Xem mẫu
- lo¹i nguån níc, ph©n tÝch nghiªn cøu møc ®é ph¸ ho¹i cña níc ®èi víi nÒn
®êng - Sau ®ã c¨n cø vµo dßng níc ch¶y ®Òu hoÆc ch¶y xiÕt mµ bè trÝ c¸c c«ng
tr×nh tho¸t níc kh¸c nhau ®Ó tho¸t ®i c¸c dßng níc nguy hiÓm ®èi víi nÒn ®êng
mét c¸ch h÷u hiÖu. ViÖc bè trÝ m¬ng r·nh tho¸t níc nÒn ph¶i kÕt hîp víi vÞ trÝ
cÇu cèng. Khi bè trÝ cÇu cèng ph¶i xÐt tíi yªu cÇu tho¸t níc nÒn ®êng ®Ó tho¸t
nhanh níc trong c¸c m¬ng r·nh, khi cÇn thiÕt cã thÓ t¨ng thªm cèng. Khi bè trÝ
c¸c r·nh tho¸t níc nÒn ®êng ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh bè trÝ cÇu cèng ®Ó x¸c
®Þnh híng tho¸t níc cña m¬ng r·nh vµ vÞ trÝ cña cöa tho¸t níc.
ViÖc tho¸t níc nÒn ®êng cßn ph¶i kÕt hîp víi viÖc tíi tiªu trong s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp. VÝ dô khi tuyÕn ®êng ®i qua lµm ph¸ ho¹i hÖ thèng tíi tiªu hiÖn
h÷u th× ph¶i cã biÖn ph¸p nh bè trÝ cèng, cèng xiph«ng, ®êng m¸ng níc ®Ó
®¶m b¶o yªu cÇu tíi tiªu ®îc b×nh thêng. R·nh biªn cña nÒn ®êng kh«ng nªn
dïng lµm m¬ng r·nh thuû lîi - Khi ph¶i sö dông chóng th× ph¶i më réng mÆt c¾t
ngang, gia cè m¬ng r·nh tr¸nh ¶nh hëng ®Õn nÒn ®êng vµ ¶nh hëng ®Õn viÖc
tíi tiªu.
Ngoµi ra viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng tho¸t níc nÒn ®êng ph¶i b¶o ®¶m sù liªn
hÖ gi÷a c¸c lo¹i c«ng tr×nh tho¸t níc vµ xö lý tèt c¸c cöa vµo, cöa ra thµnh mét hÖ
thèng hoµn chØnh b¶o ®¶m tèt viÖc tho¸t níc.
ViÖc bè trÝ hÖ thèng tho¸t níc nÒn ®êng thêng ®îc tiÕn hµnh theo c¸c
bíc sau ®©y:
- VÏ c¸c ®êng ®Ønh taluy nÒn ®µo, ch©n taluy nÒn ®¾p, vÞ trÝ c¸c ®èng ®Êt
thõa, c¸c hè ®Êu lªn trªn b×nh ®å tuyÕn ®êng.
- Bè trÝ r·nh ®Ønh trªn sên nói cña taluy d¬ng ®Ó ng¨n níc mÆt. §Ó b¶o
®¶m hiÖu qu¶ ng¨n níc tèt vµ gi¶m gi¸ thµnh x©y dùng, r·nh ®Ønh nªn bè trÝ däc
theo ®êng ®ång møc. NÕu ®æ ®èng ®Êt thõa trªn taluy nÒn ®µo th× ph¶i ®æ liªn tôc
vµ ph¶i bè trÝ r·nh ®Ønh ë phÝa cao, kh«ng cho níc ë sên nói ch¶y vµo ®èng ®Êt.
PhÝa thÊp cña ®èng ®Êt cø 50 - 100m ph¶i bè trÝ mét chç hë réng kho¶ng 1,0m ®Ó
tho¸t níc.
- Hai bªn nÒn ®êng khi cÇn ph¶i bè trÝ r·nh biªn hoÆc lîi dông thïng ®Êu
®Ó tho¸t níc mÆt ®êng b¶o ®¶m cho nÒn ®êng thêng xuyªn kh« r¸o.
