Xem mẫu
- z
THƯƠNG HÀN LUẬN
THÁI DƯƠNG BỆNH
- THƯƠNG HÀN LUẬN
THÁI DƯƠNG BỆNH
Điều 1
* Thái dương chi vị bệnh, mạch Phù, đầu hạng cường thống, nhi ố hàn.
+ Thái dương bệnh (biểu hiện) mạch Phù, đầu và gáy cứng đau mà sợ
gío.
* The primary symptoms of greater yang diseases are floating pulse,
headache, stiffness on the neck, and severe chills. (These are called surfacse
symptoms).
Điều 2
* Thái dương bệnh, phát nhiệt, hạn xuất, ố phong, mạch Hoãn gỉa,
danh vi Trúng Phong.
+Thái dương bệnh, phát sốt, ra mồ hôi, sợ gío, mạch Hoãn,
gọi là Trúng Phong.
- * In greater yang diseaese, perspirtion due to fever, mild chills ( or
anemophobia) and a Slow pulse are termed Chung Feng, ( a mild form of
greater yang diseaese).
Điều 3
Thái dương bệnh, hoặc dĩ phát nhiệt, hoặc vị phát nhiệt, tất ố hàn, thể
thống, ẩu ngh ịch. Mạch âm dương Câu Khẩ n giả , danh viế t Thương Hàn.
Thái dương bệnh, hoặc đã phát sốt hoặc chưa phát sốt, sẽ sợ gío, cơ
thể đau nhức, ói mửa, mạch âm dương Câu, Khẩn, gọi là Thương Hàn.
A more severe type of greater yang disease, with or without fever, is
called Shang Han and is associated with severe chills, generalized aching,
vomiting, hiccoughs and a Tense pulse when palpated deeply as well as
superficially.
Điều 4
Bị thương hàn một ngày, khí của Thái dương chịu trước, nếu mạch
tĩnh (không cấp sác, cấp là bệnh ch ỉ ở Thái dương, không truyền vào Thiếu
âm), nếu hơi muốn thổ, nếu thấy táo phiền và mạch thời Sác cấp (đó là bệnh
- thuộc về khí của Thái dương, lạ i kiêm thấy có sự “hóa” của kinh thiếu âm)
thế tức là bệnh đã truyền.
Điều 5
Bị thương hàn đã hai, ba ngày không thấy các chứng của kinh Dương
minh và kinh Thiếu dương. Đó là bệnh không truyền.
Điều 6
Bệnh ở Thái dương phát nhiệt mà khát, không ghét lạnh là ôn bệnh.
Nếu phát hạn rồ i, mình lạ i nóng như đốt, gọ i là phong ôn. Bệnh phong ôn,
mạch Âm Dương đều phù, tự ra mồ hôi, mình nặng, ngủ nhiều, hơi thở như
ngáy, nói năng khó nên lờ i. Nếu b ị nhiễm hạ, tiểu tiện sẽ không lợi, trực thị,
són đái, nếu dùng lửa châm cứu, nhẹ thì ngoài da phát vàng, nặng thì như
kinh giản, có khi lại khế túng (gân mạch co rút, thõng ra); nếu dùng lửa xông
đi, một lần ngh ịch còn có thể sống, hai lần nghịch khó lòng toàn mạng.
Điều 7
Bệnh, có chứng phát nhiệt rồi mới ghét lạnh là phát ra ở Dương,
không phát nhiệt mà ghét lạ nh; là phát ra ở Âm. Phát ra ở Âm sáu ngày lành,
phát ra ở Dương bảy ngày lành. Bởi vì số Dương 7 mà số Âm 6 vậ y.
