Xem mẫu
- Ch−¬ng vi
Gia cè, Söa ch÷a vμ xö lý sù cè ®ª
♣6-1. Kh¸i qu¸t
§ª ®iÒu ViÖt Nam ®−îc h×nh thµnh tõ ®Çu C«ng nguyªn, tr¶i qua nhiÒu thêi ®¹i, con ®ª
ViÖt Nam trë thµnh hÖ thèng víi chiÒu dµi tæng céng vµo kho¶ng 8000 Km, trong ®ã
kho¶ng 5600 Km ®ª s«ng vµ 2400 Km ®ª biÓn. Víi qu¸ tr×nh lÞch sö nh− vËy, ®ª lu«n ®−îc
t«n cao, ®¾p dµy, më réng ®Ó ®¸p øng ®−îc nhiÖm vô ng¨n lò, b¶o vÖ nh©n d©n vµ tµi s¶n
cho c¸c ®Þa ph−¬ng.
Kh¸c víi c¸c c«ng tr×nh thñy lîi ng¨n n−íc kh¸c, ®ª ®−îc ®¾p tr¶i dµi trªn nÒn trÇm
tÝch ven theo c¸c dßng s«ng, b»ng c«ng søc vµ kinh nghiÖm, kü thuËt th« s¬ cña nh©n d©n.
§ª lu«n lu«n chøa nhiÒu Èn häa khã l−êng nh− khe r·nh ngÇm, lßng s«ng cò, tæ mèi, hang
®éng vËt, hè mãng cò, hÇm lß cò, ao hå cò, giÕng cò, nÒn vµ mãng nhµ cò, nÒn ®ª lµ khèi
®Êt ®¾p hoÆc ®Êt san lÊp... ChÝnh v× vËy, trong suèt lÞch sö cña m×nh, nh©n d©n ta lu«n lu«n
®Æt lªn hµng ®Çu c«ng t¸c hé ®ª, phßng lôt, xö lý sù cè ®ª ®iÒu víi ph−¬ng ch©m chiÕn l−îc
cña quèc gia lµ " Thñy, ho¶, ®¹o tÆc".
Nh÷ng ®o¹n ®ª ®· tõng x¶y ra sù cè nh−ng ch−a xö lý triÖt ®Ó, nh÷ng ®o¹n ®ª cßn cã
khuyÕt tËt, Èn häa ch−a ®¶m b¶o an toµn phßng chèng lò th× cÇn ®−îc tiÕn hµnh gia cè.
Nh÷ng tuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª dang sö dông, nh−ng kh«ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn dßng ch¶y
tho¸t lò hoÆc chÊt l−îng kh«ng ®¶m b¶o an toµn th× cã thÓ ph¶i tiÕn hµnh c¶i t¹o l¹i.
§èi víi c«ng tr×nh ®ª, mäi h− háng cña th©n ®ª, hoÆc nÒn ®ª, ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn sù
an toµn cña ®ª ®ang ng¨n n−íc trong mïa lò, dÉn ®Õn nguy c¬ vì ®ª, ®Òu ®−îc coi lµ sù cè.
Xö lý sù cè ®ª ®iÒu lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ, øng cøu, kh«ng chØ yªu cÇu biÖn ph¸p kü thuËt
®óng ®¾n, mµ cßn ®ßi hái c«ng t¸c dù phßng, chuÈn bÞ nh©n lùc, vËt t−, thiÕt bÞ, n¨ng lùc tæ
chøc, chØ huy thùc hiÖn xö lý sù cè th¾ng lîi.
Trong ch−¬ng nµy, c¸c vÊn ®Ò chÝnh vÒ gia cè, c¶i t¹o, t«n cao, më réng vµ xö lý sù cè
®ª ®iÒu ®−îc tr×nh bµy chung cho c¶ ®ª s«ng vµ ®ª biÓn. Tuy nhiªn, cÇn chó ý ®Õn mét sè
®Æc ®iÓm riªng cña ®ª biÓn nh−: Sãng lµ t¶i träng chñ yÕu vµ t¸c ®éng th−êng xuyªn lªn ®ª
biÓn. V× vËy kh¸c víi ®ª s«ng h− háng phæ biÕn lµ do biÕn d¹ng thÊm m¹ch ®ïn m¹ch sñi
g©y ra, ®èi víi ®ª biÓn h− háng phæ biÕn lµ xãi lë do sãng biÓn g©y ra. §ª s«ng chØ lµm
viÖc trong thêi gian ng¨n lò khi cã lò lín, nh−ng cã khi 5 n¨m ®Õn 10 n¨m míi cã 1 trËn lò
lín. Cßn ®ª biÓn th−êng xuyªn ph¶i ng¨n n−íc chèng sãng biÓn...
161
- PhÝa biÓn
PhÝa ®¸t liÒn
§ª m¸i nghiªng
PhÝa biÓn
PhÝa ®¸t liÒn
§ª t−êng ®øng phÝa biÓn
H×nh 6-1: MÆt c¾t ®iÓn h×nh cña ®ª biÓn.
H×nh 6-2: C¸c kiÓu h− háng cña ®ª biÓn.
162
- ♣6-2. gia cè ®ª
Th«ng qua kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l−îng, nh÷ng ®o¹n ®ª ®· tõng x¶y ra sù cè nh−ng
ch−a xö lý triÖt ®Ó, nh÷ng ®o¹n ®ª cßn cã khuyÕt tËt, Èn häa ch−a ®¶m b¶o an toµn phßng
chèng lò th× cÇn ®−îc tiÕn hµnh gia cè.
Khi kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng møc ®é an toµn cña ®ª cÇn so s¸nh, ®èi chiÕu víi
tiªu chuÈn thiÕt kÕ, lµm râ c¸c néi dung khiÕm khuyÕt, vÞ trÝ, tÝnh chÊt, møc ®é vµ nguyªn
nh©n g©y ra mÊt æn ®Þnh chèng tr−ît, æn ®Þnh thÊm, Èn häa bªn trong th©n ®ª.
CÇn kh¶o s¸t, thu thËp tµi liÖu ®· cã vÒ ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, hå s¬ thiÕt kÕ - thi c«ng, hoµn
c«ng, tµi liÖu quan tr¾c diÔn biÕn c«ng tr×nh, th¨m dß Èn häa.
Khi thiÕt kÕ gia cè ®ª, cÇn c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, néi dung nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cña
tõng ®o¹n ®ª ®Ó lùa chän c¸c biÖn ph¸p gia cè thÝch hîp vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. Th«ng qua
tÝnh to¸n kiÓm tra æn ®Þnh m¸i dèc, æn ®Þnh chèng ®Èy bôc tÇng phñ, æn ®Þnh thÊm, vµ
th«ng qua tÝnh to¸n so s¸nh kinh tÕ - kü thuËt ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n hîp lý nhÊt.
I- §µo ®¾p l¹i nh÷ng chç s¹t tr−ît côc bé:
Khi x¶y ra s¹t tr−ît côc bé, nÕu x¸c ®Þnh nguyªn nh©n lµ do chÊt l−îng ®¾p ®ª kh«ng
®¶m b¶o, th× cã thÓ ®µo hÕt khèi ®Êt tr−ît, ®¾p l¹i, ®Çm chÆt, kh«i phôc l¹i mÆt c¾t cò, hoÆc
®¾p theo mÆt c¾t thiÕt kÕ míi cã ®é dèc m¸i vµ c¬ ®ª phï hîp.
II- San lÊp ao hå ë khu vùc ven ®ª:
Ao hå thïng ®Êu ë phÝa s«ng, ®ãng vai trß nh− "c¸c cöa sæ thÊm n−íc", lµm gi¶m hoÆc
c¾t ng¾n chiÒu dµi tÇng phñ phÝa s«ng, do ®ã lµm t¨ng häat ®éng cña dßng thÊm, dÔ g©y ra
biÕn h×nh thÊm cho nÒn ®ª.
Ao hå thïng ®Êu ë phÝa ®ång lµm máng tÇng phñ, hoÆc ®ôc thñng tÇng phñ, dÔ ph¸t
sinh m¹ch ®ïn, m¹ch sñi, bôc ®Êt g©y ra c¸c h− háng vµ sù cè ®ª ®iÒu.
V× vËy, nh÷ng ®o¹n ®ª cã ao, hå, thïng ®Êu, ®Çm lÇy n»m s¸t ch©n ®ª cã nguy c¬ ®e
do¹ æn ®Þnh th©n ®ª vµ æn ®Þnh tÇng phñ nÒn ®ª th× cÇn ph¶i ®¾p lÊp l¹i.
