Xem mẫu

  1. Thực hành đệm đàn organ cho giáo viên mầm non
  2. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n L i gi i thi u Hãy làm m t vi t bé nh , bình thư ng v i ñ u óc phi thư ng; hơn là làm m t vi c phi thư ng v i ñ u óc t m thư ng và nh bé. Trong xã h i hi n nay, ñ c bi t trong các lãnh v c văn hóa, ngh thu t, lo i ngư i th hai chi m s lư ng không nh và ngày càng nhi u hơn. Khi vào các nhà sách, tìm ñ n khu v c sách v Âm nh c, chúng ta d tìm th y các tuy n t p nh c nhưng l i khó tìm th y nh ng tài li u d y h c v âm nh c nghiêm túc. N u có chăng, thư ng ch là nh ng tuy n t p h n ñ n, nh ng tài li u d y nh c theo ki u “mì ăn li n” nhưng l i ñư c in r t ñ p và bày bán tràn lan. Chính vì v y, sau khi nh n ñư c và ñ c xong b n th o cu n sách “ð m ðàn Dành Cho Giáo Viên M m Non” c a tác gi Nguy n Hương Thành cùng Ban biên t p (m t nh c sĩ ñã có nhi u năm kinh nghi m không nh ng trong lãnh v c sáng tác, ph i khí mà còn trong vi c ñào t o, hu n luy n âm nh c cho gi i tr ) chúng tôi ñã c m th y b t ng và thán ph c tác gi ñã dành tâm huy t và s nghiên c u ñáng k ñ vi t v m t ñ tài tư ng ch ng ñơn gi n. V i n i dung c a tài li u này, tác gi ñã không nh ng giúp cho vi c d y ñ m ñàn ñư c h th ng hóa, phương pháp hóa mà còn nh m ñem l i cho ngư i h c ñ m ñàn s hi u bi t r ng nhưng căn b n v nh c c . ðó là m t n l c l n góp ph n không nh vào vi c t o nên nh ng “ngh sĩ ñ m ñàn” tương lai ch không ph i là nh ng ngư i “th chơi ñàn”. Ngoài ra, vi c chuyên môn hóa các giáo viên m m non h t s c là c n thi t và c n ñư c xem xét m t cách nghiêm túc như tác gi Hương Thành ñã làm. Vì có như v y m i ñem l i cho n n giáo d c âm nh c nh ng viên g ch n n t ng ch c ch n. Chúng tôi trân tr ng gi i thi u ñ n Quý ñ c gi , các nhà chuyên môn v giáo d c âm nh c cu n sách b ích này và hy v ng s ñem l i nhi u k t qu th c t , giá tr . Tp. HCM, ngày 21 tháng 06 năm 2009. Th.S Nguy n Bách (Gi ng viên Nh c vi n Tp. HCM H i viên H i Nh c Sĩ Vi t Nam H i Viên H i Âm Nh c Tp. HCM) Trang 3
  3. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n L im ñ u Trong quá trình gi ng d y nhi u năm b môn “ organ” (electric keyboard) và ñ c bi t các l p t p hu n s d ng ñàn, chúng tôi nh n th y ña s các giáo viên thu n túy ch s d ng nh c c này như là m t nh c c ñ c t u (ñơn ñi u ch s d ng tay trái b m h p âm, tay ph i ñàn giai ñi u) trong lúc nhu c u ñ s d ng cây ñàn này vào th c t r t phong phú và ña d ng: - S d ng ñ m ca khúc (tay trái ñàn h p âm ,tay ph i t o câu hoa mĩ). ðây là công vi c r t c n thi t cho sinh h at ca hát c a l a tu i m m non, nâng cao ñư c tính th m mĩ trong h c t p cũng như trong phong trào văn ngh c a trư ng, l p h c… - S d ng ñàn v i nh ng ch c năng công ngh m i (Tone with wave, phím sáng, SD card, k t n i USB … ). Các phương ti n giúp ích cho s t rèn luy n, h c ñ c t u, h c hát, h c ñ m ñàn… Vì v y ban biên t p chúng tôi bư c ñ u biên so n cu n sách “ñ m ñàn ñơn gi n dành cho Giáo viên m m non”. Chúng tôi c g ng s d ng nh ng thu t ng d hi u, bình dân và phù h p v i nhu c u âm nh c cho m m non, trong quá trình th c hi n chúng tôi luôn mong mu n s góp ý chân thành và b ích c a quý ñ ng nghi p, c a quý th y cô m m non. Ban biên t p Trang 4
