Xem mẫu
- Thực hành đệm
đàn organ cho
giáo viên mầm
non
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
L i gi i thi u
Hãy làm m t vi t bé nh , bình thư ng v i ñ u óc phi thư ng; hơn là làm m t
vi c phi thư ng v i ñ u óc t m thư ng và nh bé.
Trong xã h i hi n nay, ñ c bi t trong các lãnh v c văn hóa, ngh thu t, lo i ngư i
th hai chi m s lư ng không nh và ngày càng nhi u hơn. Khi vào các nhà sách, tìm
ñ n khu v c sách v Âm nh c, chúng ta d tìm th y các tuy n t p nh c nhưng l i khó
tìm th y nh ng tài li u d y h c v âm nh c nghiêm túc. N u có chăng, thư ng ch là
nh ng tuy n t p h n ñ n, nh ng tài li u d y nh c theo ki u “mì ăn li n” nhưng l i
ñư c in r t ñ p và bày bán tràn lan. Chính vì v y, sau khi nh n ñư c và ñ c xong b n
th o cu n sách “ð m ðàn Dành Cho Giáo Viên M m Non” c a tác gi Nguy n
Hương Thành cùng Ban biên t p (m t nh c sĩ ñã có nhi u năm kinh nghi m không
nh ng trong lãnh v c sáng tác, ph i khí mà còn trong vi c ñào t o, hu n luy n âm
nh c cho gi i tr ) chúng tôi ñã c m th y b t ng và thán ph c tác gi ñã dành tâm
huy t và s nghiên c u ñáng k ñ vi t v m t ñ tài tư ng ch ng ñơn gi n. V i n i
dung c a tài li u này, tác gi ñã không nh ng giúp cho vi c d y ñ m ñàn ñư c h
th ng hóa, phương pháp hóa mà còn nh m ñem l i cho ngư i h c ñ m ñàn s hi u bi t
r ng nhưng căn b n v nh c c . ðó là m t n l c l n góp ph n không nh vào vi c t o
nên nh ng “ngh sĩ ñ m ñàn” tương lai ch không ph i là nh ng ngư i “th chơi
ñàn”. Ngoài ra, vi c chuyên môn hóa các giáo viên m m non h t s c là c n thi t và
c n ñư c xem xét m t cách nghiêm túc như tác gi Hương Thành ñã làm. Vì có như
v y m i ñem l i cho n n giáo d c âm nh c nh ng viên g ch n n t ng ch c ch n.
Chúng tôi trân tr ng gi i thi u ñ n Quý ñ c gi , các nhà chuyên môn v giáo d c
âm nh c cu n sách b ích này và hy v ng s ñem l i nhi u k t qu th c t , giá tr .
Tp. HCM, ngày 21 tháng 06 năm 2009.
Th.S Nguy n Bách
(Gi ng viên Nh c vi n Tp. HCM
H i viên H i Nh c Sĩ Vi t Nam
H i Viên H i Âm Nh c Tp. HCM)
Trang 3
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
L im ñ u
Trong quá trình gi ng d y nhi u năm b môn “ organ” (electric keyboard) và ñ c
bi t các l p t p hu n s d ng ñàn, chúng tôi nh n th y ña s các giáo viên thu n túy
ch s d ng nh c c này như là m t nh c c ñ c t u (ñơn ñi u ch s d ng tay trái b m
h p âm, tay ph i ñàn giai ñi u) trong lúc nhu c u ñ s d ng cây ñàn này vào th c t r t
phong phú và ña d ng:
- S d ng ñ m ca khúc (tay trái ñàn h p âm ,tay ph i t o câu hoa mĩ). ðây là
công vi c r t c n thi t cho sinh h at ca hát c a l a tu i m m non, nâng cao
ñư c tính th m mĩ trong h c t p cũng như trong phong trào văn ngh c a
trư ng, l p h c…
- S d ng ñàn v i nh ng ch c năng công ngh m i (Tone with wave, phím sáng,
SD card, k t n i USB … ). Các phương ti n giúp ích cho s t rèn luy n, h c
ñ c t u, h c hát, h c ñ m ñàn…
Vì v y ban biên t p chúng tôi bư c ñ u biên so n cu n sách “ñ m ñàn ñơn gi n
dành cho Giáo viên m m non”. Chúng tôi c g ng s d ng nh ng thu t ng d hi u,
bình dân và phù h p v i nhu c u âm nh c cho m m non, trong quá trình th c hi n
chúng tôi luôn mong mu n s góp ý chân thành và b ích c a quý ñ ng nghi p, c a
quý th y cô m m non.
