Xem mẫu
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Lời nói đầu
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những loại h ình b ảo hiểm ra đ ời sớm ở
nư ớc ta. Đây là một loại hình b ảo hiểm đặc biệt, nó ít mang tính chất kinh doanh
thương mại m à chủ yếu là tính nhân dạo và nhân văn cao cả.
Kể từ khi ra đời đến nay, nó đã góp phần làm ổn đ ịnh đời sống cho cán bộ công
nhân viên chức Nh à nước, quân nhân, những người lao động làm việc trong các
thành phần kinh tế của đ ất n ước; ổn đ ịnh chính trị – xã hội, thúc đ ẩy quá trình
xây d ựng, phát triển và bảo vệ tổ quốc.
Hiện nay, được sự quan tâm của Nh à nước mà chính sách BHXH ngày càng
được thực hiện tốt và hiệu quả h ơn với các đối tượng tham gia nói trên. Để việc
thực hiện BHXH tồn tại và phát huy đ ược tác dụng của nó cần phải có một quỹ
BHXH và qu ỹ đó ph ải hoạt động đúng mục đích tức là cơ quan BHXH ph ải thực
hiện tốt công tác thu – chi qu ỹ BHXH.
Qua thời gian thực tập tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ em thấy BHXH huyện
Giao Thu ỷ đã đạt đ ược những kết quả thiết thực về hoạt động thu – chi qu ỹ
BHXH nh ư: Chi đúng người, đú ng đối tượng, kịp thời; thu quỹ BHXH ngày càng
tăng v.v…Tuy nhiên bên cạnh dó vẫn còn một số tồn tại nhất đ ịnh như: Thu
BHXH ch ưa d ứt điểm, số nợ đọng vẫn còn, một vài cơ sở còn trốn nộp BHXH
làm cho hoạt động quỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ chưa đạt được
kết qu ả cao, tăng gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Nhận thức được tầm quan
trọng của công tác quản lý thu – chi qu ỹ BHXH như vậy, em đã chọn đ ề tài :
“Th ực trạng thu - chi qu ỹ BHXH tại ph òng BHXH huyện Giao Thuỷ (Nam
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Định)” với mong muốn được góp phần nhỏ bé của mình nhằm ho àn thiện công
tác quản lý thu – chi qu ỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ nói riêng và
trong h ệ thống BHXH Việt Nam nói chung.
Trong quá trình hoàn thành chuyên đ ề, do thời gian và nhận thức còn nhiều hạn
ch ế n ên không thể tránh khỏi nhữn g thiếu sót. Em rất mong được sự chỉ bảo của
các thầy cô giáo. Qua đ ây em xin gửi lời cảm ơn tới thầy giáo PGS.TS Hồ Sĩ Sà
đã tận tình giúp đỡ em ho àn thành chuyên đ ề này.
Hà Nội ngày 15 tháng 4 năm 2004
Sinh viên: Trần Văn Phác
Chương I tổng quan về bhxh và qu ỹ BHXH
I. Sự cần thiết phải có BHXH
1 – Sự ra đ ời của BHXH
Nền sản xuất h àng hoá càng phát triển thì vấn đề thu ê mướn nhân công diễn ra
càng ph ổ biến, mâu thuẫn giữa chủ và thợ ngày càng gia tăng. Đặc biệt khi người
lao động không may gặp rủi ro, sự cố như: ốm đ au, bệnh tật, tai nạn lao động,
mất việc làm…phải nghỉ việc. Khi rơi vào những trường hợp n ày, các nhu cầu
cần thiết không những không mất đi mà còn tăng lên, thậm chí còn phát sinh ra
nhiều nhu cầu mới nh ư: cần được khám chữa bệnh, đ iều trị khi ốm đ au; cần
người nuôi d ưỡng, chăm sóc khi gặp tai nạn, thương tật… Tổng thời gian nghỉ
việc người chủ không trả lương, làm cho người lao động càng gặp nhiều khó
kh ăn hơn và không yên tâm làm việc. Vì vậy, lúc đ ầu người chủ chỉ cam kết trả
công lao động nhưng sau đó đ ã phải cam kết cả việc bảo đ ảm cho người lao động
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
có một số thu nhập nhất định đ ể họ trang trải khi không may gặp những khó kh ăn
đó .
