Xem mẫu
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Pht trịển, thương mại, v WTO
Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đng của cc giải php xử lý
tranh chấp của WTO
hại của Hoa Kỳ chỉ tương đương 191.4 triệu USD. Theo đó, Hoa Kỳ được phép nâng mức
thuế của mình đối với EU lên tương đương số tiền đó. Sự trả đũa của Hoa Kỳ bao gồm một
điều khoản cho phép một “phương pháp xoay vòng” mà theo đó cứ mỗi lô hàng xuất khẩu
khác nhau từ EU sẽ bị một mức thuế suất trả đũa tối đa là 100 phần trăm cho mỗi thời hạn
sáu tháng. Quy trình này được lập ra nhằm để tối đa hóa sự “đau đớn” về chính trị của biện
pháp trả đũa. Về mặt này thì nó thành công, minh chứng bằng việc ngành công nghiệp sản
xuất các sản phẩm len của Anh phải vận động chính phủ chống lại nguy cơ áp đặt thuế suất
cao cho các sản phẩm của họ.(Financial Times, 26 tháng Tám, 2000, trang 5).
Cho đến cuối năm 1999, Ecuado cũng đã được phép trả đũa. Yêu cầu của họ có hai cái
“đầu tiên” trong lịch sử của hệ hống thương mại này. Là một yêu cầu trả đũa đầu tiên từ một
nước đang phát triển và lần đầu tiên có sự chấp thuận trả đũa chéo. Ecuado lý luận rằng nhập
khẩu hàng hóa của mình từ EU quá ít để thực hiện toàn bộ việc trả đũa (giá trị do các trọng
tài đưa ra là 200 triệu USD) nhằm vào hàng nhập khẩu từ EU. Họ cũng được phép ngưng
thực hiện các nhượng bộ ở các thỏa thuận khác, bao gồm cả TRIPS, sau khi huy động hết tất
cả các khả năng để trả đũa nhằm vào việc nhập khẩu các hàng hóa tiêu dùng của EU. (Hội
đồng xét xử kết luận rằng việc trả đũa nhằm vào các sản phẩm trung gian hay máy móc sẽ
“không hiệu quả “ – có nghĩa là rất tốn kém cho nền kinh tế). Các nhà thương lượng ở Vòng
Đàm Phán Uruguay đã không tiên liệu được việc sử dụng hình thức trả đũa chéo. Mặc dù họ
đã trù tính hình thức trả đũa chéo như một công cụ cưỡng chế thi hành thỏa thuận TRIPS (vì
các nước đang phát triển không phải là các nước xuất khẩu các sản phẩm mang tính trí tuệ
cao), hơn là một công cụ cho sự trả đũa từ các nước đang phát triển.
Vào thời điểm soạn thảo quyển sách này, Ecuado đã chưa thực hiện các hành động trả đũa
và các cuộc đàm phán vẫn đang tiếp tục. Vào tháng 10 năm 2000, EU đã đưa ra hệ thống hạn
ngạch với ba biểu thuế suất được phân bổ theo tinh thần đến trước giải quyết trước và hướng
đến chính sách một thuế suất trước năm 2006. Các nước Mỹ Latinh phản đối việc bãi bỏ cách
tính dựa theo thị phần trong lịch sử còn Hoa Kỳ thì phản đối hạn ngạch thuế suất cho các sản
phẩm chuối từ các nước ACP.
Vụ Tranh Chấp Về Chuối chứng minh rằng bất đồng ý kiến giữa các bên về sự thỏa đáng
của các giải pháp thực hiện có khả năng làm tăng các vụ việc mà hội đồng xét xử chỉ nhất
thiết xem xét có một vấn đề tương tự. Nó cũng cho thấy sự yếu kém của các biện pháp cưỡng
chế sau cùng, mặc dù sáng kiến sử dụng biện pháp trả đũa chéo của Ecuado cũng gợi ý rằng
các nước nhỏ cũng có những cơ chế để gây áp lực cho các nước lớn.
Nguồn: do các nhà hiệu đính soạn thảo dựa trên nguồn thông tin của WTO ;
Porge (2000); Hoekman và Kostecki (2001); Messerlin (2001).
Ghi Nhớ Về Giải Quyết Tranh Chấp của WTO (DSU). Những quy định này cho phép một
nước trả đũa đối với sự vi phạm các nghĩa vụ trong một thoả thuận của WTO (ví dụ như là vi
phạm thỏa thuận TRIPS) bằng cách ngưng thực hiện các nghĩa vụ trong một thỏa thuận khác
(ví dụ như là nghĩa vụ trong GATT) nếu như sự ngừng trệ các nghĩa vụ chỉ trong chính thỏa
thuận bị vi phạm (trong ví dụ này là TRIPS) “không đủ hiệu quả hay không khả thi”. Quy
định trả đũa chéo thoạt đầu là do chính các nước công nghiệp yêu cầu nhằm cho phép họ áp
dụng trả đũa thương mại theo thỏa thuận GATT để chế tài các vi phạm của các thỏa thuận
Bernard Hoekman et al. 11 Biên dịch: Lê Minh Tâm
Hiệu đính: Trương Quang Hùng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Pht trịển, thương mại, v WTO
Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đng của cc giải php xử lý
tranh chấp của WTO
TRIPS hay GATS và đã được thông qua trong sự phản đối mạnh mẽ của các nước đang phát
triển.
Trong Vụ Tranh Chấp Về Chuối, EC đã vi phạm các nghĩa vụ của GATT và GATS. EC đã
không tuân thủ các giới hạn thời gian cho phép và vì vậy, sau khi Hoa Kỳ trả đũa bằng cách
tăng thuế đối với các hàng hóa của EC, Ecuador cũng đã quyết định tìm kiếm sự cho phép trả
đũa. Lúc này, Ecuado đã giành lại ưu thế cho các đề xuất trả đũa chéo bằng lý luận rằng trả
đũa chống các hàng hóa hay dịch vụ xuất khẩu của EC là “không hiệu quả hay không khả
thi” theo Điều 22.3 của DSU. Kết quả là, nước này đã xin phép được trả đũa chéo bằng cách
ngưng thực hiện các nghĩa vụ của mình trong thỏa thuận TRIPS.