III- Gia cè chèng thÊm th©n ®ª:
Nh÷ng ®o¹n ®ª ®· bÞ thÊm, rß rØ ra m¸i, bÞ xãi ngÇm, bÞ m¹ch sñi th× ®Òu ph¶i xö lý
chèng thÊm.
§èi víi th©n ®ª, cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p ®¾p t−êng nghiªng chèng thÊm, phôt
v÷a t¹o mµng chèng thÊm, ®µo ®¾p ch©n khay chèng thÊm. C¸c chØ tiªu kü thuËt thiÕt kÕ
mµng chèng thÊm cho th©n ®ª thùc hiÖn theo Qui tr×nh kü thuËt phôt v÷a gia cè ®ª 14TCN-
1-85; T−êng nghiªng chèng thÊm thùc hiÖn theo qui ph¹m thiÕt kÕ ®Ëp ®Êt.
IV- Xö lý tæ mèi:
Khi th©n ®ª bÞ mèi lµm tæ, t¹o thµnh c¸c hang rçng, c¸c r·nh ngÇm th× cÇn ph¶i xö lý
gia cè.
163
- Tr−êng hîp ®· kh¶o s¸t x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ tæ mèi chÝnh vµ nhiÒu tæ mèi phô th× cã
thÓ xö lý theo hai b−íc: B−íc 1, khoan phôt thuèc diÖt mèi; b−íc 2, khoan phôt v÷a trùc
tiÕp vµo tæ chÝnh vµ khoan phôt v÷a theo m¹ng hè khoan kiÓu to¹ ®é hoa mai vµo khu vùc
cã nhiÒu tæ phô.
§é s©u hè khoan ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®é s©u cña tæ mèi. Kho¶ng c¸ch hè khoan,
¸p lùc phôt v÷a ®−îc thiÕt kÕ theo Qui tr×nh kü thuËt phôt v÷a gia cè ®ª 14TCN -1-85. VËt
liÖu lµm v÷a lµ bét sÐt cã trén thªm phô gia theo tû lÖ 0,5 ®Õn 1,0% v«i hoÆc xi m¨ng.
Tr−êng hîp kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c vÞ trÝ tæ mèi, cã thÓ sö dông nh©n lùc ®µo
t×m tæ mèi chÝnh, tiÕn hµnh diÖt mèi ®¾p lÊp tæ mèi b»ng ®Êt ¸ sÐt, víi ®Êt ®¾p ®−îc san r¶i
thµnh tõng líp ®Çm nÖn chÆt.
V- Xö lý nøt ®ª:
Khi ®ª bÞ nøt, cÇn kh¶o s¸t, th¨m dß, ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng ®Õn an toµn ®ª, x¸c
®Þnh nguyªn nh©n ®Ó lùa chän biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp.
Trong tr−êng hîp chØ cã vÕt nøt ®¬n lÎ, kh«ng h×nh thµnh cung tr−ît th× cã thÓ xö lý
bµng c¸ch ®µo hè ®µo h×nh nªm ®Õn hÕt ®é s©u nøt víi bÒ réng ®¸y tèi thiÓu 0,5 m, ®¾p ®Êt
®Çm chÆt l¹i.
Tr−êng hîp c¸c vÕt nøt biÓu hiÖn h×nh thµnh cung tr−ît, th× xö lý nh− víi tr−êng hîp
s¹t tr−ît côc bé.
NÕu c¸c vÕt nøt nhiÒu vµ theo diÖn réng, s©u h¬n 1m, ngoµi biÖn ph¸p ®µo ra ®¾p l¹i,
cÇn chó ý cã thÓ sö dông biÖn ph¸p xö lý b»ng khoan phôt v÷a gia cè.
NÕu ®o¹n ®ª bÞ nøt cã mÆt c¾t thiÕt kÕ cßn nhá h¬n mÆt c¾t thiÕt kÕ tiªu chuÈn t−¬ng
øng víi cÊp ®ª, cÇn chó ý cã thÓ sö dông biÖn ph¸p ®¾p ¸p tróc t−êng nghiªng chèng thÊm,
më réng mÆt c¾t ®ª. NÕu ®ª cao trªn 6 m cÇn bè trÝ thªm c¬ ®ª h¹ l−u.
VI- Xö lý nÒn ®ª:
§Ó xö lý nÒn ®ª cÇn c¨n cø vµo cÊp cña ®o¹n ®ª, chiÒu cao ®ª, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt nÒn
®ª, yªu cÇu phßng thÊm vµ æn ®Þnh cña ®o¹n ®ª ®Ó ®Ò ra vµ lùa chän ®−îc ph−¬ng ¸n hîp lý
vÒ kü thuËt vµ kinh tÕ.
1. Xö lý nÒn ®ª mÒm yÕu:
Tr−íc hÕt cÇn kh¶o s¸t, x¸c ®Þnh râ lo¹i ®Êt nÒn mÒm yÕu thuéc lo¹i nµo trong c¸c
lo¹i: §¸t sÐt mÒm, ®Êt bïn h÷u c¬, ®Êt than bïn, ®Êt sÐt dÔ tan r·, ®Êt sÐt cã tÝnh tr−¬ng në,
®Êt c¸t h¹t mÞn xen lÉn bïn sÐt dÔ bÞ ho¸ láng.
C¸c biÖn ph¸p xö lý gåm:
a) R¶i líp ®Öm ®Ó t¨ng nhanh cè kÕt tho¸t n−íc cña ®Êt nÒn:
Líp ®Öm cÊu t¹o b»ng v¶i ®Þa kü thuËt r¶i lãt, tÇng ®Öm c¸t dµy 0,5 m ®Õn 1,0 m, tÇng
®Öm ®¸ d¨m hoÆc sái dµy > 1 m. BiÖn ph¸p líp ®Öm ®−îc dïng ®èi víi ®Êt nÒn lµ ®Êt sÐt
mÒm, ®Êt bïn sÐt chiÒu dµy lín kh«ng thÓ bãc bá ®−îc.
164
- b) Khèi ph¶n ¸p:
Khèi ph¶n ¸p nh»m ®¶m b¶o æn ®Þnh khi ®¾p ®ª trªn nÒn sÐt mÒm, bïn sÐt, hoÆc sÐt
tr−¬ng në. Chiªï cao vµ chiÒu réng cña khèi ph¶n ¸p x¸c ®Þnh th«ng qua tÝnh to¸n æn ®Þnh.
c) GiÕng c¸t, bÊc thÊm, d¶i tho¸t n−íc b»ng chÊt dÎo:
BiÖn ph¸p nµy nh»m t¨ng nhanh cè kÕt tho¸t n−íc cña ®Êt nÒn lµ ®Êt sÐt mÒm, ®Êt bïn
sÐt. GiÕng c¸t cã ®−êng kÝnh èng thÐp tõ 20 cm ®Õn 40 cm, ®−îc h¹ theo ph−¬ng ph¸p
rung, hoÆc xãi n−íc. BÊc thÊm, d¶i tho¸t n−íc b»ng chÊt dÎo dïng khi chiÒu dµy tÇng ®Êt
yÕu cÇn xö lý kh«ng lín.
d) Khèng chÕ tèc ®é thi c«ng ®¾p ®Êt:
BiÖn ph¸p nµy nh»m t¨ng cè kÕt ®Êt nÒn trong thêi kú thi c«ng, gi¶m lón, gi¶m nøt
khèi ®¾p.
e) §Çm xung kÝch, ®Çm chÊn ®éng, dïng cäc nhåi:
C¸c biÖn ph¸p nµy nh»m gia cè nÒn ®ª lµ nÒn sÐt mÒm, bïn sÐt, hoÆc c¸t h¹t nhá pha
bïn sÐt.
2. Xö lý nÒn ®ª thÊm n−íc:
a- Tr−êng hîp líp ®Êt thÊm n−íc m¹nh n»m s¸t mÆt nÒn, cã thÓ ®µo hµo, t¹o ch©n khay
chèng thÊm cho ®ª.
b- Tr−êng hîp líp ®Êt thÊm n−íc m¹nh n»m s©u trong nÒn, cã thÓ dïng biÖn ph¸p s©n
phñ chèng thÊm.
c- Phôt v÷a chèng thÊm cho nÒn thÊm n−íc m¹nh lµ c¸t th«, cuéi sái. VËt liÖu lµm
mµng chèng thÊm cã thÓ lµ dung dÞch v÷a ®Êt sÐt, v÷a xi m¨ng, xi m¨ng thñy tinh láng,
dung dÞch v÷a sÐt ben-t«-nÝt.