Ban biên t p
Trang 4
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Hi u th nào là ñ m ñàn cho m t ca khúc?1
+ Chúng ta có th ví ñ m ñàn như m t chi c áo khoác 2, trang trí cho ca khúc, tháp
tùng 3 cho ca khúc, làm n i b t cho ca khúc .
+ Khi th c hi n ñ m ñàn coi như chúng ta làm m t công vi c c a ngư i hòa âm 4
(ñ t h p âm), ngư i ph i khí 5 (s d ng nh c c h p lí ), ngư i sáng tác 6 (làm
câu d o ñ u, câu n i…).
+ Phân bi t v i ñ c t u m t ca khúc : tay ph i ta th c hi n b m h p âm 7, và v i
ñàn ñ m t ñ ng c a ñàn organ, ta xem như là có m t ban nh c 8 ñ y ñ , ph n
tay trái ta ñàn giai ñi u ñư c xem như là l i hát c a 1 ca sĩ hay ñ c t u c a m t
nh c c riêng l .
+ Nhưng khi hát m t ca khúc m m non ta s d ng ph n ñ m tay trái và tay ph i ta
t o nh ng câu n i, t o bè,ph h a ti t t u, ch c ch n là không th ñàn giai ñi u
theo l i hát vì s ñơn ñi u và d g p “s c ” n u ta ñàn sai n t mà khi hát thì
ñúng (lúc y r t khó nghe, ñôi khi làm cho ngư i truy n ñ t m t bình tĩnh).
+ Và t t nhiên v i s c g ng c a chúng ta s làm ph n ñ m ñàn tr thành m t b
ph n không th thi u ñư c, tăng ph n ngh thu t cho ca khúc.
…Và nh ng bư c chu n b cho ph n ñ m ñàn :
+ H c thu c lòng các th b m c a h p âm th n n (và các th ñ o càng t t). S
không khó vì v i ph m vi “ñơn gi n” cu n t p này ch s d ng t hai ñ n ba
d u hóa.
+ Thư ng xuyên ôn t p các ki n th c nh c lí cơ b n, nâng cao 9.
+ Nên trau d i và luy n tâp kĩ thu t ngón10, ch y gam11 ñ chúng ta th c hi n ph n
n i câu lưu lóat hơn.
+ Luy n t p nhi u, nghe nhi u và hình dung nh ng âm s c phong phú c a các lo i
nh c c .
+ S d ng nh c c h p lý, r ti n, có ñ ch c năng phù h p v i m c ñích ñ m ñàn,
(ñàn phím sáng, b nh , th SD card giúp luy n t p ti n ích và mau chóng hơn)12.
1
Chúng tôi s s d ng t CA KHÚC trong t p này thay cho các t : ti u ph m, bài hát, …
2
Thu t ng ñ m ñàn c a ti ng ð c (Bekleidung: m c áo ).
3
Thu t ng ñ m ñàn c a ti ng Ý, Anh, Pháp (Accompagnement: ñi theo, tháp tùng).
4
Arranger, Hamonic.
5
Instrumentation.
6
Composer
7
Ch c năng FINGERED, khi s d ng ph n này thì ñàn organ s t ñ ng ñ m theo nh p ñi u mình ñã ch n.
8
Tùy theo ñi u (RHYTHM) mà ta có nh ng ban nh c nh ( Jazz small band), các nhóm estrade: pop,
rock, bigband…
9
Chúng ta có th k t h p v a th c hành v a di n gi i lí thuy t, có l i cho s ti n b sau này.
10
Kĩ thu t lu n ngón, vươn ngón (finger action), tách r i, n y ngón (staccato), n i ngón, li n ngón
(legato), s c thái (dynamics and weight )…
11
Scale, rãi h p âm (arpeggio).