Lý lẽ của Ecuador trong việc ủng hộ quan điểm cho rằng trả đũa thương mại là “không
hiệu quả hay không khả thi” cũng tương tự như lý lẽ do các nước đang phát triển đưa ra hàng
thập kỷ: trả đũa thương mại gây thiệt hại cho nước đang phát triển nhiều hơn là nước công
nghiệp bị khiếu kiện và hơn nữa, sự trả đũa quá nhỏ sẽ không gây ra những thiệt hại đáng kể
nào cho nước công nghiệp này17. Trong quá trình trọng tài xem xét khiếu kiện của Ecuado về
trả đũa chéo, hội đồng trọng tài đã được yêu cầu phải đưa ra một phán xử về lý lẽ của Ecuado
– thực ra là phải đưa ra một phán quyết pháp lý cho một khiếu nại đã tồn tại từ lâu cho rằng
trả đũa thương mại là một biện pháp giải quyết không thỏa đáng cho các nước đang phát
triển. Quyết định của hội đồng xét xử không rõ ràng như vậy, nhưng xét tổng thể thì nó cũng
đưa ra một mức độ chấp thuận chính thức cho lý lẽ đó.
Hội đồng xét xử đã bắt đầu bằng việc diễn giải từ “khả thi”. Từ này được diễn giải bao
gồm việc xem xét trả đũa thương mại có gây thiệt hại cho chính nước đang phát triển đó hay
không (WT/DS27/ARB/ECU paras. 70,73). Hội đồng xét xử phán quyết rằng trả đũa thương
mại mà làm tăng các chi phí đầu vào công nghiệp thì sẽ không là “khả thi”. Nó đã cố bỏ qua
khả năng thay thế các nhà cung cấp đầu vào từ các nước khác với ghi nhận rằng thực ra nếu
có các đầu vào từ các nhà cung cấp khác thì nó cũng sẽ có trên thị trường. Tuy nhiên, sau
cùng, hội đồng xét xử cũng chùng bước trước khả năng bác đơn theo căn cứ hình thức xung
quanh vấn đề thay thế nhà cung cấp. Hội đồng xét xử dựa vào kết luận rằng EC đã không
phản bác hiệu quả lý lẽ của Ecuador cho rằng việc thay thế sẽ tạo ra “các chi phí chuyển đổi”
rất đáng kể cho một nước đang phát triển (paras. 93-94). Nói tóm lại, sự phân tích nông cạn
của hội đồng xét xử đã không bổ sung thêm một sức mạnh hiệu lực đáng kể nào cho lý lẽ
truyền thống của các nước đang phát triển, có lẽ ngoại trừ việc nó gợi ý rằng chính các thành
viên hội đồng xét xử tự qui ước chấp nhận nó mà không cần phân tích nhiều.
Hội đồng xét xử đã sử dụng một phân tích nông cạn không kém để “chẻ nhỏ một vấn đề
cỏn con” bằng cách quyết định rằng sự trả đũa của nước đang phát triển lên các hàng tiêu
dùng không phải là “không khả thi”. Họ nhận ra rằng việc trả đũa đánh lên các hàng tiêu
dùng nhập khẩu sẽ gây ra sự mất mát về phúc lợi của những người tiêu dùng ở nước đang
phát triển và như vậy là bác bỏ khó khăn của Ecuador bằng việc cho rằng Ecuador đã không
trưng đủ bằng chứng của sự khó khăn để biện minh cho một kết luận là không khả thi (para.
100). Kết quả là, đối với những vi phạm các quy định của GATT liên quan đến thương mại
hàng hóa, Ecuador phải trả đũa trên các hàng tiêu dùng trước khi được phép trả đũa trên các
lĩnh vực khác.
Hội đồng xét xử cũng đã diễn giải từ “hiệu quả” và cho rằng các tiêu chuẩn “hiệu quả” bao
gồm việc có trả đũa có gây ra một ảnh hưởng chính trị đáng kể vào cho nước bị khiếu kiện
không (para. 72). Sự diễn giải này, tình cờ lại có thể xem như một sự thừa nhận chính thức
Bernard Hoekman et al. 12 Biên dịch: Lê Minh Tâm
Hiệu đính: Trương Quang Hùng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Pht trịển, thương mại, v WTO
Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đng của cc giải php xử lý
tranh chấp của WTO
của xu hướng hậu -WTO đối với việc trả đũa như một chế tài nhằm mang lại sự tuân thủ
bằng các trừng phạt kinh tế, hơn là quan điểm nguyên thủy về việc trả đũa như là sự bồi
thường tạm thời cho sự mất cân bằng các lợi ích.
Các dữ kiện của Vụ Tranh Chấp Về Chuối không tạo thành một lý lẽ tranh cãi cho sự hiệu
quả không thỏa đáng. Bởi vì giá trị thiệt hại của xuất khẩu chuối của Ecuador vào EC lớn bất
thường. Giá trị của thiệt hại của Ecuador (201.6 triệu USD) lớn hơn số tiền mà Hoa Kỳ được
phép trả đũa trong Vụ Tranh Chấp Về Chuối và cũng lớn hơn giá trị trả đũa của Mỹ hay
Canada trong Vụ Tranh Chấp Hoóc Môn Thịt Bò. Tuy nhiên, hội đồng xét xử đã xác minh
được sự thiếu hiệu quả, mặc dù là không rõ ràng lắm. Việc này cho ra hai câu trả lời rõ ràng
là khác nhau và không thống nhất nhau. Xét đến hoạt động xuất khẩu đầu các vào công
nghiệp của EC, hội đồng xét xử quyết định rằng sự trả đũa của Ecuador áp đặt lên các đầu
vào công nghiệp sẽ là không hiệu quả, “trong điều kiện là Ecuador, một nước nhỏ đang phát
triển, chỉ chiếm một phần không đáng kể trong tổng xuất khẩu các sản phẩm này của EC”
(para. 95). Xem xét về các hàng tiêu dùng, hội đồng xét xử quyết định rằng Ecuador đã
không chứng minh được rằng sự trả đũa áp đặt lên các hàng hóa đó sẽ không hiệu quả mà
không giải thích tại sao việc Ecuador chiếm một phần không đáng kể trong tổng thị trường
hàng tiêu dùng của EC lại không có tác dụng làm bằng chứng trong trường hợp này (đoạn
100).