  4. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Hi u th nào là ñ m ñàn cho m t ca khúc?1 + Chúng ta có th ví ñ m ñàn như m t chi c áo khoác 2, trang trí cho ca khúc, tháp tùng 3 cho ca khúc, làm n i b t cho ca khúc . + Khi th c hi n ñ m ñàn coi như chúng ta làm m t công vi c c a ngư i hòa âm 4 (ñ t h p âm), ngư i ph i khí 5 (s d ng nh c c h p lí ), ngư i sáng tác 6 (làm câu d o ñ u, câu n i…). + Phân bi t v i ñ c t u m t ca khúc : tay ph i ta th c hi n b m h p âm 7, và v i ñàn ñ m t ñ ng c a ñàn organ, ta xem như là có m t ban nh c 8 ñ y ñ , ph n tay trái ta ñàn giai ñi u ñư c xem như là l i hát c a 1 ca sĩ hay ñ c t u c a m t nh c c riêng l . + Nhưng khi hát m t ca khúc m m non ta s d ng ph n ñ m tay trái và tay ph i ta t o nh ng câu n i, t o bè,ph h a ti t t u, ch c ch n là không th ñàn giai ñi u theo l i hát vì s ñơn ñi u và d g p “s c ” n u ta ñàn sai n t mà khi hát thì ñúng (lúc y r t khó nghe, ñôi khi làm cho ngư i truy n ñ t m t bình tĩnh). + Và t t nhiên v i s c g ng c a chúng ta s làm ph n ñ m ñàn tr thành m t b ph n không th thi u ñư c, tăng ph n ngh thu t cho ca khúc. …Và nh ng bư c chu n b cho ph n ñ m ñàn : + H c thu c lòng các th b m c a h p âm th n n (và các th ñ o càng t t). S không khó vì v i ph m vi “ñơn gi n” cu n t p này ch s d ng t hai ñ n ba d u hóa. + Thư ng xuyên ôn t p các ki n th c nh c lí cơ b n, nâng cao 9. + Nên trau d i và luy n tâp kĩ thu t ngón10, ch y gam11 ñ chúng ta th c hi n ph n n i câu lưu lóat hơn. + Luy n t p nhi u, nghe nhi u và hình dung nh ng âm s c phong phú c a các lo i nh c c . + S d ng nh c c h p lý, r ti n, có ñ ch c năng phù h p v i m c ñích ñ m ñàn, (ñàn phím sáng, b nh , th SD card giúp luy n t p ti n ích và mau chóng hơn)12. 1 Chúng tôi s s d ng t CA KHÚC trong t p này thay cho các t : ti u ph m, bài hát, … 2 Thu t ng ñ m ñàn c a ti ng ð c (Bekleidung: m c áo ). 3 Thu t ng ñ m ñàn c a ti ng Ý, Anh, Pháp (Accompagnement: ñi theo, tháp tùng). 4 Arranger, Hamonic. 5 Instrumentation. 6 Composer 7 Ch c năng FINGERED, khi s d ng ph n này thì ñàn organ s t ñ ng ñ m theo nh p ñi u mình ñã ch n. 8 Tùy theo ñi u (RHYTHM) mà ta có nh ng ban nh c nh ( Jazz small band), các nhóm estrade: pop, rock, bigband… 9 Chúng ta có th k t h p v a th c hành v a di n gi i lí thuy t, có l i cho s ti n b sau này. 10 Kĩ thu t lu n ngón, vươn ngón (finger action), tách r i, n y ngón (staccato), n i ngón, li n ngón (legato), s c thái (dynamics and weight )… 11 Scale, rãi h p âm (arpeggio). 12 Hi n trên th trư ng có các lo i ñàn phù h p như: LK 55VN, LK200s, WK-500, CTK-5000… Trang 5