3. Xö lý nÒn ®ª nhiÒu líp ®Êt yÕu:
NÒn ®ª lµ ®Êt yÕu nhiÒu líp th−êng cã cÊu t¹o ®Þa chÊt phøc t¹p. Trong nÒn th−êng cã
nhiÒu líp ®Êt yÕu xen kÏ, cã c¸c thÊu kÝnh bïn sÐt h÷u c¬, bïn c¸t h¹t mÞn ch¶y láng xen
kÑp. Tuy vËy cã thÓ ph©n ra lµm 2 lo¹i d¹ng nÒn, víi c¸c biÖn ph¸p xö lý chÝnh nh− sau:
a) Xö lý nÒn ®ª nhiÒu líp thuéc lo¹i ®Êt sÐt mÒm, bïn sÐt:
Trong tr−êng hîp nµy, tuy nÒn kh«ng thÊm n−íc m¹nh, nh−ng v× kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña
nÒn kÐm, dÔ x¶y ra lón, tr−ît vßng cung. §Ó xö lý, cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p ®· nªu ë
môc xö lý nÒn ®ª mÒm yÕu, trong ®ã biÖn ph¸p tÇng ph¶n ¸p phÝa ®ång vµ biÖn ph¸p giÕng
c¸t tho¸t n−íc t¨ng nhanh cè kÕt cña ®Êt nÒn lµ 2 biÖn ph¸p chÝnh.
b) Xö lý nÒn ®ª nhiÒu líp cã tÇng c¸t thÊm m¹nh:
Trong tr−êng hîp nÒn ®ª cã tÇng c¸t thÊm m¹nh th«ng trùc tiÕp víi s«ng, th−êng x¶y
ra biÕn h×nh thÊm nh− lç sñi, m¹ch sñi, b·i sñi, m¹ch ®ïn, bôc ®Êt, giÕng phôt. Chóng ta cã
165
- thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p ®· nªu ë môc xö lý nÒn ®ª mÒm yÕu, trong ®ã biÖn ph¸p khèi
ph¶n ¸p vµ giÕng gi¶m ¸p phÝa ®ång lµ nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu.
* TÇng ph¶n ¸p:
Theo "Qui ph¹m thiÕt kÕ c«ng tr×nh ®ª sè 185 - TCXD (1998)" cña Trung Quèc, ®é
dµy cña tÇng ph¶n ¸p t¹i ®iÓm tÝnh to¸n thø i sau ch©n ®ª phÝa ®ång cã thÓ x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc sau:
K . h i .ρ w − (G s − 1)(1 − n ). t i ρ n
Ti = (6-1)
ρ
Trong ®ã :
Ti : §é dµy cña líp ph¶n ¸p t¹i ®iÓm i sau ch©n ®ª.
hi : Cét n−íc ¸p lùc d−íi ®¸y tÇng phñ Ýt thÊm n−íc t−¬ng øng víi ®iÓm i theo ph−¬ng
th¼ng ®øng.
GS : Tû träng cña ®Êt tÇng phñ.
n : §é rçng cña ®Êt tÇng phñ.
t1 : ChiÒu dµy tÇng phñ t−¬ng øng t¹i ®iÓm i.
ρ : Khèi k−îng riªng cña vËt liÖu tÇng ph¶n ¸p.
ρn : Khèi l−îng riªng cña n−íc.
K : HÖ sè an toµn. §èi víi nÒn ®ª m¹ch sñi K=1,5; §èi víi c¸t ch¶y K=2,0.
MNL
Th©n ®ª Ti
Khèi ph¶n ¸p
TÇng phñ
TÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh
H×nh 6-3: Khèi ph¶n ¸p.
166
- * GiÕng gi¶m ¸p:
GiÕng gi¶m ¸p cã 2 lo¹i: GiÕng ®µo gi¶m ¸p, vµ giÕng b¬m.
- GiÕng ®µo tù phun cã cÊu t¹o nh− giÕng n−íc ¨n, häat ®éng theo nguyªn t¾c tù phun,
nh−ng ph¶i cã kÕt cÊu läc ng−îc ®Ó tr¸nh xãi ngÇm vµ kÕt cÊu chÌn bÞt kü thµnh giÕng ®Ó
tr¸nh ®ïn sñi ë mÆt tiÕp xóc cña thµnh giÕng. Th«ng th−êng, bè trÝ giÕng thµnh côm, hoÆc
hÖ thèng kiÓu hoa thÞ. GiÕng ®µo cã −u ®iÓm cÊu t¹o ®¬n gi¶n, dÔ thi c«ng, sö dông ®−îc
vËt liÖu ®Þa ph−¬ng, nh−ng cã nh−îc ®iÓm lµ tù phun nªn n¨ng lùc h¹ thÊp ¸p lùc thñy ®éng
lªn ®¸y tÇng phñ h¹n chÕ, dÔ bÞ t¾c, häat ®éng kh«ng ®Òu.
TÝnh to¸n l−u l−îng cña giÕng ®µo, tù phun, æn ®Þnh, kh«ng hoµn chØnh theo c«ng thøc
cña C«-zen-ni:
K.a.S ⎡ ⎛ Π.a ⎞⎤
ro
Q = 2,73 ⎢1 + 5 .Cos⎜ ⎟⎥ (6-2)
⎝ 2.t ⎠⎦
R⎣ a
Lg
ro
Trong ®ã:
rO : B¸n kÝnh cña giÕng.
K : HÖ sè thÊm cña tÇng c¸t.
R : B¸n kÝnh ¶nh h−ëng cña giÕng.
S : §é h¹ thÊp cét ¸p t¹i giÕng.
t : ChiÒu dµy cña tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh.
a : ChiÒu s©u ngËp cña giÕng vµo tÇng c¸t.
R
§−êng ®o ¸p cña tÇng c¸t
S
Mùc n−íc trµn thµnh giÕng
TÇng phñ
§¸
Sái a
C¸t
TÇng c¸t
2 rO
t
H×nh 6-4: GiÕng ®µo gi¶m ¸p.
167
- - GiÕng b¬m gi¶m ¸p cÊu t¹o b»ng èng thÐp, cã ®Çu läc chèng xãi ngÇm. Th−êng bè
trÝ giÕng thµnh hÖ thèng gåm 1 hµng, 2 hµng hoÆc nhiÒu hµng däc theo ch©n ®ª phÝa ®ång.
Mçi giÕng ®−îc nèi víi èng thu n−íc vµ nèi vµo m¸y b¬m. VÒ mïa lò, khi cÇn gi¶m ¸p lùc
thñy ®éng lªn ®¸y tÇng phñ, vËn hµnh m¸y b¬m, n−íc ngÇm sÏ ®−îc b¬m x¶ vµo khu vùc
qui ®Þnh. Thi c«ng h¹ giÕng b»ng ph−¬ng ph¸p khoan xoay kÕt hîp xãi n−íc ®Çu mòi
khoan.
GiÕng b¬m cã −u ®iÓm lµ chñ ®éng tho¸t n−íc ngÇm, gi¶m ¸p lùc thñy ®éng lªn ®¸y
tÇng phñ. N¨ng lùc tho¸t n−íc ngÇm vµ gi¶m ¸p cao h¬n giÕng tù ch¶y. Tuy nhiªn cã nh−îc
®iÓm lµ vèn ®Çu t− lín, ®ßi hái thiÕt bÞ b¬m vµ cÊu t¹o giÕng phøc t¹p h¬n.
§èi víi giÕng b¬m æn ®Þnh, ®¬n lÎ, kh«ng hoµn thiÖn, cã chiÒu s©u tÇng c¸t thÊm n−íc
m¹nh lín h¬n chiÒu s©u vïng häat ®éng cña giÕng, n−íc thÊm vµo chØ qua thµnh giÕng,
®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
B¬m lªn
§−êng ®o ¸p cña tÇng c¸t
S
TÇng phñ
Mùc n−íc trong giÕng
a
TÇng c¸t
2 rO
H×nh 6-5: GiÕng b¬m gi¶m ¸p.
2Kπ.S.a
Q= (6-3)
2a
Ln
ro
Trong ®ã:
a : ChiÒu s©u ngËp cña giÕng vµo tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh.
S : §é h¹ thÊp cña mùc n−íc trong giÕng so víi mùc ®o ¸p cña dßng thÊm cã ¸p trong
tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh.
K : HÖ sè thÊm cña tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh.
rO : B¸n kÝnh cña giÕng.
168
- ♣6-3. C¶i t¹o ®ª
Nh÷ng tuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª ®ang sö dông, nh−ng kh«ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn dßng ch¶y
tho¸t lò hoÆc chÊt l−îng tuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª kh«ng ®¶m b¶o an toµn th× cã thÓ ph¶i tiÕn hµnh
c¶i t¹o l¹i. VÝ dô nh−:
- Kho¶ng c¸ch gi÷a hai tuyÕn ®ª qu¸ hÑp hoÆc h×nh thµnh eo th¾t côc bé, ¶nh h−ëng
®Õn viÖc tho¸t lò.