Các câu trả lời không thống nhất và không sâu sắc về vấn đề này gợi ra rằng hội đồng xét
xử không có đủ thời gian để thực hiện một phân tích mạch lạc các khiếu nại tồn tại từ lâu của
các nước đang phát triển về tình trạng không thỏa đáng của sự trả đũa thương mại. Nhưng
các câu trả lời này đã cho thấy xu hướng của hội đồng xét xử ủng hộ các khiếu nại về tình
trạng không thỏa đáng này và cho thấy rằng sự ủng hộ cũng chỉ hạn chế đối với các trường
hợp rõ ràng cho một sự trả đũa áp đặt cho các đầu vào công nghiêp. Cũng không phải là điều
khôn ngoan để tìm hiểu sâu hơn nữa về quyết định này, đặc biệt là khi không có phúc thẩm
thì hội đồng xét xử kế tiếp sẽ không bị ràng buộc bởi những gì đã viết trong báo cáo này.
Phản ứng không rõ ràng của hội đồng xét xử cũng đủ khích lệ các viên chức của các nước
đang phát triển xem xét khả năng một sự trả đũa chéo trong các trường hợp giải quyết tranh
chấp có những vi phạm không được sữa chữa.
Khía cạnh quan trọng nhất của đề nghị trả đũa của Ecuador là khả năng mà sự trả đũa theo
thỏa thuận TRIPS có “khả thi” hơn và “hiệu quả” hơn trả đũa thương mại. Trên lý thuyết, ít
nhất thì việc phủ nhận các quyền sở hữu trí tuệ của người nước ngoài cũng làm cho các tài
sản sẽ rẻ hơn đối với các nước đang phát triển và điều này có ích cho phát triển kinh tế hơn là
gánh nặng kinh tế. Tương tự như vậy, mặc dù số tiền của sự trả đũa trong phần lớn các vụ
tranh chấp vẫn là “không đáng kể”, trong lịch sử của WTO cho đến nay, các tác động nhỏ và
liên tục của việc từ chối bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong phạm vi nhỏ có thể gây ra nhiều
phiền toái chính trị hơn những cuộc trả đũa thương mại phạm vi lớn. Tuy nhiên, theo như hội
đồng trọng tài đã làm rõ, trả đũa theo TRIPS sẽ kéo theo một số vấn đề pháp lý và kinh tế
riêng biệt cho nước thực hiện trả đũa18.
Yêu cầu trả đũa của Ecuador trong Vụ Tranh Chấp Về Chuối là một bước định hướng đầu
tiên trong một hành trình dài. Cần phân tích nhiều hơn, tích lũy nhiều kinh nghiệm hơn trước
khi làm rõ liệu biện pháp trả đũa TRIPS có là chìa khóa cho vấn đề lắm rắc rối này không.
Tôi sẽ kết thúc với một lời cảnh báo cho trả đũa theo TRIPS. Như đã được đề cập trước
đây trong chương này, có những bằng chứng rõ ràng cho thấy sức mạnh của sự trả đũa, mặc
Bernard Hoekman et al. 13 Biên dịch: Lê Minh Tâm
Hiệu đính: Trương Quang Hùng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Pht trịển, thương mại, v WTO
Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đng của cc giải php xử lý
tranh chấp của WTO
dù có ích, cũng không phải là yếu tố chính của quá trình cưỡng chế thi hành các phán quyết
pháp lý của GATT/WTO. Xin lặp lại điểm này, cưỡng chế thi hành các phán quyết pháp lý là
một quy trình chính trị bao gồm việc nuôi dưỡng một quyết định của chính phủ để thay đổi
cho một quyết định trước đó. Quốc Hội Hoa Kỳ đã sai lầm khi khăng khăng cho rằng trả đũa
là biện pháp chính trong các yêu cầu cưỡng chế. Các nhà thương lượng Hoa Kỳ cũng đã sai
lầm khi thổi phòng quan niệm sai lầm đó bằng cách thuyết phục Quốc Hội rằng việc dễ dàng
thực hiện trả đũa sẽ làm cho sự cưỡng chế thi hành của WTO sẽ có hiệu quả như Quốc hội
mong muốn. Các nước đang phát triển cũng có thể sai lầm khi nghĩ rằng biện pháp trả đũa
theo TRIPS sẽ mang lại một sự thay đổi mang tính quyết định cho nền tảng chính trị của sự
cưỡng chế thi hành của WTO. Sự trả đũa hiệu quả hơn sẽ làm cho hệ thống vận hành tốt hơn
cho các nước đang phát triển nhưng cũng không phải là khôn khoan khi đặt cược tất cả vào
một giải pháp.
1
Cả hai yêu cầu đều trong tình huống Superfund, Hoa Kỳ: Thuế Đánh Vào Dầu Khí và Một Số Chất Nhất Định,
GATT, BISD. 34th Supp. 136-66 (1988). Trình tự tố tụng tiếp theo được đề cập trong Hudec (1993):210-11,
535-37.