  5. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n ð t h p âm cho m t ca khúc. 1. Xác ñ nh b khóa: Thông thưòng các ca khúc ph thông ñ u ñư c so n ñi u th c trư ng - th 13, nên ñ u tiên chúng ta c n xác ñ nh b khóa có nh ng d u hóa nào? Và ñi u xác ñ nh vài hóa b trong t p này như sau: + B khóa không d u: Ca khúc gi ng C ( ñô trư ng ) ho c Am (la th ). + B khóa m t d u thăng (fa #): Ca khúc gi ng G (sol trư ng) ho c Em (mi th ). + B khóa 2 d u thăng (fa#,ñô#): D (rê trư ng) ho c Bm (si th ). + B khóa 3 d u thăng (fa#, ñô#, sol#): A (la trư ng) ho c F#m (fa thăng th ). + B khóa 1 d u giáng (si b): F (fa trư ng ) ho c Dm (rê th ) + B khóa 2 d u giáng (si b, mi b): Bb (si giáng trư ng ) ho c Gm (sol th ) 14 ñư c xác ñ nh còn g i là h p âm song song 15. Các c p trư ng - th Như v y v i b khóa ta có th bi t 2 h p âm ch là 1 trư ng ho c 1 th . C ho c Am G ho c Em D ho c Bm A ho c F#m F ho c Dm Bb ho c Gm 13 Âm nh c ch ñi u (Homophone), ñ phân bi t khác v i âm nh c phân ñi u( Heterophone) và ph c ñi u (Polyphone). 14 Các b n nên tìm hi u sâu hơn và hi u bi t ñ y ñ các hóa b trong các sách Nh c lí cơ b n. (Th t các hóa b : D u thăng - Fa, ñô, sol, rê, la, mi, si. D u giáng - Si, mi, la, rê, sol, ñô, fa.) 15 Related key: gi ng song song , thang âm tương ng. Trang 6
  6. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n 2. Xác ñ nh n t cu i c a ca khúc: (ho c n t cu i m i ño n nh c) + Khi ta bi t gi ng trư ng, th c a 1 ca khúc r i ta ch c n xác ñ nh n t cu i c a ca khúc ñó (ho c n t cu i c a 1 ño n nh c) ta s bi t ch âm c a ca khúc này . + ðôi khi v n có nh ng trư ng h p n t cu i không n m trong b h p âm song song (trư ng h p mang thang âm dân ca, các thang âm ñ c trưng c a các dân t c khác nhau). + V i trư ng h p này thì ta nên xác ñ nh m t s n t ñ u ô nh p ñ tìm ch âm c a bài. 3. H p âm ba chính và n n t ng I-IV-V + Chúng ta nghiên c u s d ng h p âm ch C ho c Am cho ñơn gi n (sau ñó chúng ta có th suy ra t công th c này). + V i ch âm là ñô trư ng (C ) chúng ta có th t các b c sau 16: C – Dm – Em – F – G – Am – Bdim I - II - III - IV – V – VI - VII + N n t ng h p âm ba chính ( I-IV-V ) là: C – F – G v i các h p âm này ta có th áp d ng căn b n ñ ñ t h p âm cho m t ca khúc th trư ng. + V n ñ là chúng ta th c hi n theo cách : - Quan sát n t nh c m i ñ u ô nh p và n t nh c này ph i có trong h p âm ñó. - Ho c trong ô nh p có nhi u n t ch a trong h p âm ñó (trong trư ng h p các n t hoa mĩ ñ u ô nh p) - Và h p âm s ñư c ñ t ñ u ô nh p.17 Xem và th l ng nghe vài ví d : 16 ñây chúng ta ch p nh n các b c theo ñi u th c trư ng t nhiên, các b n có th xem l i lí thuy t Quãng và hòa âm. Ho c Giáo viên s di n gi i t i l p h c. 17 S d ng cho các l ai nh p ñơn ( 2/4; 3/4; 3/8…), ng ai tr ta s d ng nh p kép (4/4; 6/8..) thì có th ñ t h p âm phách m nh th 2 trong ô nh p. Cũng có m t s s an gi qu c t g i nh p 4/4 là nh p ñơn Trang 7
  7. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n b c I,IV,V )18 Bài t p ñ t h p âm: (gi i h n 18 Chúng ta nên dùng h p âm V7 thay vì b c V thì s nghe ñ y ñ n hơn, hay hơn, có k ch tính và hư ng gi i quy t . Và ñây chúng ta s d ng h n ch k t n i t b c V v IV, ta ch dùng t m th i ñ làm quen v i các âm chính . Trang 8
