- Trang Chủ
- Chính trị học
- Tác động của kinh tế thị trường đến công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên hiện nay
Xem mẫu
- Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 52
TÁC ĐỘNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƢỜNG ĐẾN
CÔNG TÁC GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN HIỆN NAY
ThS. Nguyễn Thị Tiến
Khoa Lý luận Chính trị, Trường Đại học Xây dựng Miền Trung
Tóm tắt: Giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên góp phần phát triển con người
toàn diện, đồng thời góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư
tưởng – văn hóa. Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên ở nước ta
trong những năm qua chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, trong đó có một sự tác
động rất lớn của kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường vừa tác động một cách
tích cực lại vừa tác động một cách tiêu cực đến công tác giáo dục lý luận chính
trị cho sinh viên ở các trường đại học. Điều này đặt ra cho công tác này bên
cạnh việc phòng ngừa, khắc phục những yếu tố tiêu cực thì cần tận dụng và
phát huy tối đa các yếu tố tích cực thuận lợi để từ đó có thể phát huy hơn nữa
vai trò của công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên trong các giai đoạn
sau.
Từ khóa: Công tác giáo dục lý luận chính trị, kinh tế thị trường, sinh viên.
1. Những tác động tích cực góp phần phát huy tính tích cực của sinh
Công tác giáo dục lý luận chính trị viên trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ
là một bộ phận của công tác tư tưởng, quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
có vai trò quan trọng trong việc hình Giáo dục lý luận chính trị cho sinh
thành, phát triển và hoàn thiện đường viên góp phần phát triển con người toàn
lối chính trị, đảm bảo cho sự lãnh đạo diện, góp phần đào tạo nguồn nhân lực
của Đảng đối với toàn xă hội; đồng thời, chất lượng cao đáp ứng quá trình công
thông qua công tác này mà chủ trương, nghiệp hóa, hiện đai hóa, phát triển kinh
đường lối của Đảng, chính sách, pháp tế tri thức và đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
luật của Nhà nước thấm sâu vào quần Bên cạnh đó, giáo dục lý luận chính trị
chúng, góp phần nâng cao nhận thức cho sinh viên góp phần tích cực vào
chính trị cho nhân dân. Giáo dục lý luận cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng –
chính trị là một hoạt động nâng cao giác văn hóa, góp phần đào tạo thế hệ trể kế
ngộ lý luận cộng sản, củng cố niềm tin tục sự nghiệp cách mạng.
vào tiền đồ cách mạng bằng các cơ sở Nói về vai trò của công tác giáo
khoa học, xác lập các công cụ nhận thức, dục lý luận chính trị, chủ tịch Hồ Chí
nhằm giải quyết các công việc do thực Minh nêu rõ: ―Không có lý luận chính trị
tiễn cuộc sống thường xuyên biến đổi thì chí khí kém cương quyết, không
đặt ra. trông xa thấy rộng, trong lúc đấu tranh
Công tác giáo dục lý luận chính trị dễ lạc phương hướng, kết quả là “mù
với mục tiêu giáo dục là hình thành thế chính trị”, thậm chí hủ hóa, xa rời cách
giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng‖ [4, tr. 234]
mạng, phương pháp tư duy biện chứng Năm 1986, tại Đại hội Đại biểu
và phương pháp hành động khoa học, toàn quốc lần thứ VI, Đảng ta đã tiến
- Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 53
hành đổi mới toàn diện đất nước trên tất nước đang bước vào thời kỳ phát triển
cả các lĩnh vực, trong đó đổi mới kinh mạnh với vị thế và diện mạo mới. Kinh
tế là trung tâm. Thực chất của đổi mới tế tiếp tục phát triển, an ninh – quốc
kinh tế là chuyển từ mô hình kinh tế tập phòng được giữ vững, môi trường chính
trung quan liêu, bao cấp sang phát triển trị xã hội khá ổn định. Mặc dù vậy, nền
nền kinh tế thị trường định hướng kinh tế nước ta so với khu vực và thế
XHCN. Nghị quyết Đại hội IX của giới vẫn đang còn rất thấp. Chỉ số phát
Đảng nêu rõ: ―Đảng và Nhà nước ta triển con người đứng ở mức thấp, phân
chủ trương thực hiện nhất quán và lâu hóa giàu nghèo trong xã hội còn gay
dài chính sách phát triển nền kinh tế gắt, làm gia tăng sự bất bình đẳng trong
hàng hóa nhiều thành phần vận động việc tiếp cận và thụ hưởng nền giáo
theo cơ chế thị trường, có sự quản lý dục. Thực tế đó là thách thức cho công
của Nhà nước theo định hướng XHCN; tác giảng dạy lý luận chính trị, cần phải
đó chính là nền kinh tế thị trường định có sự chuyển đổi cho sự vận động của
hướng XHCN‖[2, tr.86] cuộc sống.