2
Nghiên cứu tiếp theo đó chưa được phát hành
3
Phần kế tiếp sẽ thảo luận về một ngoại lệ duy nhất cho quan điểm cho rằng đề xuất này không mang lại giải
pháp cho những thiệt hại trong quá khứ; nổ lực trong nhiều trường hợp để chính phủ bị khiếu kiện hoàn tiền các
khoản thuế chống phá giá và bù đắp thuế quan sai qui định của GATT. Xem chú thích số 7 - 14 dưới đây.
Bernard Hoekman et al. 14 Biên dịch: Lê Minh Tâm
Hiệu đính: Trương Quang Hùng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Pht trịển, thương mại, v WTO
Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đng của cc giải php xử lý
tranh chấp của WTO
4
Xem GATT, BISD, 14th Supp. 18 (1996). Các thủ tục này yêu cầu sự hòa giải và thu thập dữ kiện của ban thư
ký, việc tự động thành lập một hội đồng xét xử (một tiến bộ đáng kể vào thời điểm đó) và một lịch trình nhanh
đáng kể.
5
Để có sự mô tả ngắn gọn về các cuộc thương lượng hãy xem Hudec (1990): 242-43. Các văn bản của GATT
ghi lại các cuộc thương lượng này là COM.TD/F. Các đề xuất chính là COM.TD/F/W.1 (27 tháng Tư, 1965) và
COM.TD/F/W.4 (11 tháng Mười, 1965). Tôi đã từng tham gia vào các cuộc thương lượng đó như một đại diện
của phía Hoa Kỳ và một vài thông tin được trình bày ở đây là từ những thu thập của cá nhân tôi.
6
Thông thường, cách duy nhất để bảo đảm việc hoàn tiền là cố thuyết phục các nhà chức trách các nước điều
chỉnh sự diễn giải của họ về luật quốc gia xét theo quan điểm phán quyết của GATT/WTO như vậy việc hoàn
tiền là có hiệu lực như là chủ thể của luật quốc gia. Việc hoàn tiền, được thực hiện sau khi các phán quyết bất
lợi của hội đồng xét xử đã được ban hành theo Chương 19 của Thỏa Thuận Mậu Dịch Tự Do Bắc Mỹ liên quan
đến AD/CVD, xảy ra bởi vì luật quốc gia làm cho việc giải quyết tranh chấp theo Chương 19 trở thành một
phần của thủ tục tố tụng AD/CVD và như vậy sẽ ràng buộc cấp thẩm quyền của quốc gia như một chủ thể của
luật quốc gia.
7
Xem giải thích ở chú thích số 6
8 New Zealand: Các Lô Hàng Nhập Khẩu Biến Thế Điện Từ Phần Lan, GATT, BISD, 32nd Supp. 55-70 (1986).
9
Hai trường hợp như sau: (1) Hoa Kỳ: Bồi Hoàn Thuế Quan Cho Thịt Heo Tươi và Đông Lạnh Từ Canada,
GATT, BISD, 38th Supp. 30-47 (1992). Sau khi bồi hoàn thuế quan của Hoa Kỳ được rút lại, Hoa Kỳ đã đồng ý
không cản trở sự thực thi phán quyết của hội đồng xét xử, nhưng nó vẫn bảo lưu sự chính đáng của mình. (2)
Hoa Kỳ: Các Biện Pháp Ảnh Hưởng Nhập Khẩu Cây Gỗ Mềm Tư Canada, GATT, BISD, 40th Supp. 358-517
(1995). Hoa Kỳ thông báo sẽ hoàn trả các khoản ký quỹ và bảo lãnh vì những lý do khác, nhưng nó cũng công
khai bảo lưu lập trường của mình về tính hiệu lực của án lệnh của hội đồng xét xử về việc hoàn tiền khoản ký
quỹ và bảo lãnh; GATT, SCM/M/67 (cuộc họp ngày 27-28 tháng Mười 1993).
10
Bốn trư ờng hợp đó như sau: (1) Canada: Bồi Hoàn Thuế Quan Cho Thịt Bò Chế Biến Không Xương, GATT,
SCM/85 (tháng Mười, 1987); báo cáo của hội đồng xét xử không được tiếp nhận. Trường hợp này được thảo
luận trong Hudec (1993); 221-22, 533-34, (2) Hoa Kỳ: Thuế Quan Chống Phá Giá Cho Ống Dẫn Và Ống Tuýp
Đúc Không Gỉ, GATT, ADP/47 (20 tháng Tám, 1990), báo cáo của hội đồng xét xử không được tiếp nhận. Sự
bế tắc của các giải pháp trong trường hợp này được thảo luận trong Hudec (1993): 253-54, 572-73. (3) Hoa Kỳ:
Thuế Quan Chống Phá Giá Cho Xi Măng Xám Và Xi Măng Clienker Từ Mexico, GATT, ADP/82 (7 tháng Bảy,
1992): báo cáo của hội đồng xét xử không được tiếp nhận. (4) Cộng Đồng Châu Âu: Thuế Quan Chống Phá Giá
Cho Băng Ghi Âm Cassete Xuất Xứ Từ Nhật Bản, GATT, ADP/136 (28 tháng Tư, 1995): báo cáo của hội đồng
xét xử không được tiếp nhận.
11
Cộng Đồng Châu Âu dường như chuyển theo hướng của Hoa Kỳ trong một khiếu kiện năm 1993 chống lại
bồi hoàn thuế quan của Braxin; ban đầu, trong khiếu kiện của mình, nó yêu cầu một lệnh hoàn tiền nhưng sau
đó rút lại yêu cầu trong quá trình khiếu kiện. Xem Braxin: Áp Dụng Thuế Nhập Khẩu Tạm Thời và Xác Định
Đối Với Bột Sữa và Từ Công Đồng Kinh Tế Châu Âu; GATT/SCM/179 (27 tháng 12 năm 1993) đoạn 200. EC
đã phản đối yêu vầu hoàn tiền trong Vụ Audiocassette (xem chú thích số 10).