  8. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Chúng ta cũng nên so n và th c hành nhi u b khóa khác nhau: Trang 9
  9. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Nghiên c u các bài so n sau và t p ñ t h p âm ñơn gi n b c I-IV-V( ho c V7). + Tr l i v i n n t ng I-IV-V th Th , h p âm song song v i C là Am ta th y : Am – Bdim - C - Dm – Em – F – G . I - II - III - IV - V - VI - VII + Thông thư ng các ca khúc ph thông , nói ñ n ñi u th c th nghĩa là “th hòa âm”, n t sol b c năm tăng n a cung. Ta cũng áp d ng n n t ng ñi u th c th Am - Dm - E (ho c E7) .19 19 Các ca khúc m m non gi ng th thư ng có ít bài, nên chúng ta có th tham kh o thêm tài li u . Trang 10
  10. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n 4. S d ng H p âm ba ph : + Sau khi chúng ta th c hành thành th o các h p âm ba chính, ta có th s d ng h p âm ba ph , g i là “ph ” nhưng các h p âm này “b sung” “làm phong phú” “k t n i”…làm cho ca khúc thêm cu n hút, h p d n hơn. + Nhìn l i các b c c a gi ng C 20 ngòai F, G thì các h p âm còn l i là h p âm ba ph . (Am, Dm, Em, Bdim) + Tương t v i gi ng Am21 ngoài Dm, E h p âm ba ph s là C, F, G, Bdim. + Riêng h p âm Bdim là m t h p âm ngh ch nên ít ñư c dùng, nên ta ch chú tr ng các h p âm kia. + Như v y khi k t n i h p âm ta c g ng so n cho chu n các h p âm ba chính, sau ñó m i v n d ng các h p âm ba ph . + Có nhi u gi i pháp s d ng gi i k t 22 nhưng các b n nên chú tr ng k t b c V7 v I. Bài t p so n h p âm : - V n d ng các h p âm ba chính và ph : 20 Thu t ng trong nh c vi n thư ng dùng là gi ng C-dur (ti ng ð c ), ho c Do Major (ti ng Anh). 21 Gi ng a-moll (ti ng ð c). La minor (ti ng Anh ). 22 Cadenza: Công th c k t thúc m t ñ an nh c ho c m t câu nh c g m giai k t chính qui (perfect cadence), giai k t n a (half- cadence)… tìm hi u thêm các sách hòa âm. Ho c Giáo viên di n gi i trong l p. Trang 11
  11. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n - Xem th m t s ca khúc ñã ñư c so n h p âm, chúng ta có th “thêm”, “b t”, ho c “thay” h p âm khác trong n n t ng ñã h c, mi n là nghe hay, ñúng âm… ñ giúp ta t tin hơn, và cho ta th y nhi u cách th c, nhi u v n ñ phong phú hơn. Trang 12
  12. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Trang 13
  13. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Trang 14
  14. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n - Có m t s ca khúc (mang âm hư ng Dân ca, ch t li u dân ca) do ñ t trưng c a thang âm t ng vùng, mi n, nên khi ñ t h p âm ,chúng ta s d ng nh ng h p âm vay mư n 23, ho c nh ng h p âm ph c t p hơn (h p âm b y, chín ,mư i m t…các h p âm ngh ch..). - Và ñây là m t s ca khúc ñ tham kh o thêm: 23 Thí d như h p âm Trư ng Th Liên h p: ngoài Am – Dm – E7 (I – IV – V7 ) và C – F – G ( h.âm ba ph ) c a gi ng a-moll, thì các h p âm liên h p là A – D – E và F#m – Bm – C#m. Trang 15
