngîi trong lÜnh vùc c«ng
nghÖ th«ng tin. tuy míi tiÕp cËn víi m¸y vi tÝnh kh«ng l©u xong ®éi ngò kÜ
s, lËp tr×nh viªn cña ta ®· cã tay nghÒ cao. PhÇn lín ngêi ®øng ®Çu vµ
tham gia vµo m¹ng líi c«ng nghÖ nµy ®Òu ë løa tuæi trÎ. ChÝnh søc trÎ ®·
mang ®Õn cho hä nh÷ng kh¶ n¨ng míi hä b¹o d¹n vµ n¾m b¾t thêi c¬
nhanh.
Nguån lùc con ngêi ®· lµ ®éng lùc, môc tiªu quan träng cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ – x· héi trong ®ã trÝ tuÖ trong mçi con ngêi míi thùc sù quan
20
nguon tai.lieu . vn