Trong thực tế, nhiều khi các rủi ro trên không xẩy ra và người chủ không phải chi
ra đồng nào nhưng cũng có khi xảy ra dồn dập, buộc họ phải bỏ ra một khoản
tiền rất lớn m à họ không muốn. Do đó mâu thuẫn chủ thợ càng trở nên vô cùng
gay gắt. Khi những mâu thuẫn n ày kéo dài Nhà nước phải đứng ra can thiệp bằng
cách: buộc giới chủ phải có trách nhiệm h ơn đối với người lao động m à mình sử
dụng, thể hiện ở việc phải trích ra một phần thu nhập của mình đ ể hình thành
qu ỹ. Sau đó dùng nguồn quỹ này để trợ cấp cho người lao động và gia đình họ,
khi người lao động không may gặp những rủi ro và sự cố bất ngờ. Đồng thời Nhà
nư ớc đứng ra bảo trợ cho quỹ. Bằng cách đó cả chủ và th ợ đều thấy mình có lợi
và tự giác thực hiện, cuộc sống của người lao động được đ ảm bảo.Người chủ
được bảo vệ việc sản xuất kinh doanh diễn ra bình thường, tránh được những xáo
trộn không cần thiết.
Mối quan hệ ba bên nêu trên được thế giới quan niệm là BHXH cho người lao
động. Như vậy BHXH là một chế độ pháp đ ịnh bảo vệ người lao động, bằng cách
thông qua việc tập trung nguồn tài chính được huy đ ộng từ sự đóng góp của
người lao động, người sử dụng lao động (nếu có), sự tài trợ của Nhà nước nhằm
trợ cấp vật chất cho người được bảo hiểm và gia đình họ trong trư ờng hợp bị
giảm hoặc mất thu nhập do gặp các rủi ro ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,
bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động theo quy đ ịnh của pháp lu ật hoặc tử vong…
2 - Sự cần thiết phải có hệ thống BHXH
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Trong cuộc sống cũng như trong các hoạt động sản xuất hàng ngày, mặc dù
không muốn nhưng người lao động không thể tránh khỏi hết những rủi ro bất ngờ
xảy ra nh ư: ốm đau; bệnh tật, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp…Tất cả những
nguyên nhân đó xảy ra đều ít nhiều làm ảnh hưởng đến đ ời sống vật chất và tinh
thần cho bản thân cũng như gia đ ình; người thân của họ.
Muốn khắc phục được khó khăn do các rủi ro nêu trên gây ra, người lao động cần
ph ải được sự bảo trợ của tập thể số đông. Đặc biệt để người lao động yên tâm
tham gia sản xuất tạo điều kiện phát triển kinh tế đất nước th ì nhà nước cần phải
can thiệp vào nhằm làm giảm bớt những khó khăn cho người lao động trong các
trường hợp: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, chết, mất việc
làm khi về già…Từ đó BHXH được ra đời như một tất yếu khách quan khi mà
mọi thành viên trong xã hội đều cảm thấy cần phải tham gia hệ thống BHXH
này.
II . Vai trò và những nguyên tắc của BHXH
1 – Vai trò của BHXH
1.1) Đối với người lao động
Trong giai đoạn hiện nay khi đất nước đang ngày càng hoàn thiện quá trình công
nghiệp hoá- h iện đại hoá thì những "rủi ro" như ốm đau, tai n ạn lao động- bệnh
nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm…lại diễn ra một cách th ường xuyên và ngày
càng phổ biến hơn, phức tạp hơn. Khi những rủi ro này xảy ra sẽ gây khó kh ăn
cho người lao động vế cả vật chất lẫn tinh thần, ảnh hưởng không tốt cho cả cộng
đồng.
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Với tư cách là một trong những chính sách kinh tế xã hội của Nh à n ước, BHXH
sẽ góp phần trợ giúp cho cá nhân những người lao động gặp phải rủi ro, bất hạnh
bằng cách tạo ra cho họ những thu nhập thay thế, những điều kiện lao động thuận
lợi…giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm công tác, tạo cho họ một niềm tin vào
tương lai. Từ đó góp ph ần quan trọng vào việc tăng n ăng suất lao động cũng như
ch ất lượng công việc cho xí nghiệp nói riêng và cho toàn xã hội nó chung.
