Xem mẫu
- Sự tương tác gen giữa các gen alen
1. Hiện tượng gây chết
Sự tương tác giữa các alen trong trường hợp
lai một tính đó là trường hợp gen gây
chết. Đây là trường hợp làm biến đổi tỉ
lệ theo định luật Mendel đơn giản nhất.
Vi du: Ở chuôt , Ay: lông vàng (trội)
a: đen hoặc sôcôla (lặn) Khi người ta lai
chuột vàng ´ vàng
F1: thu được hai loại chuột: 2 lông vàng : 1
lông khác (sô cô la), đồng thời trong các lứa
- chuột đẻ ra thì số con của nó ít hơn 1/4 so
với các tổ hợp lai khác.
Các nhận xét này được đưa đến giả thiết là
chuột lông vàng có kiểu gen dị hợp tử Aya
khi chúng lai với nhau làm xuất hiện chuột
AyAy không có sức sống và chúng bị chết
ở giai đoạn sớm của phôi.
Người ta làm thí nghiệm giải phẫu chuột cái
lông vàng đang mang thai trong tổ hợp lai
giữa lông vàng ´ vàng đều xác định hiện
tượng trên. Đó là trong dạ con của chuột mẹ
có một số bào thai lông vàng không phát
triển vì một số bộ phận trong cỏ thể mang
đặc điểm dị hình. Như thế chuột đồng hợp tử
AyAy không có sức sống do alen Ay là
alen gây chết không cho đồng hợp tử sống
được. Tác động của alen Ay về màu lông là
trội so với alen a vì cơ thể dị hợp tử Aya có
màu lông vàng. Nhưng về mặt sức sống thì
- Ay lại lặn so với a vì tổ hợp Aya vẫn sống
bình thường do alen a lấn át sự gây chết của
Ay. Đây là ví dụ về gen có tác động này trội
nhưng tác động kia
là lặn so với alen tương ứng.
Hiện tượng gen gây chết ở chuột
- Kêt qua phep lai giưa cac chuôt di hơp tư
lông vang. Không phai tât ca cac chuôt ơ thê
hê sau đêu sông sot
- Sự tương tác giữa các alen của cùng một
gen ở chuột lang agouti (1 allen dạng hoang
dại và nhiều allen đột biến)
a. Chuột lưng đen, bụng vàng (trên - trái),
bụng đen (trên - phải) và chuột lang agouti
(dưới).
b. Kiểu gen và kiểu hình tương ứng của
các allele của gen agouti.
- c. Lai giữa các dòng thuần tạo ra một dãy
có thể có 3 allele theo một thứ tự trội. Cho
các cá thể F1 giao phối với nhau cho ra thế
hệ F2 có tỷ lệ kiểu hình là 3:1. điều này cho
thấy A, at và a là các allele khác nhau của
cùng một gen
Trường hợp này còn gặp một số đối tượng
khác như cá chép
Khi lai cá chép kính với nhau
F1 : 1/4 AA : 2/4 Aa : 1/4 aa
chết : 2 chép kính : 1 chép
vảy
Ở người bệnh thiếu máu hồng cầu liềm do
đột biến:
Người có kiểu gen SS: thiếu máu nặng chết
- trước khi trưởng thành. SA: sức khỏe bình
thường nhưng đôi khi có triệu chứng thiếu
máu nhẹ.
Bệnh hồng cầu lưỡi liềm ở người
2. Sự tương tác giữa các alen của cùng
một gen
Giữa các alen của cùng một gen có mối
quan hệ trội và lặn. Trong mối tương tác gen
này người ta phát hiện ra hiện tượng một
gen có nhiều hơn 2 alen.
- Ví dụ:
- Sự di truyền nhóm máu A,B,O do 3 alen
IA, IB, Io. Nhóm máu của đại gia súc có hơn
100 alen.
- Sự di truyền màu mắt ruồi giấm do 1 gen
gồm 1 dãy 12 alen quy định, alen cuối cùng
mắt trắng (w) và tính trội giảm dần theo
hướng sau :
W+ > Wsat > Wco > WW > Wap3 >
Wch > We > Wbl > Wap > Wi > Wt >
W
Tương ứng: đỏ dại - đỏ satsuma - san hô
(coral) - rượu nho (wine) - trái đào (apricot)
- cheri - son (eosin) - máu (blood) - trái đào
(apricot) - ngà voi (ivory) - trắng đục
(tinged) - trắng (white). Sự biểu hiện tính
trạng màu mắt do sự tương tác giữa hai alen
- với nhau: W+Wbl: hoang dại WcoWbl:
đỏ san hô
- Dãy alen trong việc xác định nhóm máu ở
người
Các alen làm xuất hiện nhiều nhóm
máu đặc trưng ở người, liên quan với đặc
điểm kháng nguyên của thể máu, quy định
sự xuất hiện kháng thể đặc hiệu trong
huyết thanh máu. Sự phát hiện ra nhóm
máu là do Landsteiner, ông thấy trong một
số trường hợp nhất định, khi truyền hồng
cầu người này vào huyết thanh người khác
có hiện tượng ngưng kết các thể máu. Khi
truyền máu, hiện tượng này có thể gây chết.
Người ta đã xác định trong hồng cầu có 2
kháng nguyên A và B, còn trong huyết
thanh có 2 kháng thể làm ngưng kết chúng.
Quần thể người được phân ra theo đặc tính
của máu thành 4 nhóm: nhóm A có kháng
- nguyên A và kháng thể kháng B, nhóm B có
kháng nguyên B và kháng thể kháng A,
nhóm AB có cả 2 kháng nguyên không có
kháng thể, nhóm O không có kháng
nguyên và có cả 2 kháng thể.
Phản ứng của 4 nhóm máu với huyết thanh
có kháng thể kháng B và kháng thể kháng A
như sau: hồng cầu nhóm máu AB ngưng kết
với huyết thanh có kháng thể kháng B và
kháng thể kháng A. Hồng cầu nhóm A chỉ bị
ngưng kết bởi huyết thanh nhóm B. hồng
cầu nhóm B chỉ bị ngưng kết bởi huyết
thanh nhóm máu A. Hồng cầu nhóm O
không bị ngưng kết trong cả 2 trường hợp.
Phân tích quá trình di truyền các nhóm máu
ở người đã chứng minh rằng 4 nhóm máu
được quy định do sự di truyền của 3 alen
(IA, IB, Io). Nhóm máu AB là thể dị hợp có
- kiểu gen IAIB, nhóm A: IAIA, IAIO, nhóm
B: IBIB, IBIO, nhóm O: IOIO.
nguon tai.lieu . vn