Sáng kiến kinh nghiệm: Thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học tác phẩm tự sự lớp 12 ban cơ bản

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG THPT HỒNG BÀNG Mã số: ……………… (do HĐKH Sở GD&ĐT ghi) SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC TÁC PHẨM TỰ SỰ LỚP 12 BAN CƠ BẢN Người thực hiện: LÊ THÚY HIỀN Lĩnh vực nghiên cứu: - Quản lý giáo dục - Phương pháp dạy học bộ môn: Ngữ văn - Lĩnh vực khác: …………………… Có đính kèm: Các sản phẩm không thể hiện trong bản in SKKN Mô hình Đĩa CD (DVD) Phim ảnh Hiện vật khác Năm học: 2014 – 2015 1 SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: LÊ THÚY HIỀN 2. Sinh ngày 06 tháng 8 năm 1979 3. Giới tính: Nữ 4. Địa chỉ: khu 5, thị trấn Gia Ray, huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai 5. Điện thoại: 0983.222.359 (CQ): 0613740090 /(NR) 6. Fax: E-mail: thuyhien99@gmail.com 7. Chức vụ: Phó hiệu trưởng 8. Nhiệm vụ được giao: quản lí và giảng dạy bộ môn Ngữ văn lớp 12C9 9. Đơn vị công tác: trường THPT Hồng Bàng II.TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị: thạc sỹ - Năm nhận bằng: 2014 - Chuyên ngành đào tạo: Lí luận và Phương pháp giảng dạy bộ môn Văn và Tiếng Việt III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: giảng dạy Ngữ văn Số năm kinh nghiệm: 14 năm - Các sáng kiến kinh nghiệm trong 5 năm gần đây: 1. Một số phương pháp đọc hiểu văn bản 2. Một số biện pháp phát triển năng lực tư duy cho học sinh 3. Một số biện pháp phát triển năng lực học văn thông qua đọc hiểu văn bản 2 THIẾT KẾVÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP ĐỂ DẠY HỌC TÁC PHẨM TỰ SỰ LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (Ban Cơ bản) I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Với quan điểm dạy học lấy HS làm trung tâm, GV chỉ đóng vai trò là người dẫn dắt, tổ chức các hoạt động học. Còn chính HS, người học, mới là người chủ động, tích cực và sáng tạo thực hiện các hoạt động học tập để chiếm lĩnh tri thức. Để đáp ứng được mục tiêu dạy học trên, người GV cần phải có những phương pháp giảng dạytích cực để phát huy khả năng tự học, năng lực tư duy độc lập và sáng tạo ở HS. Thực tế ngày nay, Ngữ văn đã bị HS xếp vào môn học nhàm chán đối với người học. Bên cạnh thuyết giảng hay vấn đáp vẫn còn nặng nề trong giờ dạy học Ngữ văn thì một nguyên nhân dẫn đến tình trạng HS chán học văn là do GVcòn làm thay HS nhiềuquá mà ít thiết kế các hoạt động học tập phong phú và đa dạng nhằm kích thích tư duy độc lập, tính tích cực và sáng tạo ở người học. Phiếu học tập (PHT) là những mẩu giấy rời được thiết kế dưới nhiều dạng khác nhau (biểu bảng, sơ đồ, câu hỏi, tranh, bản đồ tư suy,…) theo nội dung bài học để HS hoàn thành trước ở nhà hoặc tại lớp trong những thời điểm thích hợp nhằm giúp HS hình thành kiến thức, kích thích tư duy độc lập, tính tích cực sáng tạo và rèn thói quen tư duy cho HS. PHT là phương tiện hỗ trợ cho việc giao tiếp, tương tác giữa người học và tác phẩm, giữa người học với người học và người học với người dạy. Như vậy, có thể nói sử dụng PHTlà điều cần thiết để tổ chức hoạt động học giúp HS tự học, tự chiếm lĩnh tri thức dưới sự dẫn dắt của GV. Trong các loại thể tác phẩm văn học nói chung và những loại thể tác phẩm được đưa vào giảng dạy trong chương trình Ngữ văn trung học phổ thông nói riêng, tự sự có vai trò quan trọng.Tác phẩm tự sự là loại tác phẩm sử dụng phương thức phản ánh hiện thực đời sống qua các sự kiện, biến cố và hành vi con người trong toàn bộ tính khách quan của nó, thông qua đó, nhà văn bộc lộ quan điểm, tư tưởng về hiện thực đời sống, xã hội. Tuy nhiên, tác phẩm tự sự lớp 12 nói riêng trong chương trình THPT nói chung khá dài, sử dụng PHT dưới dạng sơ đồ, biểu bảng dễ dàng giúp HShệ thống các sự kiện, đặc điểm nhân vật, cốt truyện,… mà không mất nhiều thời gian. Từ những lí do trên, người viết đã chọn đề tài “Thiết kế và sử dụng PHT để dạy học tác phẩm tự sự lớp 12” 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 3 2.1Cơ sở lí luận 2.1.1 Khái niệm PHT là những tờ giấy rời, in sẵn những công tác độc lập hay làm theo nhóm nhỏ, được phát cho học sinh để học sinh hoàn thành trong một thời gian ngắn