- Điều 8
Bệnh ở Thái dương đầu nhức, đến bảy ngày trở lên sẽ tự khỏi vì dẫn
qua bản kinh của nó đã hế t rồi. Nếu chưa khỏi lại muốn truyền kinh lần nữa,
nên châm kinh túc Dương minh Vị (Tức là châm huyệt Túc Tam Lý (dưới
đầu gối ba tấc). Ngồi ngay co đầu gối, ngón tay úp xuống xương ố ng, tại đầu
ngón tay giữa là đúng huyệt. Châm 3-7 phân) khiến cho không truyền kinh
được nữa thì khỏi.
Điều 9
Bệnh ở Thái dương khi muốn giải từ giờ tỵ đến giờ mùi.
Điều 10
Người trúng phong biểu đã giải nhưng chưa được thật khoan khoái,
chờ đến mười hai ngày sẽ khỏi.
Điều 11
Bệnh nhân cơ thể rất nóng mà lại muốn được mặc áo. đó là nhiệt ở bì
phu mà hàn ở cốt tủ y.
- Điều 12
Thái dương trúng phong, Dương Phù mà Âm Nhược, mồ hôi sẽ tự gây
ra, gây gấy ghét lạnh, rờn rợn ghét gió, hâm hấp phát nhiệt, mũi thở phì phò
và ụa khan. Quế Chi Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 13
Bệnh ở Thái dương, đầu nhức, phát nhiệt thấy có mồ hôi ra và ghét
gió. Bài Quế Chi Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 14
Bệnh ở Thái dương, cổ lưng ngay đờ, chỉ hơi ngọ ngoạ y, lại mồ hôi ra,
ghét gió. Bài Quế Chi Gia Cát Căn Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 15
Bệnh ở Thái dương, sau khi hạ nhầm, khí lạ i xung lên, nên uống bài
Quế Chi Thang theo phương pháp trước. Nếu không xung lên không thể cho
uống bài Quế Chi.
- Điều 16
Bệnh ở Thái dương 3 ngày đã phát hãn, nếu lại thổ, nếu lại hạ, nếu lại
ôn châm, vẫn không giải. Đó là hoại bệnh. Quế Chi Thang không thể uống,
xét xem mạch và ch ứng biết phạm sự n ghịch nào, sẽ theo chứng mà đ iều trị.
Điều 17
Thang Quế chi vốn là để giải cơ. Nếu bệnh nhân mạch Phù, Khẩn,
phát nhiệt, hãn không ra, không thể cho uống. Cần phải hiểu lẽ đó, đừng có
dùng nhầm.
Điều 18
Nếu tửu khách (người nghiện rượu) mắc bệnh, không thể cho uống bài
Quế Chi vì tửu khách không ưa các chất ngọt.
Điều 19
Người bình nhật vốn có bệnh suyễn, dùng bài Quế Chi Gia Hậu Phác,
Hạnh Tử rất tốt.
Điều 20
Phàm uống bài Quế Chi Thang mà thổ, về s au tất thổ ra mủ máu.
- Điều 21
Bệnh ở Thái dương cho phát hãn, mồ hôi ra không dứt. Bệnh nhân
ghét gió, tiểu tiện khó, tứ chi hơi co quắp, khó co duỗ i. Bài Quế Chi Gia Phụ
Tử Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 22
Bệnh ở Thái dương sau khi hạ nhầ m, mạch Xúc, ngực đầ y, bài Quế
Chi Khử Thược Dược Thang chủ về bệnh ấy. Nếu mạch Vi, ghét lạnh, bài
Quế Chi Khử Thược Dược Gia Phụ Tử Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 23
Bệnh ở Thái dương, mắc đã 8,9 ngày, chứng trạng như Ngược, phát
sốt, ghét lạnh, nóng nhiều lạnh ít, bệnh nhân không ói, đạ i tiện dễ dàng, một
ngày phát hai ba lần, mạch Vi, Hoãn là muốn khỏi vậy. Nếu mạch Vi mà
ghét lạnh, ấy là Âm Dương đều hư, không thể lại phát hãn, lạ i thổ, lại hạ nữa,
nét mặt lại có sắc nhiệt là chưa muốn giải, bởi vì không làm cho mồ hôi nhỏ
xuất ra , nên cơ thể n gứa, nên dùng bài Quế Chi Ma Hoàng Các Bán Thang.
