Xem mẫu

  1. S nh hư ng c a Ph t Giáo và Thi n trong công vi c sáng t o và th nghi m ngh thu t sân kh u ương i Năm 1993, trong th i gian vi t v k ch Tr v ,[1] tôi ã i d m t khoá tu Thi n Vipassana 10 ngày trên Blue Mountain. Vipassana là m t pháp môn Thi n thu c truy n th ng Ph t Giáo nguyên th y. C khoá tu 10 ngày ư c di n ra trong s im l ng tuy t i, ch tr ph n v n áp. Khoá tu ó ã nh hư ng r t nhi u n n i dung và hình th c bi u di n c a v kich Tr v ư c công di n năm 1994 t i nhà hát Belvoir Street, Sydney. nh hư ng c a Thi n bàng b c trong toàn b v di n t l i thơ n âm nh c, c nh trí, nh ng chuy n ng c a cơ th , và âm thanh c a nư c. Tr v i ngư i h i tr v i V i hơi th c a ngư i trong t ng giây t ng phút Trong n i im l ng n t n cùng sâu th m Ngư c m t lên tr i nghe ti ng chim kêu Nhìn xu ng t nghe th i gian ang th ... Tr v i... tr v i
  2. Ch còn l i ni m im l ng Và th i gian ang chuy n mình trong hơi th Ph i chăng s ‘Tr v ’ ây không ch là s ‘Tr v ’ m t nơi ch n hay m t m nh t xa xôi nào ó b ng thân xác phàm t c này, mà ây còn là s ‘Tr v ’ m t quê hương trong ký c, trong tâm tư ng, là s ‘Tr v ’ v i t tr i, v i muôn loài, và sau cùng là s ‘Tr v ’v i chính mình, tr v v i t ng hơi th , t ng kho nh kh c, t ng bư c chân, t ng n cư i. Khoá tu Vipassana 10 ngày ó không ch nh hư ng riêng n v k ch Tr v , mà còn nh hư ng n công vi c làm ngh thu t sân kh u c a tôi sau này. Năm 1995, tôi sang Indonesia h c thêm, nâng cao v chuyên môn trong lãnh v c sân kh u. Tôi ư c h c v i Rendra, là o di n, k ch tác gia, di n viên và nhà thơ Indonesia. Nơi tôi h c là t i oàn k ch Bengkel c a o di n Rendra. “Bengkel” có nghĩa là “s chu n b ”. oàn k ch Bengkel n m m t vùng quê có tên là Cipayung g n th ô Jakarta, trong m t trang tr i có ru ng lúa, ao th cá, r t nhi u cây ăn qu , và t t nhiên là có c sân kh u. Chương trình h c m i ngày là th c d y lúc 5 gi sáng và ng i thi n m t ti ng ng h . Sau ó là làm ru ng, chăm gia súc như dê, bò, gà, v t, cho cá ăn, hái trái cây, l p mái nhà, v.v... cho n 12 gi trưa. Bu i chi u có hai ti ng ng h luy n t p m t môn võ thu t b t ngu n t võ Thi u Lâm. Kho ng năm gi chi u m i ngày, cùng v i nh ng h c sinh và di n viên c a oàn k ch Bengkel, chúng tôi ch y dư i cơn mưa, băng qua nh ng cách ng, qua nh ng khu vư n c a ngư i dân và ng i th y mùi rơm r cháy khi h ang n u b a cơm t i. Chúng tôi bơi qua m t dòng sông nh và ng i nhìn m t tr i l n. Chúng tôi ch y tr v khi bóng t i ã xu ng. Ti p theo ó là tr n bu i t i dành cho luy n t p v chuyên môn sân kh u. Hai tháng h c t p t i oàn k ch Bengkel c a Rendra ã cho tôi m t bài h c có giá tr v cách áp d ng Thi n và võ
  3. thu t vào trong ngh thu t sân kh u ương i, ó là: tr c ti p th hành trong cu c s ng và công vi c thư ng ngày. Sau khi tr v t Indonesia, tôi ã cùng ngư i b n Úc, Bruce Keller, thành l p oàn k ch Citymoon vào cu i năm 1995.