- Lµm m¬ng r·nh dÉn níc tõ r·nh ®Ønh, r·nh biªn ®Õn s«ng ngßi hoÆc
cÇu cèng. R·nh dÉn níc ph¶i ng¾n nhÊt, xa ®êng nhÊt vµ nèi tiÕp thuËn lîi víi
c¸c c«ng tr×nh tho¸t níc kh¸c.
- X¸c ®Þnh vÞ trÝ cÇu cèng ®Ó cïng víi c¸c m¬ng r·nh trªn ®©y h×nh thµnh
mét m¹ng líi tho¸t níc. §èi víi c¸c khe suèi ch¶y qua ®êng trªn vïng nói
thêng ph¶i lµm cÇu, kh«ng nªn ®¬n gi¶n ®æi thµnh cèng.
NÕu cã níc ngÇm g©y nguy h¹i ®Õn nÒn ®êng th× ph¶i bè trÝ thiÕt bÞ tho¸t
níc ngÇm kÕt hîp víi hÖ thèng tho¸t níc mÆt.
301
- R·nh biªn
1025 R·nh ®Ønh
R·nh tho¸t n¦íc
Cèng
H¦íng n¦íc ch¶y
S«ng suèi thiªn nhiªn
R·nh gi÷a taluy
1041.8
1000
1000
1025
H×nh 8 - 1: Giíi thiÖu viÖc bè trÝ hÖ thèng tho¸t n¦íc
nÒn ®¦êng cña mét ®o¹n ®¦êng « t« vïng nói
Khi thiÕt kÕ tho¸t níc nÒn ®êng cÇn ph©n biÖt ®o¹n ®êng th«ng thêng
vµ ®o¹n ®êng ®Æc biÖt. T¹i c¸c ®o¹n ®êng th«ng thêng, nguy h¹i cña
níc t¬ng ®èi nhá, viÖc thiÕt kÕ cã thÓ ®¬n gi¶n h¬n. Khi ®ã chØ cÇn tu©n
theo mét sè nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh liªn quan vµ ghi chó trªn tr¾c däc vµ tr¾c
ngang vµ trªn b¶ng khèi lîng c«ng tr×nh cho ®¬n vÞ thi c«ng n¾m ®îc cô
thÓ. Cßn trªn c¸c ®o¹n ®êng cã ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n phøc t¹p hoÆc
®· xÈy ra c¸c h háng nÒn ®êng nghiªm träng th× ph¶i thiÕt kÕ tho¸t níc
riªng. Bè trÝ hÖ thèng tho¸t níc trªn b×nh ®å, x¸c ®Þnh vÞ trÝ mÆt b»ng cña
c¸c c«ng tr×nh tho¸t níc, híng tho¸t níc, cÊu t¹o mÆt c¾t ngang, cöa vµo
cöa ra, ®é dèc däc…
8.3.3. ThiÕt kÕ r·nh tho¸t níc mÆt
Sau khi bè trÝ xong hÖ thèng tho¸t níc nÒn ®êng, ph¶i tiÕn hµnh thiÕt kÕ cô
thÓ c¸c kÕt cÊu tho¸t níc. Néi dung cña viÖc thiÕt kÕ r·nh tho¸t níc mÆt gåm cã:
X¸c ®Þnh vÞ trÝ trªn mÆt b»ng, ®é dèc däc, kÝch thíc mÆt c¾t vµ h×nh thøc gia cè.
C¸c néi dung trªn ®©y liªn quan víi nhau, khi thiÕt kÕ ph¶i xem xÐt mét c¸ch tæng
hîp.
VÞ trÝ cô thÓ cña r·nh tho¸t níc mÆt, ngoµi viÖc c¨n cø vµo yªu cÇu thiÕt kÕ
hÖ thèng tho¸t níc ®Ó x¸c ®Þnh, ®èi víi r·nh ®Ønh vµ r·nh dÉn níc cßn ph¶i xem
xÐt cô thÓ sù æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ cña b¶n th©n c¸c c«ng tr×nh ®ã. C¸c m¬ng r·nh
th«ng thêng ph¶i ®Æt ë c¸c chç ®Þa h×nh t¬ng ®èi b»ng ph¼ng vµ ®Þa chÊt æn ®Þnh
®Ó tr¸nh biÕn d¹ng dÉn ®Õn h háng do níc xãi. R·nh ®Ønh ph¶i c¸ch ®Ønh taluy
nÒn ®µo hoÆc ch©n taluy nÒn ®¾p mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh (h×nh 8 - 2) nh»m
tr¸nh kh«ng cho níc lµm Èm ít m¸i ®Êt hoÆc ch©n taluy, nhng còng kh«ng nªn
c¸ch qu¸ xa v× nh vËy t¸c dông ng¨n ch¾n níc ë sên nói sÏ kh«ng ph¸t huy ®Çy
®ñ vµ kh«ng thuËn lîi cho æn ®Þnh cña nÒn ®êng.