- Điều 24
Bệnh ở Thái dương mới uống bài Quế Chi Thang mà bị phiền không
giải được. Trước hết hãy châm huyệt Phong trì và Phong phủ, rồi cho uống
tiếp bài Quế Chi Thang thì sẽ khỏi.
Điều 25
Uống Quế Chi Thang mà mồ hôi ra nhiều , mạch lại Hồ ng, Đại, dùng
Quế Chi Thang phép uống như trước. Nếu hình như bị c hứng ngược, ngày
phát hai lần, mồ h ôi ra, tất giải được, nên dùng bài Quế Chi Nh ị Ma Hoàng
Nhất Thang.
Điều 26
Uống bài Quế Chi Thang sau khi mồ hôi xuất ra nhiề u, phiền khát
nhiều mà không giải. Mạch Hồng, Đại, th ời Bạch Hổ Gia Nhân Sâm Thang
chủ về bệnh ấy.
Điều 27
Bệnh ở Thái dương phát nhiệt, ghét lạnh. Nếu nhiệt nhiều hàn ít, mạch
Vi,Nhược là vô Dương, không thể phát hãn, nên dùng bài Quế Chi Nh ị Việt
Tỳ Nhất Thang.
- Điều 28
Uống thang Quế Chi, hoặc lạ i dùng phép hạ, mà đầu cổ vẫn cứng đau,
hầm hập phát nhiệt, hơi có mồ hôi, dưới tâm mãn (đầy), hơi đau, tiể u tiện
không lợi... Bài Quế Chi Khử Quế Gia Phục Linh Bạch Truật Thang chủ về
bệnh ấy.
Điều 29
Thương hàn mạch Phù, mồ hôi tự ra, tiểu tiện luôn, tâm phiền, hơi
ghét lạnh, chân co rút. Nếu cho uống bài Quế Chi Thang để công Biểu, ấy là
nhầ m; uống vào sẽ s inh ra chứng quyết, trong họng khô, phiền táo và thổ
nghịch, làm bài Cam Thảo Càn Khương Thang cho uống để phục hồ i lại
Dương.
Nếu chứng quyết khỏi, chân ấm lại, làm bài Cam Thảo Thược Dược
Thang cho uống, chân sẽ duỗi ngay. Nếu Vị khí không hòa, nói lả m nhả m,
cho “chút ít” bài Điều Vị Thừa Khí thang. Nếu lạ i dùng phép phát hãn và
phép Thiêu châm, bài Tứ Nghịch Thang chủ về bệnh ấy.
- Điều 30
Có người hỏi: Chứng giốn g Dương Đán, theo đúng phép để trị mà
nặng thêm, quyết nghịch, trong họng khô, hai chân co rút mà nói lả m nhả m:
thầy nói đến nửa đêm tay chân sẽ ấ m, hai chân sẽ duỗ i được. Sau đúng như
lời thầy. Sao lạ i biết được thế ? Đáp rằng: Thốn khẩu mạch Phù mà Đạ i, Phù
là Phong, Đạ i thời là hư. Phong thì sinh ra nhiệt nhẹ, hư thì hai chân co,
bệnh chứng giống như chứng của Quế chi, nhân đó thêm Phụ tử vào đấy,
lại gấp thêm Quế (Quế chi 3 lạng gọi là Dương Đán Thang) để cho mồ hôi
ra, Phụ tử ôn kinh, đó là vì vong Dương vậ y. Quyết ngh ịch, trong họng khô,
Dương minh kết ở trong, nói xàm, phiền loạn... Đổ i uống Cam Thảo Càn
Khương thang, nửa đêm khí trở lại, hai chân sẽ ấ m, khuỷu chân còn hơi co
rút, dùng kèm bài Thược Dược Cam Thảo Thang, bấy giờ khuỷu chân mới
thẳng được, dùng Điều Vị Thừa Khí Thang khiến cho tiêu chảy nhẹ thì hết
nói xàm, vì vậy bệnh mới khỏi.