Kinh tế thị trường định hướng Hiện nay, ưu thế của cơ chế thị
XHCN mà Đảng ta chủ trương xây dựng trường là giải phóng sức sản xuất, tăng
là một kiểu tổ chức nền kinh tế trong trưởng kinh tế, tiến bộ khoa học – công
thời kỳ quá độ lên CNXH vận hành theo nghệ, khả năng tác động nhiều mặt lên
các quy luật kinh tế khách quan của nền sự phát triển xã hội. Nhưng cũng chính
kinh tế thị trường, các quy luật của thời cơ chế đó đã đẩy nhanh sự phân cực
kỳ quá độ; đồng thời có sự quản lý, điều giàu nghèo, làm sâu sắc hơn những bất
tiết của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của bình đẳng xã hội, phá vỡ sự cân bằng
Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong nền giữa xã hội và tự nhiên, tăng trưởng kinh
kinh tế thị trường định hướng XHCN, cơ tế với tiến bộ xã hội. Trong những điều
chế thị trường phải được vận dụng đầy kiện như vậy, sự phát triển của giáo dục
đủ, linh hoạt để phát huy mạnh mẽ và có lý luận chính trị không tránh khỏi những
hiệu quả mọi nguồn lực, bảo đảm sự tác động tích cực và tiêu cực.
phát triển nhanh và bền vững, nâng cao Cơ chế thị trường tạo nên sự năng
đời sống nhân dân để thực hiện mục tiêu động trong toàn xã hội và nâng lên
―dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công đáng kể đời sống vật chất và tinh thần
bằng, văn minh‖. của nhân dân. Từ đó, niềm tin của toàn
Sau hơn 20 năm đổi mới, nền kinh dân đối với sự lãnh đạo của Đảng và
tế thị trường định hướng xã hội chủ Nhà nước ngày càng được củng cố
nghĩa trở thành nền tảng kinh tế - xã hội vững chắc. Đây chính là điều kiện
của đất nước. Những thành tựu đạt được khách quan thuận lợi đối với công tác
trong nền kinh tế đã thổi luồng sinh khí giáo dục lý tưởng, đạo đức cho sinh
mới vào lĩnh vực chính trị tư tưởng. Sự viên. Nhiều sinh viên vượt khó vươn
năng động trên lĩnh vực kinh tế vừa là lên trong học tập, sẵn sàng tham gia
nguyên nhân vừa là kết quả của sự năng phong trào thanh niên tình nguyện,
động, sáng tạo của tư duy. Hiện nay, đất mùa hè xanh, tuổi trẻ lập nghiệp…
- Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 54
chính là nhờ họ đã có một lý tưởng cứng về giáo dục lý luận chính trị thời
sống đúng đắn, cao đẹp. Họ đã nhìn kỳ kinh tế tập trung bao cấp không còn
thấy hạnh phúc cá nhân của mình trong cơ sở để tồn tại, mà thay vào đó là tư
hạnh phúc của biết bao con người mà duy năng động, cởi mở và có xu hướng
họ đem đến. Lý tưởng sống đó không thực tế, hiệu quả hơn. Sự tác động của
phải tự nhiên mà hình thành, nó được kinh tế thị trường và cũng từ chính yêu
rèn luyện, tu dưỡng, giáo dục mà nên. cầu khách quan của cơ chế thị trường
Trong cơ chế thị trường, lợi ích cá đặt ra, đòi hỏi công tác giáo dục lý luận
nhân được khuyến khích và bảo đảm chính trị ở các trường đại học của Việt
Nam phải không ngừng đổi mới cả về
bằng pháp luật. Đồng thời, cơ chế thị
nội dung, chương trình, phương pháp
trường còn tạo ra các điều kiện thuận lợi
giảng dạy, phương pháp quản lý… và
để con người tham gia vào các quan hệ,
chính bản thân đội ngũ giáo viên cũng
các hoạt động kinh tế - xã hội đa dạng.
phải đổi mới.