12
Hi n trên th trư ng có các lo i ñàn phù h p như: LK 55VN, LK200s, WK-500, CTK-5000…
Trang 5
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
ð t h p âm cho m t ca khúc.
1. Xác ñ nh b khóa:
Thông thưòng các ca khúc ph thông ñ u ñư c so n ñi u th c trư ng - th 13,
nên ñ u tiên chúng ta c n xác ñ nh b khóa có nh ng d u hóa nào? Và ñi u xác ñ nh
vài hóa b trong t p này như sau:
+ B khóa không d u: Ca khúc gi ng C ( ñô trư ng ) ho c Am (la th ).
+ B khóa m t d u thăng (fa #): Ca khúc gi ng G (sol trư ng) ho c Em (mi th ).
+ B khóa 2 d u thăng (fa#,ñô#): D (rê trư ng) ho c Bm (si th ).
+ B khóa 3 d u thăng (fa#, ñô#, sol#): A (la trư ng) ho c F#m (fa thăng th ).
+ B khóa 1 d u giáng (si b): F (fa trư ng ) ho c Dm (rê th )
+ B khóa 2 d u giáng (si b, mi b): Bb (si giáng trư ng ) ho c Gm (sol th )
14
ñư c xác ñ nh còn g i là h p âm song song 15.
Các c p trư ng - th
Như v y v i b khóa ta có th bi t 2 h p âm ch là 1 trư ng ho c 1 th .
C ho c Am
G ho c Em
D ho c Bm
A ho c F#m
F ho c Dm
Bb ho c Gm
13
Âm nh c ch ñi u (Homophone), ñ phân bi t khác v i âm nh c phân ñi u( Heterophone) và ph c
ñi u (Polyphone).
14
Các b n nên tìm hi u sâu hơn và hi u bi t ñ y ñ các hóa b trong các sách Nh c lí cơ b n. (Th t
các hóa b : D u thăng - Fa, ñô, sol, rê, la, mi, si. D u giáng - Si, mi, la, rê, sol, ñô, fa.)
15
Related key: gi ng song song , thang âm tương ng.
Trang 6
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
2. Xác ñ nh n t cu i c a ca khúc: (ho c n t cu i m i ño n nh c)
+ Khi ta bi t gi ng trư ng, th c a 1 ca khúc r i ta ch c n xác ñ nh n t cu i c a ca
khúc ñó (ho c n t cu i c a 1 ño n nh c) ta s bi t ch âm c a ca khúc này .
+ ðôi khi v n có nh ng trư ng h p n t cu i không n m trong b h p âm song song
(trư ng h p mang thang âm dân ca, các thang âm ñ c trưng c a các dân t c khác nhau).
+ V i trư ng h p này thì ta nên xác ñ nh m t s n t ñ u ô nh p ñ tìm ch âm c a bài.
3. H p âm ba chính và n n t ng I-IV-V
+ Chúng ta nghiên c u s d ng h p âm ch C ho c Am cho ñơn gi n (sau ñó chúng
ta có th suy ra t công th c này).
+ V i ch âm là ñô trư ng (C ) chúng ta có th t các b c sau 16:
C – Dm – Em – F – G – Am – Bdim
I - II - III - IV – V – VI - VII
+ N n t ng h p âm ba chính ( I-IV-V ) là: C – F – G v i các h p âm này ta có th
áp d ng căn b n ñ ñ t h p âm cho m t ca khúc th trư ng.
+ V n ñ là chúng ta th c hi n theo cách :
-
Quan sát n t nh c m i ñ u ô nh p và n t nh c này ph i có trong h p âm ñó.
-
Ho c trong ô nh p có nhi u n t ch a trong h p âm ñó (trong trư ng h p các
n t hoa mĩ ñ u ô nh p)
- Và h p âm s ñư c ñ t ñ u ô nh p.17
Xem và th l ng nghe vài ví d :
16
ñây chúng ta ch p nh n các b c theo ñi u th c trư ng t nhiên, các b n có th xem l i lí thuy t
Quãng và hòa âm. Ho c Giáo viên s di n gi i t i l p h c.