- Dßng chñ l−u trong s«ng ¸p s¸t bê, ®Þa chÊt nÒn ®ª xÊu, ch©n ®ª hoÆc m¸i ®ª bÞ s¹t
lë, dï cã gia cè còng khã gi÷ cho ®ª ®−îc an toµn.
- H−íng tuyÕn ®ª cò kh«ng hîp lý, dßng chñ l−u thóc th¼ng vµo ch©n ®ª.
- Th©n ®ª cã nhiÒu Èn häa, nøt nÎ nghiªm träng, khã gia cè ®−îc an toµn hoÆc gia cè
®−îc nh−ng gi¸ thµnh qu¸ cao.
- Th©n ®ª b»ng ®Êt chiÕm nhiÒu diÖn tÝch, kh«ng phï hîp víi kiÕn tróc vµ mü quan cña
thµnh phè (nh− ®ª ven néi thµnh Hµ Néi).
Yªu cÇu khi c¶i t¹o:
+ TuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª c¶i t¹o l¹i ph¶i ®−îc thiÕt kÕ, thi c«ng theo tiªu chuÈn kü thuËt
x©y dùng ®ª míi, phï hîp víi qui häach tæng thÓ cña tØnh, thµnh phè.
+ Khi kÕt cÊu mÆt c¾t cña ®o¹n ®ª míi kh¸c víi ®o¹n ®ª cò, cÇn thiÕt kÕ ®o¹n chuyÓn
tiÕp gi÷a 2 ®o¹n vµ chó ý ®¶m b¶o chÊt l−îng ®¾p ë vÞ trÝ nèi tiÕp.
♣6-4. T«n cao, më réng ®ª
Khi cao ®é ®Ønh ®ª thÊp, mÆt c¾t ®ª ch−a ®ñ yªu cÇu cÇn thiÕt th× cÇn tiÕn hµnh thiÕt kÕ
t«n cao, më réng ®ª.
Ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ t«n cao ®ª, më réng ®ª cÇn ph¶i dùa trªn tÝnh to¸n mùc n−íc ng¨n
lò, sãng, kiÓm tra æn ®Þnh chèng tr−ît, æn ®Þnh thÊm, søc chÞu t¶i cña nÒn, ®ång thêi tiÕn
hµnh so s¸nh kinh tÕ - kü thuËt c¸c ph−¬ng ¸n ®Ó quyÕt ®Þnh lùa chän.
§èi víi ®o¹n ®ª cã bÒ réng ®· lín h¬n thiÕt kÕ cã thÓ t«n cao b»ng viÖc thiÕt kÕ con
tr¹ch b»ng ®Êt víi bÒ réng lín h¬n 1 m hoÆc thiÕt kÕ t−êng chèng sãng trªn ®Ønh ®ª.
Khi m¾t c¾t ngang ®ª ch−a ®ñ, cã thÓ kÕt hîp biÖn ph¸p ®¾p ¸p tróc m¸i ®ª víi t«n cao
®Ønh ®ª ®Ó ®¹t ®−îc mÆt c¾t thiÕt kÕ.
Khi thiÕt kÕ t«n cao, më réng ®ª, ®èi víi vÞ trÝ nèi tiÕp gi÷a c«ng tr×nh xuyªn ®ª víi
th©n ®ª cÇn chó ý thiÕt kÕ riªng mét c¸ch phï hîp, ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ æn ®Þnh, vµ
phßng thÊm tiÕp xóc.
169
- ♣6-5. Xö lý sù cè ®ª trong mïa lò
Trong mïa m−a lò, ®ª lµm nhiÖm vô ng¨n n−íc, b¶o vÖ ng−êi vµ tµi s¶n cho c¸c ®Þa
ph−¬ng kh«ng bÞ ngËp lôt. C¸c ®o¹n ®ª cã thÓ bÞ h− háng sù cè víi nguyªn nh©n vµ møc ®é
kh¸c nhau. Nguyªn t¾c chung xö lý sù cè ®ª lµ: Tr−íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n,
tiÕp theo lµ x¸c ®Þnh râ møc ®é, chän biÖn ph¸p phï hîp cã hiÖu qu¶, vµ ph¶i xö lý kÞp thêi,
kh«ng ®Ó hiÖn t−îng h− háng ph¸t triÓn theo chiÒu h−íng xÊu, ®e do¹ ®Õn an toµn ®ª.
I- S¹t lë m¸i ®ª phÝa s«ng:
1. M¸i ®ª bÞ xãi lë do sãng vç:
BiÖn ph¸p chñ yÕu lµ h¹n chÕ t¸c ®éng trùc tiÕp cña sãng vµo m¸i ®ª, ®¾p lÊp l¹i c¸c
chç s¹t lë.
Tïy theo møc ®é s¹t lë, c¸c biÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông lµ: Th¶ vµ neo buéc gi»ng
c¸c bã cµnh c©y nöa næi nöa ch×m ®Ó ng¨n t¸c ®éng cña sãng vç trùc tiÕp vµo m¸i. XÕp c¸c
bao t¶i ®Êt lÊp chç s¹t lë. Th¶ rång ®¸, rång ®Êt ®Ó ®¾p vµo chç bÞ s¹t lë.
2. M¸i ®ª bÞ xãi lë do dßng ch¶y xiÕt thóc vµo m¸i vµ ch©n ®ª:
ë nh÷ng ®o¹n s«ng cong gÊp khóc, dßng ch¶y lò th−êng ¸p s¸t vµ hóc vµo phÝa bê
lâm. Khi ®ª gi¸p s«ng, dßng ch¶y cã thÓ thóc th¼ng vµo lµm cho m¸i ®ª phÝa s«ng bÞ xãi lë.
Tèc ®é vµ ph¹m vi xãi lë ph¸t triÓn rÊt nhanh, v× vËy ph¶i tËp trung xö lý nhanh chãng kÞp
thêi.
Nguyªn t¾c xö lý lµ:
- Gi¶m tèc ®é n−íc ch¶y vµ l¸i dßng ch¶y chÝnh ra xa bê.
- Cñng cè ch©n ®ª vµ chèng xãi lë hµm Õch dÔ g©y ra tr−ît m¸i ®ª qui m« lín vµ nhanh
chãng.
- Chèng s¹t lë thªm chç ®ang lë.
- Gia cè ch©n ®ª to h¬n vµ ch¾c h¬n.
C¸c biÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông bao gåm:
+ Th¶ rång ®¸ hoÆc rång ®Êt ®Ó cñng cè ch©n ®ª vµ m¸i ®ª phÝa s«ng. Rång ®¸, rång
®Êt cã ®−êng kÝnh tõ 0,6 m ®Õn 0,8 m, chiÒu dµi tõ 5 m ®Õn 12 m, thËm chÝ cã thÓ dµi ®Õn
20 m.
+ Th¶ c¸c côm c©y, c©y to vµo khu vùc n−íc xo¸y ®Ó gi¶m tèc ®é dßng ch¶y. Cã thÓ
ghÐp 4 ®Õn 5 c©y tre t−¬i c¶ gèc, rÔ, cµnh l¸ thµnh côm. Mçi côm c©y cã thÓ buéc chÆt víi
mét rä ®¸ héc cã thÓ tÝch tõ 0,2 m3 ®Õn 0,5 m3. C¸c côm c©y ®−îc th¶ theo h×nh hoa thÞ, víi
kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c côm c¸ch nhau tõ 3 ®Õn 5 m. Lo¹i c©y dïng ®Ó th¶ lµ c¸c c©y cã t¸n
réng, cµnh kh«ng gißn nh− tre, nh·n, b−ëi, v¶i, duèi. Kh«ng dïng c¸c c©y nh− phi lao, g¹o
v× t¸n hÑp, cµnh gißn.
170
- + Th¶ bao t¶i ®Êt, ®¾p më réng, giËt cÊp ch©n ®ª phÝa s«ng ®Ó gia cè ch©n ®ª to h¬n,
ch¾c h¬n.
+ Trong lò, còng nh− tiÕp tôc sau lò cã thÓ thùc hiÖn biÖn ph¸p má hµn cøng hoÆc má
hµn mÒm ®Ó chñ ®éng ®Èy dßng chñ l−u ra xa. Tuy nhiªn, ®Ó øng cøu t×nh huèng trong lò,
th−êng khã thùc hiÖn ®−îc biÖn ph¸p má hµn, v× mÊt nhiÒu thêi gian chuÈn bÞ, thi c«ng gÆp
nhiÒu khã kh¨n.