12
Phần 129 của Luật về Thỏa Thuận Vòng Đàm Phán Uruguay, 108 Stat. 4813, 4836, 19U.S.C. 3501,
3538 (1994), cung cấp một phần quyền hạn để thu hồi các hành động AD/CVD và phòng vệ nhằm để phù hợp
với các phán quyết của hội dồng xét xử của WTO. Mặc dù đầy là một tiến bộ so với luật cũ, tiểu mục (c)(1) giới
hạn hiệu lực của sự thu hồi đó đối với các lô hàng nhập khẩu “chưa được giải tỏa” mà đã được nhập hay rút ra
từ các ngay vào ngày hay trước ngày ra lệnh thu hồi các hành động trên.
Bernard Hoekman et al. 15 Biên dịch: Lê Minh Tâm
Hiệu đính: Trương Quang Hùng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Pht trịển, thương mại, v WTO
Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đng của cc giải php xử lý
tranh chấp của WTO
13
Guatemala: Điều Tra Chống Phá Giá Liên Quan Đến Xi Măng Portland Từ Mehico, WTO,WT/DS60/R (19
tháng Sáu 1998) (báo cáo của hội đồng xét xử), bảo lưu khi phúc thẩm WT/DS60/AB/R (2 tháng Mười Một
1998). (báo cáo của Tòa Phúc Thẩm).
14
Nội dung của Điều XXIII.2 của GATT, dựa theo bản thảo tháng Tám 1947 của Điều lệ ITO, qui định rằng
các bên ký hợp đồng có thể cho phép những sự trã đũa như vậy “ vì nó cho thấy là phù hợp trong tình huống
đó”. Nội dung của điều lệ cuối cùng của ITO thông qua tháng Ba 1948 đổi đoạn này thành “thích hợp và bồi
thường, xem xét đến lợi ích của đã bị vô hiệu hay bị thiệt hại” để làm rõ rằng trả đũa không được phép vượt
khoản tiền cần thiết để để bồi hoàn cho thiệt hại đã gây ra (Điều lệ ITO, Điều 95.3). Xem Hội Nghị Havana,
Báo Cáo Của Các Ủy Ban và Các Tiểu Ban Chính, UN, ICITO 1/8 (tháng Chín 1948), trang 155.
Trong lịch sử của GATT, một hội đồng xét xử GATT duy nhất mà thảo luận vấn đề này là một hội đồng xét
xử năm 1952 mà đã phân xử mức độ trả đũa của Hà Lan chống lại những hạn chế của Hoa Kỳ về sữa. Hội đồng
xét xử này đã cho rằng từ “th ích hợp” trong nội dung của Điều XXIII.2 (1947) đã cho hội đồng xét xử một sự
linh động nhất định để xem xét các yếu tố khác có thể làm cho thiệt hại bị trầm trọng thêm. Nhưng hội đồng xét
xử thấy “thích hợp” để giảm 20 phần trăm giá trị tiền của mức độ trả đũa do Hà Lan đưa ra, cho thấy sự linh
động cắt giảm ở cả hai phía. Xem Hà Lan: Hành Động Theo Điều XXIII.2, GATT, BISD, 1st Supp. 32, 62-64
(1953), được thảo luận chi tiết trong Hudec (1990) chương 16. Một diễn giải tương tự của từ “thích hợp” cũng
được cố vấn pháp lý của ban thư ký GATT đưa ra trong quá trình thảo luận Vụ Superfund. Xem, GATT,
C/M/220 (cuộc họp Hội Đồng GATT ngày 8 tháng Tư 1988), trang 35.
Trong Bản Ghi Nhớ Giải Quyết Tranh Chấp của WTO, đoạn 22.4 ghi rõ rằng sự trả đũa sẽ tương đương với
khoản tiền bị thiệt hại do các hành động đang tranh cãi gây ra. Vì vậy, nó quay lạinghĩa gốc của Điều lệ ITO.
Các hội đồng trọng tài của mà đã từng phán quyết về số tiền trả đũa đều dưa theo hướng dẫn này. Xem Cộng
Đồng Châu Âu: Chính Sách Nhập Khẩu, Bán Và Phân Phối Chuối - Viện Dẫn Phân Xử Trọng Tài Của Các
Cộng Đồng Châu Âu Theo Điều 22.6 Của DSU, WT/DS27/ARB/ECU (24 tháng Ba, 2000) (trả đũa của
Ecuador); Xem Cộng Đồng Châu Âu: Các Biện Pháp Liên Quan Đến Thịt Và Các Sản Phẩm Thịt (Các
Hoócmôn - Viện Dẫn Phân Xử Trọng Tài Của Các Cộng Đồng Châu Âu Theo Điều 22.6 của DSU,
WT/DS27/ARB (12 tháng Bảy, 1999) (trả đũa của Hoa Kỳ); id., WT/DS48/ARB (12 tháng Bảy, 1999) (trả đũa
của Canada)
15
Xem những nguồn đã ghi ở chú thích số 5
16
Các Cộng Đồng Châu Au: Chính Sách Nhập Khẩu, Bán Và Phân Phối Chuối - Viện Dẫn Phân Xử Trọng Tài
Của Các Cộng Đồng Châu Âu Theo Điều 22.6 Của DSU, WT/DS27/ARB/ECU (24 tháng Ba, 2000) (quyết
định của hội đồng trọng tài)
17
Sự phản đối của Ecuador đối với khả năng trả đũa GATS trong các lĩnh vực dịch vụ khác là dựa trên luận cứ
cần thiết khác nhau, chủ yếu là dựa vào bản chất các nghĩa vụ GTAS của Ecuador (WT/DS27/ARB/ECU, các
đoạn.103-20). Các vấn đề do sự biện hộ này nêu ra, phản ứng của hội đồng xét xử không được đề cập trong
chương này.