Điều 31
Bệnh ở Thái dương, cổ và lưng cứng, cổ khó xoay trở, không có mồ
hôi, ghét gió, bài Cát Căn Thang chủ về bệnh ấ y
- Điều 32
Thái dương và Dương minh hợp bệnh, tất tự hạ lợ i, bài Cát Căn
Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 33
Thái dương vớ i Dương minh hợp bệnh, không hạ lợi ch ỉ có nôn thôi.
Bài Cát Căn Gia Bánn Hạ Thang chủ về bệnh ấ y.
Điều 34
Bệnh ở Thái dương thuộc chứng Quế Chi, thầy thuốc lạ i dùng phép
hạ, chứng lợi lại không dứt, mạch Xúc, (là) phần biểu chưa giải vậ y, Suyễn
mà mồ hôi ra, bài Cát Căn Hoàng Cầm Hoàng Liên Thang chủ về bệnh ấ y.
Điều 35
Bệnh ở Thái dương, đầu đau, phát nhiệt, mình đau, lưng đau, các khớp
xương đau nhức, ghét gió, không có mồ hôi mà suyễn, bài Ma Hoàng Thang
chủ về bệnh ấy.
- Điều 36
Thái dương và Dương minh hợp bịnh, suyễn mà ngực đầy, không thể
dùng phép hạ , nên dùng bài Ma Hoàng Thang làm chủ.
Điều 37
Bệnh ở Thái dương đã qua 10 ngày (thời kỳ chủ khí của Thiếu âm),
mạch Phù, Tế mà ưa nằm là bên ngoài đã giả i rồi. Nếu ngực đầy, sườn đau,
cho dùng bài Tiểu Sài Hồ Thang; nếu mạch chỉ Phù, cho dùng bài Ma
Hoàng Thang.
Điều 38
Thái dương trúng phong mạch Phù, Khẩn, phát sốt, ghét lạnh, cơ thể
đau nhức, mồ hôi không ra được mà phiền táo, bài Đại Thanh Long Thang
chủ về bệnh ấy. Nếu mạch Vi, Nhược, mồ hôi ra mà ghét gió, không thể
uống. Nếu cứ uống sẽ gây ra chứng quyết ngh ịch, gân giần giật, thịt mấp
máy. Ấy là nghịch vậ y.
Điều 39
Thương hàn mạch Phù, Hoãn, mình không đau, chỉ “nặng”, có lúc lại
nhẹ, không có chứng Thiếu âm, dùng bài Đại Thanh Long Thang cho phát ra.
- Điều 40
Thương hàn, phần biểu không giải, phía dưới vùng tim có thủy khí,
nôn khan, phát sốt và ho khan. Hoặc khát, hoặc tiêu chảy, hoặc nấc, hoặc
tiểu tiện không lợi, bụng dưới đầy hoặc suyễn, bài Tiểu Thanh Long Thang
chủ về bệnh ấy.
Điều 41
Thương hàn phía dưới vùng tim có thủy khí, ho khan mà hơi suyễn,
phát sốt, không khát. Uống thuốc rồi (tức là uống bài Tiểu Thanh Long) lại
khát, ấy là hàn đã ra đi , muốn giải, bài Tiểu Thanh Long chủ về bệnh ấ y.
Điều 42
Bệnh ở Thái dương, chứng bên ngoài chưa giả i, mạch Phù Nhược ,
nên để cho ra mồ hôi mà giải, dùng Quế Chi Thang.
Điều 43
Bệnh ở Thái dương lại dùng phép hạ, thấy hơi suyễn, bởi cơ biểu chưa
được giả i, bài Quế Chi Gia Hậu Phác Hạnh Nhân Thang chủ về bệnh ấy.
