Xem mẫu
- KH I TÌNH C MÃI V I NON SÔNG
T TÌNH (II)
ðêm khuya văng v ng tr ng canh d n
Trơ cái h ng nhan v i nư c non.
Chén rư u hương ñưa say l i t nh
V ng trăng bóng x khuy t chưa tròn,
Xiên ngang m t ñ t, rêu t ng ñám
ðâm to c chân mây, ñá m y hòn,
Ngán n i xuân ñi, xuân l i l i
M nh tình san s tí con con.
H Xuân Hương
“U ng rư u dư i trăng” - m t hình nh không xa l v i các nhà thơ c ñi n
ñ i nhà ðư ng – Trung Qu c. ðó cũng là thi li u quen thu c trong các bài thơ
ðư ng lu t c a văn h c Trung ñ i nư c ta. Nhưng c nh u ng rư u dư i trăng
trong bài “T tình II” (trong chùm 3 bài thơ T tình, mà bài thơ T tình II là tiêu
bi u nh t cho bút pháp tr tình cu H Xuân Hương) qu th t l lùng - l lùng ñ n
m c ñáng kinh ng c!
Chén rư u hương ñưa say l i t nh
V ng trăng bóng x khuy t chưa tròn,
Hình nh m t ngư i ph n xuân s c, tay cô ñơn nâng chén rư u ngang
mày, l ng l ñ c m ñ quên s u, rũ t i… sao mà chua chát, u t ngh n ñ n nao
lòng!
N a ñêm trăn tr không ng ñư c, l ng l d y, v n l i mái tóc xanh xõa
trên g i chi c, ng i câm l ng trong bóng t i vây b a chung quanh mà l ng nghe
nh ng ti ng ñêm quen thu c ñ n ñơn ñi u. Trong ñêm v ng tĩnh m ch, càng rõ
m n m t nh ng âm thanh văng v ng. Ti ng mõ th m, chuông s u (T tình I), gà
gáy, tr ng canh d n (T tình II)… “nghe nh ng ti ng thêm r u rĩ”.
ð c ñi ñ c l i câu thơ, ta ng ng hình như còn có ñi u gì g i g m, n gi u
ñ ng sau nh ng câu ch . (Không c n s ñăng ñ i trong hai câu th c, vì n sĩ
luôn có xu hư ng phá v tính quy ph m c a ðư ng thi). Xưa nay u ng rư u
ch ng m y ai ch ñ thư ng th c “hương” như ngư i thư ng hoa c ! Chén rư u
Xuân Hương ñưa, nâng lên ñ t xu ng, m i trăng, m i bóng, m i mình, càng u ng
l i càng t nh ra, mà chua xót cho thân ph n m nh tình san s ch ng v n tròn như
v ng trăng khuy t h tu n ñã x bên song c a.
Ch m nh tình thôi l i ph i san s , ch còn tí con con mà cũng ch ng gi
ñư c lâu b n. Ch p nh n s chia nhưng ñâu có d ñư c yên b chia s . Th m i
bi t ư c mơ h nh phúc gi n ñơn, bình thư ng, dung d sao mà khó l m thay!
Nh ng ngư i ph n trong thơ H Xuân Hương – cũng như chính b n thân
tác gi - ñ u th t ñ p ñ . ð p ñ o ñ c, ñ p mình vàng vóc ng c và ñ p c
tài năng (Thi u n , Tranh t n , Gi ng nư c, Bánh trôi nư c…). Nhưng tài s c
c a h không ñư c xã h i ñương th i trân tr ng, và xã h i y ñã ñ y h rơi vào
nh ng th m c nh éo le. ðó là nh ng ngư i ph n cam lòng làm l , ñó là nh ng
ngư i ph n nh d , c tin ñ n “m nh tình m t kh i thi p xin mang”; ñó còn là
nh ng ngư i ph n mà cu c ñ i trái ngang c a h không ch m t l n gi a
ñư ng ñ t gánh… Nh ng ngư i ph n y, giàu s c s ng và r t ñ i tài hoa
nhưng cu c ñ i l i g p nhi u b t h nh.
1
- Bao nhiêu thân ph n ngang trái ñó như d n h t lên ñôi vai còm cõi c a H
Xuân Hương, nh ng n i ni m chua xót y như k t tinh, như ñ ng l i thành nh ng
gi t nư c m t - nh ng gi t nư c m t ngh n ngào ch y ngư c vào trong theo
nh ng gi t ñ ng, gi t cay, dù r ng c ba bài T tình không h có m t ti ng khóc!