18
Hội đồng đã có một bài thuyết trình rất dài về các hiểm họa tiềm tàng của trả đũa thương mại
(WT/DS27/ARB/ECU, các đoạn 130 - 65)
Bernard Hoekman et al. 16 Biên dịch: Lê Minh Tâm
Hiệu đính: Trương Quang Hùng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Phát trịển, thương mại, và WTO
Niên khóa 2005 – 2006 Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đáng của các giải pháp xử lý
tranh chấp của WTO
NHỮNG CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI
ẢNH HƯỞNG ĐẾN THƯƠNG MẠI HÀNG HÓA
Các rào cản thương mại thiết lập tại biên giới vẫn còn khá phổ biến ở một số vùng trên
thế giới. Thuế suất trung bình (không tính trọng số) ở Nam Á là trong khoảng 25 phần
trăm hay cao hơn, cao hơn nhiều so với mức trung bình là 10 phần trăm ở Đông Á, Mỹ
La Tinh, Đông Âu hay Trung Á. Các rào cản phi thuế quan cũng vẫn còn là một trở ngại
lớn ở nhiều nước. Đồng thời, các nước công nghiệp cũng duy trì mức thuế cao đối với
những hàng hóa “nhạy cảm” – phần lớn là các sản phẩm hàm lượng sức lao động cao hay
các sản phẩm nông nghiệp. Trong Chương 11, Sam Laird cung cấp một cái nhìn khái
quát về các rào cản thuế quan và phi thuế quan còn tồn tại và những tác động của nó. Các
phụ lục của ấn phẩm này, do Francis Ng, Marcelo Olarreaga và Alessandro Nicita viết,
cũng cho những bạn đọc quan tâm một dữ liệu chi tiết về các mô hình thương mại và bảo
hộ phổ biến vào cuối những năm 1990.
Bảo hộ ở các nước công nghiệp gây ra chi phí cho các nước đang phát triển ước nhiều
hơn khoản tiền 45 tỉ USD trợ giúp phát triển mà các nước này nhận được hàng năm. Bảo
hộ ở các nước đang phát triển ước gây một khoản chi phí khoảng 250 tỉ USD cho nền
kinh tế toàn cầu. Con số này là chưa tính đến tác động các bảo hộ dự phòng (chống phá
giá và phòng vệ) và tệ nạn quan liêu trong quá trình thông quan. Lợi ích của việc giảm
các rào cản thương mại rõ ràng là rất lớn.
Việc cho các nước kém phát triển (LDCs) cơ chế tiếp cận không hạn ngạch và không
thuế quan vào thị trường các nước công nghiệp đã thu hút nhiều sự chú ý. Điều này rất
quan trọng cho các nước này vì những hình thức bảo hộ hiện tại đã phân biệt đối xử họ,
như đã được Olarreaga và Ng. minh họa trong Chương 12. Sự ưu đãi tiếp cận các thị
trường sẽ rất có ích cho các nước kém phát triển (LDCs) nhưng lại là chi phí cho các
nước đang phát triển. Chi phí này, tuy nhiên, rất hạn chế vì nền kinh tế các LDC rất nhỏ.
Minh chứng của tác động lớn hơn là những ưu đãi chỉ có giá trị hạn chế. Một lý do mà
chúng thường có điều kiện về các quy định về xuất xứ. Chương 13 của Luis Jorge Garay
và Rafael Cornejo; Chương 14 của Stefano Inama Tình huống 13.1 của Gomi Senadhira
(về Hoa Kỳ–Châu Phi Luật về Cơ Hội và Tăng Trưởng) cho thấy rằng các quy định về
xuất xứ có tính giới hạn và có thể làm tăng các chi phí tuân thủ (quan liêu).
Quan liêu cũng là một yếu tố quan trọng trong thủ tục thông quan nói chung. Vì vậy,
các nước đang phát triển đang đối diện với một chương trình lớn và quan trọng tạo điều
kiện thuận lợi cho thương mại. Chương trình này một phần phải được thực hiện cùng với
sự tiếp cận thị trường nhưng chủ yếu là nội địa – ví dụ việc đơn giản hóa các quy định về
xuất xứ có thể thực hiện theo WTO (xem Chương 14). Phần nội địa của chương trình là
rất quan trọng và yêu cầu cả việc củng cố thể chế cũng như thay đổi chính sách. Cá biệt
liên quan đến các thảo luận ở Phần III là những cải cách bộ máy hành chính hải quan và
tạo thuận lợi cho thương mại. Có nhiều lĩnh vực mà những tố chức quốc tế rất năng động
và khu vực tư nhân có thể là một phần của giải pháp –ví dụ, việc cung cấp các dịch vụ
chứng nhận hay kiểm định.
Kinh nghiệm ở các quốc gia cho thấy rằng củng cố chính sách và tổ chức hải quan để
giảm chi phí giao dịch, định kiến chống xuất khẩu và tham nhũng là rất quan trọng trong
việc cải cách thương mại để phát triển. Chi phí giao dịch liên quan đến quá trình thông
quan có thể là một trở ngại lớn cho đầu tư vào các lĩnh vực thương mại, đặc biệt trong
các lĩnh vực nhạy cảm về thời gian hay những lĩnh vực yêu cầu một sự hòa nhập vào hệ
Biên dòch: Leâ Minh Taâm
Bernard Hoekman et al. 17
Hieäu ñính: Tröông Quang Huøng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Phát trịển, thương mại, và WTO
Niên khóa 2005 – 2006 Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đáng của các giải pháp xử lý
tranh chấp của WTO
thống sản xuất toàn cầu trên nền tảng của một sự quản lý dây chuyền cung cấp đúng lúc
(just-in-time supply chain management). Hợp lý hóa các thủ tục hải quan loại bỏ tình
trạng quan liêu yêu cầu một nổ lực toàn diện bao gồm cả việc khai thác những quan hệ
đối tác và hỗ trợ của các tổ chức có kinh nghiệm về việc này kể cả lĩnh vực tư nhân (ví
dụ: vận chuyển tốc hành). Vinod, trong Chương 15, xem xét lại những nổ lực quốc tế
nhằm tiêu chuẩn hóa việc đánh giá hải quan và nghiên cứu làm thế nào để những nổ lực
này đáp ứng được những nhu cầu của các nước đang phát triển. Trong Chương 16, Brian
Rankin Staples khảo sát các tổ chức và công cụ liên quan đến những sáng kiến tạo thuận
lợi cho thương mại và tổng kết những bài học từ kinh nghiệm trong lĩnh vục này của các
nước.
