Xem mẫu
- S tay phóng viên – Ph n 6 Ph ng v n "Hãy ánh giá m t con ngư i không ph i qua câu tr l i mà qua câu h i c a anh ta." (Vôn-te) Là phóng viên và nhà s n xu t chương trình truy n hình, chúng ta ph i t h i mình m t cách nghiêm túc v cách th c ti n hành ph ng v n. Kho ng n a s câu h i c a chúng ta không khuy n khích câu tr l i hay; trên th c t , chúng tri t tiêu câu tr l i. Như v y, cách ti n hành ph ng v n c a chúng ta chưa hi u qu . • Câu h i c a chúng ta khó và ã ư c tr l i t trư c. • Khi ph ng v n th t b i, chúng ta có xu hư ng l i cho ngư i tr l i ph ng v n. • Có l i chính là chúng ta, nh ng ngư i t câu h i, ngư i ti n hành ph ng v n. Nh ng câu h i d mang l i nh ng câu tr l i t i. Phóng viên thư ng thích nh ng câu h i nghe có v r n. • "Anh là ngư i phân bi t ch ng t c ph i không?" • "Anh có gi t ngư i b n ng hành c a mình không?"
- ây là nh ng câu h i nghe có v r n. Nhưng chúng hoàn toàn không r n. Chúng l i r t d tr l i. Chúng ta ã bu c ngư i ư c h i tr l i không. Chúng ta ã tri t tiêu câu tr l i mà chúng ta mu n nghe. K t qu ngư c l i v i nh ng gì chúng ta ra. Nh ng câu h i khó (th c r n) bu c ngư i ta ph i suy tư, ng não tìm câu tr l i. Nh ng câu h i ó làm h ch ng l i, làm h lư ng l . Làm h m hôi. 5 thói quen x u trong ph ng v n và cách kh c ph c: Thói x u 1 t câu h i óng: v/d: "Anh có ph i là ngư i phân bi t ch ng t c hay không?", "Anh có gi t ngư i b n ng hành c a mình không?", "Anh có ng ý...?" H u qu ây là m t l i t i t nh t. Nó g i câu tr l i có/không. L i r t tuy t v i v i nh ng ngư i tìm cách né tránh câu tr l i. Nh ng câu h i gi t ch t ph ng v n. Nh ng câu h i c trưng như: "... ph i không? ...hay không?" ã trao th ch ng cho ngư i ư c ph ng v n. Cách kh c ph c Hãy t các câu h i có d ng: cái gì? t i sao? như th nào?... ơn gi n và kỳ di u. Thói x u 2
- Không ph i câu h i. V/d: " ó là m t quy t nh c ng r n." hay "Ngư i ta nói ông là m t lãnh o khó tính." H u qu M t ph n tư câu h i trong nhi u ph ng v n hoàn toàn không ph i là câu h i. Chúng là nh ng câu kh ng nh. L i m t l n n a chúng l i trao th ch ng cho ngư i ư c ph ng v n. Nh ng câu h i này không òi h i câu tr l i. Cách kh c ph c Hãy nh r ng b n ang tìm ki m m t ph ng v n. B n không dùng ki n th c c a mình gây n tư ng v i ngư i tr l i ph ng v n. "H u h t các nhà báo u t nh ng câu h i kh ng khi p, trong ó h thư ng khoe khoang v i b n và các nhà báo khác nh ng gì mà h bi t hơn là h i b n nghĩ gì." (John Townsend, tác gi cu n sách hư ng d n cách cư x v i báo gi i.) Thói x u 3 Hai-trong-m t V/d: "Anh có quan h như th nào v i ngài b trư ng, và theo anh ông ta có làm sai không?" H u qu
- Câu h i l a ch n... hai cho cái giá c a m t. Chúng ta cho ngư i tr l i ch n câu h i d -h thư ng làm v y. Anh h i hai câu và h u h t trong m i trư ng h p ch nh n ư c m t câu tr l i. Cách kh c ph c Hãy h i t ng câu h i m t. B các liên t như "và", 'ho c". Thói x u 4 Kích ng. H u qu Nh ng câu h i cho ch th cơ h i ph n ng v i nh ng t dùng trong câu h i hơn là áp l i câu h i. ó có th nh ng t ng kích ng hay ngôn ng cư ng i u hay hung hăng. Cách kh c ph c Hãy dùng ngôn ng tr c di n. Câu h i càng cao gi ng, máy móc/hình th c thì câu tr l i càng ch ng m c/t nh t. Thói x u 5 Câu h i vô t n (never-ending). H u qu Nh ng câu h i này thư ng lan man, làm ngư i tr l i ph ng v n b i r i và cu i cùng v dư i s c n ng c a t ng .
