Xem mẫu
- BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 TẬP TIN CÓ THẨM QUYỀN ĐỀ MỤC CỦA HỆ THỐNG THƯ VIỆN ĐẠI HỌC THAMMASAT– SUBJECT AUTHORITY FILE OF THAMMASAT UNIVERSITIES YUKOL SINJERMSIRI và SIVAPORN UTHAISA BÙI THỊ MỸ DUYÊN dịch từ tiếng Anh Tóm tắt: Bài viết này mô tả dự án phát triển của hệ thống Thư viện ĐH Thammasat “Kiểm soát tính thẩm quyền Tiêu đề đề mục tiếng Thái của Hệ thống Thư viện ĐH. Thammasat”. Sự cố gắng để cải thiện tiêu chuẩn của Tiêu đề đề mục (TĐĐM) tiếng Thái cũng bộc lộ một số vấn đề rắc rối về khía cạnh thực tiễn cục bộ. Tuy nhiên, tất cả những biểu ghi có thẩm quyền TĐĐM (subject heading authority record) tiếng Thái vẫn tiếp tục được cập nhật, tuân theo những từ vựng có kiểm soát trong khung LCSH và MeSH. Ngày nay, tập tin có thẩm quyền đề mục (subject authority file) đã được tự động hóa và có thể truy cập trên môi trường Internet. Trang web được gọi là “Tiêu đề đề mục tiếng Thái của Thư viện Đại học Thammasat (TUSH)”. Dẫn nhập tin có thẩm quyền đề mục, một số vấn Thư viện ĐH. Thammasat là một đề thực tiễn cục bộ sẽ được thảo luận, trong những thư viện đại học nổi tiếng và sự tiến hành dự án cả trên môi của Thái Lan trong lĩnh vực khoa học trường Internet. xã hội và nhân văn. Quản lý thư viện là một hệ thống tập trung gồm có 12 thư Bối cảnh viện thành viên, và tổng số tài nguyên Kinh qua một số lượng lớn tài là 1.122.009 mục từ, tăng 3.6% mỗi nguyên thông tin và sự phát triển nhanh năm. Phòng Phân loại và Biên mục chóng của tri thức, đặc biệt là tài liệu (Cataloging and Classification tiếng Thái, Phòng Phân loại và Biên Division) chịu trách nhiệm bảo trì hệ mục của Thư viện ĐH Thammasat thống mục lục thư tịch (bibliographic được xem là thiếu cập nhật thuật ngữ catalog) và tập tin có thẩm quyền đề thích hợp trong những khung TĐĐM mục cho mỗi thư viện thành viên của tiếng Thái trước đây được xuất bản bởi ĐH Thamamasat. Hiệp hội Thư viện Thái. Đồng thời, sự Sau đây là mô tả dự án “Kiểm soát không tương xứng và sự hạn chế trong tính thẩm quyền TĐĐM tiếng Thái việc áp dụng những TĐĐM chuyên của những Thư viện ĐH biệt tiếng Thái, bao gồm sự thêm vào Thammasat”, và được xuất bản bởi liên tiếp và những thay đổi trong khung Phòng Phân loại và Biên mục. Bài viết TĐĐM của Thư viện Quốc hội Mỹ, mô tả quá trình thực hiện sự chuẩn hóa, đặc biệt là nguyên tắc cho tiểu phân quá trình tạo lập các biểu ghi TĐĐM mục, đã làm gia tăng sự lộn xộn và tiếng Thái, và quá trình xây dựng tập mâu thuẫn trong việc tạo ra các TĐĐM 28
- BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 tiếng Thái. Để giải quyết tình trạng bởi Phòng Phân loại và Biên mục năm này, Phòng Phân loại và Biên mục đã 1989. Mục tiêu của dự án: giới thiệu những biện pháp hiệu quả để 1. Kiểm soát chất lượng và chuẩn duy trì chuẩn của tập tin có thẩm quyền của những biểu ghi có thẩm đề mục tiếng Thái. Do đó, vào 1989, quyền TĐĐM tiếng Thái với có một dự án “Kiểm soát tính thẩm những biện pháp hiệu quả hơn quyền TĐĐM tiếng Thái của những và kiểm soát tính thống nhất; Thư viện ĐH Thammasat” được đề 2. Cải thiện các tiêu chuẩn ứng xướng bởi Phòng