Nhiều nước tìm cách sử dụng các chính sách khuyến khích xuất khẩu như là một động
cơ để bù lại những định kiến chống xuất khẩu hình thành từ các chính sách khác (tỷ giá
hối đoái được định cao, chi phí giao dịch, vân vân) hay như là một cách thực hiện các nổ
lực cải cách thương mại. Một số nước duy trì nhiều dạng chính sách công nghiệp: ví dụ
trợ cấp, khuyến khích xuất khẩu và thành lập các khu chế xuất (EPZs). Có hai vấn đề đặt
ra: Theo quan điểm phát triển thì cái nào có lý hơn? Và trong chừng mục nào thì WTO
hạn chế việc sử dụng các chính sách hiệu quả khuyến khích công nghiệp hóa và phát triển
xuất khẩu ?
Thực ra, việc theo đuổi xúc tiến xuất khẩu và khu chế xuất có thể là một trường hợp
tốt. Các cơ chế này có thể là những cách thức hiệu quả bù đắp cho các chi phí giao dịch
cao phổ biến ở các nước đang phát triển và đang kiềm hãm đầu tư. Tuy nhiên điều quan
trọng là phải thiết kế các cơ chế này sao cho nó hạn chế được mức độ kiếm tiền và tình
trạnh đầu tư vào các lĩnh vực mà nước này không có lợi thế so sánh. Như Mari Pangestu
giải thích trong Chương 17 trong phần nói về Đông Á, các quy định của WTO không hạn
chế nhiều được khả năng của các nước đang phát triển theo đuổi các chính sách nâng cao
phúc lợi xã hội. Tuy nhiên, các thỏa thuận cũng có những gợi ý cho các chính sách công
nghiệp, đặc biệt là trợ cấp xuất khẩu và các yêu cầu về nội địa hóa.
Trong Chương 18, Philip English và Luc De Wulf đã khảo sát các kinh nghiệm về các
tổ chức xúc tiến thương mại, EPZs, trợ cấp, khấu trừ thuế và các chính sách và cơ chế
khuyến khích xuất khẩu khác và khảo sát các lựa chọn của các nước đang phát triển. Ở
những nước vẫn cần thu nhập từ thuế, điều quan trọng là các nhà xuất khẩu phải thâm
nhập được vào các nguồn nguyên liệu đầu vào trung gian được nhập khẩu với mức giá
của thế giới để bảo đảm khả năng cạnh tranh. Điều này đòi hỏi một cơ chế hải quan hoạt
động rất hiệu quả để hoàn tiền cho các khoản thuế nhập khẩu các nguyên liệu đầu vào
hay, ưu đãi hơn, cho phép các xuất khẩu được phép nhập miễn thuế các nguyên liệu đầu
vào mà không vị phạm các quy định về trợ cấp của WTO. Thực hiện những hệ thống như
vậy đòi hỏi đào tạo và cũng cố định chế. Ví dụ như nhiều nước Châu Phi không có một
cơ chế khấu trừ thuế hiệu quả và điều này làm tăng định kiến chống xuất khẩu.
Các biện pháp đầu tư liên quan đến thương mại (TRIM) thỉnh thoảng được sử dụng để
thúc đẩy phát triển công nghiệp. Trong các biện pháp đó là các yêu cầu về nội địa hóa
mà, như Bijit Bora nói trong Chương 19, gần đây gây ra tranh cãi theo sau việc thông qua
các qui tắc của WTO áp dụng cho các nước đang phát triển. (Những qui tắc này đã được
ghi trong GATT nhưng không được thi hành cho nhóm các nước này). Mặc dù vậy, về
nguyên tắc, các chính sách này vẫn có thể thực hiện được. Các chính sách này có thể
thích hợp cho việc bù đắp các lệch lạc riêng biệt. Kinh nghiệm ở nhiều nước cho thấy
rằng phải rất cẩn thận khi sử dụng các chính sách này. Tình huống nghiên cứu về nước
Biên dòch: Leâ Minh Taâm
Bernard Hoekman et al. 18
Hieäu ñính: Tröông Quang Huøng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Phát trịển, thương mại, và WTO
Niên khóa 2005 – 2006 Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đáng của các giải pháp xử lý
tranh chấp của WTO
Úc trong Chương 20 của Garry Pursell, minh chứng rằng việc sử dụng TRIM có thể bao
hàm một chi phí tích lũy rất cao cho xã hội.
Các chương cuối cùng trong phần này xem xét việc bãi bỏ các hạn ngạch duy trì cho
việc nhập khẩu quần áo và dệt may và việc sử dụng các hành động bảo vệ. Các chủ đề
này có liên quan chặt chẽ với nhau: nhiều nhà quan sát mong đợi sự tác động của các
biện pháp phòng vệ sẽ tăng lên một khi các hạn ngạch theo Thỏa Thuận Đa Phương Về
Sợi (MFA) được hoàn toàn bãi bỏ theo như yêu cầu của Thỏa Thuận WTO về Dệt May
và Quần Áo (ATC). Trong Chương 21, Hanna Kheir-El-Din thảo luận ý nghĩa tác động
của ATC đối với các nước đang phát triển.