- Điều 44
Bệnh ở Thái dương, chứng ở phần biểu chưa giải, không thể hạ được.
Nếu hạ là nghịch. Muốn giải phần biểu, bài Quế Chi Thang chủ về bệnh ấ y.
Điều 45
Bệnh ở Thái dương trước đã phát hãn không giải được, mà lạ i hạ đi,
mạch Phù, ấy là không khỏ i. Bởi Phù là bệnh ở phần biể u mà lại hạ đi cho
nên không khỏ i. Giờ thấ y mạch Phù là biết bệnh vẫn ở phần biểu, phải dùng
phép giả i biểu. Bài Quế chi thang chủ về bệnh ấy.
Điều 46
Bệnh ở thái Dương, mạch Phù, Khẩn (chứng của Ma Hoàng), không
mồ hôi, phát sốt, cơ thể đau nhức, 8, 9 ngày không giải được. Biểu chứng
vẫn còn, nên cho phát hãn. Nếu uống thuốc trước rồ i (Ma Hoàng Thang), hơi
bớt, bệnh nhân lại phát phiền, mắt mờ, nặng hơn, tất phả i chả y máu cam.
Chả y máu cam thì bệnh sẽ giải được. Sở dĩ như thế là vì có d ương khí nhiều
vậ y. Ma Hoàng Thang chủ về bệnh ấy.
- Điều 47
Bệnh ở Thái dương, mạch Phù, Khẩn, phát sốt, cơ thể không có mồ
hôi mà tự ra máu cam (Thì bệnh) sẽ khỏi.
Điều 48
Cả hai Dương cùng bệnh: Thái dương lúc mới mắc bệnh, nên dùng
phép phát hãn. Mồ hôi làn đầu ra không hết, nhân đó nó chuyển sang thuộc
về Dương minh, tiếp tục tự ra mồ h ôi in ít, không ghét lạnh. Nếu bệnh ở
Thái dương, các chứng hậu chưa hết, không thể dùng phép hạ, nếu dùng
phép hạ sẽ là “nghịch”. Như thế, có thể cho “tiểu phát hạn”. Ví phỏng sắc
mặt b ừng bừng đỏ gay, là do Dương khí bị bức uất ở Biểu, nên giả i đi (tửu là
tiểu phát hạn), xông đi. Nếu phát hãn không thấu triệt, không đủ kể. Dương
khí b ị bức uất không vượt ra được, nên phát hãn (phát hãn của kinh Thái
dương), không phát hãn người bệnh sẽ phiền táo, không còn biết đau đớn ở
chỗ nào, chợt đau ở trong bụng, chợt đau ở tứ chi, ấ n tay vào cũng không thể
xét thấy, người bệnh hơi thở ngắn, ch ỉ ngồi, vì cái cơ hãn không ra thấu triệt.
Lại cứ phát hãn thêm sẽ khỏi. Sao lạ i biết là không ra thấu triệt ? bởi vì
mạch Sắc nên biết vậy
- Điều 49
Mạch Phù, Sác, theo phép phải làm cho mồ hôi xuất ra thì khỏi. (Nếu
dùng phép) Hạ thì cơ thể sẽ nặng, tâm sẽ hồ i hộp, không thể lạ i dùng phép
phát hãn, nên để cho mồ hôi tự ra mới khỏi. Sở d ĩ như thế là vì mạch ở bộ
Xích là mạch Vi, đó là “lý hư”. Phải đợi biểu lý thực, tân dịch tự hòa, lúc đó
mồ hôi tự mà khỏi.
Điều 50
Mạch Phù, Khẩn, theo phép thì cơ thể đau nhức, nên dùng (Ma
Hoàng Thang) cho mồ hôi ra để giải bệnh . Giả sử mạch bộ Xích đi Trì,
không thể phát hãn. Sao lại thế ? Bởi vì doanh khí không đủ, huyết thiếu vậy.