[2] nh hư ng c a Ph t Giáo và Thi n ã có m t trong nhi u v di n c a oàn k ch Citymoon, rõ nét nh t là trong v k ch Tìm Trâu ư c bi u di n t i Chùa Phư c Hu vào cu i tháng Hai và u tháng Ba năm 2001. V k ch Tìm Trâu ư c dàn d ng v i s h p tác c a oàn k ch Citymoon và oàn Powerhouse Youth Theatre, và c bi t có s giúp và ng h c a Chùa Phư c Huê. V k ch Tìm Trâu ư c b t u v i ý tư ng là s d ng khuôn viên c a chùa Phư c Hu làm b i c nh chính cho v k ch. C t chuy n c a v k ch Tìm Trâu là s khai tri n trên n i dung, tinh th n và tư tư ng c a Th p M c Ngưu (‘Mư i b c tranh chăn Trâu’ Thi n Tông). Anh Hoàng Ng c- Tu n cùng Bruce Keller vi t k ch b n; tôi cùng Bruce Keller và Michael McLaughlin là ng o di n. N i dung c a ‘Mư i b c tranh chăn Trâu’ là nói v ‘ ư ng l i tu tâp, làm sao làm ch ư c tâm, b t ư c tâm. Và tâm ây là con trâu.’[3] T ‘Mư i b c tranh chăn Trâu’, mư i màn k ch ã ư c sáng t o và ư c bi u di n t i mư i a i m khác nhau trong chùa Phư c Hu . Khán gi ư c chia làm sáu nhóm và cùng xem chung b n màn c a v k ch, sáu màn còn l i c a v k ch ư c di n làm sáu l n cho riêng t ng nhóm, b i vì m i nhóm có m t hành trình riêng. ây là m t c u trúc bi u di n sân kh u m i, không b l thu c và h n ch b i nh ng l lu t sân kh u c i n; khán gi không ch ng i xem mà còn ư c tham d vào quá trình di n bi n c a v kich. C nh cu i cùng c a v k ch là khán gi cùng hoà nh p v i di n viên i tìm l i ôi gi y ho c ôi dép c a mình ã ư c c i ra trư c khi i vào chánh i n. Hàng trăm ôi gi y/dép n m la li t trên sân chùa ngoài chánh i n, và trong âm thanh tr m b ng c a ti ng hát, ti ng àn, ti ng sáo và ti ng tr ng, g n hai mươi di n viên thu c nh ng n n văn hoá, s c t c khác nhau, và
  4. hàng trăm khán gi v a chuy n ng, v a múa, v a i tìm l i ôi dép c a mình. Hình nh ó gi ng như câu thơ ‘... i chân t, m c v i thô, tôi hoà nh p vào dòng ngư i trên th gian...’. Hình nh ó cũng gi ng như b c tranh th mư i, b c tranh cu i cùng c a Th p M c Ngưu , là m t ‘v sư thõng tay i vào ch , tay ôm b u nư c, tay ch ng g y tre, làm b n v i b m nh u và phư ng th c huy t heo’.[4] Có không? Cái m i và cái cũ, phương ông và phương Tây ã ư c th chung hơi th c a Thi n trong v k ch Tìm Trâu t i chùa Phư c Hu . Sau v k ch Tìm Trâu, tôi ti p t c h c thêm v Thi n, tham d nh ng khoá tu Thi n c a nhóm Sen Búp Sydney theo truy n th ng c a th y Thích Nh t H nh, ng th i h c thêm v khí công và võ thu t Thi u Lâm t . M t s v k ch sau ó c a Citymoon như Beat Box Vox Pop [5] (2001), Heartland [6] (2002), Mư i m t khúc c m [7] (2004), v.v... u ph ng ph t ít nhi u tinh th n c a Ph t giáo và Thi n. G n ây nh t, v k ch th nghi m m t ngư i di n có tên Màu vàng không ph i màu vàng, ã vô tình mang m m t s tư tư ng, tri t lý c a Ph t Giáo và Thi n m t cách t nhiên, không gò ép. V k ch Màu vàng không ph i màu vàng “ là câu chuy n v chính tôi và không ph i v chính tôi. V nh ng ngư i b n c a tôi mà cũng không th t s là v nh ng ngư i b n c a tôi. V cu c s ng và cái ch t mà cũng không ph i v cu c s ng và cái ch t.” Màu vàng không ph i màu vàng “không th t s là câu chuy n v b t c i u gì c , nhưng v r t nhi u i u. Nh ng i u luôn có m t trong quá kh , trong hi n t i và trong tương lai. Nh ng i u luôn hi n h u trong chính tôi và chính b n. Nh ng i u ta không th t tên, ta không th th y, ngay c ta không th ch m n nhưng ta có th c m nh n và nghe trong s im l ng tuy t i. Nh ng i u ôi khi b t ng hi n ra trư c m t ta, và n u ta kiên nh n, may m n, ta có th th y chúng trư c khi chúng v t bi n m t.”[8] V k ch Màu vàng không ph i màu vàng “k câu chuy n c a m t ho sĩ tên là Henry và m t cô gái i m. Henry v n thư ng g p cô gái i m y trong nh ng