3. M¸i ®ª bÞ s¹t tr−ît do lò rót nhanh:
Khi lò s«ng rót nhanh, dßng thÊm trong th©n ®ª thÊm trë l¹i phÝa s«ng do ®ã dÔ g©y
tr−ît m¸i ®ª phÝa s«ng. Cã thÓ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra b»ng c¸c dÊu hiÖu: M¸i
dèc ®ª phÝa s«ng kh«ng ®ñ tho¶i, ®Êt ®¾p ®ª cã tÝnh tr−¬ng në tan r· khi ng©m n−íc, c−êng
suÊt h¹ thÊp mùc n−íc lò lín h¬n 0.5 m/ ngµy ®ªm.
Tr−íc hÕt, ®Ó tr¸nh s¹t lë x¶y ra, cÇn tr¸nh chÊt t¶i nÆng, ®i l¹i lµm sòng ®Êt, g©y rung
®éng trªn ®Ønh ®ª phÝa s«ng.
Cã thÓ xö lý b»ng biÖn ph¸p: Hé ch©n ®ª phÝa s«ng b»ng rång ®¸, rång ®Êt, rä ®¸, bao
t¶i ®Êt, ®ång thêi ®¾p lÊp chç s¹t lë, ®¾p ¸p tróc m¸i th−îng l−u cã bÒ réng c¬ tõ 2 m ®Õn 4
m, ®Êt ®¾p lµ ®Êt sÐt, ¸ sÐt Ýt thÊm n−íc.
II- S¹t lë m¸i ®ª phÝa ®ång:
S¹t lë m¸i ®ª phÝa ®ång th−êng diÔn biÕn theo 3 giai ®o¹n nh− sau:
- M¸i ®ª bÞ nøt, vµ h×nh thµnh côm vÕt nøt, hÖ thèng vÕt nøt.
- M¸i ®ª bÞ sÖ.
- M¸i ®ª bÞ s¹t, tr−ît vßng cung.
Nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p söa ch÷a nh− sau:
1. M¸i ®ª bÞ s¹t tr−ît do m¸i ®¾p qu¸ dèc:
Th©n ®ª th−êng xuyªn ph¬i kh«, nh−ng vÒ mïa m−a lò, n−íc m−a lµm ®Êt −ít, chØ tiªu
c¬ lý cña ®Êt gi¶m, h¬n n÷a dßng thÊm qua th©n ®ª ph¸t triÓn, lùc thÊm cã t¸c dông lµm
gi¶m tÝnh æn ®Þnh cña m¸i dèc h¹ l−u, trong ®iÒu kiÖn Êy, nÕu m¸i qu¸ dèc sÏ bÞ s¹t tr−ît.
- Tr−íc hÕt cÇn lµm r·nh hoÆc m¸ng ®ãn vµ tho¸t n−íc thÊm ra khái ch©n ®ª ®Ó cho
m¸i ®ª kh« r¸o kh«ng bÞ lÇy ho¸.
- NÕu nÒn ®ª tèt, cã thÓ xö lý ®¾p ¸p tróc víi m¸i dèc ®ñ tho¶i, céng víi c¬ ®ª réng tõ
3 m ®Õn 5 m, ®Êt ®¾p lµ ®Êt s¹n sái hoÆc ¸ c¸t tho¸t n−íc tèt.
- NÕu nÒn ®ª lµ ®Êt xÊu, hoÆc cã ao, hå, thïng, ®Êu sau ch©n ®ª, tr−íc hÕt cÇn san lÊp
ao, hå, thïng, ®Êu, sau ®ã ®¾p ¸p tróc víi m¸i ®ñ tho¶i cÇn thiÕt, ®ång thêi ®¾p thªm khèi
ph¶n ¸p phÝa ®ång. ChiÒu cao vµ chiÒu dµi khèi ph¶n ¸p x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o
hÖ sè an toµn cña cung tr−ît cã Kminmin.
171
- 2. Bè trÝ ®©t ®¾p trªn mÆt c¾t ®ª kh«ng hîp lý, phÝa s«ng ®¾p b»ng ®Êt dÔ tho¸t
n−íc, phÝa ®ång ®¾p b»ng ®Êt Ýt thÊm n−íc:
Trong ®iÒu kiÖn nªu trªn, ®−êng b·o hßa thÊm trong th©n ®ª sÏ d©ng cao h¬n b×nh
th−êng. NÕu m¸i ®ª phÝa ®ång bÞ s¹t tr−ît, tr−íc hÕt cÇn lµm r·nh hoÆc m¸ng ®ãn vµ tho¸t
n−íc thÊm ra khái ch©n ®ª ®Ó cho m¸i ®ª kh« r¸o kh«ng bÞ lÇy ho¸. Sau ®ã ®µo bá khèi ®Êt
®· bÞ tr−ît, ®¾p l¹i b»ng ®Êt dÔ tho¸t n−íc thÊm nh− ®Êt s¹n sëi, ®Êt pha c¸t.
3. ThÊm, thÈm lËu, rß rØ qua th©n ®ª:
Trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®¾p th©n ®ª ®−îc ®Çm nÖn t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, m«i tr−êng ®Êt
trong th©n ®ª kh«ng cã lç hæng, khuyÕt tËt th× dßng thÊm qua th©n ®ª lµ dßng thÊm b×nh
th−êng tu©n theo c¸c qui luËt thÊm ®· biÕt.
Nh−ng nÕu th©n ®ª ®−îc ®¾p kiÓu "kª ba chång ®Êu", cã c¸c lç hæng, khuyÕt tËt do nøt
nÎ, do c¸c lç chuét, hang cÇy, th× thÊm qua th©n ®ª sÏ kh«ng tu©n theo qui luËt thÊm th«ng
th−êng. Tïy theo møc ®é rçng, lç hæng trong th©n ®ª, mµ n−íc cã thÓ thÊm, hay ch¶y thµnh
m¹ch víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. NÕu thÊm ch¶y nhiÒu h¬n møc th«ng th−êng th× ®ã lµ hiÖn
t−îng thÈm lËu. NÕu n−íc ch¶y theo kiÓu m¹ch l−¬n, tøc lµ ch¶y qua c¸c kÔ hæng liªn
th«ng, t¹o thµnh c¸c m¹ch n−íc tho¸t ra tËp trung, thËm chÝ t¹o thµnh vßi n−íc th× ®ã lµ
hiÖn t−îng rß rØ. Do thÈm lËu, do rß rØ, ®Êt trong th©n ®ª cã thÓ bÞ xãi ngÇm lµm cho n−íc
thÊm tho¸t ra ®ôc, moi rçng th©n ®ª.
Nguyªn t¾c xö lý trong c¸c tr−êng hîp nµy lµ:
- Lµm gi¶m thÈm lËu, rß rØ b»ng c¸ch ®¾p ¸p tróc ®Êt sÐt Ýt thÊm n−íc ë m¸i ®ª th−îng
l−u. V× ph¶i ®¾p ®Êt trong n−íc, nªn ®ßi hái ®Êt ®¾p ph¶i lµ ®Êt sÐt nÆng vµ ph¶i tËp trung
®¾p nhanh.
- Tho¸t n−íc thÈm lËu, rß rØ ra ra ngoµi ch©n ®ª b»ng c¸c m¸ng ®ãn vµ dÉn n−íc ra
ngoµi, hoÆc cã thÓ lµm hÖ thèng r·nh läc tho¸t n−íc. R·nh läc tho¸t n−íc cã thÓ bè trÝ theo
kiÓu r·nh däc phèi hîp víi r·nh ngang, c¸c r·nh ®¬n h×nh ch÷ T, ch÷ Y, hoÆc h×nh c©y.
- §¾p ¸p tróc m¸i h¹ l−u t¹o c¬ cã bÒ réng tõ 3 m ®Õn 5 m vµ m¸i ®ª h¹ l−u ®ñ tho¶i
b»ng ®Êt d¨m s¹n hoÆc ®Êt ¸ c¸t dÔ tho¸t n−íc.
III- Rß rØ, sËp tæ mèi:
NÕu ®ª cã tæ mèi, n−íc rß rØ tho¸t ra mang theo c¸c m¶nh ®Êt nhá mµu hung thÉm, cã
®iÓm tr¾ng. Tæ mèi cã lâi cÊu t¹o nhiÒu ng¨n b»ng ®Êt mµu hung thÉm cã ®iÓm tr¾ng. Tæ
h×nh b¸n nguyÖt, ®−êng kÝnh dµi kho¶ng 1 m ®Õn 2m, thËm chÝ ®Õn 3 m. ®Ønh vßm tæ mèi
cã khi chØ c¸ch mÆt ®Êt tõ 0,5 m ®Õn 1 m.