Điều 51
Mạch Phù ấ y là bệnh ở biểu, có thể dùng phép phát hạn, nên dùng bài
Ma Hoàng Thang. Mạch Phù mà Sác , có thể dùng phép phát hãn, nên dùng
bài Ma Hoàng Thang
Điều 52
Người bệnh thường tự ra mồ hôi, ấy là Doanh khí đang hòa. Doanh
khí hòa mà bên ngoài không “hài” (hòa), vì Vệ khí (ngoạ i) không hài hòa
- cùng Doanh khí mà ra. Bởi vì Doanh khí vận hành trong mạch, Vệ khí vận
hành ngoài mạch (tức là không hòa). Tiếp tục cho phát hãn thêm, thì Doanh
Vệ hòa mà khỏ i. Nên dùng bài Quế Chi Thang.
Điều 53
Tạng (phủ) không có bệnh gì khác, chỉ đúng giờ phát nhiệt, mồ hôi tự
ra mà không khỏ i, ấ y là Vệ khí không hòa. Trước giờ ấy dùng phép phát
hãn thì khỏi. Bài Quế Chi Thang chủ về bệnh ấ y.
Điều 54
Thương hàn mạch Phù, Khẩn, mồ hôi không ra, nhân thế mà gây ra
chảy máu cam. Ma Hoàng Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 55
Thương hàn 6, 7 ngày không đạ i tiện, đầu nhức, có sốt, cho uống bài
Thừa Khí Thang. Nếu thấy tiểu tiện trong, biết là tà không ở lý mà vẫn còn ở
biểu, nên dùng phép phát hãn. Nếu đầu nhức, hẳn phải chảy máu cam,
bài Quế Chi Thang chủ về bệnh ấ y.
- Điều 56
Thương hàn mồ hôi đã ra, qua nửa ngày lại phiền, mạch Phù Sác, mau
đổi dùng phương pháp phát hãn. Bài Quế Chi Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 57
Phàm bệnh đã phát hãn, nếu dùng phép thổ, phép hạ ... nếu làm cho
vong tân dịch, đợi Âm Dương tự hòa, sẽ tự khỏi
Điều 58
Sau khi cho xổ mạnh lại cho phát hãn, tiể u tiện không thông , đó là
mất tân dịch vậy. Đừng trị nữa (tức đừng dùng thuốc lợi tiểu), đợi tiểu tiện
thông thì tự khỏ i
Điều 59
Sau khi hạ lạ i phát hãn, thì sẽ rét run, mạch Vi, Tế. Sở dĩ như thế vì
(lầm dùng phát hãn và hạ) làm cho “Nội”, “ngoại” đều hư vậy.
Điều 60
Sau khi hạ lại thêm phát hãn, ban ngày phiền táo không ngủ được,
đêm thời yên tĩnh, không nôn , không khát, không có Biểu chứng, mạch
- Trầm, Vi, cơ thể không sốt cao, bài Càn Khương, Phụ Tử Thang chủ về
bệnh ấy.
Điều 61
Sau khi phát hãn, cơ thể đau nhức, mạch Trầm Trì. Bài Quế Chi
Thang thêm Thược Dược, Sinh Khương đều 1 lạng, Nhân Sâm 3 lạ ng. Bài
Tân Gia Thang chủ về bệnh ấ y.
Điều 62
Sau khi đã phát hãn (Ma hoàng) không thể dùng tiếp bài Quế Chi
Thang, mồ hôi ra mà suyễn, không sốt cao, bài Ma Hoàng Hạ nh Nhân Cam
Thảo Thạch Cao Thang chủ về bệnh ấy.
Điều 63
Mồ hôi ra quá nhiề u, bệnh nhân bắt chéo bàn tay úp vào tâm; vùng
dướ i tâm hồi hộp, muốn được xoa ấn (lên đó), bài Quế Chi Cam Thảo Thang
chủ về bệnh ấy.
nguon tai.lieu . vn