R·nh tho¸t níc ph¶i cã ®é dèc däc nhÊt ®Þnh ®Ó níc trong r·nh cã thÓ
tho¸t nhanh kh«ng bÞ ø ®äng. §é dèc däc nhá nhÊt cña ®¸y r·nh thêng quy ®Þnh
lµ 0,5%, trêng hîp qu¸ khã kh¨n cho phÐp gi¶m ®Õn 0,2%. §ång thêi ®é dèc däc
còng kh«ng nªn lín qu¸ nh»m tr¸nh t¨ng tèc ®é dßng ch¶y g©y xãi mßn. §é dèc
302
- däc cña r·nh biªn thêng lÊy b»ng ®é dèc däc cña ®êng, nhng khi ®é dèc däc
cña ®êng kh«ng thÓ tho¶ m·n yªu cÇu tho¸t níc th× ph¶i ®iÒu chØnh ®é dèc däc
cña r·nh biªn.
2%
2%
>2m
>5m
a) Khi cã r·nh biªn b) Khi kh«ng cã r·nh biªn
H×nh 8 -2: VÞ trÝ r·nh ®Ønh cña nÒn ®¾p trªn s¦ ên dèc
MÆt c¾t ngang cña c¸c lo¹i m¬ng r·nh thêng dïng kiÓu h×nh thang víi
taluy tõ 1:1 ®Õn 1:1,5 tuú theo lo¹i ®Êt. Taluy cña r·nh biªn ë nÒn ®µo thêng lÊy
b»ng taluy ®µo. R·nh biªn ®µo qua ®¸ hoÆc x©y b»ng ®¸ th× cã thÓ lµm theo mÆt c¾t
ngang ch÷ nhËt, khi thi c«ng b»ng m¸y th× lµm r·nh biªn tam gi¸c víi taluy trong
tõ 1:2 - 1:4, taluy phÝa ngoµi thêng lÊy tõ 1:1 - 1:2. ChiÒu s©u vµ chiÒu réng ®¸y
r·nh biªn thêng kh«ng nhá h¬n 0,4m, vïng kh« h¹n cã thÓ lÊy 0,3m.
KÝch thíc mÆt c¾t ngang cña r·nh ®îc x¸c ®Þnh theo lu lîng thiÕt kÕ.
Lu lîng thiÕt kÕ ®îc x¸c ®Þnh theo c¸c c«ng thøc kinh nghiÖm (xem gi¸o tr×nh
thuû v¨n cÇu cèng) - Lu lîng cho phÐp ch¶y qua mÆt c¾t ngang cña r·nh ®îc
tÝnh theo c«ng thøc ch¶y ®Òu qua kªnh hë (xem gi¸o tr×nh thuû lùc) - Nhng mÆt
®Ønh cña m¬ng r·nh ph¶i cao h¬n mùc níc thiÕt kÕ 0,2m (h×nh 8–3a).
Trong trêng hîp th«ng thêng r·nh biªn cã mÆt c¾t ngang tèi thiÓu ®ñ ®Ó
tho¸t lîng níc trong r·nh, cã thÓ kh«ng cÇn tÝnh to¸n.
ChiÒu dµi r·nh biªn ë khu vùc ma nhiÒu kh«ng nªn qu¸ 300m nh»m tr¸nh
cho ®êng tho¸t níc kh«ng qu¸ dµi vµ lu lîng qu¸ lín, g©y xãi mßn vµ ®äng
níc. Víi r·nh biªn tiÕt diÖn tam gi¸c thêng kh«ng qu¸ 200m. NÕu r·nh qu¸ dµi
th× ph¶i lµm thªm cöa tho¸t níc hoÆc thªm cèng ®Ó tho¸t níc ngang.