  5. gi c mơ, và chàng quy t nh tìm g p nàng trong i s ng th c. Chàng tìm th y nàng m t trong nh ng ngôi nhà ch a mà chàng ã n. Chàng tr l i nơi y nhi u l n trong su t m t năm v chân dung nàng cho m t cu c tri n lãm h i ho c a chàng. Trong êm khai m c cu c tri n lãm, chàng n ón nàng, nhưng ngư i qu n lý nhà ch a nói r ng nàng ã không còn làm vi c ó c m t năm r i, vì nàng ã ch t t năm trư c. Ðêm khai m c cu c tri n lãm ã di n ra r t thành công, nhưng ngư i ho sĩ ã không n, và sau ó không ai tìm th y chàng âu c . Ngày hôm sau êm khai m c, m i ho ti t trong t t c các ho ph m u bi n m t, ch còn l i nh ng khung v i tr ng. Nh ng khung v i tr ng y ti p t c i màu như m t lăng kính, t m t màu thành nhi u màu, xanh, vàng, en, , tím, l c...”[9] Hình như giáo lý vô thư ng, vô ngã và duyên kh i c a o Ph t... c nhè nh bay lơ l ng trong v k ch Màu vàng không ph i màu vàng. Cô gái i m có th t hay không có th t? Ai là ngư i h a sĩ có tên Henry? Nh ng h a ph m và c nh ng màu s c ang thay i kia có hay không có? Dư i ây là m t bài thơ trong v k ch: Tôi nhìn vào m t tôi và th y em, gương m t em, thân th em, th y hàng tri u năm v trư c, th y hàng tri u năm v sau không i thay trong s chuy n d ch không ng ng. Có ph i em là cô gái tôi ã g p hôm tuy t rơi y tr i ph kín m t em? Hay em là cô gái i m trong gi c mơ c a ngư i ngh sĩ? Hay em là ngư i tình c a l a ã t u lên khúc nh c d o ánh th c gi c ng k iên h n hát lên bài ca iên.
  6. Em ng ó trong tôi bàn tay mi t vào t m b màu s c hình kh i ch y loang màu máu th m vào th t da th m vào t i v phía bên kia nơi em s g p l i hình hài ích th c c a em và gi c mơ c a tôi. Gi c mơ c a tôi có trong em nơi phía bên kia... không bao gi có... ó là m t s v k ch c a Citymoon mà tôi ã tr c ti p tham gia và có nh hư ng tương i rõ nét c a Ph t Giáo và Thi n. M i v k ch u có nh ng cách nh hư ng khác nhau, như s d ng nh ng câu chuy n, tài, hay s d ng m t s nghi l , nh ng bài t ng kinh, ho c áp d ng nh ng tư tư ng và tri t lý c a Ph t Giáo và Thi n vào trong di n xu t. Ngoài nh ng v k ch k trên, có m t i u n a mà tôi ã và ang say mê tìm tòi và th nghi m trong nhi u năm nay là nghiên c u và áp d ng m t s phương pháp v hơi th trong Thi n và khí công vào vi c rèn luy n và ào t o di n viên sân kh u. Tôi ã b t u th nghi m i u này cho sinh viên k ch ngh t i trư ng i h c Wollongong và trư ng i h c Western Sydney, cũng như cho m t s di n viên ã tham gia trong nh ng v k ch c a Citymoon. T p ng i thi n và m t s bài t p th trong khí công ã giúp các sinh viên sân kh u phát tri n tính t p trung, tính nh y c m và kh năng sáng t o cao hơn, ng th i rèn luy n ngư i di n viên bi t làm ch hơi th và s d ng hơi th như m t chi c c u n i nh ng ng tác thân th và nh ng c m xúc n i tâm làm m t. Nh ng phương pháp này v n ang ư c ti p t c th nghi m, thay i và phát tri n. Tôi hi v ng r ng nh ng kinh nghi m cá nhân k trên có th óng góp m t ph n nh trong cái nhìn t ng quát v s nh hư ng c a Ph t Giáo và Thi n trong ngh thu t sân kh u ương i nói chung.