Sù cè tæ mèi rÊt nguy hiÓm, cã thÓ diÔn ra theo 2 khuynh h−íng:
- N−íc rß rØ qua c¸c ®−êng dÉn mèi vµo vµ c¸c ®−êng dÉn mèi ra. Møc ®é rß rØ cµng
ngµy cµng gia t¨ng cuèn theo ®Êt c¸t råi g©y ra sËp tæ, g©y nªn sù cè vì ®ª.
172
- - Còng cã khi kh«ng thÊy dÊu hiÖu rß rØ cuèn theo c¸c vôn ®Êt nhá mµu hung thÉm, cã
®iÓm tr¾ng cña lâi tæ mèi, n−íc trong tæ mèi cµng ngµy cµng d©ng cao Ðp kh«ng khÝ lªn
vßm tæ, lµm cho tæ mèi ®ét ngét bÞ vì sËp xuèng, g©y nªn sù cè vì ®ª.
§Ó tr¸nh sù cè tæ mèi x¶y ra, nÕu ph¸t hiÖn thÊy n−íc rØ tæ mèi, tiÕn hµnh lµm khèi läc
tho¸t n−íc hoÆc r·nh läc tho¸t n−íc, kÕt hîp lµm m¸ng dÉn n−íc ra khái ch©n ®ª. MÆt
kh¸c, dïng thuèn s¾t ®−êng kÝnh tõ 14 mm ®Õn 20 mm ®Ó thuèn s©u tõ 1m ®Õn 2m t¹o c¸c
lç cho kh«ng khÝ trong tæ mèi tho¸t ra.
NÕu ph¸t hiÖn ®−îc vÞ trÝ tæ mèi chÝnh x¸c, cÇn nhanh chãng tiÕn hµnh khoan phôt v÷a
xi m¨ng ®Ó bÞt tæ mèi. Ngoµi ra còng cÇn dù tr÷ mét khèi l−îng cÇn thiÕt c¸c vËt liÖu nh−
®Êt, ®¸ héc, rä thÐp, l−íi thÐp, cäc tre, tre c©y, bao t¶i ®Ó ®Ò phßng øng cøu khi x¶y ra sù cè
tæ mèi.
Sau mïa lò cÇn kh¶o s¸t ®iÒu tra mèi ®Çy ®ñ vµ tiÕn hµnh xö lý diÖt mèi triÖt ®Ó, xö lý
bÞt lÊp tæ mèi vµ gia cè ®o¹n ®ª cã tæ mèi.
IV- Lç sñi, m¹ch sñi, m¹ch ®ïn bôc ®Êt, giÕng phôt:
Lç sñi, m¹ch söi, m¹ch ®ïn, bôc ®Êt, giÕng phôt lµ hËu qu¶ víi diÔn biÕn vµ møc ®é
kh¸c nhau, g©y ra bëi t¸c ®éng thñy lùc cña dßng thÊm cã ¸p trong tÇng bïn c¸t cña nÒn ®ª,
lµm cho tÇng phñ Ýt thÊm n−íc phia trªn bÞ chäc thñng, cuèn theo bïn c¸t lªn mÆt nÒn.
Trong mïa lò, cã thÓ dùa vµo kinh nghiÖm sau ®©y ®Ó t×m vµ ph¸t hiÖn ra m¹ch sñi:
- KiÓm tra kü ruéng tròng, thïng ®Êu, ao, hå, kªnh m−¬ng lµ nh÷ng chç khuyÕt tËt cña
tÇng phñ ch©n ®ª phÝa ®ång, lµm cho tÇng phñ máng ®i, dÔ bÞ t¸c ®éng thñy lùc cña dßng
thÊm cã ¸p trong tÇng bïn c¸t nÒn ®ª ®ôc thñng.
- Nhòng chç nµo cã chßm lóa, ®¸m cá xanh tèt h¬n b×nh th−êng lµ n¬i dÔ cã m¹ch sñi,
m¹ch ®ïn x¶y ra.
- Khi diÔn biÕn m¹ch sñi, cã thÓ nh×n thÊy n−íc sñi t¨m liªn tôc, hoÆc cã thÓ thÊy hiÖn
t−îng vßi n−íc cã c¸t ch¶y. NÕu léi xuèng, rµ ch©n cã thÓ c¶m thÊy râ dßng n−íc ch¶y ra
m¸t h¬n b×nh th−êng.
Nguyªn t¾c xö lý:
- Gi¶m cét n−íc chªnh lÖch th−îng h¹ l−u b»ng giÕng qu©y, bê qu©y kÕt hîp cã m¸ng
®ãn vµ dÉn n−íc trµn ra ngoµi.
- Gi¶m ¸p lùc thñy ®éng cña dßng thÊm cã ¸p b»ng h×nh thøc giÕng gi¶m ¸p.
- Läc vµ tho¸t n−íc thÊm, ng¨n kh«ng cho cèt ®Êt trong nÒn tho¸t ra.
- Lµm khèi ph¶n ¸p hoÆc tÇng gia träng ë ch©n ®ª phÝa ®ång ®Ó chèng l¹i t¸c dông ®Èy
bôc tÇng phñ cña dßng thÊm cã ¸p d−íi nÒn.
Mét sè biÖn ph¸p th−êng ®−îc ¸p dông:
a) GiÕng qu©y läc ng−îc, gi¶m cét n−íc chªnh lÖch:
173
- + Khi cã lç sñi nhá, cã thÓ dïng thïng phuy bá ®¸y ®Ó lµm giÕng qu©y, bªn trong ®æ
c¸t, sái, ®¸ d¨m, ®¸ héc lµm tÇng läc ng−îc, mùc n−íc trong thïng d©ng lªn ®−îc th¸o ra
ngoµi nhê mét m¸ng n−íc nhá. Nh− vËy giÕng qu©y cã t¸c dông n©ng cao mùc n−íc thÕ
n¨ng ë h¹ l−u, do ®ã chèng ®−îc mét phÇn cét ¸p thñy lùc cña dßng thÊm cã ¸p. Tuy nhiªn
biÖn ph¸p nµy chØ ¸p dông cho tr−êng hîp lç sñi, vµ mang tÝnh chÊt gi¶m nhÑ, ®Ò phßng,
khi qui m« ®ïn sñi ch−a ph¸t triÓn vµ më réng.
+ Khi biÕn h×nh thÊm cã qui m« lín h¬n, nh− m¹ch sñi, vßi n−íc, cã thÓ ®¾p giÕng
qu©y läc ng−îc. Thµnh giÕng ®−îc ®¾p b»ng bao t¶i ®Êt, ®Êt thÞt hoÆc b»ng cäc tre qu©y
trßn kÕt hîp ®¾p ®Êt. Bªn trong giÕng, ®Ó gi¶m tèc ®é n−íc ch¶y ®ïn lªn, cÇn ®Æt phªn r¬m,
v¶i läc ®Þa kü thuËt, chÆn ®¸ héc, sau ®ã ®æ c¸t, sái, ®¸ d¨m läc. Trªn thµnh giÕng, b¾c
m¸ng n−íc ®Ó dÉn n−íc trµn tho¸t ra ngoµi, tr¸nh g©y lÇy léi, xãi lë ®Êt nÒn (h×nh 6-6).
H×nh 6-6: GiÕng qu©y läc ng−îc gi¶m cét n−íc chªnh lÖch.
b) Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt:
C¸c giÕng n−íc ¨n cña nh©n d©n ven ®ª phia ®ång ®· lµm máng hoÆc ®ôc th«ng tÇng
phñ, nªn dÔ bÞ ®ïn bïn c¸t trµn lªn khái thµnh giÕng.
Nh÷ng chç m¹ch sñi ph¸t triÓn m¹nh, kÐo theo nhiÒu bïn c¸t ra ngoµi t¹o thµnh giÕng
s©u còng ®−îc gäi lµ giÕng ®ïn. C¸c hè khoan ®Þa chÊt kh«ng ®−îc lÊp kü, do ¸p lùc lín
cña dßng thÊm cã ¸p trong nÒn, ®· ®Èy phôt n−íc, bïn c¸t lªn, gäi lµ giÕng phôt.
Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt còng theo nguyªn t¾c lµm gi¶m chªnh lÖch cét n−íc, t¨ng
thªm gia träng, läc ng−îc, dÉn th¸o n−íc ra ngoµi tr¸nh g©y lÇy léi, xãi lë ®Êt nÒn.