17
S d ng cho các l ai nh p ñơn ( 2/4; 3/4; 3/8…), ng ai tr ta s d ng nh p kép (4/4; 6/8..) thì có th
ñ t h p âm phách m nh th 2 trong ô nh p. Cũng có m t s s an gi qu c t g i nh p 4/4 là nh p ñơn
Trang 7
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
b c I,IV,V )18
Bài t p ñ t h p âm: (gi i h n
18
Chúng ta nên dùng h p âm V7 thay vì b c V thì s nghe ñ y ñ n hơn, hay hơn, có k ch tính và
hư ng gi i quy t . Và ñây chúng ta s d ng h n ch k t n i t b c V v IV, ta ch dùng t m th i ñ
làm quen v i các âm chính .
Trang 8
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Chúng ta cũng nên so n và th c hành nhi u b khóa khác nhau:
Trang 9
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Nghiên c u các bài so n sau và t p ñ t h p âm ñơn gi n b c I-IV-V( ho c V7).
+ Tr l i v i n n t ng I-IV-V th Th , h p âm song song v i C là Am ta th y :
Am – Bdim - C - Dm – Em – F – G .
I - II - III - IV - V - VI - VII
+ Thông thư ng các ca khúc ph thông , nói ñ n ñi u th c th nghĩa là “th hòa âm”,
n t sol b c năm tăng n a cung. Ta cũng áp d ng n n t ng ñi u th c th
Am - Dm - E (ho c E7) .19
19
Các ca khúc m m non gi ng th thư ng có ít bài, nên chúng ta có th tham kh o thêm tài li u .
Trang 10
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
4. S d ng H p âm ba ph :
+ Sau khi chúng ta th c hành thành th o các h p âm ba chính, ta có th s d ng h p
âm ba ph , g i là “ph ” nhưng các h p âm này “b sung” “làm phong phú” “k t
n i”…làm cho ca khúc thêm cu n hút, h p d n hơn.
+ Nhìn l i các b c c a gi ng C 20 ngòai F, G thì các h p âm còn l i là h p âm ba
ph . (Am, Dm, Em, Bdim)
+ Tương t v i gi ng Am21 ngoài Dm, E h p âm ba ph s là C, F, G, Bdim.
+ Riêng h p âm Bdim là m t h p âm ngh ch nên ít ñư c dùng, nên ta ch chú tr ng
các h p âm kia.
+ Như v y khi k t n i h p âm ta c g ng so n cho chu n các h p âm ba chính, sau
ñó m i v n d ng các h p âm ba ph .
+ Có nhi u gi i pháp s d ng gi i k t 22 nhưng các b n nên chú tr ng k t b c V7 v I.
Bài t p so n h p âm : - V n d ng các h p âm ba chính và ph :
20
Thu t ng trong nh c vi n thư ng dùng là gi ng C-dur (ti ng ð c ), ho c Do Major (ti ng Anh).
21
Gi ng a-moll (ti ng ð c). La minor (ti ng Anh ).
22
Cadenza: Công th c k t thúc m t ñ an nh c ho c m t câu nh c g m giai k t chính qui (perfect
cadence), giai k t n a (half- cadence)… tìm hi u thêm các sách hòa âm. Ho c Giáo viên di n gi i
trong l p.
Trang 11
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
- Xem th m t s ca khúc ñã ñư c so n h p âm, chúng ta có th “thêm”, “b t”, ho c
“thay” h p âm khác trong n n t ng ñã h c, mi n là nghe hay, ñúng âm… ñ giúp ta t
tin hơn, và cho ta th y nhi u cách th c, nhi u v n ñ phong phú hơn.
Trang 12
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Trang 13
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Trang 14
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
- Có m t s ca khúc (mang âm hư ng Dân ca, ch t li u dân ca) do ñ t trưng c a
thang âm t ng vùng, mi n, nên khi ñ t h p âm ,chúng ta s d ng nh ng h p âm
vay mư n 23, ho c nh ng h p âm ph c t p hơn (h p âm b y, chín ,mư i
m t…các h p âm ngh ch..).