Phân loại và Biên dụng TĐĐM tiếng Thái để mục. tương ứng với hai khung chuẩn Kết quả của dự án là có hai phiên quốc tế chính; bản “TĐĐM và ấn định TĐĐM cho 3. Thẩm định lại tất cả những tài liệu tiếng Thái trong những Thư TĐĐM tiếng Thái trước đây để viện ĐH Thammasat”. Ấn bản đầu đạt được sự nhất quán và chính tiên vào 1992, chỉ sử dụng nội bộ trong xác cao; những Thư viện ĐH Thammasat, và ấn 4. Cung cấp đầy đủ hơn những bản thứ 2 (có sửa chữa và mở rộng) thuật ngữ mới cho tập tin có được phân phối cho các thư viện khác. thẩm quyền đề mục tiếng Thái; Lần xuất bản thứ 2 là khung TĐĐM 5. Dịch và biên soạn danh sách cuối cùng được xuất bản ở dạng in. Nó tiểu phân mục phù động tự do, bao gồm 3 tập phụ lục được phát hành bao gồm những chỉ dẫn về cách vào tháng 9.1994, tháng 1.1995 và dùng để hướng dẫn cho việc áp tháng 10.1995. dụng những tiểu phân mục thích Hai lần xuất bản này bao gồm hợp hơn trong các tiêu đề chính những TĐĐM tiếng Thái hoàn thiện có tiếng Thái; bản quyền và được ứng dụng bởi 6. Xuất bản một sổ tay mới nhan Phòng Phân loại và Biên mục. Tất cả đề “TĐĐM và Ấn định TĐĐM TĐĐM đã cung cấp những yếu tố cần cho tài liệu tiếng Thái ở những thiết trong một mẫu cấu trúc thống Thư viện ĐH Thammasat”. nhất, được sắp xếp theo trật tự chữ cái, bao gồm cả những thuật ngữ tương Thay đổi phương pháp TĐĐM đương tiếng Anh từ LCSH (lần xuất Nhiệm vụ đầu tiên để kiểm soát bản thứ 8) cho nhiều tiêu đề, với ký chất lượng và sự chuẩn hóa của tập tin hiệu của số phân loại thập phân Dewey có thẩm quyền đề mục tiếng Thái là cải (DDC) và những tham khảo liên quan cách quá trình làm việc, với những (Xem và Xem thêm – See and See phương pháp hiệu quả hơn và một sự also) kiểm soát thống nhất. Theo các nguyên tắc sau: Mục đích của dự án 1. Làm theo mẫu cấu trúc LCSH Dự án “Kiểm soát tính thẩm quyền như một mẫu chuẩn trong việc TĐĐM tiếng Thái của những Thư lưu trữ những biểu ghi có thẩm viện ĐH Thammasat” được đề xướng quyền TĐĐM tiếng Thái; 29
- BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 2. Quan tâm đến những yếu tố và hình thức của nguồn tài nguyên được xem là quan trọng trong thông tin. mỗi biểu ghi. Ví dụ: tiêu đề Tập tin có thẩm quyền đề mục được chính, ký hiệu xếp giá, ký hiệu chỉnh sửa như sau: địa lý, ghi chú, và những tham 1. Thẩm tra sự chính xác của chiếu chéo; những biểu ghi TĐĐM tiếng 3. Cung cấp những tiêu chuẩn Thái trước đây, như thẩm tra lại đáng tin cậy như hai khung thuật ngữ, ý nghĩa và ứng dụng TĐĐM chuẩn quốc tế chính là tiểu phân mục của chúng. Mỗi LCSH và MeSH, và những công TĐĐM tiếng Thái phải được so cụ tham khảo phụ đầy đủ; sánh với các tiêu đề tiếng Anh 4. Thiết lập những quy tắc và tương đương, chính xác trong phương pháp để xử lý khi tạo ra LCSH/MeSH, và mỗi tiêu đề một TĐĐM mới và chuyên biệt phải tương ứng với mỗi khái tiếng Thái – không có thuật ngữ niệm hoặc ý nghĩa của chúng tiếng Anh tương đương trong trong tiếng Anh như được chỉ LCSH; dẫn trong ghi chú. Đối với 5. Kiểm tra chất lượng sản phẩm, những tiêu đề tiếng Thái chuyên bằng cách thiết lập một đội ngũ biệt về Thái Lan mà không có kiểm tra chất