1.2) Đối với người sử dụng lao động
Để có được sản phẩm phục vụ cho cuộc sống của con người và sự phát triển của
xã hội thì cần phải có người tạo ra sản phẩm và nh ờ vào quá trình lao động sản
xu ất đ ể tạo ra sản phẩm cần thiết cho con người, cho xã hội. Những người biết
vận dụng sức lao động để sản xuất ra sản phẩm, đó chính là những người chủ sử
dụng lao động. Muốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh được đảm bảo thì người
chủ phải tạo được mối quan hệ tốt với người lao động, giải quyết những vấn đề
thuộc phạm vi trách nhiệm của m ình đối với người lao động thật tốt để họ yên
tâm lao động sản xuất và có niềm tin vào cuộc sống từ đó họ lao động sản xuất
hăng hái hơn, tạo ra nhiều sản phẩm tốt hơn làm cho quá trình sản xuát kinh
doanh của người chủ sử dụng lao động hoạt động đạt kết quả cao. Muốn vậy
người chủ sử dụng lao động phải tham gia đóng BHXH cho những ngư ời lao
động của mình để có thể đảm bảo những khoản chi trả cần thiết, kịp thời đ ến
người lao động khi họ gặp những rủi ro bất chắc. Việc tham gia đóng góp BHXH
cho người lao động của người chủ sử dụng lao động là góp vào quá trình hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ngày càng phát triển h ơn, nâng cao
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
năng su ất, hiệu quả lao động sản xuất của doanh nghiệp cũng như nâng cao thu
nh ập cho người lao động và góp vào việc phát triển nền kinh tế của đất nước.
1.3) Đối với xã hội
Thứ nhất, cần phải khẳng định rằng hoạt động BHXH là m ột hoạt động dịch vụ,
cơ quan BHXH là một “doanh nghiệp” sản xuất ra những dịch vụ “ bảo hiểm”
cho người lao động, một loại dịch vụ mà bất cứ ai cũng cần đến (không phải chỉ
cán bộ, công nhân viên chức mới cần). Nếu các doanh nghiệp n ày càng sản xuất
ra nhiều loại bảo hiểm (đáp ứng đa dạng các nhu cầu) thì giá trị của những sản
ph ẩm dịch vụ n ày cũng được tính trực tiếp vào tổng sản phẩm xã hội.
Thứ hai, với tư cách là một trong những chính sách kinh tế xã hội của Nhà nư ớc,
BHXH sẽ “ bảo h iểm” cho người lao động, hoạt động BHXH sẽ giải quyết
nh ững “ trục trặc”, “ rủi ro” xảy ra đối với những người lao động, góp phần tích
cực của mình vào việc phục hồi năng lực làm việc, khả n ăng sáng tạo của sức lao
động. Sự góp phần này tác đ ộng trực tiếp đến việc nâng cao năng su ất lao động
cá nhân, đồng thời góp phần tích cực của mình vào việc nâng cao n ăng suất lao
động xã hội. Với sự trợ giúp của người lao động khi gặp phải rủi ro bằng cách
tạo ra thu nhập thay thế thì BHXH đã gián tiếp tác động đến chính sách tiêu dùng
quốc gia làm tăng sự tiêu dùng cho xã hội.
Thứ ba, với tư cách là m ột quỹ tiền tệ tập trung, BHXH tác động mạnh mẽ tới hệ
thống tài chính ngân sách Nhà nước, tới hệ thống tín dụng tiền tệ ngân hàng.
Chính vì vậy, đặt ra một yêu cầu cho qu ỹ BHXH phải tự bảo tồn và phát triển
qu ỹ bằng nhiều hình thức khác nhau, trong đó có hình thức đ ầu tư phát triển phần
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
“ nhàn rỗi” của quỹ. Phần này có tác động không nhỏ tới sự phát triển đất nước,
góp ph ần tạo ra những cơ sở sản xuất kinh doanh mới, việc làm m ới góp phần
quan trọng trong việc tạo ra việc làm cho người lao đông. Từ đó góp ph ần giải
quyết tình trạng thất nghiệp của đất nước, góp phần tăng thu nhập cá nhân cho
người lao động nói riêng và tăng tổng sản phẩm quốc nội cũng như tổng sản
ph ẩm quốc dân nói chung.
Thứ tư, BHXH góp phần vào việc thực hiện công bằng xã hội, là công cụ phân
phối lại thu nhập giữa những nguời tham gia BHXH. Sự phân phối lại thu nhập
này được tiến hành thông qua hai cách: Phân phối lại theo chiều ngang giữa
người khoẻ và người già, người đang làm việc với người đ ã n ghỉ hưu, người trẻ
tuổi với người lớn tuổi, giữa nam với nữ, người đang hưởng trợ cấp với người
chưa hưởng trợ cấp; phân phối lại theo chiều ngang là mục tiêu quan trọng của
chính sách kinh tế xã hội, giữa những người có thu nhập cao và người có thu
nh ập thấp. BHXH không bao hàm ý phân phối bình quân, cũng không hàm ý lấy
của người giàu chia cho người ngh èo một cách võ đoán. ý tưởng của BHXH
nhiễu điều phủ lấy giá gương, là đoàn kết tương trợ, phát huy tín h tự thân, sống
hoà nhập có tình có nghĩa giữa các nhóm, các giới bạn trong cùng cộng đồng với
nhau mà vốn là tiềm lực của dân tộc ta đã được lịch sử chứng minh.