Việc mở rộng phạm vi hoạt động, mối 2. Những tác động tiêu cực:
quan hệ đến lợi ích khiến cho con người Bên cạnh những ảnh hưởng tích
trở nên năng động hơn, tích cực hơn. cực, thì về khách quan mà nói kinh tế thị
Hơn thế, cạnh tranh với tính cách một trường có sức mạnh tự phát ghê gớm của
thuộc tính tất yếu của cơ chế thị trường nó đã khuyến khích chủ nghĩa cá nhân,
luôn đặt con người vào tình thế phải lối sống thực dụng, làm cho người ta chỉ
quyết chọn, phải nỗ lực vượt bậc. Do chú ý tới lợi ích cá nhân mà coi nhẹ lợi
vậy, trong kinh tế thị trường việc học tập ích cộng đồng, chỉ chú ý tới lợi ích trước
lý luận chính trị của sinh viên cũng linh mắt mà quên đi lợi ích lâu dài, cơ bản;
hoạt và thực tế hơn. lối sống ngoại lai, sống lạnh lùng ngày
Dưới áp lực của cạnh tranh, con càng tăng. Đây là những biểu hiện của
người trong cơ chế thị trường luôn phải sự xa hoa lãng phí, quan hệ giữa người
thể hiện, tự khẳng định. Theo đó, cơ chế với người kiểu tiền trao cháo múc, xem
thị trường tạo lập môi trường cạnh tranh rẻ nhân phẩm con người. Hiện nay, có
ngay trong đội ngũ những người làm
một bộ phận sinh viên do nhiều nguyên
công tác giảng dạy lý luận chính trị. Quy
nhân mà chưa có lý tưởng sống đúng
luật thị trường tạo ra sự sàng lọc khắt
đắn nên họ học hành mang tính đối phó,
khe, sự đào thải nghiêm khắc, đòi hỏi
chỉ lo cho mình có kiến thức, khả năng
mỗi nhà giáo không ngừng vươn lên về
để có thể kiếm thêm nhiều tiền mà
trình độ, kỹ năng, nghề nghiệp, trau dồi
không quan tâm rèn luyện nhân cách của
đạo đức… Cơ chế thị trường, theo nghĩa
đó, là cơ chế tốt để phát triển đội ngũ mình. Một số sinh viên chỉ quan tâm đến
giảng viên lý luận chính trị bớt tính hưởng thụ, chạy theo ―mốt‖ đôi khi bất
kinh viện, giáo điều, tăng tính thực tiễn, chấp cả đến danh dự bản thân, gia đình
sáng tạo, linh hoạt. Ngoài ra, kinh tế thị và tập thể. Một bộ phận khác lại lao
trường làm nảy sinh những quan niệm mình vào cuộc sống vật chất và lo cho
mới về giáo dục lý luận chính trị. khả năng nghề nghiệp để đạt tới lợi ích
Những quan niệm có tính bảo thủ, xơ trước mắt, tiền tài, danh vọng coi đó là
- Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 55
cái đích của cuộc sống hạnh phúc, do thực dụng (tiêu cực) rất mong manh. Họ
vậy trong học tập ở đại học, cao đẳng họ thích xem các bộ phim hành động và đặc
chỉ chú trọng các môn chuyên ngành, biệt là những trò chơi điện tử, bạo lực;
xem nhẹ các môn lý luận chính trị. nhiều bài hát với lời lẽ ngô nghê, cổ vũ
Trong cơ chế thị trường, những cho lối sống tiêu cực lại được họ hào
biểu hiện của tính cách mạnh ở một số hứng đón nhận. Từ những sở thích
sinh viên, tự nó, chưa đảm bảo cho sự không lành mạnh đó đã dẫn đến biệc tạo
phát triển hài hòa của nhân cách, chưa ra những con người sùng bái kỹ thuật,
thật sự khẳng định tính tích cực của không coi trọng đời sống tình cảm và
nhân cách. Khi những lợi ích cá nhân tính nhân đạo trong quan hệ con người.