của tiết học (từ 5 - 10 phút). Trong mỗi PHT có ghi rõ một vài nhiệm vụ nhận thức nhằm hướng tới hình thành kiến thức, kĩ năng hay rèn luyện thao tác tư duy để giao cho học sinh ".Nguyễn Đức Thành, tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên thpt chu kì 3, nhà xuất bản đại học sư phạm] Theo tác giả Đặng Thành Hưng thì “trong PHT có thể là văn bản, biểu số liệu, hình ảnh, sơ đồ..., tóm tắt hoặc trình bày bằng những cấu trúc nhất định một lượng thông tin, dữ liệu hoặc sự kiện xuất phát cần thiết cho người học”. (Sử dụng phiếu học tập trong dạy học hợp tác) Từ những khái niệm trên, có thể hiểu PHT là những tờ giấy rời, ghi chép những nhiệm vụ học tập mà HS tự hoàn thành kèm theo gợi ý, hướng dẫn của GV. Trong PHTkiến thức được thể hiện dưới nhiều dạng rất phù hợp với dạy học tác phẩm tự sự đồng thời kích thích hứng thú học tập cũng như phát huy năng lực tư duy độc lập cho người học. 2.1.2 Các dạng phiếu học tập Tùy thuộc vào mục tiêu, nội dung bài học có thể thiết kế PHT dưới các dạng khác nhau. Tuy nhiên với tác phẩm tự sự, PHT dưới dạng biểu bảng như biểu bảng tổng kết, biểu bảng so sánh; dạng sơ đồ thì có sơ đồ mạng nhện, sơ đồ chuỗi, sơ đồ khái quát, sơ đồ cây,…; dạng câu hỏi, hình vẽ… là phù hợp nhất. 2.1.3 Vai trò của phiếu học tập PHT kích thích HS chuẩn bị bài mới ở nhà một cách hiệu quả bằng những định hướng cụ thể, hỗ trợ HS tìm kiếm và khai thác thông tin, sự kiện,.. nhờ đó mà tiết kiệm thời gian trên lớp, đặc biệt khi dạy các tác phẩm tự sự vốn có dung lượng lớn. PHT là phương tiên tích cực rèn luyện kĩ năng cho HS. Để hoàn thành nhiệm vụ trên PHT HS phải rèn luyện kĩ năng hoạt động, thao tác tư duy: so sánh, tổng hợp, phân tích, đánh giá, suy luận, khái quát, hệ thống hóa. PHT phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện năng lực tự học, tự nghiên cứu cho HS. Trong QTDH, GV có thể sử dụng PHT giao cho mỗi cá nhân hoặc nhóm HS, yêu cầu HS chủ động tìm kiếm để hoàn thành nhiệm vụ học tập được giao như nghiên cứu tài liệu mới, củng cố hoàn thiện tri thức, kiểm tra đánh giá kiến thức 4 dưới nhiều hình thức tổ chức: chuẩn bị bài ở nhà, thảo luận trên lớp, có thể cần hỗ trợ của GV hoặc không. Do đó, PHT phát huy được khả năng tự học, tự nghiên cứu, chống lại thói quen học tập thụ động. PHT đảm bảo thông tin hai chiều giữa dạy và học. Qua kết quả trên PHT, GV nắm bắt được mức độ hiểu bài của HS từ đó điều chỉnh nội dung và phương pháp thích hợp. Như vậy, khi sử dụng PHT, HS phải tự suy nghĩ, tích cực làm việc. Đồng thời, nó trở thành phương tiện giao tiếp giữa GV-HS, HS-HS trong QTDH. 2.1.4 Cấu trúc và quy trình sử dụng phiếu học tập Cấu trúc: Mỗi PHT gồm hai phần chính: yêu cầu của GV và kết quả học tập của HS. Hai phần này thể hiện vai trò chủ đạo của GV và chủ động của HS. Yêu cầu trên PHT: vấn đề, kiến thức trọng tâm trên PHT có thể dưới dạng câu hỏi, sơ đồ, biểu bảng,… yêu cầu HS thực hiện. Kết quả học tập: dưới mỗi yêu cầu là phần để trống để HS hoàn thành. Đây là cơ sở quan trọng để đánh giá HS. Quy trình sử dụng: cơ bản có những bước sau: Bước 1: Nêu nhiệm vụ học tập, phát PHT, hướng dẫn HS thực hiện PHT. Bước 2: HS huy động các nguồn tài liệu có liên quan để giải quyết vấn đề; GV giám sát, hướng dẫn HS nếu cần. Bước 3: Tổ chức cho cá nhân hoặc nhóm HS trình bày kết quả trên PHT. GV hướng dẫn HS trao đổi, tranh luận, hoàn thành PHT. Cũng có thể cho HS trao đổi chéo PHT để sửa chữa, đánh giá kết quả lẫn nhau trên phiếu. 2.2Cơ sở thực tiễn PHT có vai trò quan trọng trong đổi mới phương pháp, phương tiện dạy học nhằm “rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học…đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự ngiên cứu của học sinh” như Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII đã khẳng định. PHT cũng được sử dụng khá phổ biến ở nhiều trường, nhiều địa phương và nhiều bộ môn khác nhau. Tuy nhiên, tại đơn vị công tác, hầu hết GV không sử dụng PHT để giảng dạy đặc biệt là GV môn Ngữ văn. Có chăng khi hội giảng cấp trường hoặc cấp tỉnh thì mới có một vài giáo viên đã sử dụng nhưng thiết kế không đúng với yêu cầu của PHT và sử dụng chưa đúng quy trình. 5 ... - tailieumienphi.vn