lượng để xác nhận trong LCSH/MeSH thì sẽ được và sửa chữa tất cả những biểu xử lý riêng và có thể có những ghi TĐĐM tiếng Thái được tạo thuật ngữ thích hợp hơn bằng ra bởi người biên mục. tiếng Anh được tạo ra bởi người biên mục; Những nguyên tắc và chính sách 2. Ấn định lại những tiêu đề đã lạc trong việc xây dựng tập tin có thẩm hậu, không rõ ràng hoặc không quyền đề mục tiếng Thái sẽ chi phối tất phù hợp; cả việc ấn định và ứng dụng của 3. Loại bỏ những tiêu đề dư thừa, TĐĐM tiếng Thái, và hướng dẫn sự và những tham chiếu chéo phát triển Phòng Phân loại và Biên mục không cần thiết. Cân nhắc thay trong việc cung cấp và duy trì những thế những tham chiếu chéo hoặc biểu ghi TĐĐM tiếng Thái chính xác những tham chiếu liên quan hơn, nhất quán hơn, thống nhất và thích hợp hơn; chuẩn hóa hơn. 4. Khi tạo ra một TĐĐM tiếng Phân tích TĐĐM tiếng Thái trong Thái mới, phải tìm những thuật những Thư viện ĐH Thammasat tuân ngữ tương đương tiếng Anh theo hai chuẩn chính: TĐĐM của Thư chính xác trong những công cụ viện Quốc hội Mỹ (LCSH) và TĐĐM dịch sang tiếng Thái, và phải Y học của Thư viện Quốc gia Y khoa thẩm tra lại ý nghĩa, khái niệm, (MeSH). TĐĐM tiếng Thái được ấn và độ bao quát ứng dụng của nó định như một từ vựng có kiểm soát để trước khi ấn định thuật ngữ thể hiện chủ đề, quan điểm, khía cạnh thích hợp nhất bằng tiếng Thái 30
- BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 như một TĐĐM. Nếu thuật ngữ đương tiếng Anh được lưu lại và tiếng Anh không có sẵn, người sắp xếp riêng theo trật tự chữ cái biên mục phải chọn thuật ngữ tiếng Thái; phù hợp nhất để xây dựng một 7. Những tên riêng hoặc tên tiêu đề tiếng Thái mới; chuyên biệt được định theo 5. Dịch ghi chú từ một thuật ngữ nguyên tắc của LCSH, và quy tương đương tiếng Anh trong tắc biên mục Anh-Mỹ xuất bản LCSH hoặc MeSH, nếu chúng lần thứ 2 (AACR II). Tên riêng có sẵn. Sau đó trích dẫn nó nước ngoài được chuyển ngữ trong một biểu ghi của một sang tiếng Thái bằng cách sử TĐĐM tiếng Thái mới thích dụng hướng dẫn của Học viện hợp, bao gồm số phân loại, ký Hoàng gia (Royal Institute) hiệu địa lý, và tất cả tiểu phân “Phương pháp chuyển ngữ mục được chia nhỏ dưới tiêu đề. bảng chữ cái La Tinh sang Tham chiếu UF [dùng cho] có bảng chữ cái Thái”; thể được dùng cho những thuật 8. Những thuật ngữ thuộc về kỹ ngữ khác nhau nếu thích hợp. thuật mà không có thuật ngữ Kiểm tra nếu có bất kỳ tham phù hợp bằng tiếng Thái thì chiếu liên quan (BT [từ rộng được chuyển ngữ và được sử hơn], RT [từ liên quan], NT [từ dụng như một tiêu đề mới; hẹp hơn]) dưới tiêu đề trong tập 9. Những TĐĐM tiếng Thái được tin có thẩm quyền TĐĐM tiếng thẩm tra và tạo mới phải hoàn Thái (TUSH), nếu có nó sẽ được toàn được chấp thuận bởi trích dẫn bằng tiếng Thái, phần chuyên gia biên mục, trước khi còn lại của chúng sẽ được trích đưa vào cơ sở dữ liệu tập tin có dẫn bằng tiếng Anh. Thiết lập thẩm quyền TĐĐM của những một biểu ghi có thẩm quyền Thư viện ĐH Thammasat. riêng cho bất kỳ tiểu phân nào được dịch mới và cũng có ghi Những vấn đề thực tiễn cục chú cụ thể; bộ 6. Sắp xếp tất cả các biểu ghi theo Sự cố gắng