che lấp lương tâm và trách nhiệm đạo Một bộ phận không nhỏ sinh viên dễ rơi
đức, thì sự khôn ngoan, tính năng động vào guồng quay tiêu cực của xã hội, suy
thoái về đạo đức, nhân cách, thiếu sự
và những nỗ lực ý chí không còn là biểu
trung thực, lòng tự trọng trong quan hệ
hiện cho sức mạnh bản chất của con
xã hội... Có không ít sinh viên đang học
người. Trái lại, chúng dễ biến thành
hoặc khi ra trường ham muốn có được
phương tiện và kích thích cho những
đời sống vật chất sung túc, xa hoa nên
thói hư tật xấu. Sự khôn ngoan và tính
sẵn sàng từ bỏ ước mơ để nhận những
cách mạnh ở một số người kết hợp với
việc hoàn toàn trái chuyên môn được
lối sống vị kỷ sẽ dẫn đến sự méo mó
đào tạo và nguyện vọng của mình thậm
nhân cách, làm nảy sinh sự đối lập giữa chí trái với đạo đức xã hội. Với những
con người với con người, giữa cá nhân đối tượng sinh viên như vậy, giáo dục lý
với xã hội. Điều này dẫn đến đối tượng luận chính trị cho họ trong cơ chế thị
học tập và chủ thể giảng dạy lý luận trường quả là một việc hết sức khó khăn.
chính trị. Đã có những sinh viên trượt Cơ thế thị trường cũng tạo nên
vào vòng xoáy tha hóa của kinh tế thị những thách thức lớn đối với công tác
trường, xem thường việc giảng dạy và giáo dục lý luận chính trị. Trong thời kỳ
học tập lý luận chính trị. phát triển kinh tế thị trường, mở rộng
Sinh viên là lứa tuổi mà mỗi cá quan hệ quốc tế, niềm tin, lý tưởng cộng
nhân đang đạt đến sự hoàn chỉnh về thể sản, đạo đức cách mạng, lập trường giai
chất và tinh thần với đời sống tâm lý cấp công nhân … phải đấu tranh quyết
phát triển và rất phong phú, nhu cầu rất liệt với chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa
lớn và rất đa dạng. Song, do đang trong thực dụng. Nó phản ánh sự đối lập giữa
độ tuổi mới bắt đầu phát triển, mới bước cái tích cực và tiêu cực, giữa tối và sáng
đầu định hình về nhân cách, tri thức và trong nhận thức của mỗi người. Hiện
kinh nghiệm cuộc sống còn ít ỏi... nên tượng thương mại hóa ảnh hưởng tiêu
lứa tuổi này thường có những nhược cực đến sự phát triển lành mạnh của giáo
điểm: chủ quan, chuộng hình thức, rất dễ dục lý luận chính trị, sự lệch pha giữa lý
bị lôi cuốn bởi mặt trái của cơ chế thị luận và thực tiễn, những nghịch lý,
trường. Sinh viên hiện nay có lối sống những mâu thuẫn của cuộc sống dội vài
rất thức tế (tích cực) và ranh giới với các giảng đường đại học làm cho giáo
- Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 56
dục lý luận chính trị đứng trước những đã góp phần quan trọng vào việc củng cố
thách thức mới. Nhiều vấn đề nảy sinh nền tảng tư tưởng của đảng, nâng cao
từ thực tiễn chúng ta chưa kịp tổng kết, nhận thức, tình cảm và niềm tin của sinh
khái quát về mặt lý luận để định hướng viên đối với chủ nghĩa xã hội, đối với sự
cho công tác chính trị - tư tưởng, đã xuất nghiệp đổi mới do đảng khởi xướng và
hiện sự mơ hồ, dao động, mất phương lãnh đạo. Một điều quan trọng khác
hướng trong một bộ phận thế hệ trẻ, chính là sinh viên phải hiểu được vai trò
trong đó có sinh viên. Trong điều kiện cũng như hiệu quả của các môn học này.
như vậy, giáo dục lý luận chính trị có Sự thay đổi lối suy nghĩ sẽ mang tính
trách nhiệm phải hình thành và củng cố quyết định đến tình cảm, tâm hồn, sự
trong sinh viên một niềm tin sâu sắc vào đầu tư thời gian, trí tuệ đối với môn học.