- Cách kh c ph c B n bi t mình ang ch i gì ngư i ư c ph ng v n. Hãy vi t trư c câu h i nh n câu tr l i thích h p. H i nh ng câu ng n và ơn gi n. Hãy làm cho ngư i tr l i ph ng v n góp ph n vào "n i dung" - ng cho h bi t n i dung. ng d oán trư c câu tr l i. Khi b n h i: "Anh/ch có m/vui sư ng/bu n không?", b n cho h bi t n i dung. Nhưng thay vào ó ta h i: "Anh/ch c m th y th nào?". Câu h i này không g i ý gì. Quá nhi u ph ng v n thì ch ng khác nh ng cu c i câu cá là bao. Ph i có k ho ch ph ng v n. Và giai o n u c a vi c l p k ho ch là xác nh m c ích ph ng v n. i u chúng ta tìm là: • S th t • C m xúc • Phân tích • Câu chuy n c a ngư i làm ch ng • Trách nhi m • N i tâm nhân v t Viên sĩ quan c nh sát có th bi t s th t nhưng không tr l i nh ng câu h i v c m xúc; gia ình n n nhân có th cho bi t c m xúc, nhưng có th h không bi t chi ti t c a v vi c x y ra; c hai i tư ng này không th cho bi t t ng th hay phân tích.
- ôi khi chúng ta phí ph m th i gian ph ng v n tìm hi u nh ng i u mà ngư i tr l i ph ng v n không th bi t. Nên hãy tính xem ai làm gì... cho m i ngư i ư c ph ng v n m t vai di n... trong t t c nh ng ngư i ư c h i ai là ngư i cho bi t s th t, ai nói v c m xúc... h có th phân tích v n . R i b n có th xây d ng câu h i cho t ng m c ích c th . i v i các cu c ph ng v n t i hi n trư ng l y nh ng o n ph ng v n cho tin bài, c n nh nh ng i m chính sau: • Xác nh m c ích ph ng v n. • Bi t mình mu n cái gì. • t nh ng câu h i ơn gi n t m c ích ó. • t nh ng câu h i k t m (t i sao, như th nào và cái gì...) • Hãy c th . Nh ng câu h i mơ h s nh n ư c nh ng câu tr l i mơ h . • Vi t ra câu h i trư c khi ti n hành ph ng v n. • Hãy l ng nghe câu tr l i ( ng quá b n r n chu n b câu h i ti p theo mà b l ph n b xung quan tr ng.) Ph ng v n trư ng quay thư ng dài hơn và có nhi u cơ h i ngư i ph ng v n bày t tính cách c a mình. Hai ngư i ph ng v n gi i nh t c a
- Hãng BBC là Jeremy Paxman và David Frost. H có phong cách hoàn toàn khác nhau. Jeremy Paxman chuyên ph ng v n các chính tr gia. Ông gi b ông ang b các ch th l a b p. Tri t lý cơ b n c a ông ta là t i sao ngư i này l i nói d i? Ông này r t kiên trì. Trong m t l n ph ng v n m t c u b trư ng thu c ng b o th , ông ã h i m t câu h i n l n th 14. Ông ã không nh n ư c câu tr l i th ng th n - nhưng sau 14 l n né tránh thì câu tr l i không còn m y quan tr ng. David Frost có cách ti p c n m n d o. Ông ví ph ng v n v i câu chuy n ng ngôn c a E-d p v cu c tranh cãi gi a gió và m t tr i xem ai có th làm ngư i àn ông c i áo khoác nhanh hơn. Gió th i m nh... và ngư i àn ông cu n mình ch t hơn trong cái áo khoác và kéo cao c áo. M t tr i chi u nh ng tia n ng m và ngư i àn ông ã c i b áo ra. 4 quy t c ph ng v n c a David Frost 1. Không bao gi t câu h i úp ngư i tr l i không b qua ph n này hay ph n kia c a câu h i. 2. Không bao gi t câu h i dài ư c câu tr l i l i ng n hay ch ơn thu n là có/không. 3. Dùng t m ngưng (pause) như m t câu h i. T m ngưng (pause) là công c r t h u hi u. Dùng nó v i cái g t u, n cư i: thông i p chuy n