174
- §ãi víi c¸c hè khoan ®Þa chÊt bÞ ®Èy phôt, cÇn ph¶i bÞt lç khoan l¹i b»ng ®ãng cäc gç
hoÆc cäc bª t«ng cèt thÐp tiÕt diÖn 20x20 cm ®Õn 30x30 cm.
a - Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt; b - Xö lý b·i sñi
H×nh 6-7: Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt, b∙i sñi
c) Xö lý b∙i sñi:
M¹ch sñi x¶y ra trªn diÖn tÝch réng trë thµnh b·i sñi. Xö lý b·i sñi còng theo nguyªn
t¾c lµm gi¶m chªnh lÖch cét n−íc, t¨ng thªm gia träng, läc ng−îc, dÉn th¸o n−íc ra ngoµi
tr¸nh g©y lÇy léi, xãi lë ®Êt nÒn.
BiÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông lµ ®¾p bê bao, cã thÓ r¶i v¶i läc ®Þa kü thuËt, hoÆc
phªn r¬m, chÆn ®¸ héc, ®æ c¸t sái, ®¸ d¨m, ®¸ héc theo tõng líp läc ng−îc.
V- N−íc lò trµn ®Ønh ®ª:
Trong nh÷ng tr−êng hîp: ®ª cã cao tr×nh thÊp, ®ª bÞ lón lµm gi¶m cao tr×nh ®Ønh,
nh÷ng ®o¹n ®ª cã ®−êng giao th«ng n«ng th«n ®i qua, hoÆc do lò cùc h¹n v−ît qu¸ møc
n−íc thiÕt kÕ, cã thÓ x¶y ra n−íc lò trµn qua ®ª.
BiÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông lµ ®¾p con tr¹ch theo c¸c h×nh thøc sau:
- Con tr¹ch ®¾p b»ng ®Êt, bao t¶i ®Êt, bao t¶i c¸t.
- Con tr¹ch cã c¸c bã cµnh c©y vµ cäc ghim ®Ó chèng sãng, phÝa sau ®¾p b»ng ®Êt, bao
t¶i ®Êt, bao t¶i c¸t.
- Con tr¹ch cã cäc vµ v¸n gç chèng sãng, phÝa sau ®¾p b»ng ®Êt, bao t¶i ®Êt, bao t¶i
c¸t.
- Con tr¹ch ®¾p ®Êt gi÷a 2 hµng v¸n cäc.
175
- VI- Xö lý h− háng cèng qua ®ª:
1. Rß rØ theo mÆt tiÕp xóc cña c¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª:
C¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª th−êng lµ cèng lé thiªn, cèng ngÇm, thËm chÝ lµ c¸c hÇm hè,
l« cèt cò.
Do khe hë ë mÆt tiÕp gi¸p, do xãi ngÇm tiÕp xóc x¶y ra lÆp ®i lÆp l¹i mµ cã thÓ dÉn ®Õn
rß rØ theo theo mÆt tiÕp xóc cña c¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª, víi møc ®é cµng ngµy cµng gia
t¨ng theo thêi gian ng¨n lò.
ViÖc xö lý rß rØ theo theo mÆt tiÕp xóc cña c¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª, trong mïa lò
th−êng theo c¸c biÖn ph¸p sau:
- §¾p ¸p tróc m¸i ®ª phÝa s«ng b»ng ®Êt sÐt, lÊp bÞt lç rß rØ.
- Lµm c¸c khèi läc tho¸t n−íc, hoÆc r·nh läc tho¸t n−íc, m¸ng ®ãn vµ dÉn n−íc rß rØ
ra khái ch©n ®ª.
- TiÕn nhµnh ®¾p ¸p tróc ch©n ®ª b»ng ®Êt tho¸t n−íc tèt.
- Sau mïa lò, ph¶i söa ch÷a kÞp thêi b»ng viÖc ®µo më phÇn c«ng tr×nh ë m¸i ®ª phÝa
s«ng ®Ó ®¾p chèng thÊm, khoan phôt v÷a chèng thÊm.
2. Bôc trÇn cèng:
HiÖn t−îng bôc, thñng trÇn cèng th−êng x¶y ra ®èi víi cèng b»ng g¹ch, cèng vßm ®·
x©y l©u n¨m.
§Ó xö lý sù cè nµy, cã thÓ th¶ khung thÐp, l−íi thÐp cã kÝch th−íc lín h¬n gÊp 2 ®Õn 3
lÇn kÝch th−íc lç bôc. TiÕp theo th¶ c¸c bã cµnh tre, phªn tre r¬m r¹ ®Ó l−íi thÐp gi÷ l¹i c¶n
dßng ch¶y, gi¶m l−u tèc. TiÕp ®Õn th¶ bao t¶i ®Êt ®Ó chÆn vµ bÞt cèng.
3. C¸c h− háng kh¸c cña cèng:
Sau ®©y nªu ra mét sè h− háng th−êng gÆp:
- KÑt cöa van, kh«ng ®ãng khÝt ®−îc.
- G·y phai, bôc cöa van.
- Nøt vµ rß rØ th©n cèng, t−êng c¸nh.
- Háng khíp nèi.
- Sñi ®ïn sau cèng.
C¸c h− háng kh¸c cña cèng cã nhiÒu lo¹i. Tïy theo lo¹i h− háng, nguyªn nh©n, møc
®é h− háng mµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý phï hîp, cã hiÖu qu¶.
176
- VII- Hµn khÈu ®ª:
Tr¶i qua nhiÒu thêi kú lÞch sö, ®ª ®iÒu ®· ®ãng vai trß träng yÕu trong viÖc ng¨n n−íc
lò b¶o vÖ ng−êi vµ tµi s¶n cho c¸c ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn ë thêi kú nµo còng cã sù cè vì ®ª.
§Õn nay, nguy c¬ vì ®ª vÉn cßn tiÒm Èn, kh«ng thÓ chñ quan ®−îc.
Khi ®ª vì, diÔn biÕn theo chiÒu h−íng xÊu, qui m«, møc ®é nghiªm träng gia t¨ng mét
c¸ch nhanh chãng.
Cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1: Lóc ®Çu chç vì víi bÒ réng nhá, tèc ®é vµ
l−u l−îng ch¶y qua nhá. Giai ®o¹n 2: Sau ®ã, dßng ch¶y ph¸ réng chç vì theo c¶ chiÒu
réng lÉn chiÒu s©u, lµm cho miÖng vì t¨ng lªn nhanh chãng. Giai ®o¹n 3: NÕu kh«ng ng¨n
chÆn kÞp thêi, bÒ réng vì ®ª cã thÓ lªn ®Õn 30 ®Õn 40 m hoÆc h¬n n÷a, chiÒu s©u hè xãi cã
thÓ lªn ®Õn 20 ®Õn 30 m, l−u tèc dßng ch¶y cã thÓ ®Õn h¬n 10 m/s vµ l−u l−îng ®¹t ®Õn
hµng tr¨m m3/s.
Hµn khÈu ®ª lµ c«ng t¸c cÊp cøu ®ª, ®ßi hái ph¶i hÕt søc nhanh chãng, liªn tôc vµ kiªn
quyÕt, trªn c¬ së tËn dông mäi kh¶ n¨ng vÒ søc ng−êi, vËt t−, trang thiÕt bÞ hiÖn cã. D−íi
®©y lµ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt chñ yÕu t−¬ng øng theo qui m« ®ª vì ë tõng giai ®o¹n:
Khi chiÒu s©u n−íc cßn nhá h¬n 0,8 m, bÒ réng cöa vì cßn nhá h¬n 10 m. Cã thÓ dïng
cäc tre, phªn tre, bã rµo, bao t¶i ®Êt, rä ®¸... ®Ó chÆn dßng ch¶y.
Khi chiÒu s©u n−íc ®· lín h¬n 0,8 m ®Õn 1,5 m. CÇn ph¶i th¶ rång tre, rång ®Êt, rång
®¸, rä ®¸, l−íi thÐp, ®ång thêi ph¶i c¾m cäc tre, cäc gç kÌ ch¾c 2 ®Çu miÖng vì kh«ng cho
dßng lò ph¸ réng thªm, míi cã thÓ ng¨n ®−îc. Theo kinh nghiÖm, rång tre ®−êng kÝnh 0,6
m dµi 8 m cã thÓ chÞu ®−îc l−u tèc 4 m/s. Rång ®¸, rä ®¸ 2 m3 cã thÓ chÞu ®−îc l−u tèc 6
m/s.
Khi chiÒu s©u n−íc ®· lín h¬n 1,5 m, l−u tèc ®· lín h¬n 6 m/s cÇn ph¶i dïng ®Õn biÖn
ph¸p ®¸nh ®¾m thuyÒn chë ®Çy ®¸ vµ rä ®¸, kÕt hîp víi biÖn ph¸p th¶ rång tre, rång ®Êt,
rång ®¸, rä ®¸, l−íi thÐp, c¾m cäc gç, cäc tre, kÌ ch¾c 2 ®Çu cöa vì míi cã thÓ chÆn miÖng
®ª vì ®−îc.