- Và ñây là m t s ca khúc ñ tham kh o thêm:
23
Thí d như h p âm Trư ng Th Liên h p: ngoài Am – Dm – E7 (I – IV – V7 ) và C – F – G ( h.âm
ba ph ) c a gi ng a-moll, thì các h p âm liên h p là A – D – E và F#m – Bm – C#m.
Trang 15
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Ph h a n n nh c b ng tay ph i.
+ ðây là công vi c làm ñ y thêm, ph h a cho ph n ñ m t ñ ng c a tay trái.
+ Công vi c này c n luy n t p tinh t ñ hi u qu hơn,phù h p v i công th c ñ m
c a ñàn, tránh ph n tác d ng ho c làm r i thêm.
+ Tùy theo tính ch t, ñ phát âm dài ng n c a nh c c mà chúng ta có nh ng th
pháp làm n n khác nhau.
+ Các nhóm phát âm có âm ngân lâu như: Strings, Organ, Choir…thì thư ng dùng
nh ng hình th c r p d u, có nghĩa là các h p âm này ñư c c t lên cùng m t lúc.
+ Các nhóm phát âm có âm ng n, không ngân lâu như: Piano, Marimba…
thì thư ng dùng nh ng hình th c tr i d u, có nghĩa là các h p âm này ñư c c t lên
th t t d u này ñ n d u kia, t dư i lên trên và ngư c l i.
+ Các nhóm phát âm có âm v a có th ngân lâu, v a có th ng n như: violin, trumpet,
guitar… tùy theo kĩ thu t s d ng mà dùng nh ng hòa thanh r p d u ho c tr i d u.
1. Luy n t p các h p âm r p d u:
+ Chúng ta c g ng th c t p và chú ý các h p âm ph i ñư c móc n i li n b c
(công vi c này ñòi h i chúng ta ph i quen v i các th ñ o c a h p âm).
+ Sau ñây là vài ví d d a trên h p âm ñô trư ng và m u liên k t (các b n nên t p
nh ng bài này):
+ Khi th c hi n các bài ñ m h p âm r p d u, chúng ta có th linh h at b b t n t trong
h p âm nào ñó, lúc y ta vô tình t o ra nh ng hòa thanh, ho c các bè ph nghe thú v hơn.
+ ð làm quen v i nh ng móc n i li n b c, và nh ng h p âm ñ o, chúng ta hãy
th c t p nh ng bài t p 24 v i tay ph i sau:
1/ G - C - D7 – G.
2/ G – Bm – Em – C – Am – D7 – G.
3/ Am – Dm – G – C – F – Dm – E7 – Am.
4/ F – Dm – Bb – C7 – F.
5/ Dm – F – C – Dm.
6/ D – A – Bm – F#m – G – D – G – A .
24
Các h p âm ñư c móc n i trong bài t p này thư ng là nh ng m u thông d ng ñ chúng ta s an câu
d o ho c gian t u sau này, nên các b n c n luy n t p nhi u càng t t.
Trang 16
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
• Các bài t p sau bu c chúng ta nên th c t p v a ñàn h p âm tay ph i v a hòa
ñ m r p d u tay trái, có th hát theo ho c nh ngư i khác hát cho ph n th c t p
linh h at và h ng thú hơn.
Trang 17
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Trang 18
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
2/ Luy n t p các hòa thanh tr i d u :
+ Tùy theo các l ai nh p, tính ch t c a nh p mà ta có nhi u cách tr i d u khác nhau.
+ Các cách tr i d u trong cùng m t lo i nh p thì cũng vô vàn ki u m u.
+ Nhưng trong ñ m ñàn chúng ta nên có s ñ ng nh t trong thay ñ i ki u tr i
d u,(thay ñ i ki u ñ m khi ñ an nh c thay ñ i, ho c ý nh c thay ñ i) tránh tình tr ng r i
trong lúc ñ m.
+ Sau ñây là vài ví d , vài m u tr i d u các nh p 3/4 , 2/4, 6/8… (th hi n C)
Trang 19
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
+ Bây gi chúng ta có th áp d ng các bài t p ñ m b ng cách tr i d u và ph i h p:
Trang 20
- Th c hành ñ m ñàn ñơn gi n
Trang 21
nguon tai.lieu . vn