những giá trị đích thực và lâu bền của Thay vì sự đối phó và nhàm chán, các
con người: tình thương, trách nhiệm, em có thể biến các môn lý luận chính trị
lương tâm, sự trung thực và khiêm tốn, trở thành vũ khí tinh thần có sức mạnh
lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, có to lớn chống lại sự suy thoái đạo đức của
niềm tin vào lý tưởng cộng sản. Mặt một bộ phận giới trẻ hiện nay.
khác, mỗi thầy cô giáo là tấm gương tự 3. Kết luận
học, sáng tạo và mẫu mực. Không thể kỳ Sinh viên là một bộ phận sinh viên
vọng vào kết quả giáo dục lý luận chính đầy tiềm năng, đại diện cho trí tuệ và
trị đối với sinh viên nếu như đội ngũ lương tâm của dân tộc trong tương lai.
những người làm công tác giảng dạy lý Dân tộc ta có trở nên vẻ vang hay không
luận chính trị lại không trung thành, mơ phụ thuộc rất nhiều vào nỗ lực học tập,
hồ, suy thoái về phẩm chất chính trị và
phấn đấu của họ, trong đó có học tập lý
đạo đức nhà giáo.
luận chính trị. Giáo dục lý luận chính trị
Từ sự phân tích trên cho thấy, kinh
cho sinh viên là dạy họ cách ứng xử hài
tế thị trường tác động lên nhận thức, tư
tưởng con người theo hai xu hướng tích hòa với tự nhiên và xã hội, có phương
cực và tiêu cực; thành quả công cuộc đổi pháp tư duy và hoạt động thực tiễn khoa
mới mang lại nhiều thuận lợi cơ bản cho học; giúp cho họ hoàn thiện nhân cách
sự phát triển và đổi mới, nâng cao chất và nâng cao lý tưởng cách mạng. Chính
lượng giáo dục lý luận chính trị nhưng vì vậy, giáo dục lý luận chính trị trở
những mâu thuẫn nảy sinh từ đời sống
thành nhiệm vụ quan trọng không thể
kinh tế, xã hội cung trở thành những
thiếu được trong các trường đại học ở
thách thức không nhỏ đối với giáo dục lý
luận chính trị cho sinh viên. nước ta hiện nay.
Trong giai đoạn phát triển bước Ngày nay, trong nền kinh tế thị
ngoặt hiện nay, khi thời cơ và vận hội trường, công tác giáo dục lý luận chính
lớn đan xen cùng thử thách, nguy cơ trị cho sinh viên bên cạnh những thuận
không kém phần nghiệt ngã, nhất là khi lợi cơ bản thì cũng gặp những khó khăn
đất nước hội nhập ngày càng sâu vào đời nhất định. Phát huy những tác động tính
sống quốc tế, giáo dục lý luận chính trị tích cực và hạn chế những tác động tiêu
- Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 57
cực của kinh tế thị trường đối với công học tập và rèn luyện của họ. Việc học
tác giáo dục lý luận chính trị là một việc tập tốt các môn chuyên ngành là điều
làm cần thiết. Muốn vậy, cần phải có sự cần thiết, song nếu chỉ có kiến thức
thống nhất, sự quyết tâm của Trung chuyên ngành sinh viên sẽ bị lạc hậu về
ương, các bộ, ban, ngành, những người mặt lý luận, việc học tập các môn khoa
làm công tác giảng dạy và quan trọng học Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí
vẫn là sự cố gắng của mỗi sinh viên. Minh giúp họ nắm bắt được những kiến
Trước những tác động của kinh tế thức cơ bản nhất, kết hợp với liên hệ
thị trường đối với công tác giáo dục lý thực tiễn, từ đó có tư duy độc lập, đúng
luận, yêu cầu mỗi sinh viên cần nhận đắn, hành động phù hợp trong cuộc
thức rằng không ai khác, chính họ là sống, qua đó sinh viên có được phương
những chủ nhân tương lai của đất nước, pháp tiếp cận, nắm bắt thông tin, kiến
đất nước trông chờ rất nhiều vào việc thức một cách có hiệu quả nhất.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] TS. Nguyễn Duy Bắc (chủ biên). 2004. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy
và học môn Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học, Nxb. Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam. 2001. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[3] GS. TS. Phạm Minh Hạc (chủ biên). 2007. Phát triển văn hóa con người và nguồn
nhân lực cho thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
[4] Hồ Chí Minh:Toàn tập. 2011. tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.
nguon tai.lieu . vn