  7. [1]V k ch The Return (Tr V ) do T Duy Bình vi t, ư c công di n như tác ph m m màn c a i H i K ch Ngh Á Châu l n th 2 t i Belvoir Street Theatre, Sydney, tháng 9/1994. Di n viên: T Duy Bình và Hoàng Ng c-Tu n. o di n: Elizabeth Burke. C v n k ch b n: Bruce Keller. Âm nh c: Hoàng Ng c-Tu n. Thi t k sân kh u: Pierre Thibaudeau. [2]Bruce Keller ã m t vì b nh ung thư vào tháng Mư i năm 2003 [3]Daisetz Teitaro Suzuki, Thi n lu n, t p I, Trúc Thiên d ch (Sài Gòn: An Tiêm, 1973), trang 606. [4]Daisetz Teitaro Suzuki, Thi n lu n, t p I, Trúc Thiên d ch (Sài Gòn: An Tiêm, 1973), trang 620. [5]Beat Box Vox Pop là v k ch ư c sáng tác b i t p th di n viên c a Citymoon Youth Theatre dư i s ch d n và nh hư ng c a o di n T Duy Bình và các c v n văn hoá. ng o di n: Bruce Keller. Âm nh c: Hoàng Ng c- Tu n. Thi t k sân kh u: Pierre Thibaudeau. [6]Heartland là v k ch ư c sáng tác b i t p th di n viên c a Citymoon Youth Theatre và Powerhouse Youth Theatre dư i s ch d n và nh hư ng c a o di n T Duy Bình, Bruce Keller và Katrina Douglas. Âm nh c: Hoàng Ng c- Tu n. Thi t k sân kh u: Sam James. Trang ph c: Annemaree Dalziel. [7]Eleven Parts of Feeling khai tri n t chùm thơ Mư i m t khúc c m c a Nguy n Quang Thi u. V di n s d ng xen l n hai ngôn ng Vi t và Anh. Ph n thơ ti ng Anh d a theo b n d ch c a Martha Collins và Nguy n Quang Thi u trong thi t p The Women Carry River Water. V Eleven Parts of Feeling là m t tác ph m trình di n a ngh thu t (k t h p thơ, nh c, l i nói, ng tác hình th , ư ng nét võ thu t ông phương, hình th c nghi l Ph t giáo, và n tư ng video), ư c th c hi n b i: T Duy Bình ( o di n), Hoàng Ng c-Tu n (khúc tác gia/di n
  8. viên), Trương Ti n Dũng (nhà biên o/ngh sĩ múa), ăng Lan và Elian Anh Xuan Morel (ca sĩ/di n viên), M L Thi (h a sĩ thi t k sân kh u), Ian Bowie (ngh sĩ thi t k ánh sáng), Anh Khoa Tr n (ngh sĩ video), Reza Achman (nh c sĩ b gõ), và Stella H Vi (nh c sĩ trung h c m). Mư i di n viên chính c a v k ch là các sinh viên khoa sân kh u c a vi n i h c Wollogong và vi n ih c Western Sydney, cùng Trung Tr n (di n viên tr ngư i Úc g c Vi t). c bi t có s góp m t c a Tăng thân "Sen Búp" - nhóm Thi n theo truy n th ng c a thi n sư Thích Nh t H nh. [8]Hoàng Ng c-Tu n d ch t nguyên b n ti ng Anh c a T Duy Bình. [9]Hoàng Ng c-Tu n d ch t nguyên b n ti ng Anh c a T Duy Bình.
nguon tai.lieu . vn