H×nh 6-8: Xö lý hµn khÈu ®ª.
177
- tµi liÖu tham kh¶o
01. NguyÔn ChiÕn, NguyÔn V¨n H¹nh, NguyÔn C¶nh Th¸i. §å ¸n m«n häc Thñy
c«ng. §¹i häc Thñy lîi 1992.
02. C«ng tr×nh thñy lîi. C¸c quy ®inh chñ yÕu vÒ thiÕt kÕ. TCVN 5060 - 90.
03. Vò UyÓn DÜnh: Thñy ®éng lùc vïng bê biÓn. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò sau ®¹i häc
“C«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn vµ h¶i ®¶o” - §¹i häc Thñy Lîi 2000.
04. Ph¹m V¨n Gi¸p, NguyÔn Ngäc HuÖ, NguyÔn H÷u §Èu, §inh §×nh Tr−êng: BÓ
c¶ng vµ ®ª ch¾n sãng. NXB X©y dùng - Hµ Néi 2000.
05. L−¬ng Ph−¬ng HËu: C«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn vµ h¶i ®¶o. TËp bµi gi¶ng chuyªn
®Ò sau ®¹i häc. §¹i häc Thñy lîi 2000.
06. NguyÔn V¨n M¹o: C¬ së tÝnh to¸n c«ng tr×nh thñy. TËp bµi gi¶ng cao häc vµ
NCS. §¹i häc Thñy Lîi 2000.
07. Vâ Ph¸n, Vâ Nh− Hïng: C«ng tr×nh chØnh trÞ s«ng. NXB Gi¸o dôc - Hµ Néi 1995
08. NguyÔn QuyÒn: C¬ së nghiªn cøu c«ng tr×nh thñy lîi. TËp bµi gi¶ng cao häc vµ
NCS. §¹i häc Thñy Lîi 1998.
09. NguyÔn QuyÒn: ¶nh h−ëng cña dßng thÊm ®Õn c«ng tr×nh b¶o vÖ bê. T¹p chÝ
Thñy lîi N0307, 1995.
10. Quy ph¹m t¶i träng vµ lùc t¸c dông lªn c«ng tr×nh Thñy lîi (do sãng vµ tµu)
QPTL C1-78.
11. Quy ph¹m thiÕt kÕ c«ng tr×nh ®ª. N−íc céng hßa nh©n d©n Trung Hoa. GB50286-
98 (tµi liÖu dÞch).
12. Tiªu chuÈn ngµnh. C«ng tr×nh b¶o vÖ bê s«ng ®Ó chèng lò. Quy tr×nh thiÕt kÕ
14TCN 84-91.
13. Tiªu chuÈn ngµnh. T¶i träng vµ t¸c ®éng (do sãng vµ tµu) trªn c«ng tr×nh thñy.
22TCN-222-95.
14. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®ª biÓn (Dù th¶o). Bé NN vµ PTNT - 1999.
15. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®ª s«ng (Dù th¶o). Bé NN vµ PTNT - 1999.
16. Ng« TrÝ ViÒng, NguyÔn V¨n H¹nh, §ç Khang vµ nnk Thñy c«ng. NXB N«ng
nghiÖp - Hµ Néi 1989.
17. T«n ThÊt VÜnh. Kü thuËt th−êng thøc söa ch÷a ®ª. NXB N«ng nghiÖp - Hµ Néi
1993.
18. Coastal protection Design of seawals and Dikes. Overvew of Revetment - by
Krystian W.Dilarczyk – 1991.
19. Sea Dyke and Revetment - by Krystian W.Dilarczyk-1996.
20. N.P.R«zan«p, Ia.V.Botrcarep, V.S. L¸psencèp vµ nnk: C«ng tr×nh Thñy lîi - NXB
N«ng nghiÖp - Matxc¬va 1985 (b¶n tiÕng Nga).
178
- Môc lôc
Trang
Ch−¬ng I: KiÕn thøc chung vÒ ®ª vµ c«ng tr×nh b¶o vÖ bê.
♣1-1. C«ng tr×nh thñy lîi vµ vÞ trÝ ®ª ®iÒu trong c«ng tr×nh thñy lîi ...................................................................................... 5
♣1-2. Tæng quan vÒ hÖ thèng ®ª ®iÒu ........................................................................................................................................................................... 7
♣1-3. Ph©n tÝch sù lµm viÖc cña ®ª, c¸c kh¶ n¨ng ph¸ ho¹i sù lµm viÖc an toµn cña ®ª..................................13
♣1-4. C¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê .........................................................................................................................................................................................18
Ch−¬ng II: TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cña sãng vµ n−íc d©ng.
♣2-1. Kh¸i niÖm chung ..............................................................................................................................................................................................................20
♣2-2. X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè t¹o sãng..............................................................................................................................................................................22
♣2-3. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cña sãng theo ph−¬ng ph¸p Cr−lèp ...........................................................................................27
♣2-4. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cña sãng biÓn theo biÓu ®å Hincat .............................................................................................32
♣2-5. TÝnh to¸n chiÒu cao sãng leo ..............................................................................................................................................................................36
♣2-6. TÝnh to¸n ¸p lùc sãng...................................................................................................................................................................................................39
♣2-7. TÝnh to¸n chiÒu cao n−íc d©ng do giã .....................................................................................................................................................47
Ch−¬ng III: ThiÕt kÕ ®ª.
♣3-1. CÊp cña c«ng tr×nh ®ª vµ tiªu chuÈn thiÕt kÕ....................................................................................................................................50
♣3-2. Tµi liÖu c¬ b¶n dïng ®Ó thiÕt kÕ ®ª ..............................................................................................................................................................54
♣3-3. TuyÕn vµ h×nh thøc kÕt cÊu ...................................................................................................................................................................................57
♣3-4. ThiÕt kÕ mÆt c¾t ®ª..........................................................................................................................................................................................................59
♣3-5. TÝnh to¸n thÊm ....................................................................................................................................................................................................................64
♣3-6. TÝnh to¸n æn ®Þnh ®ª.....................................................................................................................................................................................................84
♣3-7. TÝnh to¸n lón..........................................................................................................................................................................................................................90
179
- Ch−¬ng IV: KÌ b¶o vÖ m¸i dèc.
♣4-1. Kh¸i niÖm..................................................................................................................................................................................................................................91
♣4-2. Yªu cÇu cÊu t¹o, ph©n lo¹i vµ ®iÒu kiÖn øng dông cña tõng lo¹i kÕt cÊu kÌ b¶o vÖ m¸i dèc....94
♣4-3. Sù lµm viÖc cña kÕt cÊu kÌ m¸i ........................................................................................................................................................................95
♣4-4. ThiÕt kÕ th©n kÌ .............................................................................................................................................................................................................. 100
♣4-5. ThiÕt kÕ tÇng ®Öm, tÇng läc............................................................................................................................................................................... 105
♣4-6. ThiÕt kÕ ch©n kÌ............................................................................................................................................................................................................. 105
♣4-7. TÝnh to¸n æn ®Þnh kÌ................................................................................................................................................................................................. 107
♣4-8. Ph©n tÝch x¸c suÊt sù cè kÌ m¸i ®ª biÓn............................................................................................................................................. 110
Ch−¬ng V: C«ng tr×nh b¶o vÖ bê.
♣5-1. Qui ho¹ch c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê s«ng ........................................................................................................................................ 115
♣5-2. ThiÕt kÕ ®Ëp má hµn.................................................................................................................................................................................................. 117
♣5-4. Qui ho¹ch c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn........................................................................................................................................ 127
♣5-5. Rõng ngËp mÆn chèng sãng............................................................................................................................................................................ 129
♣5-6. Bè trÝ c¸c lo¹i c«ng tr×nh gi¶m sãng, gi÷ b·i ................................................................................................................................ 133
♣5-7. ThiÕt kÕ ®ª má hµn, ®ª däc xa bê d¹ng t−êng ®øng ............................................................................................................ 138
♣5-8. ThiÕt kÕ ®ª má hµn, ®ª däc xa bê d¹ng m¸i nghiªng......................................................................................................... 151
Ch−¬ng VI: Gia cè, Söa ch÷a vµ xö lý sù cè ®ª.
♣6-1. Kh¸i qu¸t................................................................................................................................................................................................................................ 161
♣6-2. gia cè ®ª .................................................................................................................................................................................................................................. 163
♣6-3. C¶i t¹o ®ª ............................................................................................................................................................................................................................... 169
♣6-4. T«n cao, më réng ®ª................................................................................................................................................................................................. 169
♣6-5. Xö lý sù cè ®ª trong mïa lò............................................................................................................................................................................. 170
Tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................................................................................................................................................... 178
180
nguon tai.lieu . vn