2 – Những nguyên tắc của BHXH
2.1) Mọi ngưòi lao động trong mọi trường hợp bị giảm hoặc mất kh ả n ăng lao
động hoặc mất việc làm đều có quyền được BHXH .
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Quyền đ ựơc BHXH của người lao động là một trong những biểu hiện cụ thể của
quyền con người. Nhưng khi muốn xây dựng hệ thống BHXH thì đầu tiên Nhà
nư ớc phải tạo đ iều kiện và môi trường kinh tế xã hội, về chính sách và luật pháp,
về tổ chức và cơ chế quản lý cần thiết. Đồng thời, những người sử dụng lao động
và ngư ời lao động phải thực hiện trách nhiệm đóng góp tài chính của m ình.
Không phải là cái có sẵn nên trước hết phải tìm cách tạo ra nó. ở mỗi nước không
có sự đóng góp này thì chính sách BHXH có hay đ ến mấy cũng không bao giờ có
BHXH trong thực tiễn. Vì vậy, thực hiện trách nhiệm đóng góp tài chính BHXH
là điều kiện cơ bản nhất để người lao động được hưởng quyền BHXH.
2.2) Nhà nư ớc và người sử dụng lao động có trách nhiệm phải BHXH đ ối với
người lao động, ngư ời lao động cũng phải tự bảo hiểm cho mình.
Đây là m ối quan hệ ba bên trong n ền kinh tế thị trường, trong đó Nhà n ước có
vai trò quản lý vĩ mô mọi hoạt động kinh tế xã hội trên phạm vi cả nước. Với vai
trò này Nhà n ước có trong tay mọi điều kiện vật chất của toàn xã hội, đồng thời
cũng có mọi công cụ cần thiết đ ể thực hiện vai trò của m ình. Cùng với sự tăng
trưởng sự phát triển kinh tế xã hội, cũng có những kết quả bất lợi không mong
muốn. Những kết quả bất lợi n ày trực tiếp hoặc gián tiếp sẽ dẫn đến những rủi ro
cho người lao động. Khi xảy ra tình trạng như vậy nếu không có BHXH thì Nhà
nư ớc vẫn phải chi Ngân sách để giúp đ ỡ người lao động d ưới một dạng khác. Sự
giúp đỡ đó chẳng những làm cho đời sống người lao động ổn đ ịnh m à còn làm
cho sản xuất kinh tế xã hội của đất nước ổn định. Vì vậy, khi trong xã hội loài
người xuất hiện BHXH – một dạng đảm bảo đời sống tiến bộ hơn đối với người
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
lao động- so với các dạng giúp đỡ truyền thống thì Nhà nước càng có điều kiện
và càng có trách nhiệm tổ chức và tham gia dạng hoạt động đó.
Đối với người sử dụng lao động, mọi khía cạnh đặt ra cũng tương tự như trên
nh ưng chỉ trong phạm vi một số doanh nghiệp. ở đó giữa người lao động và
người sử dụng lao động có mối quan hệ rất chặt chẽ. Người sử dụng lao động
muốn ổn định và sản xuất kinh doanh th ì ngoài việc ch ăm lo đầu tư để có máy
móc thiết bị hịên đại, công nghệ tiên tiến còn phải ch ăm lo tay nghề và đời sống
của người lao động mà mình sử dụng. Khi người lao động làm việc bình thường
thì phải trả lương (trả công) thoả đ áng cho người lao đ ộng. Khi họ gặp rủi ro, ốm
đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.. trong đó có rất nhiều trường hợp gắn
với quá trình lao động, với những điều kiện lao động cụ thể của doanh nghiệp th ì
ph ải có trách nhiệm BHXH cho họ. Chỉ có như vậy người lao động mới yên tâm
tích cực lao động sản xuất góp phần tăng năng su ất lao động, tăng hiệu quả kinh
tế cho doanh nghiệp.
Đối với người lao động khi gặp những rủi ro không muốn và không phải ho àn
toàn hay trực tiếp do lỗi của ngư ời khác th ì trước hết đó là rủi ro của bản thân. Vì
thế, nếu muốn được BHXH tức là muốn nhiều người khác hỗ trợ cho mình, là
dàn trải rủi ro của m ình cho nhiều ngư ời khác thì tự mình phải gánh chịu trực
tiếp và trước hết đ•...Điều đó có nghĩa là bản thân người lao động phải có trách
nhiệm tham gia BHXH để tự bảo hiểm cho m ình.
2.3) BHXH phải dựa trên sự đóng góp của các b ên tham gia để hình thành lên
qu ỹ BHXH
nguon tai.lieu . vn