Qua di c o thơ ñ l i, ta b t g p m t H Xuân Hương tha thi t yêu ñ i “l ng
then t o hóa, m toang ra cho thi u n ñón xuân vào” (câu ñ i). M t Xuân Hương
tài hoa, ña tình trong nh ng l i thơ tình t nh thương g i cho Nguy n Du, ngày
C n Chánh ði n h c sĩ Nguy n h u làm chánh s ñi tu c ng Trung Hoa “L u
nguy t năm canh chi c bóng chong”. Và m t H n sĩ chung th y, ư c ao h n
th cùng T n Phong:
ðư c l a tài tình cho x ng ñáng
Nghìn non muôn nư c cũng tìm theo.
Con ngư i tài hoa, ña tình ñ n v y mà b t h nh thay - h ng nhan ña truân –
trong ñ i hai l n có ch ng, thì c hai l n ñ u làm l và r i l n lư t hai l n chít
khăn sô tr ng ti n ñưa b n ñ i v ch n su i vàng!
H Xuân Hương như tr thành m t con nhím b t h nh, xù b lông gai tua
tu s c nh n lên ñ t b o v b n thân trư c xã h i b t công không dung n p
mình. Nh ng bài thơ ph n kháng quy t li t - nh ng cây gai s c nh n y ñâm
th ng vào b m t ñ o ñ c gi c a ch ñ phong ki n ñương th i.
N sĩ nén xu ng t n ñáy lòng n i ñau nhân th , g ng gư ng c ng c i
khuyên nh ng ch em ñ ng c nh ng lau nư c m t “nín ñi k o th n v i non
sông”. Nhà thơ qu c m t ch i văng m ng “chém cha cái ki p l y ch ng chung”,
ng o ngh ñ ng c m v i các ch em “không có, nhưng mà có m i ngoan”. Và hơn
th n a, Xuân Hương ng ng cao ñ u t nh n mình là l ng lơ, khinh b c “Thèo
ñ nh khen ai khéo ñ t tên”…
Con ngư i c ng c i như ng y, quy t li t như ng y, trong ñêm thâu canh
v ng – không ch m t l n - t m lòng như tr i r ng ra cùng không gian bao la, tâm
h n l ng ñ ng bao nhiêu tr ng thái tình c m, tâm lí: oán h n, r u rĩ, gi n (T tình
I), bu n, ngao ngán (T tình III), tr v v i b n ngã y u m m v n dĩ cu ngư i
ph n ñ r i cu i cùng xót xa thú nh n ngán n i xuân ñi, xuân l i l i…
Bao nhiêu n i ni m n ng n ch t ch a trong hai t l i l i! Th i gian như trêu
ngươi con ngư i, con t o v n xoay cho mùa xuân c vô tình l ng l ng ñi qua r i
ñ n ñà quay tr l i. Mùa xuân c a ñ t tr i thì c vô tư, d ng dưng như th ; còn
cái xuân thì c a ñ i ngư i ph n c mãi xa trôi, m t ñi không tr l i.
D u b n tính gai góc c a phong cách Xuân Hương không gi u che ñi ñâu
ñư c, có lúc l i hi n hi n “ñâm to c”, “xiên ngang”, nhưng rõ ràng T tình là l i
than th ñ y chua chát, oán h n cu ngư i ph n nư c ta ñ u th k XIX v thân
ph n c a chính mình.
M t h n thơ ñ y n tính, ñài các, quý phái như Bà huy n Thanh Quan th t
lên “M t m nh tình riêng ta v i ta” thì không có gì l . Nhưng m t nhà thơ quy t li t
ph n kháng ch ñ phong ki n b t công, ñ kích sâu cay m i t ng l p th ng tr
c a xã h i ñương th i; m t h n thơ ñ y cá tính và b n lĩnh c ng c i như H Xuân
Hương l i cũng có lúc tr v v i b n ngã y u m m, hi n d u c a ph n , t thú
n i ni m b t l c, y u ñu i c a mình, không che gi u, quanh co, thì qu th t là
dũng c m.
T tình là m t l i t thú th ng th n, chân th t r t ñáng c m thông, trân
tr ng. Và trư c sau, n sĩ Xuân Hương v n là m t h n thơ xù xì, góc c nh – góc
c nh c nh ng lúc “quay nhìn vào n i tâm c a mình, ñ i tho i v i lòng mình”.
2
- “H Xuân Hương sáng tác ch y u là ñ tâm s , ñ giãi bày”; nhưng T
tình không còn là m nh tình riêng c a n sĩ, mà ñã tr thành kh i tình chung c a
các t ng l p ph n b t h nh ñ u th k XIX g i l i cho h u th .
Và muôn ñ i v n còn ñó, l i t tình c a H Xuân Hương - m t “Kh i tình c
mãi v i non sông”.
Nha Trang, 2001 - 2009
duongsuoidau@yahoo.com
3
nguon tai.lieu . vn