§Ó chèng xãi mßn hoÆc thÊm níc ph¶i tiÕn hµnh gia cè r·nh. C¸c biÖn ph¸p
gia cè r·nh thêng dïng gåm cã: ®Çm chÆt bÒ mÆt, l¸t cá, dïng ®Êt tam hîp gåm
(v«i + xØ than + ®Êt) (ba kiÓu gia cè trªn gäi lµ gia cè ®¬n gi¶n), l¸t ®¸ khan hoÆc
l¸t ®¸ x©y v÷a (h×nh 8 -3) - Khi chän lo¹i gia cè r·nh ph¶i c¨n cø vµo dèc däc ®¸y
r·nh hoÆc tèc ®é níc ch¶y, tÝnh chÊt cña ®Êt, yªu cÇu sö dông t×nh h×nh vËt liÖu…
mµ lùa chän. C¸c kiÓu gia cè øng víi c¸c ®é dèc däc r·nh kh¸c nhau cã thÓ tham
kh¶o trong b¶ng 8 –9.
303
- a) Gia cè b»ng l¸t cá b) Gia cè b»ng ®Êt tam hîp
Líp l¸ng mÆt b»ng v÷a
> 0,2 m
xi m¨ng 1 cm
Líp ®Êt tam hîp
dïng 10 -25 cm
L¸t ®¸ dµy 15 - 30 cm
L¸t cá
Líp mãng 10 - 15 cm
c) Gia cè b»ng l¸t ®¸
H×nh 8 -3: C¸c kiÓu gia cè r·nh
B¶ng 8 – 9
Quan hÖ gi÷a kiÓu gia cè vµ dèc däc cña r·nh
§é dèc däc
®¸y 7
r·nh(%)
- §Êt tèt,
L¸t ®¸ kÏ
Kh«n kh«ng gia cè Gia cè ®¬n L¸t ®¸ khan
m¹ch hoÆc
KiÓu gia cè g gia - §Êt kh«ng gi¶n hoÆc hoÆc l¸t ®¸
biÕn thµnh
cè tèt, gia cè ®¬n l¸t ®¸ khan miÕt m¹ch
dèc níc
gi¶n
8.3.4. ThiÕt kÕ r·nh, èng tho¸t níc ngÇm
Khi thiÕt kÕ tho¸t níc ngÇm ph¶i lµm tèt viÖc ®iÒu tra ®Þa chÊt thuû v¨n,
t×nh h×nh níc ngÇm (chiÒu s©u, híng ch¶y vµ lu lîng ), c¨n cø vµo ®ã ®Ó x¸c
®Þnh lo¹i, vÞ trÝ, chiÒu s©u, cÊu t¹o vµ kÝch thíc cña kÕt cÊu tho¸t níc ngÇm.
ViÖc xö lý níc ngÇm cã thÓ chia thµnh: C¾t, lµm kh«, h¹ thÊp vµ dÉn tho¸t.
a. C¾t níc ngÇm: Khi trong ph¹m vi nÒn ®êng lé ra líp ®Êt chøa níc
ngÇm th× cã thÓ bè trÝ r·nh næi hoÆc r·nh thÊm (h×nh 8 - 4) ®Ó c¾t vµ dÉn tho¸t kh¾c
phôc t×nh tr¹ng dßng níc ngÇm cuèn theo c¸c h¹t nhá trong ®Êt xãi rçng m¸i taluy
khiÕn cho líp ®Êt phÝa trªn bÞ lón xuèng. R·nh næi hoÆc r·nh thÊm ph¶i s©u ®Õn líp
®Êt kh«ng thÊm níc phÝa díi líp ngËm níc.
b. Lµm kh«: khi m¸i ®Êt cña taluy nÒn ®µo t¬i xèp dÔ bÞ c¸c líp ngËm níc
phÝa trªn hoÆc níc ma lµm Èm ít cã kh¶ n¨ng bÞ sôt trît th× cã thÓ bè trÝ c¸c
r·nh thÊm kiÓu ch÷ y hoÆc kiÓu vßm (h×nh 8 - 5) ®Ó lµm kh« vµ tho¸t níc ngÇm
trong m¸i taluy.