- t i ngư i tr l i ph ng v n là - tôi bi t là còn n a y và anh bi t là còn n a... và hãy nói ti p i. 4. T p nghe tích c c. ng bám ch t vào nh ng câu h i l p trư c và ng b gi t mình b i câu tr l i b t ng . i v i nhi u ngư i, nghe ơn thu n là ch cơ h i l ib t u nói. Trong cu n sách " t câu h i" c a mình, ông Paul Mcloughlin ã c pt i ngh thu t ph ng v n: "N u tôi có th vi t ch m t chương v cách th c ph ng v n thì nó s là v cách nghe. Và n u tôi ch ư c vi t m t câu thì nó s là câu sau: anh càng chú ý l ng nghe, ngư i nói s càng hùng bi n." ng s s im l ng. ó chính là m t trong nh ng cách h u hi u nh t l y ư c nhi u thông tin hơn. Chúng ta nên tránh s im l ng kéo dài. tránh tình hu ng khó x , chúng ta can thi p l p nh ng kho ng im l ng ó. Các t ch c ào t o ngư i ph ng v n bi t i u này. Cu n sách c a m t t ch c có tr s Ôt-ta-oa, Ca-na-da vi t: "N u t m ngưng (pause) kéo dài hơn 2 giây, ngư i ph ng v n ph i vào cu c." L n t i b n hãy th im l ng m t chút. Hãy m m cư i, g t u và b n có th nh n ra r ng ngư i tr l i ph ng v n không th không thêm m t chút vào câu tr l i trư c ó. Và r t có th nó là cái ph n thêm nho nh mà b n ang c n tìm. M t s ph ng v n òi h i chúng ta ph i quy trách nhi m. Chúng ta có nhi m v bu c ngư i tr l i ph ng v n nh n trách nhi m v hành ng hay
- quy t nh c a h . Và n u ngư i tr l i ang b ch trích thì chúng ta ph i ưa nh ng l i ch trích ó t i h . Ngư i ta có th né tránh câu h i c a chúng ta - nhưng 2 tháng hay 2 năm sau, chúng ta có th g p may vì ã có c nh né tránh ó trong băng c a mình. N u b n là nhà báo hình thì ph ng v n là m t thách th c th c s vì ph i ch u áp l c v m t k thu t và biên t p. V m t cơ khí, b n ph i m t t i i m nét, l sáng, t m nhìn ngang m t (eyeline). V m t ngh thu t s là h u c nh nào, khuôn hình ra sao? Và r i c nh ng v n v biên t p, s h i câu h i nào? ây là m t vài g i ý: • ng i n phút cu i m i nghĩ t i ph ng v n. • Kh o sát ph i cho b n bi t ch th c a b n s nói gì - nhi m v c a b n là giúp h nói ra rõ ràng. • Vi t ra nh ng câu h i (danh sách câu h i!!) • t các câu h i k t m . • t các câu h i ơn gi n. • Ph n l n các câu h i ph i là: T i sao? Như th nào? Cái gì? • L y khuôn hình r ng hơn bình thư ng b n kh i ph i lo ch th chuy n ng ra ngoài c nh. • Luôn gi ti p xúc b ng m t.
- • Dùng ngôn ng c ch - tay và m t - khuy n khích hay d ng ngư i tr l i ph ng v n.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học