  15. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Ph h a n n nh c b ng tay ph i. + ðây là công vi c làm ñ y thêm, ph h a cho ph n ñ m t ñ ng c a tay trái. + Công vi c này c n luy n t p tinh t ñ hi u qu hơn,phù h p v i công th c ñ m c a ñàn, tránh ph n tác d ng ho c làm r i thêm. + Tùy theo tính ch t, ñ phát âm dài ng n c a nh c c mà chúng ta có nh ng th pháp làm n n khác nhau. + Các nhóm phát âm có âm ngân lâu như: Strings, Organ, Choir…thì thư ng dùng nh ng hình th c r p d u, có nghĩa là các h p âm này ñư c c t lên cùng m t lúc. + Các nhóm phát âm có âm ng n, không ngân lâu như: Piano, Marimba… thì thư ng dùng nh ng hình th c tr i d u, có nghĩa là các h p âm này ñư c c t lên th t t d u này ñ n d u kia, t dư i lên trên và ngư c l i. + Các nhóm phát âm có âm v a có th ngân lâu, v a có th ng n như: violin, trumpet, guitar… tùy theo kĩ thu t s d ng mà dùng nh ng hòa thanh r p d u ho c tr i d u. 1. Luy n t p các h p âm r p d u: + Chúng ta c g ng th c t p và chú ý các h p âm ph i ñư c móc n i li n b c (công vi c này ñòi h i chúng ta ph i quen v i các th ñ o c a h p âm). + Sau ñây là vài ví d d a trên h p âm ñô trư ng và m u liên k t (các b n nên t p nh ng bài này): + Khi th c hi n các bài ñ m h p âm r p d u, chúng ta có th linh h at b b t n t trong h p âm nào ñó, lúc y ta vô tình t o ra nh ng hòa thanh, ho c các bè ph nghe thú v hơn. + ð làm quen v i nh ng móc n i li n b c, và nh ng h p âm ñ o, chúng ta hãy th c t p nh ng bài t p 24 v i tay ph i sau: 1/ G - C - D7 – G. 2/ G – Bm – Em – C – Am – D7 – G. 3/ Am – Dm – G – C – F – Dm – E7 – Am. 4/ F – Dm – Bb – C7 – F. 5/ Dm – F – C – Dm. 6/ D – A – Bm – F#m – G – D – G – A . 24 Các h p âm ñư c móc n i trong bài t p này thư ng là nh ng m u thông d ng ñ chúng ta s an câu d o ho c gian t u sau này, nên các b n c n luy n t p nhi u càng t t. Trang 16
  16. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n • Các bài t p sau bu c chúng ta nên th c t p v a ñàn h p âm tay ph i v a hòa ñ m r p d u tay trái, có th hát theo ho c nh ngư i khác hát cho ph n th c t p linh h at và h ng thú hơn. Trang 17
  17. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Trang 18
  18. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n 2/ Luy n t p các hòa thanh tr i d u : + Tùy theo các l ai nh p, tính ch t c a nh p mà ta có nhi u cách tr i d u khác nhau. + Các cách tr i d u trong cùng m t lo i nh p thì cũng vô vàn ki u m u. + Nhưng trong ñ m ñàn chúng ta nên có s ñ ng nh t trong thay ñ i ki u tr i d u,(thay ñ i ki u ñ m khi ñ an nh c thay ñ i, ho c ý nh c thay ñ i) tránh tình tr ng r i trong lúc ñ m. + Sau ñây là vài ví d , vài m u tr i d u các nh p 3/4 , 2/4, 6/8… (th hi n C) Trang 19
  19. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n + Bây gi chúng ta có th áp d ng các bài t p ñ m b ng cách tr i d u và ph i h p: Trang 20
  20. Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n Trang 21
nguon tai.lieu . vn