§©y cña r·nh thÊm ë taluy ph¶i thÊp h¬n mÆt ®¸y cña líp ®Êt Èm ít, mÆt
trît 0,5m vµ cè g¾ng bè trÝ trong líp ®Êt cøng kh«ng thÊm níc. NÕu r·nh thÊm
cña taluy ®îc ch«n s©u (trªn 2m), ®¸y t¬ng ®èi b»ng ph¼ng th× ngoµi t¸c dông
lµm kh«, r·nh thÊm cßn cã tac dông chèng ®ì m¸i ®Êt vµ gäi lµ r·nh thÊm kiÓu
sên chèng.
304
- § ¾ p ® Êt ® Çm
c h Æt
L ç th o ¸ t n ¦ í c n ¦íc
ch ø a N Òn ® µo L í p c¸ ch ly
Líp
N Òn ® ¾p
L í p lä c n g ¦ î c
L íp k h « n g N ¾p b¶n
t h Êm n ¦ í c
L í p ® Êt k h « ng § ¸ x ©y v÷ a
t h Êm n ¦ í c
b ) R ·n h th Êm h ¦ í n g n g an g
a) R ·n h n æ i h ¦ í n g n ¦ í c d ä c
H ×n h 8 . 4 : R ·n h n æ i ho Æ c r· n h th Ê m ® Ó c ¾ t n ¦ í c n g Ç m
§ ¦ ê n g p h © n g ií i lí p
® Êt k h « Èm
Ta
lu
y
®µ
o
T im r·n h b iªn
§ ¸ x Õp
khan
L í p lä c n g ¦ î c
II -II
L ¸t ® ¸ x © y v ÷ a
C h © n ta lu y I
I-I
H ×n h 8 -5 : R · n h th Ê m ë m ¸ i ta lu y
c. H¹ møc níc ngÇm: Khi
Mùc n¦íc ngÇm nguyªn thuû
møc níc ngÇm ë cao phÇn trªn cña
nÒn ®êng bÞ mÒm Èm do ¶nh hëng
Mùc n¦íc ngÇm sau khi h¹
cña níc mao dÉn th× cã thÓ bè trÝ
r·nh thÊm däc theo hai bªn nÒn
H×nh 8 -6: R·nh thÊm h¹ mùc n¦íc ngÇm
®êng ®Ó h¹ níc ngÇm (h×nh 8 -6).
ChiÒu s©u ch«n r·nh ®îc x¸c ®Þnh
theo møc ®é h¹ mùc níc ngÇm yªu
cÇu.
d. DÉn tho¸t: Khi trong ph¹m vi nÒn ®êng cã nh÷ng chç lé m¹ch níc
ngÇm th× cã thÓ dïng c¸c èng r·nh tho¸t níc ®Ó tho¸t ®i. R·nh thÊm dÉn níc vµ
r·nh ngÇm ph¶i tËn lîng ®Æt trªn líp ®Êt kh«ng thÊm níc ®Ó b¶o ®¶m tho¸t níc
thuËn lîi, níc kh«ng ch¶y ngîc ®¸y cña cöa ra ph¶i cao h¬n mùc níc ë ngoµi
r·nh Ýt nhÊt lµ 20 cm.
R·nh næi thÝch hîp ë chç mùc níc ngÇm t¬ng ®èi n«ng (trong kho¶ng 1 -
2m). MÆt c¾t ngang cña nã cã hai kiÓu, h×nh thang vµ h×nh ch÷ nhËt - Taluy cña
mÆt c¾t h×nh thang thêng tõ 1 : 1 - 1 : 1,5, thêng gia cè b»ng ®¸ xÕp khan, r·nh
næi mÆt c¾t ngang ch÷ nhËt cã thÓ lµm b»ng bªt«ng hoÆc ®¸ x©y cßn gäi lµ r·nh
m¸ng. PhÝa mÆt ®ãn níc cña r·nh næi ph¶i cã lç thÊm níc lµm theo kiÓu läc
ngîc ®Ó chèng ø t¾c. TÇng läc ngîc ®¾p b»ng c¸c líp ®¸ cì h¹t ®ång ®Òu, tû lÖ
®êng kÝnh h¹t ë hai líp gÇn nhau kh«ng ®îc nhá h¬n 1 : 4, chiÒu dµy mçi líp
kh«ng nhá h¬n 0,15m. §é dèc däc cña r·nh næi kh«ng ®îc nhá h¬n 3%.
305
nguon tai.lieu . vn