để cải thiện tập tin có trật tự chữ cái dưới những thuật thẩm quyền đề mục bộc lộ nhiều vấn ngữ tương đương tiếng Anh đề liên quan đến việc ấn định TĐĐM trong một mục lục có thẩm tiếng Thái. Đó là một nhiệm vụ khó quyền để thuận tiện cho người khăn và vất vả khi xây dựng mỗi biểu biên mục kiểm tra chính xác ghi có thẩm quyền chủ đề mới. Đây là những thuật ngữ bằng tiếng Thái một quá trình cần nhiều thời gian, yêu và kiểm soát sự thống nhất và cầu sự cân nhắc thật cẩn thận trong mỗi nhất quán của những thuật ngữ bước thực hiện trong khi vẫn thực hiện có kiểm soát. Những tiêu đề những công việc hằng ngày. chuyên biệt về Thái Lan mà Hơn nữa, LCSH là một hệ thống không có thuật ngữ tương phức tạp, đòi hỏi kỹ năng chuyên môn 31
- BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 để ứng dụng thành công. Những qui tắc (TUSH)”. Trang web chứa khoảng giới hạn việc ứng dụng, đặc biệt là việc 18.473 biểu ghi TĐĐM và tiểu phân sử dụng tiểu phân mục phù động tự do mục có thẩm quyền. Trang web cũng và những tiểu phân mục được kiểm cung cấp một liên kết đến trang chủ soát bởi tiêu đề mẫu đã minh họa cho của mục lục trực tuyến thư viện – sự phức tạp này. OPAC. Nó cho phép người dùng truy Sự khác biệt ngôn ngữ là vấn đề cập nhanh chóng để tìm kiếm những chính trong việc tạo ra TĐĐM tiếng thuật ngữ chính xác; giải thích ý nghĩa Thái mới khi so sánh thuật ngữ của tiêu trong ghi chú, và hướng dẫn cách dùng đề tương đương tiếng Anh trong TĐĐM tiếng Thái để hoàn thiện thuật LCSH/MeSH. Ví dụ, từ đơn, từ kép, và ngữ tìm kiếm của họ. cụm từ được sử dụng thích hợp bằng Quá trình chuyển đổi cung cấp tiếng Thái trong khi ở TĐĐM tiếng những thuận lợi sau: Anh của LCSH lại ở dạng đảo ngữ, - Nâng cao chất lượng và số dạng trong ngoặc đơn (hay tiêu đề hạn lượng cho cả TĐĐM tiếng Thái định) và những tiêu đề với tiểu phân chuyên biệt và chung chung ở mục dài hơn. Cũng có vấn đề trong nhiều lĩnh vực; việc sử dụng thuật ngữ đồng nghĩa, mơ - Có thể loại bỏ những tiêu đề rắc hồ, những thuật ngữ với những tiền tố. rối, lạc hậu, không phù hợp, Những liên từ và giới từ cho những không đúng, đồng nghĩa, dư cụm nhiều từ (danh từ kép) cũng gây thừa và cả những tham chiếu khó hiểu, bởi vì ngôn ngữ Thái có chéo không cần thiết; những thuật ngữ hoặc cụm từ khác - Trang web “TUSH” có thể được nhau nhưng cùng nghĩa. truy cập để tra cứu với số lượng lớn những TĐĐM có kiểm soát Những thuận lợi và tiến bộ cả tiếng Thái lẫn tiếng Anh; Trước đây, cơ sở dữ liệu của tập tin - Có thể kiểm tra tiêu chuẩn, tính có thẩm quyền TĐĐM tiếng Thái được nhất quán, hiệu quả của việc ấn lưu trữ trong chương trình CDS/ISIS định TĐĐM tiếng Thái theo được cung cấp bởi UNESCO. Gần đây, những chuẩn quốc tế; với sự phát triển hữu ích của Internet - Sự tiến bộ và phát triển cơ bản đã thúc đẩy bởi Phòng Phân loại và của hệ thống hứa hẹn khả năng Biên mục lập một trang Web, sử dụng phát triển trong tương lai; chương trình CDS/ISIS để duy trì cơ sở - Trang web sẽ giúp ích hơn cho dữ liệu. Với sự cộng tác của Phòng Tự những chuyên gia Thư viện để động hóa thư viện (Library Automation quản lý việc ứng dụng mục lục Division) – chịu trách nhiệm trong việc của họ, cũng như sẽ giúp ích thiết kế và quản trị Web, trong khi hơn cho người học, người sử Phòng Phân loại và Biên mục chịu dụng bình thường trong việc đáp trách nhiệm về nội dung của trang web. ứng việc học và nghiên cứu của Nhan đề trang web “TĐĐM tiếng Thái họ. của những Thư viện ĐH Thammasat 32
- BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 Kết luận MARC 21 và được kiểm soát bởi hệ Phòng Phân loại và Biên mục bảo thống Horizon [Hệ quản trị thư viện trì TĐĐM tiếng Thái dựa trên những căn bản bao gồm các phân hệ: Bổ sung, nguyên tắc cơ bản phù hợp với Biên mục, Ấn phẩm liên tục, OPAC, “Khung TĐĐM của Thư viện Quốc Lưu hành. www.sirsidynix.com ]. hội Hoa Kỳ” – từ vựng đề mục có Trong tương lai, việc cung cấp kiểm soát được chấp nhận và sử dụng chuẩn hóa TĐĐM có thể đưa đến sự rộng rãi nhất. Mặc dù LCSH chứa đựng tích hợp với bất kỳ hệ thống tinh vi nào những chuỗi TĐĐM tiền kết hợp phức trong tương lai và có thể hỗ trợ sự hợp tạp trong cơ sở dữ liệu trực tuyến để tác nhiều hơn nữa giữa các Thư viện bao hàm những quan điểm và khía ĐH, được xem là yếu tố cần thiết cho cạnh của tài nguyên thông tin, và sự chia sẻ tài nguyên thông tin, và phát những quy tắc cho việc xây dựng triển sưu tập. Giám đốc của Thư viện TĐĐM giới hạn sự ứng dụng của nó ĐH Thammasat đã đưa ra một quyết cho các thư viện khác, đặc biệt là định để những thư viện ĐH Thammasat những nước Châu Á có nền văn hóa và đăng ký làm thành viên của OCLC. ngôn ngữ khác nhau. Hiện tại, Thư viện ĐH Thammasat là Trang web “TUSH” cung cấp tất cả nhóm thành viên đầu tiên ở Thái Lan TĐĐM tiếng Thái hiện đang được sử tham gia OCLC. Quá trình của công dụng trong OPAC của những Thư viện tác biên mục và phân loại này nên được ĐH Thammasat. Nó chứa đựng những sự hợp tác nhiều hơn nữa giữa các Thư tham chiếu và những liên kết liên quan viện trên toàn thế giới. Và cuối cùng, làm tiêu đề để thuận tiện cho người những chuyên gia thông tin, nhà nghiên biên mục trong việc ấn định TĐĐM cứu và những người sử dụng khác có thích hợp. Nó cũng đảm bảo cho thể nhận được những lợi ích từ những TĐĐM thích hợp và chính xác trong cơ sở dữ liệu chất lượng và đúng tiêu mục lục trực tuyến. Biểu ghi thư tịch chuẩn. trong mục lục tuân theo khổ mẫu Tài liệu tham khảo Chan, Lois Mai. Library of Congress Subject Headings: Principles and application. 3rd ed. Englewood, Colorado: Libraries Unlimited, Inc., 1995. Library of Congress. Cataloging Policy and Support Office. Library of Congress classification [A-Z]. Washington, D.C.: Cataloging Distribution Service. 19- - Library of Congress. Office for Subject Cataloging Policy. Subject cataloging manual: classification. Washington, D.C.: Cataloging Distribution Service. 1992. Yukol Sinjermsiri and Somlux Suwanpanich. “Usefulness of Standardized Subject Headings for Thai”, in Serving multicultural populations in the 21st century: universal standardized subject headings - present status and future prospects. Tokyo, Japan: NACSIS, 1997, pp.59-68. 33
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học