Những cái mà được gọi là công cụ cho việc bảo hộ dự phòng – chống phá giá và các
biện pháp khẩn cấp – và được phép của WTO trong trường hợp việc nhập khẩu sẽ làm
tổn hại đến nền công nghiệp trong nước là một nguồn gốc quan trọng của tình trạng
không chắc chắn của các điều kiện tiếp cận thị trường. Chống bán phá giá, đã từng được
các nước công nghiệp sử dụng, đang được các nước đang phát triển sử dụng ngày càng
nhiều hơn. Như J. Michael Finger giải thích trong Chương 22, một vài trong số các công
cụ này, đặc biệt là chống bán phá giá, không có ý nghĩa kinh tế nào và đang được các
nước đang phát triển tránh né nhất. Những công cụ hiệu quả hơn đang có và được ưa
chuộng hơn trên bình diện phát triển. Yếu tố chính của cơ chế đó là nó có xem xét đến
lợi ích của tất cả thành phần trong xã hội không chỉ là một nhóm các ngành công nghiệp
địa phương đang đối mặt với sự cạnh tranh từ hàng nhập khẩu. Điều này, thuộc lĩnh vực
chính sách, việc đa phương hóa hơn nữa cơ chế làm luật có thể rất quan trọng cho các
nước đang phát triển. Tuy nhiên, như Finger lưu ý, các hành động trong nước nhằm cải
thiện nội dung kinh tế và sự hợp lý của các giải pháp này sẽ có ích hơn. Đồng thời, các
nhà xuất khẩu phải sống chung với mối đe dọa phải đối mặt với một sự bảo hộ dự phòng.
Trong Chương 23, Gary N. Horlick và Eleanor Shea, hai luật sư thực hành thương mại,
thảo thuận các qui định liên quan của luật thương mại Hoa Kỳ và phác thảo ra bằng cách
nào nào các công ty đối phó với các giai đoạn khác nhau của quá trình tranh chấp thương
mại.
Mặc dầu quyển sách hướng dẫn này không phải là một tham khảo chính thức của
WTO, nhiều chương trong phần này tham chiếu theo các qui định của GATT. Nhằm giúp
cho những người chưa quen với WTO để tham chiếu, Phần Từ Điển Thuật Ngữ sẽ cung
cấp một bảng tóm tắt các quy định và điều khoản chính của GATT.
Đọc thêm
UNCTAD, Tiếp Cận Thị Trường Không Hạn Ngạch và Thuế Quan Cho Các Nước Kém
Phát Triển: Một Phân Tích Của Các Sáng Kiến QUAD (Geneva, 2000), là một thảo luận
chi tiết và toàn diện của các sáng kiến dành cho các LDCs một tiếp cận ưu đãi vào các thị
trường các nước công nghiệp lớn. Rolf Langhammer và André Sapir, Tác Động Kinh Tế
của Hệ Thống Thuế Quan Phổ Cập (London: Trung Tâm Nghiên Cứu Chính Sách
Thương Mại, 1988), mặc dù hơi cũ nhưng là một sự phân tích rất hữu ích những tác động
kinh tế của Hệ Thống Thuế Quan Phổ Cập (GSP). Các tác giả cho rằng những hệ thống
này có ích rất nhiều cho những nước theo đuổi chính sách hướng về xuất khẩu và điểm
chính là không cần phải có các ưu đãi để cạnh tranh. EdwinVermulst, Jacques Bourgeois
và PaulWaer, Các Qui Định Về Xuất Xứ Trong Thương Mại Quốc Tế: Một Nghiên Cứu
So Sánh (Ann ArBor: Nhà Xuất Bản Đại Học Michigan, 1994), cung cấp một một sự thảo
Biên dòch: Leâ Minh Taâm
Bernard Hoekman et al. 19
Hieäu ñính: Tröông Quang Huøng
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngoại thương: Phát trịển, thương mại, và WTO
Niên khóa 2005 – 2006 Thể chế và tác động Ch. 10: Sự thoả đáng của các giải pháp xử lý
tranh chấp của WTO
luận toàn diện về các quy định xuất xứ. John Raven, Thuận Lợi Cho Thương Mại và Vận
Chuyển: Một Phương Pháp Luận Kiểm Toán (Ngân Hàng Thế Giới, Washington D.C.
2000) là một nhóm các công cụ hữu ích cho những ai đang tìm cách xác định điểm tắc
nghẽn của thuận lợi thương mại và các ưu tiên. Gerald K. Helleineer (hiệu đính), Xuất
Khẩu Không Truyền Thống và Sự Phát Triển Ở Tiểu Sahara Châu Phi: Kinh Nghiệm và
Các Vấn Đề (Helsinki: Học Viện Quốc Tế về Nghiện Cứu Kinh Tế Phát Triển, 2001)
cung cấp các khảo sát và đánh giá về các công cụ sử dụng để khuyến khích xuất khẩu ở
các nước thu nhập thấp và xem xét kinh nghiệm của các nước này. Theodore Moran, Đầu
Tư Trực Tiếp Nước Ngoài và Phát Triển (Washinton D.C.: Viện Kinh Tế Quốc Tế, 1998)
đưa ra một thảo luận về kinh nghiệm với TRIM và các công cụ chính sách có liên quan. J.
Michael Finger (hiệu đính), Chống Bán Phá Giá: Vận Hành Như Thế Nào và Ai sẽ Bị
Thiệt Hại (Ann Arbor: Nhà Xuất Bản Đại Học Michigan, 1993) tập hợp các tình huống
minh họa việc chống bán phá giá được áp dụng như thế nào trong thực tiễn và đánh giá ý
nghĩa của nó cho những người sử dụng và các mục đích. Neil Vousden, Kinh Tế Học của
Bảo Hộ Thương Mại (Cambridge, Anh: Nhà Xuất Bản Đại Học Cambridge, 1990), là một
quyển sách hay về các công cụ của chính sách thương mại.
Biên dòch: Leâ Minh Taâm
Bernard Hoekman et al. 20
Hieäu ñính: Tröông Quang Huøng
nguon tai.lieu . vn
